• Sonuç bulunamadı

Prof. Dr. Ergun Akçay Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Prof. Dr. Ergun Akçay Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı"

Copied!
46
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Prof. Dr. Ergun Akçay Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalı

(2)

Atlarda klinik reprodüksiyon çalışmaları biyoteknolojik açıdan diğer çiftlik hayvanlarına göre daha yavaş gitmektedir.

At yetiştiricileri, kısraklarına aygır

tespitinde, birçoğu aygır olabilmek için

yeterli özelliklere sahip olmamasına rağmen

seçim kriteri olarak nadiren fertiliteye önem

verirler.

(3)

Bu nedenle şampiyon bir at, zayıf sperm kalitesine sahip olmasına veya ileri teknoloji sperm işleme tekniklerine uygun olmayan spermatozoonlara sahip olmasına rağmen gen havuzunda yerini almaktadır.

Bu da atlarla ilgilenen bilim adamlarının

reprodüktif performansı artırma yönünde

her türlü olasılığı değerlendirme yönünden

oldukça yol katetmesine sebep olmuştur

(4)

Aygır spermasının kısa ve uzun süreli saklanması Amerika ve kuzey Avrupa ülkelerinde oldukça popüler durumdadır.

Ülkemizde ise bu konuya yeterli önem gösterilmemiş ve kısa yada uzun süreli saklanmış sperma kullanımı yaygın hale getirilememiştir.

Halen ülkemizde genellikle doğal çiftleşme yada taze sperma ile tohumlama yoluyla gebelik elde edilmektedir.

Bu nedenle kontrollü ve yaygın bir suni

tohumlama organizasyonu henüz

kurulamamıştır.

(5)

AMAÇ

Yüksek fertiliteye sahip aygırların seçilmesi

Kalıtsal hastalıkları bulunan aygırların elimine edilmesi

Subfertil (infertil) aygırların ortaya konması

İnfertilite nedenlerinin ortaya konması

POTENTİA COEUNDİ( ÇİFTLEŞME YETENEĞİ) ETKİLEYEN NEDENLER

POTENTİA GENERANDİ (DÖLLEME YETENEĞİ) ETKİLEYEN NEDENLER

İNFERTİLİTE

Olumsuz çevre koşulları

Genital organ hastalıkları ve eksiklikleri

Bulaşıcı hastalıklar

Reprodüktif özelliklerin yetersizliği

(6)

Davranış

Huy

Besi durumu

Yem yemesi

Solunum

Dolaşım

Hareket sistemleri

Patolojik bulgular

Morfolojik muayene

Fonksiyonel muayene

Spermanın muayenesi

Mikrobiyolojik muayene

Genel Muayene Özel Muayene

(7)

Genital Muayenenin spermanın alınmasından

sonra yapılması daha iyi olur, çünkü aygır daha sakin olur.

PENİS de yeralan anomaliler ve hastalıklar

Travmalar

Penile Paralisis

Penile Hematom

Penile Sarcoids (deri tümörü)

Penile Habronemiasis (yaz yarası) (ivermectinler)

Melanom

Penis karsinomu

Testiküler Torsion

Akut yada Kronik olabilir

Akut olaylar Kolik sebebidir

Kronik olaylar cinsel aktivitede aksamaya neden olur

Penisin hipoplazisi

Balanitis ve postitis

Ereksiyon kanaması (taş, tümör)

Patolojik oluşumlar(papillom, fibrom)

Penisin prolapsusu (atlarda, felc, enfeksiyon,yangı)

(8)

Prepusyal kör keseler

Phimosis (kongenital, edinsel)

Paraphimosis

Prepusyum apsesi

Yaralanmalar

Prepusyum prolapsusu (yaşlılık)

(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)

Testis ve scrotum arasındaki yapışmalar ve scrotum ödemi kontrol edilmeli. Çünkü

termoregülasyon etkilenir

Testisler çift olmalı !

Ortalama büyüklük 9x6x5 cm. olmalı

Total scrotal çap > 80mm. olmalı

Ultrason muayenesi en iyi sonuçları verir.

Yükseklik, çap ve uzunluk tesbit edilmeli

Testiküler parenşim ve epididimis muayene edilmeli

Scrotum hydrocele, hematocele ve fıtık yönünden

muayene edilmeli

(15)

Testisin hipoplazisi

Testisin dejenerasyonu

(fibrosis,atrofi, alerji, toksikasyon, termoregülasyon, radyasyon, beslenme, infeksiyon vb)

Orchitis (infeksiyon, travma)

Criptorchismus

Testis tümörleri

Spermatocel (spermiostasis)

Epididimitis

Eklenti bezleri yangısı

(16)
(17)
(18)

Testis Tümörü

(19)
(20)
(21)
(22)

Table 1. Sekiz farklı ırktan 3 yaşlı aygırlarda ortalama testis ölçüleri ve sperma özellikleri (Standardbred, Thoroughbred,Quarter Horse, Arabian, Warmblood, Paint, Appaloosa,Peruvian Paso)

Mean (± SD)

Total scrotal çap (cm) 9.3 ±

1.1

Testis hacmi (ml) 239 ± 67

1. Ejekülattaki Total spermatozoa sayısı (x109) 6.9 ± 3.8

1. Ejekülatta progresif motil hücre yüzdesi 46 ± 21

1. Ejekülatta progresif motil hücre sayısı (x109) 3.3 ± 2.4 1. Ejekülatta progresif morfolojik normal hücre yüzdesi 49 ± 21 1. Ejekülatta progresif morfolojik normal hücre sayısı (x109) 3.5 ± 2.3 2. Ejekülattaki Total spermatozoa sayısı (x109) 4.1 ± 2.6

2. Ejekülatta progresif motil hücre yüzdesi 49 ± 18

2. Ejekülatta progresif motil hücre sayısı (x109) 1.9 ± 1.3 2. Ejekülatta progresif morfolojik normal hücre yüzdesi 54 ± 22 2. Ejekülatta progresif morfolojik normal hücre sayısı (x109) 1.9 ± 1.5

(23)

Age (yr)

Total Testicular Volume (ml)

1.0 50

1.5 71

2.0 95

2.5 119

3.0 167

4-5 272

6-12 313

13-20 306

(24)

Prostat, Ampulla ve Vesikula seminalis Palpe edilir

Aynı zamanda fıtık yönünden inguinal ring muayene edilir.

(25)

Libido sexualis

Aşım davranışları

Ejakülasyon

Spermanın muayenesi

Suni vaginaya uyum

(26)

ANAPHRODİSİE (CİNSEL İSTEK VE DAVRANIŞ EKSİKLİĞİ)

KONGENİTAL (KALITSAL) infantilismus, hermafrodism, hipogonadismus

EDİNSEL (Endokrin sistem, sinir sistemi, duyu

organları, genital organlar, eklem ve tırnak

hastalıkları, nakil , iklim, beslenme, bakım

ve yönetim,kötü davranışlar, zayıflık, yaş,

kilo vs)

(27)

Cinsel isteğin azalması veya ortadan kalkması

Atlama zorluğu

Penisin erekte olmaması

Arama hareketlerinde aksama

Yüklenme hareketinin zayıflığı veya olmaması

Friksiyon hareketlerinin olmaması

Ejakülasyonun olmaması veya aksaması

Suni vajene uyum sağlayamama

(28)
(29)
(30)

Suni Vagina, kızgın kısrak

Suni vagina, fantom

Suni vagina, otomatik fantom

(31)

Sıcaklık

Basınç

Kayganlık

(32)
(33)
(34)

Makroskobik muayene

Miktar

Renk

Koku

Kıvam

Mikroskobik muayene

Kitle hareketi

Motilite

Yoğunluk

Hemasitometrik

Fotolometrik

Elektronik

Anormal spermatozoa oranı

Boyama yöntemi (karras, giemsa, eosin, nigrosin,metilen blue,opal blue, fast green, brom fenol blue)

Sıvı fiksasyon yöntemi

Ölü spermatozoa oranı (viabilite)

Fluoresan boyama tekniği

Eosin, nigrosin

Eosin

(35)
(36)

Hemositometrik

Fotolometrik

Elektronik sayaç

(37)

Boyama yöntemleri

Giemsa, Karras, metilen blue, opal blue, çini mürekkebi, eosin-nigrosin v.s.

Fiksasyon yöntemi

Hancock fix. solusyonu

CASA

(38)

Fluoresan boyama tekniği

Eosin yada eosin nigrosin

%3 lük sodyum sitrat içinde %2 lik eosin

CASA

(39)

Hormonal bozukluklar

Yetersiz ve eksik beslenme

Genel sağlık durumu

Termoregülasyon

Kongenital anomaliler

Yangılar

Travmalar

İlaç, ışın ve çevre etkileri

(40)

4631 sayılı “Hayvan Islahı Kanunu” ve bu Kanuna bağlı olarak çıkarılan

“Safkan Arap ve İngiliz Atlarının Soy Kütüğüne Kayıtlarına Dair

Yönetmelik” hükümlerine göre damızlık olarak kullanılacak atlar için

“Damızlık Belgesi” alınması gerekmektedir.

Yapılacak laboratuvar tetkikleri neticesinde Ruam, Durin, Atların İnfeksiyöz Anemisi (EIA), Equine Viral Arteritis (EVA) ve Salmonella Abortus Equi hastalıklarından ari olması gerekmektedir.

Sperma

Preputial yıkantı

Ön sekretin muayenesi

Kan, dışkı, idrar, deri kazıntısı vb. muayenesi

Swap yardımıyla penis ve preputiumdan örnek alma

(41)
(42)

Contagious Equine Metritis (CEM)

Etken: Taylorella equigenitalis

Aygırlarda hastalık bulguları görülmez

Tanı

Kültür

Komplement fiksasyon testi

Serum agglutination testi

İhbarı mecbur hastalıktır

Tedavi

Topikal olarak 4% chlorhexadine uygulanır ardından

nitrofurazone pomad ve parenteral antibiyotik uygulanır.

Kontrol

(43)

Coital Exanthema

Herpes virus neden olur

Penis üzerinde vezikül ve ülser oluşur

Ülserler iyileştikten sonra bulaşma olmaz

Tedavi

Üç hafta seksüel dinleme

Topical antibiotikler uygulanır

Kontrol: Aktif lezyonlar görüldüğünde aygır ve

kısraklar

(44)

Equine viral arteritis (EVA)

Sperma ile bulaşır

Kontrol

Aygırın ayrılması

Hayvan sahibi uyarılır

Sadece seropozitif kısraklar yetiştirmede kullanılır

Kısraklar aşılanır

Sero-positive aygırlar

Aşılanmış aygırlar taşıyıcılardan ayrılır

Aşılamadan önce seronegatif olanlar belgelenir

Spermadan virus izolasyonu

Aşılama ile kontrol edilebilir

(45)

Dourine

Etken Trypanosoma equiperdum

Bulgular

Mukopurulent uretral akıntı

Penile felç

50-70% mortalite

Tanı etken izolasyonu ile olur

(46)

Pseudomonas, Klebsiella, E. coli

Normal flora yok edildiğinde ortaya çıkarlar

Tipleme mutlaka yapılmalıdır

Bu etkenler prepusyumda bulunurlar. Eklenti bezlerinde görülmezler

Diğer bazı enfeksiyonlar Brucellosis

Salmonellosis (abortus equi) Ruam

Vesiküler stomatitis İnfeksiyöz anemi Leptospoirosis Leucosis

Viral enfeksiyonlar

Paraziter enfeksiyonlar

Referanslar

Benzer Belgeler

Yemle fazla miktarda (>20 ppm) selenyum verilmesi klinik olarak domuzlarda besin reddi, ağırlık kaybı, solunum zorluğu, spinal paraliz, inkoordinasyon, kıl

 İnfeksiyon yoluyla hızlı ve yaygın bir şekilde dağılım gösteren ve bir bölge veya popülasyonda aynı anda bir çok bireyi etkileyen.

- Basit gereçlerle yapılabilir (katater ve spekulum) - Taze, soğutulmuş ve dondurulmuş sperma ile suni.. tohumlama için uygundur - Gebelik

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Dölerme ve Suni. Tohumlama Anabilim Dalı, Ankara,

• Taze, soğutulmuş (soğutulmuş) veya dondurulmuş sperma ve vajinal, servikal, intrauterin veya laparoskopik döllenme teknikleri.. • Taze sperma, özellikle sperma üretimi

• For AI, introduce sperm within days 3 to 4 after injection of drugs or mechanical stimulation of the vagina to cause induction of ovulation.

Sekiz farklı ırktan 3 yaşlı aygırlarda ortalama testis ölçüleri ve sperma özellikleri (Standardbred, Thoroughbred,Quarter Horse, Arabian, Warmblood, Paint,

 Yavrular arasından o zamanın şartlarına uygun yapacakları işe göre istenilen özellikteki köpekler çoğaltmaya başlanmış....  Evciltme sonrası yabani