Arpada rastık hastalıkları
Kapalı rastık
Ustilago hordei
Yarı açık rastık
Ustilago nigra
Açık rastık
Ustilago nuda
Arpa kapalı rastığı
Hasat ve harman sırasında sporlar etrafa yayılır. Teliosporlar arpa tanesinde veya
toprakta birikir.Teliosporlar arpa danesi ile aynı zamanda çimlenirler ve enfeksiyon koleoptil
aracılığı ile olur. Miselyum arpa dokusuna girerek bitkinin büyüme noktasında yer alır.
Bitki ile birlikte miselyum da bitkinin çiçek açma zamanına kadar gelişmesine devam
ederek ovaryuma geçer ve tohum yerine başak içinde teliosporları oluşturur.
Oluşan teliosporlar sert ve dayanıklı bir zar içinde yer alırlar. Teliosporlar küremsi, 5-8 mikrometre çapında, zeytinimsi kahverengi olup düzgün bir yüzeye sahiptir. Teliosporlar çimlenerek 4 hücreli bir basidium ve ovalimsi uzun basidiosporları oluştururlar. Uygun
şartlarda basidiosporlar maya benzeri tomurcuklanma ile bir çok ikincil
basidiosporları oluşturabilirler.
Oluşan bu basidiosporlar çimlenerek tek
çekirdekli primer miselyumu üretirler. Daha sonra zıt birleşme tiplerinin anastomozisi ile enfekte etme yeteneğinde olan ikincil
dikaryotik miselyumu oluştururlar.
Enfeksiyon 14-25 C arasındaki sıcaklıklarda (20-24 C optimum) ve nispeten yüksek toprak nemi kombinasyonlarında oluşabilir.
Arpa açık rastığı- Ustilago nuda
Rastıklı arpa daneleri siyah renkli olurlar ve yeşil sağlıklı başaklar arasından kolayca
seçilirler. Daneler içinde dikenli yapıdaki
teliosporlar oluşur. Başaklar oluştuktan sonra daneleri saran zar kolayca yırtılır ve sporlar rüzgarla etrafa yayılır. Birkaç gün içinde
sadece başak ekseni kalır. Etmen embriyo enfeksiyonu yapmaktadır.
Enfekte olmuş tohumlar çimlenebilme
yeteneğindedirler ve görünüş olarak farklılık göstermezler. Enfekteli tohum çimlendiğinde fungus aktive olur ve çimlenen tohumun uç kısmına doğru ilerler. Zamanla başak ekseni dışındaki tüm başak dokuları ve perikarp zarı enfekte edilir ve teliosporlara dönüştürülür.
Teliosporlar rüzgarla yayılır ve komşu
bitkilerdeki açık çiçekler stigma ve ovaryum duvarı yolu ile enfekte olurlar.
Enfeksiyon çiçeklenme safhasında olur ve nemli, bulutlu havalar ve 16-22 C arasındakı sıcaklıklar enfeksiyonu teşvik eder. Dikaryotk, enfekte etme yeteneğindeki miselyum, hücreler arasında
ilerleyerek gelişmekte olan embriyoya ilerler birincil olarak skutellar dokuda yerleşir. Arpa dokusunda renksiz dikaryotik miselyum üretir.
Olgunlaştığı zaman hifler kalınlaşır ve 5-9
mikrometre çapındaki kahve renkli yuvarlağımsı teliosporlara dönüşür.
Arpada yarı açık rastık- Ustilago nigra
Yarı açık ile açık rastık hastalıklarının
ayırdedilmesi zordur. Başaklar siyah toz
yığını şeklinde görülür. Teliosporlar 5-7x6-9 mikrometre çapında ve hafif dikenli yapıdadır.
Belirtileri açık rastığın belirtilerine benzer fakat sporları çevreleyen zarın sertliği
farklıdır.
Tarlalarda yarı açık rastıkla açık rastığı ayırdetmek mümkün değildir.
Yarı açık rastığın teliosporları koyu çikolata
renkli kahverengi iken açık rastığın teliosporları zeytinimsi kahverengidir. Fakat renk ayrımına dayanarak ayırdetmek zordur. Doğru sonuç verecek tek yol teliosporları çimlendirmektir.
Ustilago nigra (yarı açık rastık hastalığı etmeni) basidiospor oluştururken Ustilago
nuda (arpa açık rastık hastalığı etmeni) birincil hif veya konjugasyon tüpleri oluşturur.
Uygun ortamda basidiosporlar maya benzeri tomurcuklanma ile çoğalırlar. Basidiosporların çimlenmesi sonucunda birincil miselyum
oluşur. Daha sonra zıt birleşme tiplerinin hiflerinin konjugasyonu ile enfekte etme
yeteneğinde olan ikincil dikaryotik hif oluşur.
Teliosporları çevreleyen zar yırtıldığında
teliosporlar dağılarak zamanla geride çıplak bir başak ekseni bırakırlar.
Yarı açık rastık etmeni toprakta ya da tohum yüzeyinde teliospor olarak bulunur. Ekim
mevsimine kadar danenin üzerinde veya kavuzun altında spor veya misel halinde
yaşamlarını sürdürürler. Hastalık etmeninin tohum veya miselleri ile bulaşık tohumlar
ilaçlanmadan ekildiğinde tohum çimlenirken üzerindeki spor ve misellerde gelişmeye
başlayarak genç çimi enfekte ederler ve bitki
içinde sistemik olarak gelişmeye devam ederler.
Enfeksiyon topraktaki teliosporlar yolu ile de olabilir.
Teliosporlar rüzgar veya hasat harman işlemleri sırasında dağılırlar ve birkaç yıl yaşayabilirler.
15-21 C arasındaki toprak sıcaklıkları ve
göreceli olarak kuru toprak enfeksiyonu teşvik eder.
Arpa ağbenek leke hastalığı
Ağ benek fungusu ascomycetes sınıfına dahil bir fungustur. Hastalığa sebep olan patojenin iki tipi bulunmaktadır. Pyrenophora teres
Drechs. f. teres Smedeg ağ tipi belirtilere, P.teres. f. maculata Smedeg. nokta tipi
belirtilere neden olmaktadır
Ağ tipi belirtileri ise başlangıçta nokta tipi belirtilerine çok benzemektedir fakat hassas
çeşitler üzerinde ince koyu kahverengi boyuna çizgiler şeklinde gelişir. Daha sonra bu çizgiler birleşerek yaprak yüzeyinde düzensiz çizgiler meydana gelir.
Pyrenophora teres (eşeysiz dönemi:
Dreschlera teres) eşeysiz döneminde konidiler üretir.
Etmen fungus eşeyli döneminde pseudothecia oluşturur.
Ağ formu yapraklarda, yaprak kınlarında ve
tohum kabuğundaki ağbenzeri belirtiler oluşturur.
almıştır. Başlangıçta lekeler küçük nokta veya
çizgiler görülmekte ve zamanla ağ
Benzeri bir motife sahip, dar, koyu kahverengi, boyuna ve enine çizgiler şekilde
genişlemektedirler. Zamanla yapraklar tamamen ölüp kuruyabilir.
Nokta formu yapraklarda ve yaprak kınında küçük lekeler oluşturur. Koyu kahve renkli, eliptik veya iğ şeklinde lekeler sararmış bir alan ile
çevrilmişlerdir. Zamanla bütün yaprak sararabilir.
Dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.
