ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

ÖĞRENME ÜRÜNLERİ

 Öğretimi ele alınan öğrenme ürünleri;

kavram, İlke, genelleme, kural, problem çözme, psiko-motor beceri ve öğrenme stratejileri’dir.

 Kavramlar, bireyin düşünmesini sağlayan zihinsel araçlardır. Kavramlar fiziksel ve sosyal dünyayı anlamamızı ve anlamlı

iletişim kurmanızı sağlar.

Kavram Türleri (Somut- Soyut Kavramlar)

Gagne, kavramları, somut ve soyut olarak tanımlanmış ve ikiye ayırmıştır.

Somut kavramlar, yaşamın ilk aylarından itibaren informal yollarla öğrenilir.

 Tanımlanmış ya da soyut kavramları öğrenmek için genellikle öğretim

gerekmektedir.

 Örneğin; Adalet, Vatan, Ulus kavramı vb.

kavramları öğretmek için formel eğitim gereklidir.

 Ancak çocuk; temiz, yaramaz, komik gibi bazı zor ve soyut kavramlarda gözlem

yoluyla kolay öğrenme gerçekleştirebilir.

 Kavramlar, sözcüklerle ifade edilirler.

Toplumsal olarak kabul edilmiş sözcüklerin anlamıdır.

 Kavramlar, sözcükler ve birleşik sözcüklerde adlandırılırlar. Kavramları adlandırılan

sözcükler cümlede kullanıldıkları yere göre

gruplanabilirler. Bu grupların bazıları; isimler, sıfatlar, şiirler, zarflar, bağlaçlar vb.

 Tüm kavramlar öğrenilebilirlik,

kullanılabilirlik, açıklık, genellik ve güçlülük özellikleri taşır.

Öğrenilebilirlik: Tüm kavramlar sonradan öğrenilir, ancak bazı kavramlar daha kolay öğrenilirken, bazıları daha zor öğrenilir.

Örneğin, gözlenebilen köpek, ağaç gibi kavramlar daha kolay öğrenilir iken

güdülenme, biliş, adalet gibi tanımlanmış soyut kavramlar daha zor öğrenilmektedir.

Kullanılabilirlik: Bir alandaki bazı

kavramlar daha sık kullanılırken, bazıları daha seyrek kullanılırlar.

Örneğin; ilköğretim düzeyinde,

Matematikte "sayılar" ve "dört işlem"

kavramları daha sık kullanılırken "oran",

"kesir" vb. kavramlar daha az kullanılabilmektedir.

Açıklık: Kavram açık, anlaşılır olmalı, konu alanı ile ilgili uzmanlar arasında kavramın anlamına ilişkin görüş birliği bulunmalıdır.

Örneğin; eğitimle ilgili temel kavramlardan

"eğitim", "öğrenme", "öğretme", "öğretim"

gibi kavramların anlamları bu konu

alanındaki uzmanlar tarafından aynı şekilde anlaşılmalıdır.

Genellik: Birçok kavram hiyerarşik olarak organize edilmiştir. Hiyerarşik yapının en üstünde yer alan kavram en genel olanıdır.

Genel kavramların alt gruplarına inildikçe,

kavramların genellik özellikleri azalarak daha özel kavramlar haline gelirler. Örneğin;

Canlılar en genel kavram olarak alınabilir,

"canlılar", “insanlar", "hayvanlar", "bitkiler"

olarak sınıflara ayrılabilir.

Güçlülük: Kavramın gücü, büyük ölçüde diğer kavramların, ilkelerin anlaşılmasına yardım etme, problem çözmeyi sağlama gibi konularda faydalı olmasına, destekçi olmasına işaret etmektedir. Örneğin; sayı kavramı tüm matematiksel işlemlerin

anlaşılmasına yardım ettiği için, çok güçlü bir kavramdır.

 Çocuğun bağımsızlığını kazanması için bedensel ve devimsel gelişimi gereklidir.

Bedensel ve devimsel gelişim ve çocuğun bağımsızlığını kazanabilmesi çocuğun

bilişsel gelişimini besler. Bedensel gelişim, büyük ölçüde olgunlaşma ürünü olmakla birlikte, bilişsel gelişimde öğrenme büyük rol oynar.

 Bilişsel gelişimin temelinde ise kavram öğrenme vardır. Kavram öğrenmede

aşamalı 4 düzey bulunmaktadır. Bu aşamalar, en alt düzeyden en yüksek düzeye doğru şöyledir: somut düzey, tanıma düzeyi, sınıflama düzeyi, soyut düzey.

Somut düzeyde kavram öğrenmek için şu zihinsel işlemler yapılmaktadır:

 Objenin algılanabilen çevresinde dikkat etme

 Objeyi diğer objelerden ayırt etme

 Ayırt edilen objeyi aynı kapsam ve durumda bir başka zamanda da gördüğünde

hatırlama.

Tanıma düzeyinde çocuk farklı bir yer ve durumda gördüğünde de tanıyabilir.

Tanıma düzeyinde kavram öğrenmenin zihinsel işlemleri şunlardır:

 Objeyi farklı ortam ve durumda

gördüğünde de aynı obje olduğuna ilişkin genelleme yapma

 Genelleme yapılan objeyi hatırlama

 Somut düzeyde çocuk sadece objeyi görerek kavramı öğrenirken, tanıma

düzeyinde görerek, işiterek, dokunarak, koklayarak öğrenebilir ve kavramı birden fazla algısal temelde depolayabilir. Ayrıca, bu düzeyde kavramın adını da öğrenebilir ve kavramı adıyla kodlayıp saklayabilir.

 Gagne, somut ve tanıma düzeylerinde öğrenilen kavramları "ayırt edici bilgi"

olarak adlandırmıştır.

Sınıflama düzeyinde kavramı ilk kez

öğrenmek için kavramın en az iki örneğinin tanıma düzeyinde öğrenilmesi gerekir.

Sınıflama düzeyinde kavram öğrenmenin içerdiği zihinsel işlemler şunlardır:

 Objenin bir sınıfına ilişkin en az iki örneğin çok belirgin olmayan

özelliklerine dikkat etme

 Her bir örneği örnek olmayandan ayırt etme

 Ayırt edilen örnekleri hatırlama

 Farklı bir kapsam ve durumda

karşılaşılan her bir örneğin aynı örnek olduğu genellemesine varma

 Aynı sınıfa ait olan en az iki örneğin eş değer olduğu genellemesini yapma

 Genellemeyi hatırlama

Belirli kavramlar, çocuklara ne zaman ve hangi düzeyde öğretilmelidir?

 Yaşamın başlangıç yıllarında, çocukların kavramları öğrenebilmeleri özellikle sinir sisteminin olgunlaşmasına bağlıdır. Ancak sinir sisteminin olgunlaşması kadar

öğrenme yaşantıları da gereklidir. İkinci olarak aynı düzeyde, farklı kavramları öğrenme, farklı zamanlarda

gerçekleşebilir. Üçüncü olarak da birey, kavramı alt düzeyde öğrenmeye

başladıktan sonra üst düzeye doğru ilerlemeye devam eder.

Kaynakça

Aydın, B., Can, G., Ersanlı, K., Kılıç, M., Külahoğlu, Ş., Öztürk, B.,Bilge,F., Küçükkaragöz, H., Kısaç, İ., Korkmaz, İ. ve Bilgin, M. 2002. Gelişim ve öğrenme Psikolojisi. Pegem Yayıncılık, Ankara.

Binbaşıoğlu, C. 1991. Öğrenme psikolojisi. Kadıoğlu Maatbaası, Ankara.

Onur, B. 1997. Gelişim psikolojisi. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.

Selçuk, Z. Gelişim ve öğrenme. Nobel Yayıncılık, Ankara.

Yörükoğlu, A. 1997. Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayınları, İstanbul.