A
All››nndd››¤¤›› TTaarriihh:: 04.03.2004 KKaabbuull TTaarriihhii:: .31.03.2004 Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Arafl.Gör. Dr. Sevil Özdöl, Hacettepe Üniversitesi T›p Fak. Dermatoloji Anabilim Dal›, S›hhiye, Ankara Telefon: 0312 305 1704, Elektronik posta adresi: sevilop2001@yahoo.com
Pitriyazis Likenoides:
75 Olguluk Retrospektif Çal›flma
Sevil Özdöl*, Gonca Boztepe*, Ayflen Karaduman*,
Cansel Köse Gürer**, Banu Çak›r***, Gül Erkin*, Sedef fiahin*
* Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dal› ** Ortado¤u Teknik Üniversitesi Sa¤l›k ve Rehberlik Merkezi *** Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal› Özet
Pitriyazis likenoides, akut ve kronik seyir gösterebilen, etyolojisi bilinmeyen bir deri hastal›¤›d›r. Hastal›¤›n seyrini ve prognozunu etkileyen faktörler kesinlik kazanmam›flt›r. Bu çal›flmada, 1990-2002 y›llar› aras›nda klinik olarak pitriyazis likenoides et varioliformis akuta (PLEVA) ( n=17 ) ve pitriyazis likenoides kronika (PLC) ( n=58 ) tan›s› alan 75 hastan›n demografik ve klinik özellikleri, önerilen tedavilere yan›t ve nüks oran-lar› retrospektif olarak incelendi.
Bu iki hasta grubu aras›nda yafl, cinsiyet, tan› alana kadar geçen süre ve lezyonlar›n da¤›l›m› aç›s›ndan fark yoktu. Onyedi PLEVA hastas›n›n 4’üne fotobiyolojik yöntemler, 8’ine di¤er tedaviler ( sistemik ve topikal ) önerilirken, 58 PLC hastas›n›n 32’sine fotobiyolojik yöntemler, 20’sine di¤er tedaviler önerildi.
Tedavi sonras› izlemi olan 6 PLEVA hastas›n›n 3’ünde, 43 PLC hastas›n›n 34’ünde tedaviye yan›t saptand›. Yan›t sonras› izlemi olan 2 PLEVA hastas›n›n 1’inde, 26 PLC hastas›n›n 13’ünde nüks izlendi. PLC hastala-r›n›n uygulanan tedavi ile tedaviye yan›tlar› aras›nda istatiksel olarak anlaml› bir iliflki bulunmad›. Benzer flekil-de yan›t ve nüks ile lezyonlar›n da¤›l›m› aras›nda da, istatiksel olarak anlaml› bir iliflki yoktu.
Bu çal›flma, PLEVA ve PLC aras›nda demografik özelliklerin ay›rt edici olmad›¤›n› göstermektedir. Ayr›ca, PLC tedavisinde fotobiyolojik yöntemler ve di¤er tedavilerin klinik düzelmede belirgin bir fark yaratmad›¤›n› ve lezyonlar›n da¤›l›m›n›n tedaviye yan›t› ve nüksü etkilemedi¤ini düflündürmektedir.
Anahtar Kelimeler: Pitriyazis likenoides, prognoz, tedavi
Özdöl S, Boztepe G, Karaduman A, Gürer CK, Çak›r B, Erkin G, fiahin S. Pitriyazis likenoides: 75 olguluk retrospektif çal›flma. TÜRKDERM 2004; 38: 195-198.
Summary
Backround and design: Pityriasis lichenoides, which is usually classified as acute and chronic forms, is a cutaneous disease of unknown origin. The clinical course and factors affecting the prognosis are not well defined.
Material and method: In this study, 75 patients who were diagnosed clinically as PLEVA (n= 17) and PLC (n=58) between the years 1990 and 2002 were retrospectively investigated in terms of their demographic and clinical properties, response and recurrence rates.
Results: There were no statistically significant differences for gender, age, time till the diagnosis and the distribution of lesions between the two groups. While 4 of 17 PLEVA patients were suggested photo-biolo-gic methods, eight were suggested other treatments (systemic and topical). Thirtytwo of 58 PLC patients were suggested photo-biologic methods whereas 20 of them were suggested other methods.
Three of 6 PLEVA and 34 of 43 PLC patients had a clinically significant improvement with the suggested treatments. One of 2 PLEVA patients and 13 of 26 PLC patients have recurrence.
There was no statistically significant difference between the treatments applied to the PLC patients and their response to the treatment. In the same manner, no statistically significant relationship was found between the response and the distribution of the lesions.
Conclusion: This study shows that the demographic properties of PLEVA and PLC patients are not distingu-ishing. Moreover, it might suggest that the photo-biologic methods and other treatment methods do not cre-ate an evident difference in clinical improvement and the distributions of the lesions do not affect the res-ponse and recurrence rates.
Key Words: Pityriasis lichenoides, prognosis, treatment
Özdöl S, Boztepe G, Karaduman A, Gürer CK, Çak›r B, Erkin G, fiahin S. Pityriasis lichenoides: a retrospec-tive study involving 75 patients. TÜRKDERM 2004; 38: 195-198.
T Ü R K D E R M
Araflt›rma
Study
Pitriyazis likenoides, etyolojisi bilinmeyen, s›kl›kla çocuklar› ve genç eriflkinleri etkileyen bir deri has-tal›¤›d›r1,2,3
. Pitriyazis likenoides spektrumu içinde klinik özellikler, seyir ve tedaviye yan›ttaki farkl›l›kla-r›yla dikkat çeken iki alt form tan›mlanm›flt›r2,3. Bu
iki formdan biri olan pitriyazis likenoides et varioli-formis akutan›n (PLEVA) tan›mlanmas›nda a¤›rl›kl› olarak Mucha ve Habermann, pitriyazis likenoides kronikan›n (PLC) tan›mlanmas›nda ise Juliusberg rol alm›fllard›r4
. PLEVA, yayg›n papüloskuamöz lez-yonlar ve hemorajik veziküllerin izlendi¤i, varioli-form skarlar b›rakarak haftalar içinde iyileflen, ani bafllang›çl› formudur1,5,6. Nekrotik lezyonlar›
olma-yan, küçük skuaml› papüllerle karakterize aylarca hatta y›llarca devam eden formu ise PLC olarak bi-linmektedir1. Pitriyazis likenoidesin tedavi
seçenek-leri aras›nda, topikal kortikosteroidler, oral antibiyo-tikler, psoralen-ultraviole A (PUVA) fotokemotera-pisi ve ultraviole B (UVB) fototerafotokemotera-pisi yer almakta-d›r7-11. Halen PLEVA ve PLC’de, hastal›¤›n seyrini
ve prognozunu etkileyen faktörler netlik kazanma-m›flt›r1.
Bu çal›flmada, 1990-2002 y›llar› aras›nda Hacette-pe Üniversitesi Dermatoloji Anabilim Dal›’nda klinik olarak PLEVA ve PLC tan›s› alan hastalar, demogra-fik ve klinik özellikleri, önerilen tedaviye yan›t ve nüks oranlar› aç›s›ndan retrospektif olarak incelendi. Gereç ve Yöntem
Hacettepe Üniversitesi Dermatoloji Anabilim Da-l›’nda 1990-2002 y›llar› aras›nda klinik olarak pitriya-zis likenoides tan›s› alan 75 olguya ait veriler retros-pektif olarak de¤erlendirildi. Olgular yafl, cinsiyet, lezyon da¤›l›m›, tan›ya kadar geçen süre, uygulanan tedavi, tedaviye yan›t ve nüks oranlar› aç›s›ndan in-celendi. Lezyonlar›n da¤›l›m› gövde, ekstremite ve hem gövde hem ekstremite yerleflimine göre s›ras›y-la; santral, periferik ve yayg›n da¤›l›m olarak belirlen-di. Uygulanan tedaviler fotobiyolojik yöntemler (dar-band UVB, genifl(dar-band UVB, PUVA), topikal tedavi-ler (kortikosteroid) ve sistemik tedavitedavi-ler (tetrasiklin, eritromisin, kolflisin, dapson) olmak üzere üç grupta incelendi. Lezyonlardaki gerilemenin yüzdesi göz önüne al›narak %90 ve üzeri gerileme tam yan›t , %50-90 aras› gerileme parsiyel yan›t, %50 ve daha az gerileme ise yan›ts›z olarak derecelendirildi. Nüks; tedavinin sonland›r›lmas›ndan sonra yeni
lez-yon ç›kmas› olarak tan›mland›. ‹statiksel analiz SPSS 11.0 program› kullan›larak yap›ld›. Gruplar aras›nda-ki de¤iflkenler aras›nda-ki-kare ve t test ile de¤erlendirildi. Bulgular
Pitriyazis likenoidesli 75 hastaya ait demografik özellikler, tan›ya kadar geçen süre, lezyon da¤›l›m› ve önerilen ilk tedavi verileri Tablo I’de ayr›nt›l› olarak görülmektedir. PLEVA ve PLC hasta gruplar› aras›n-da yafl, cinsiyet, lezyon aras›n-da¤›l›m› ve önerilen tearas›n-daviler aras›nda istatiksel olarak anlaml› bir fark yoktu. Tablo II’de çal›flman›n ak›fl diagram› görülmektedir. PLEVA hastalar›n›n 1’i tam, 2’si parsiyel olmak üzere 3’ünde, PLC hastalar›n›n 16’s› tam, 18’i parsiyel ol-mak üzere 34’ünde önerilen tedaviye yan›t saptand›. Tedaviye olumlu yan›t veren 34 PLC hastas›n›n 24’ü fotobiyolojik yöntemler; darband UVB (n=12), genifl-band UVB (n=9) , PUVA (n=3) , 8’i topikal kortikoste-roidler, 2’si sistemik tedaviler (tetrasiklin) kulland›. PLC hasta grubunda fotobiyolojik yöntemler, topikal ve sistemik tedavilerle elde edilen yan›tlar aras›nda istatiksel olarak anlaml› bir fark izlenmedi (p=0.19). Ayr›ca lezyonlar›n da¤›l›m› ile tedaviye yan›t ve nüks aras›nda da istatiksel olarak anlaml› bir fark yoktu (da¤›l›m ve yan›t; p=0.45, da¤›l›m ve nüks; p=0.59). Tart›flma
Pitriyazis likenoides, s›kl›kla çocuklar› ve genç eriflkinleri etkileyen, etyolojisi bilinmeyen bir deri hastal›¤›d›r1,2,3.
Seyrek rastlanmas› nedeni ile insidans› tam olarak bilinmemekle birlikte Brezilya’da PLC insidans› 1/2000, PLEVA insidans› ise bu de¤erin 1/3-1/6’s› olarak rapor edilmifltir2
. Kad›n ve erkekte eflit s›kl›kla görüldü¤ü bildirilmekle beraber, erkeklerde daha s›k görüldü¤ünü bildiren yay›nlar da bulunmaktad›r3,4.
Bizim hasta grubumuzda da hastal›k kad›n ve erkek-te eflit s›kl›kta izlenmifltir.
Gelmetti ve arkadafllar›1, çocuklarda hastal›k
süresi-nin periferik da¤›l›m gösterenlerde, santral da¤›l›m gösterenlere göre daha uzun oldu¤unu bulmufllar-d›r. Ayr›ca her iki da¤›l›m›n yayg›n da¤›l›m gösteren-lere göre daha geç iyileflti¤ini tespit etmifllerdir.
Hat-T Ü R K D E R M
2004; 38: (3)
ta bu nedenle pitriyazis likenoidesin akut ve kronik ay›r›m› yerine santral, periferik ve yayg›n olarak ayr›l-mas›n› önermifllerdir. Ancak Romani ve arkadafllar›12,
118 pitriyazis likenoidesli hasta aras›ndan inceledik-leri 22 çocuk hastada lezyon da¤›l›m› ve prognoz aras›nda iliflki bulunmad›¤›n› rapor etmifllerdir.Bizim çal›flmam›zda da lezyon da¤›l›m› ile tedaviye yan›t ve nüks aç›s›ndan istatiksel olarak anlaml› bir iliflki bu-lunmam›flt›r.
Halen pitriyazis likenoidesin spesifik bir tedavisi yok-tur. Topikal kortikosteroidler ve oral antihistaminikle-rin inflamasyonu azaltmalar›na ra¤men hastal›¤›n sey-rini etkilemedikleri bildirilmektedir2,3,5. Tetrasiklin ve
eritromisin ile baflar›l› yan›tlar al›nmakla birlikte sonra-s›nda hastal›k yüksek oranda nüks etmektedir3,13,14.
PLEVA’da özellikle tetrasiklin ve eritromisin yavafl ke-silerek verilirse nüks riskinin azald›¤›
belirtilmekte-dir6,8,10. PUVA fotokemoterapisi ve UVB
fototerapisi-nin pitriyazis likenoideste güvenilir ve etkili olduklar› rapor edilmifltir7,12,15. En iyi yan›t›n fototerapi ile elde
edildi¤i ve UVB’nin iyi bir tedavi seçene¤i oldu¤una dair yay›nlar bulunmakla birlikte, fototerapi sonras› nükslerin seyrek olmad›¤› da bildirilmifltir9,15,16. Son
zamanlarda orta doz UVA1’in PLEVA ve PLC’de
et-kili oldu¤u belirtilmektedir17. Hastal›¤›n s›kl›¤›n›n az
olmas› ve klinik seyrin öngörülememesi tedavi etkinli-¤inin de¤erlendirilmesini güçlefltirmektedir.
Daha önce grubumuz taraf›ndan yap›lan daha küçük çapl› bir çal›flmada PLC tedavisinde fotobiyolojik yöntemlerin di¤er yöntemler ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda da-ha etkili oldu¤u sonucuna var›lm›flt›18. Ancak söz
ko-nusu çal›flmadaki hasta grubunun say›ca az olmas› ve ço¤unlu¤unun fotobiyolojik yöntemler ile tedavi edilen hastalar olmas› farkl› sonuca yol açm›fl olabilir. Çal›flmam›zda izlemi olan PLEVA hasta say›s›n›n az olmas›, bu hasta grubunun daha s›k spontan regres-yon gösteriyor olabilece¤i düflüncesini akla getir-mektedir. Ayr›ca tedaviler aras›nda yan›t ve nüks aç›-s›ndan fark bulunmamas›, PLC hastalar›na önerile-cek tedavinin seçiminde, tedavi etkinli¤inden çok uygulanacak tedavinin süresi, uygulama kolayl›¤›, kontrol s›kl›¤› parametrelerinin daha önemli oldu¤u-nu düflündürmektedir.
Sonuç olarak, pitriyazis likenoidesde tedavi belirlenir-ken her hastan›n belirlenir-kendi koflullar› içerisinde de¤erlendi-rilerek karar verilmesinin uygun olaca¤› kan›s›nday›z.
T Ü R K D E R M
2004; 38: (3)T
Taabblloo II:: ÇÇaall››flflmmaa ggrruubbuunnddaakkii hhaassttaallaarraa aaiitt ddeemmooggrraaffiikk öözzeelllliikklleerr,, ttaann››yyaa kkaaddaarr ggeeççeenn ssüürree,, lleezzyyoonn ddaa¤¤››ll››mm›› vvee öönne errii--lleenn iillkk tteeddaavvii vveerriilleerrii..
P
PLLEEVVAA PPLLCC
n
n==1177 nn==5588
Yafl, y›l (ortanca, aral›k) 16 (5-77) 26 (3-53)
Cinsiyet E=10 E=25
K=7 K=33
Tan›ya kadar geçen süre, hafta (ortanca, aral›k) 5 (1-72) 12 (1-180)
Lezyon da¤›l›m›
Yayg›n 9/17 21/58
Santral 3/17 16/58
Periferik 5/17 21/58
Önerilen ilk tedavi
Fotobiyolojik yöntemler 4/17 32/58 Darband B 0/17 13/58 UVB 2/17 15/58 PUVA 2/17 4/58 Topikal kortikosteroidler 3/17 9/58 Sistemik tedaviler 5/17 11/58 Tetrasiklin 3/17 5/58 Eritromisin 2/17 4/58 Kolflisin 0/17 1/58 Dapson 0/17 1/58 197
Kaynaklar
1. Gelmetti C: Pityriasis lichenoides in children: A long term follow up of eighty-nine cases. J Am Acad Derma-tol 1990;23:473-8.
2. Daoud MS, Pittelkow MR: Pityriasis lichenoides. Fitzpat-rick’s Dermatology in General Medicine. Ed. Freedberg IM, Eisen Az, Wolff K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz JI. 6’›nc› bask›. New York, McGraw-Hill, 2003;456-463. 3. Patel DG: Pityriasis lichenoides. Cutis 2000;65: 17-23. 4. Swood G, Reizner G: Other papulosquamous
disor-ders. Dermatology. Ed. Bolognia JL, Jorizzo JL, Rapini RP. London, Mosby, 2003;153-155.
5. Tsuji T: Mucha Habermann disease and its febrile ulse-ronecrotic variant. Cutis 1996;58:123-131.
6. Rasmussen JE: Mucha-Habermann disease. Arch Der-matol 1979;115:676-677.
7. Powell FC: Psoralens and ultraviolet: therapy of pityri-asis lichenoides. J Am Acad Dermatol 1984;10:59-64. 8. Piamphongsant T: Tetracyline for the treatment of
pityri-asis lichenoides. Br J Dermatol 1974;91:319-322. 9. Boelen RE: Long-term follow-up of photochemotherapy
in pityriasis lichenoides. Acta Derm Venereol 1982;62:422-444.
10. Truhan AP: Pityriasis lichenoides in children: therapeutic response to erythromycin. J Am Acad Dermatol 1986;15:66-70.
11. Shavin JS: Mucha Habermann’s disease in children. Treatment with erythromycin. Arch Dermatol 1978;114:1679-1680.
12. Romani J: Pityriasis lichenoides in children:Clinicopatho-logic Review of 22 patients. Pediatr Dermatol 1998;15:1-6.
13. Marks R: Pityriasis lichenoides: a reappraisal. Br J Der-matol 1992;86:215-225.
14. Longley J: Clinical and histologic features at pityriasis lichenoides et varioliformis acuta in children. 1987;123:1335-1339.
15. Levine Mj: Phototherapy of pityriasis lichenoides. Arch Dermatol 1983;119:378.
16. Tham SN. UV-B Phototherapy for pityriasis lichenoides. Australas J Dermatol 1985;26: 9-13.
17. Pintan PC: Medium-dose ultraviolet A1 for pityriasis lic-henoides et varioliformis acuta and pityriasis liclic-henoides chronica. J Am Acad Dermatol 2002;47:410-414. 18. Köse Gürer C, Karaduman A, Boztepe fientürk G, fiahin
S, Bükülmez G,Atakan N, Akan T, Koço¤lu G, Gököz A, Kölemen F: Pitriyazis likenoides kronika: Klinik Seyir ve ‹zlem. IX.Ulusal Dermatoloji Kongresi, Kapadokya 2002.
T Ü R K D E R M
2004; 38: (3)
T
Taabblloo IIII:: ÇÇaall››flflmmaann››nn aakk››flfl flfleemmaass››..
pitriyazis likenoides n=75 PLEVA n=75 izlemsiz n=11 izlemsiz n=11 izlemsiz n=9 yan›t(-) n=3 nüks(+) n=1 nüks(+) n=13 nüks(-) n=13 nüks(-) n=1 yan›t(+) n=3 yan›t(+) n=34 yan›t(-) n=8 spontan düzelme n=1 izlemsiz n=15 PLC n=58 198
