KAYNAK HESAPLARI
İşletmenin sahip olduğu varlıklar ya işletme sahipleri tarafından sağlanmıştır ya da üçüncü kişilere borçlanılarak elde edilmiştir. Bunları ise
a)Öz Kaynak (Öz sermaye),
b)Yabancı Kaynak (Yabancı sermaye) olmak üzere ikiye ayrılır.
Yabancı kaynaklar ise kendi arasında kısa vadeli ve uzun vadeli yabancı kaynak olmak üzere ikiye ayrılır.
KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Bu hesaplar şirketlerin üçüncü kişileri olan borç ve taahhütlerini izlemek için kullanılır. Kısa vadeli borçlar, bilançonun düzenlediği tarihte vadeleri bir yıl veya bir yılın altında kalan borcu unsurlarını içerir. Bu hesap grubunda yer alan hesaplar prensip itibariyle alacak bakiyesi verirler.
Yıl sonlarında uzun vadeli borçlar gözden geçirilmeli ve bunlardan vadesi bir yılın altına inenler, niteliklerine göre kısa vadeli borçlar hesaplarına aktarılmalıdır.
Kısa vadeli yabancı kaynaklar aşağıdaki gibi bölümlendirilmiştir:
30 MALİ BORÇLAR 32 TİCARİ BORÇLAR 33 DİĞER BORÇLAR 34 ALINAN AVANSLAR
36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
300 BANKA KREDİLERİ HESABI Niteliği ve İşleyişi:
Anlaşmalar gereğince bankalardan ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan açık, senet mukabili, emtia karşılığı krediler, akreditif kredileri, ihracat kredileri gibi bütün kısa vadeli krediler bu hesapta izlenir.
Hesabın alacağına kullanılan krediler, borcuna ise yatırılan miktarlar kaydedilir. Hesabın alacak bakiyesi o tarihte kullanılan kredi miktarını gösterir. Banka lehine tahakkuk eden faiz ve diğer giderler bu hesabın alacağına ve gider hesapları içindeki Finansman Giderleri hesaplarının borcuna yazılır. Dönem sonlarında bankalardan gelen hesap özetleri kontrol edilerek, gerekli düzeltmeler yapılmak suretiyle banka kayıtlarıyla mutabakat sağlanır.
Örnek:
1.işletme 1 aralık tarihinde nakit ihtiyacını karşılamak için ziraat bankasından 10.000,- TL limitli açık kredi sağlamıştır.
2.işletme 3 aralık tarihinde ziraat bankasındaki kredi hesabından 3.000,- TL nakit para çekmiştir.
3.İşletme 5 aralık tarihinde %8 kdv dahil 4.320,- TL lik ticari mal satın almış karşılığında çek vermiştir.
Verilen çek aynı gün ziraat bankasındaki kredi hesabından ödenmiştir.
4.İşletme 10 aralık tarihinde satıcı Can Alır a olan borcunun 1.500,- TL lık kısmını ziraat bankasındaki kredi hesabından ödemiştir.
5.İşletme 15 aralık tarihinde ziraat bankasındaki kredi hesabına 100,- TL faiz tahakkuk ettirildiğini öğrenmiştir.
6.İşletme 20 aralık tarihinde ziraat bankasındaki kredi hesabına 7.500,- TL para yatırmıştır.
7.İşletme 30 aralık tarihinde ziraat bankasındaki kredi hesabını kapatmıştır.
320 SATICILAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır.
Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetsiz ticari borçların bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir. Ticari defterlerde açılan cari hesapların, üçüncü kişilerle olan borç ve alacak ilişkileri açısından çok sağlıklı olması gerekir.(TTK.Md.82)
İşletmenin senetsiz bir borcunun doğması halinde bu hesabın alacağına kayıt yapılır. Ayrıca satıcı firmalar tarafından vadesinden sonra ödemeler yapılması nedeniyle işletilecek faizlerde bu hesabın alacağına
kaydedilir. İşletmenin ödemiş olduğu tutarlar ile erken ödeme nedeniyle yapılacak indirim ve iskontolar bu hesabın borcuna kayıt yapılır. Pasif karakterli bir hesap olup alacak kalanı verir. Ya da borç ve alacak tarafları birbirine eşit olur.
321 BORÇ SENETLERİ HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçlarının izlendiği hesaptır. Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçların bilanço dipnotlarında gösterilmesi gerekir.
İşletme tarafından düzenlenerek alacaklıya verilen bono bu hesabın alacağına yazılır. Ya da alacaklı tarafından düzenlenip işletme tarafından kabul edilen poliçeler bu hesabın alacağına yazılır. İşletme tarafından ödenmesi nedeniyle bu hesabın borcuna kayıt yapılarak kapatılır.
322 BORÇ SENETLERİ REESKONT HESABI (-) Niteliği ve İşleyişi:
Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlemesini sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Alacak senetlerini reeskonta tabi tutan işletmeler, borç senetlerini de reeskonta tabi tutmak zorundadırlar. (VUK. Md.285)
Bilanço gününde, işletmenin elinde borç senetleri vadelerine göre ayrılır ve belirlenen faiz oranına göre reeskonta tabi tutulur. Reeskont tutarları bu hesabın bilanço gününde borcuna, karşılığında 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI'nın alacağına kayıt yapılır. Bir sonraki yılın başında ise bu kayıt 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI'nın borcuna 322 BORÇ SENETLERİ REESKONT HESABI'nın alacağına kayıt yapılmak suretiyle kapatılır.
326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına kaydedilir. İade edilen veya işletme tarafından gelir kaydedilen değerler ise bu hesabın borcuna kaydedilerek kapatılır.
331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.
Borcun doğması halinde hesaba alacak kaydedilir. Ödemenin yapılması durumunda ise borç kaydedilerek kapatılır.
335 PERSONELE BORÇLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin personeline olan çeşitli borçlarının izlendiği hesaptır.
Personel lehine tahakkuk ettirilen borçlar bu hesabın alacağına kaydedilir. Borcun personele ödenmesi halinde hesabın borcuna kayıt yapılarak kapatılır.
336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
Ticari olmayıp, yukarıda sayılan hesaplardan birine girmeyen borçların izlendiği hesaptır.
Bu hesaba, bir borç doğması halinde alacak kaydedilir. Borcun ödenmesi halinde ise borç kaydedilmek suretiyle hesap kapatılır.
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların izlendiği hesaptır.
Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça hesabın alacağına kayıt yapılır. Ödeme yapılması halinde ise bu hesap borçlandırılmak suretiyle kapatılır.
361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HESABI Niteliği ve İşleyişi:
İşletmenin, personelin hak edişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.
Kesintilerin yapılması halinde bu hesabın alacağına kayıt yapılır. Kesintilerin ilgili yerlere ödemelerinin yapılması halinde bu hesap borçlandırılarak kapatılır.
397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI Niteliği ve İşleyişi:
Sayımlar sonucunda tesbit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklarla ilgili fazlalıklar ile ünitelr arası yollamada ortaya çıkan fazlalıkların geçici olarak kaydedildiği hesaptır.
Kasa sayım fazlasının tesibtinde kasa hesabına borç, karşılığında ise bu hesaba alacak kaydedilir. Daha sonra araştırmalar neticesined fazlalık nedeninin bulunmasına göre bu hesabın borcuna, fazlalık nedenine göre de ilgili hesabın alacağına yazılmak suretiyle hesap kapatılır.
Örnek:
1.İşletme 1 aralık tarihinde %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 5.900,- TL lik ticari malı Satıcı Can Alır dan veresiye olarak satın almıştır.
2.İşletme 2 aralık tarihinde %8 kdv dahil ve peşin olmak üzere 4.320,- TL lik ticari malı Satıcı Ali Gezer den veresiye olarak satın almıştır.
3.İşletme 3 aralık tarihinde %1 kdv dahil ve peşin olmak üzere 2.525,- TL lik ticari malı Satıcı Cem Uyur dan veresiye olarak satın almıştır.
4.İşletme 12 aralık tarihinde Satıcı Can Alır a olan borcuna karşılık 1.500,- TL nakit ödeme yapmıştır.
5.İşletme 14 aralık tarihinde Satıcı Ali Gezer e olan borcuna karşılık 1.250,- TL lik çek düzenleyip vermiştir.
6.İşletme 16 aralık tarihinde Satıcı Cem Uyur a olan borcuna karşılık elinde bulunan 1.000,- TL lik çeki ciro etmiştir.
7.İşletme 20 aralık tarihinde %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 2.596,- TL lik ticari malı senet vermek suretiyle satın almıştır.
8.İşletme 22 aralık tarihinde %8 kdv dahil ve peşin olmak üzere 2.160,- TL lik ticari malı senet vermek suretiyle satın almıştır.
9.İşletme 22 aralık tarihinde satın alacağı mal için ihaleye giren çeşitli işletmelerden toplam 1.500,- TL teminat almıştır.
10.İşletme 25 aralık tarihinde ihaleyi kazanamayan işletmelere teminat bedelinin tamamını ödemiştir.
11.İşletme 28 aralık tarihinde 2.200,- TL lik senetli borcunu nakit olarak ödemiştir.
12.İşletme 29 aralık tarihinde 2.000,- TL lik senetli borcunu bankadaki ticari mevduat hesabından ödemiştir.
13.İşletme 30 aralık tarihinde Satıcı Can Alır a olan borcuna karşılık ziraat bankasındaki kredi hesabından 1.000,- TL ödeme yapmıştır.
14.İşletme 31 aralık tarihinde satıcı Ali Gezer e olan borcuna karşılık ziraat bankasındaki ticari mevduat hesabından 900,- TL ödeme yapmıştır.
