7.ÜNİTE: YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE SELÇUKLU TÜRKİYESİ
OĞUZ GÖÇLERİ VE ANADOLU
Türkler tarihin değişik dönemlerinde geniş bir coğrafyaya göç etmişlerdir. Bu göçler içerisinde en önemlisi 11.yüzyıl başlarında önce Horasan’a ardından da Anadolu’ya yapılan Oğuz göçleridir.
OĞUZ GÖÇLERİNİN SEBEPLERİ
Anadolu’nun Asya ile Avrupa kıtaları arasında köprü vaziyeti görmesi Anadolu’nun üç tarafının denizlerle çevrili olması
Coğrafi Konumu
Anadolu’nun tarım ve hayvancılığa uygun olması
Anadolu’nun İpek Yolu güzergahında olması
Ekonomik
Göçebe Türkmenlere yurt bulma isteği Sosyal Türk boyları arasında ortaya çıkan siyasi
anlaşmazlıklar ve cihan hakimiyeti ülküsü
Selçukluların hakimiyet sahasını genişletme isteği
Bizans’ın eski gücünde olmaması
Siyasi
İslamiyet’i yayma politikası Dini AKINLARIN ÖZELLİĞİ VE AMACI
Keşif yapmak ve ganimet elde etmek
Bizans’ın direncini kırmak
Fetih ve yerleşme hareketlerini yönlendirmek
ANADOLU AKINLARINI VE FETİHLERİ KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER
Bizans’ın eski gücünde olmaması ve sık sık yaşanan taht kavgaları
Anadolu’daki farklı etnik gruplar üzerinde Bizans’ın otorite kuramaması
Bizans’ın Ortodoks halk üzerinde kurduğu dini ve siyasi baskıya karşı Selçukluların ele geçirdikleri bölgelerde adaletli ve hoş görülü yönetim anlayışı sergilemesi
İmparatorluk memurlarının ve ordu mensuplarının her türlü masraflarının halk tarafından karşılanmasının ortaya çıkardığı hoşnutsuzluk
Bizans’ın düzenli ordu teşkilatının olmaması
Bizans halkının Türkleri kurtarıcı olarak görmesi
Tekfur adı verilen Bizanslı valilerin siyasi güç elde etme veya genişletmeye çalışmaları
Önemli geçit ve yolların Selçukluların eline geçmesi
Bizans- Sasani savaşları nedeniyle Anadolu’nun tahrip olması, halkın batı bölgelerine göç etmesi, ticaret yollarının güvenliğini kaybetmesi ve tarımsal üretimin azalması
Alp Arslan’ın komutanlarına Malazgirt Savaşından sonra kılıç hakkı bahşetmesi
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU ÖSS-2009
XIII. yüzyılda Moğol İmparatorluğu’nun kurulup batı yönünde ilerlemesi ve Oğuzların kalabalık gruplar hâlinde Anadolu’ya gelip yerleşmeleri aşağıdakilerin hangisinde etkili olmuştur?
A) Anadolu’nun Türkleşmesinin hızlanmasında B) Anadolu’da Selçuklu Devleti’nin kurulmasında C) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanmasında D) Haçlıların Anadolu’ya gelmesinde
E) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasında
Çözüm: XIII.yüzyılda Moğol baskısından kaçan Türkmen boylarının Anadolu’ya gelmesi bölgenin Türkleşmesini ve İslamlaşmasını hızlandırmıştır. Cevap: A
SIRA SENDE-1
OĞUZ BOYLARININ ANADOLU’YA YAPTIKLARI GÖÇ DALGALARI
I.DALGA OĞUZ GÖÇLERİ
Tuğrul Bey Döneminde keşif ve ganimet amaçlı yapılan göçler Malazgirt Savaşından sonra
Anadolu’ya yerleşme ve Anadolu’yu yurt edineme amacıyla yapılan göçlerdir. Malazgirt Savaşından sonra uygulanan İskan Politikaları ve batı yönlü fetih hareketleri göçleri hızlandırmıştır. I.Dalga Oğuz Göçleri ile Bizans’ın direnci kırılarak Anadolu’da ilk Türk beyliklerinin kurulmasına zemin hazırlamıştır.
II.DALGA OĞUZ GÖÇLERİ(1220-XIV. yy başları) Moğolların Azerbaycan, Irak ve Acem
bölgelerindeki yağma hareketleri ile Türkistan bölgesine hakim olması ikinci göç dalgasını başlatmıştır. Bu göç dalgası ile Anadolu’da Türk nüfusu artmıştır.
TÜRKİYE
Türkiye adı ilk defa Bizans kaynaklarınca kullanılan bir terimdir.
Anadolu coğrafyası XII. yüzyıldan itibaren Batılılar tarafından Türkiye olarak anılmaya başlanmıştır.
Arap kaynaklarında da Berrü’t- Türkiyye ifadesi XIV. yüzyıl başlarında kullanılmıştır.
İbn-i Batuta, 1330’lu yıllarda gezdiği Anadolu’da yoğun Türk nüfusunu gördükten sonra Anadolu için Türkiye ülkesi, Türkiye toprağı anlamında “Berrü’t-Türkiyye el-Ma‘rûf bi Bilâdi’r-Rûm” ifadelerini kullanmıştır.
Dönemin Memlûk müellifleri; Mısır, Suriye ve Hicaz’a hâkim Memlûklular için Türkiye Devleti (ed-Devletü’t-Türkiye) ifadesini kullanırken Anadolu’yu, Türk ülkesi olarak isimlendirir.
ANADOLU’NUN İLK FATİHLERİ İlk Türk Beylikleri
SALTUKLULAR (1072-1202) Kurucusu: Ebul Kasım Saltuk Bey
Kurulduğu yer: Kars ve Erzurum Başkenti: Erzurum (Arz-ı Rum)
Hâkimiyet Sahası: Kars, Pasinler, Oltu, Erzurum, Tortum, İspir, Tercan, Bayburt
Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (Rükneddin Süleyman Şah)
Genel Özellikleri
Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’da kurulan İlk Türk beyliğidir.
Gürcü ve Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.
Beylikler döneminin ilk kadın melikesi olan Mama Hatun tarafından on yıl idare edilmişlerdir.
Kale Cami, Tepsi Minare, Ulu Cami, Mama Hatun Türbesi, Emir Saltuk Kümbeti ve Micingerd Kalesi Saltuklulara ait önemli mimari eserlerdir.
Mimaride, sanatta ve kültürde önemli atılımlar gerçekleştiren Saltuklular, sanat anlayışlarıyla diğer Türk beylik ve devletlerini etkilemiştir.
Saltuklu kentlerinde Ahi kültürü ve geleneği etkili olmuştur.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2016
Aşağıdakilerden hangisi, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinden biri değildir?
A. Karamanlılar B. Saltuklular C. Mengücekliler D. Danişmentliler E. Artuklular
Çözüm: Karamanlılar Kösedağ Savaşından sonra kurulan ikinci dönem Türk beyliklerindendir. Cevap:A
SIRA SENDE-2
DANİŞMENDLİLER(1080-1178)
Kurucusu: Danişment Ahmet Gazi
Kurulduğu yer: Sivas ve Kayseri
Başkenti: Sivas
Hâkimiyet Sahası: Kayseri, Malatya, Tokat, Niksar, Amasya, Çankırı, Çorum
Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (II. Kılıç Arslan) Genel Özellikleri
İlk Türk beylikleri içerisindeki en güçlü olanıdır.
Anadolu’da kurulan ilk uç beyliklerindendir.
Danişment Emiri Nizamettin Yağıbasan tarafından 1157- 1158 yılları arasında Tokat-Niksar’da yaptırılan Yağıbasan Medresesi beylikler döneminde açılan ilk eğitim
kurumudur.
Bizans’la yapmış oldukları mücadeleler Danişmendname’ye konu olmuştur.
Haçlılar ve Bizans’a karşı mücadele etmişlerdir.
Kayseri, Malatya ve Sivas bu dönemde önemli eğitim ve bilim merkezleri hâline gelmiştir.
Danişment Ahmet Gazi döneminde Anadolu Beylikleri içerisinde ilk defa parayı bastırmışlardır. Bastırdıkları paralarda Arapça ve Grekçe yazılar ile Hristiyanlığa ait simgelere yer vermişlerdir.
ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093) Kurucusu: Çaka Bey Kurulduğu yer: İzmir Başkenti: İzmir
Hâkimiyet Sahası: Midilli, Sakız, Sisam, Rodos, Urla, Çeşme ve Foça
Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti (I. Kılıç Arslan) Genel Özellikleri
Batı Anadolu’da Türk hâkimiyetini ilk başlatan beyliktir.
İlk denizci beyliktir.
1081’de Türk tarihindeki İlk donanmayı kuran Çaka Bey aynı zamanda bilinen ilk Türk amiralidir.
Damadı I.Kılıç Arslan tarafından öldürülerek beyliğine son verilmiştir.
Çaka Bey’in 1081’de kurduğu donanma Deniz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluşu sayılmaktadır.
MENGÜCEKLİLER (1080-1228)
Kurucusu: Mengücek Gazi Kurulduğu yer: Erzincan Başkenti: Kemah
Hâkimiyet Sahası: Erzincan, Kemah, Divriği, Şebinkarahisar, Gümüşhane
Yıkan Devlet: Türkiye Selçuklu Devleti Genel Özellikleri
Gürcü ve Rumlarla mücadele etmişlerdir.
Mengu cekliler Do nemi’ne ait olan Divrig i lu Cami 1985’den beri NESCO dünya miras listesine alınmıştır.
ARTUKLULAR (1102-1409)
Kurucusu: Artuk Bey’in oğulları İl Gazi ve Sökmen Bey tarafından kuruldu
Kurulduğu yer: Mardin, Diyarbakır
Hâkimiyet Sahası: Diyarbakır, Hasankeyf, Harput, Mardin, Silvan, Kızıltepe, Nusaybin, Dara
Genel Özellikleri
Hasan Keyf, Harput ve Mardin Artukluları olmak üzere üç kol halinde hüküm sürmüşlerdir.
İlk Türk beylikleri içerisinde en uzun ömürlü olanıdır. Başa geçen hükümdarlar Alp, Sagun, İnanç, Kutluğ ve Yabgu gibi unvanları kullanmışlardır.
Bu beylikten kalan Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür.
Anadolu’nun güney doğusunda hâkimiyet kuran Artuklular, başlangıçta idari ve mali divanlarda Hristiyan memurlara da görev vermiştir.
Bizans sikkeleri örnek alınarak para basılmıştır. Bu durum Bizans ile ticari ilişkilerin olduğunu
göstermektedir.
Sibernetik ilminin de kurucusu olarak da kabul El Cezeri, Artuklular döneminde yaşamıştır.
Melikiye, Hatuniye, Muzafferiye, Şehidiye , Mesudiye ve Hüsamiye Medreseleri, Ahlat Çifte Kümbetler, Artuklu Sarayı,Diyarbakır, rfa, Mardin, Harput ve Koçhisar lu Camileri bu beyliğe ait önemli mimari eserlerdir.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2012
Malazgirt Savaşı′ndan sonra merkezi Sivas olmak üzere Orta Anadolu′da kurulan ve dönemin önemli eğitim
kurumlarından biri olan Niksar′daki Yağıbasan Medresesini kuran beylik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Danişmentliler B)Saltuklular C) Mengücekliler D)Artuklular E) Hamitoğulları
Çözüm: Danişment Emiri Nizamettin Yağıbasan tarafından 1157-1158 yılları arasında Tokat-Niksar’da yaptırılan Yağıbasan Medresesi beylikler döneminde açılan ilk eğitim kurumudur. Cevap: A
SIRA SENDE-3
DİĞER BEYLİKLER
ÇUBUKOĞULLARI Çubuk Bey tarafından Harput merkezli kuruldu. Artuklular tarafından yıkıldı.
DİLMAÇOĞULLARI Dilmaç Mehmet Bey tarafından Bitlis ve Erzen’de kuruldu.
Togan Aslanlar olarak ta anılır.
SÖKMENLİLER Ahlatşahlar olarak ta bilinen beylik Sökmen Bey tarafından Van gölü çevresinde Ahlat merkezli kuruldu. Eyyubilerce yıkıldı.
TANRIVERMİŞOĞLU İkinci denizci Türk beyliğidir.
Tanrıvermiş tarafından Efes merkezli kuruldu. Bizanslılarca yıkıldı.
İNALOĞULLARI Kurucusu Sadr olmasına rağmen beyliğin gerçek kurucusu kardeşi Yınal et- Türkmani’ dir. Diyarbakır merkezli beyliktir.
İlk Türk beyliklerinin Genel Özellikleri
Malazgirt Zaferi sonrası Anadolu’nun fethi için beylikler, kuzeyde Gürcüler, batıda Bizans ve zaman zaman Haçlılar, güneyde ise Eyyubiler ile mücadele etmiştir.
Kılıç Hakkı ile kurulmaları teşvik edilmiştir.
Bölgelerinin Türkleşmesi amacıyla camiler
medreseler, kervansaraylar, imarethaneler, zaviyeler, hamamlar, kümbetler gibi mimari eserler inşa
etmişlerdir. Bu serlerle bölgelerini bayındır hâle getirmiş ve Anadolu’da kalıcılığı sağlamışlardır.
Malazgirt Zaferi’nden sonra kurulan beylikler, yaklaşık 200 yıl Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamıştır.
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin ortak noktası kurucularının Oğuzlara mensup olmasıdır.
İç işlerinde serbest dışişlerinde Büyük Selçuklu Devletine bağlıdırlar.
Küçük yerleri şehir haline getirdiler veya birçok yerleşim yerleri kurarak buralara Türkçe adlar vermişlerdir.
Genellikle kurucularının adlarıyla anılmışlardır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2011
Aşağıdaki yapılardan hangisi Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemine ait değildir?
A) Kayseri Huand (Hunat) Hatun Külliyesi B) İstanbul Süleymaniye Külliyesi C) Sivas Gök Medrese
D) Kayseri Hacı Kılıç Külliyesi E) Konya Sahip Ata Külliyesi
Çözüm:Süleymaniye Camii ve külliyesi Kanuni Sultan Süleyman adına 1551-1557 yılları arasında İstanbul'da Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir. Cevap: B
SIRA SENDE-4
TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ (1077-1308) Süleyman Şah Dönemi
Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusudur.
Boğazın Anadolu yakasını kontrol altına alarak buraya Gümrük İdaresi kurmuştur.
Uyarı:
Türk-İslam tarihinde ilk kez Boğaz'ın Anadolu yakası Türkler tarafından kontrol altına alınmıştır.
Süleyman Şah’ın Bizans yönünde yaptığı fetihleri engellemek isteyen Bizans’ın isteğiyle antlaşma imzalanmıştır. Antlaşmaya göre;
Dragos Çayı her iki devlet arasında sınır kabul edilecek
Bizans Selçuklu’ya vergi ödeyecek Uyarı:
Bizans’ın vergi ödemeyi kabul etmesi Selçuklu üstünlüğüne kanıt olarak gösterilebilir
Adana, Tarsus ve Antakya’yı fethederek Halep Sorunu nedeniyle Suriye bölgesine yönelen Süleyman Şah, 1086 yılında Antakya yolunda Suriye Selçuklu Meliki Tutuş ile mücadele sırasında ölmüştür
FETRET DEVR(1086-1092 ): Süleyman Şah’ın öldürülmesinden sonra oğulları Kılıç Arslan ve Davut Kulan Arslan’ın da Melikşah tarafından İsfahan’a götürülmesi üzerine Ebu’l-Kasım’ın devleti yönettiği devirdir.
I.Kılıç Arslan Dönemi
1092 yılında Melikşah’ın ölümünden sonra Kılıç Arslan ve Davut Kulan Arslan esaretten kurtularak İznik’e gelmiş ve devleti Ebu’l-Kasım’dan devralmıştır.
Çaka Beyliğine son vermiştir.
Haçlılara karşı başarılı mücadeleler verilmişse de başkent İznik’in düşmesi üzerine devletin merkezini Konya’ya taşımıştır.
Uyarı:
I.Haçlı Seferi sonunda İznik, rfa, Antakya ve Kudüs gibi şehirler Haçlıların eline geçmiştir. Batı Anadolu’da üstünlük Bizans’a geçmiştir.
Dilmaçoğulları ve İnaloğullarını ortadan kaldıran I.Kılıç Arslan Musul’u alarak hutbeyi kendi adına okutması ve Rahle şehri meselesi nedeniyle Büyük Selçuklu Devleti ile arası açılmıştır.
Habur Irmağı kenarında yapılan savaşı kaybeden I.Kılıç Arslan Habur ırmağını geçmeye çalışırken boğularak ölmüştür.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinin kurucusu olan Süleyman Şah döneminde hutbeler Büyük Selçuklu hükümdarı Melikşah adına okutulmuştur. Halep’in fethinden sonra Musul’a giren I.Kılıç Arslan Büyük Selçuklu Devletinde yaşanan Fetret Devrini de fırsat bilerek 22 Mart 1107’de babasının aksine hutbeyi kendi adına okutarak kendisini büyük sultan ilan etmiştir.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2012
Anadolu Selçuklu Dönemi′yle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?
A) İlk altın para II. Kılıç Arslan Dönemi′nde bastırılmıştır.
B) Anadolu′daki ilk kervansaray II. Kılıç Arslan Dönemi′nde yapılmıştır.
C) Gevher Nesibe Darüşşifası I. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi′nde açılmıştır.
D) Yazlık saray olarak kullanılan Kubadabat, Alaaddin Keykubat Dönemi′nde yapılmıştır.
E) Türkçe resmî dil olarak Alaaddin Keykubat Dönemi′nde kabul edilmiştir.
Çözüm: Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından kurulan Anadolu Selçuklularında resmi yazışma ve edebiyat dilinde Farsça, bilim ve eğitim dili olarakta Arapça kullanılmıştır.
Cevap: E
SIRA SENDE-6
I.Mesud Dönemi
II. Haçlı Seferine karşı başarılı mücadeleler vermiştir.
Türkiye Selçuklu tarihin ilk parası bastırılmıştır.
İlk defa bu dönemde batı kaynaklarında Anadolu, Türkiye olarak geçmeye başlamıştır.
Uyarı:
Danişmentlilerin yardımıyla kardeşi Şehinşah’ın saltanatına son veren I.Mesud döneminde Bizanslı tarihçiler ve Haçlı tarihçisi Willermus Tyrensis Selçuklu Sultanı Mesud yerine Konya Sultanı ifadesini kullanmışlardır. Sultan Mesud’la birlikte Konya’ya ise Daru’ı-mülk unvanı kullanılmıştır.
II. Kılıç Arslan Dönemi
Kardeşi Şahinşah’ın kendisine karşı taht mücadelesine girişmesi ve güneyde Musul Atabeyi Nurettin Zengi’nin Selçuklu topraklarına saldırması üzerine II. Kılıç Arslan, Bizans ile ittifak kurmak için İstanbul’a gitmiştir. Bu ittifak sayesinde kısa sürede Sakarya’dan Fırat’a kadar olan bölgede iktidarını sağlamlaştırmıştır.
1176’da Bizans’la yapılan Miryakefalon Savaşı ile Bizans mağlup edilerek Anadolu’nun Türk yurdu olması kesinleşmiştir.
Uyarı:
Miryakefalon Savaşı ile Haçlı Seferleriyle Bizans’a geçen üstünlük geri Türklere geçmiştir.
Bu dönemde Mengücekliler, Danişmentoğulları gibi beyliklere tamamen son verilmiş ve Malatya alınarak Sakarya’dan Fırat’a kadar Anadolu Türk birliği kurulmuştur.
Türkiye Selçuklu tarihindeki ilk altın para bu dönemde bastırılmıştır.
II. Kılıç Arslan, eski Türk geleneklerine uyarak hâkimiyeti altındaki toprakları 11 oğluna paylaştırdı.
Rükneddin Süleyman Şah Dönemi
Saltuklulara son verilmiştir.
Uyarı:
Saltuklulara son verilmesiyle Türkiye Selçukluları ile Gürcü Krallığı sınır komşusu olmuştur.
Kilikya Ermenilerini mağlup ederek itaat altına alınmış ve Bizans vergiye bağlanmıştır.
I.Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi
Bu dönemde askeri harekâtlar ekonomik ve ticari çıkarları korumaya yönelik yapılmıştır.
Trabzon Rum İmparatorluğu üzerine yapılan seferle Karadeniz ticaret yolu güvenliği sağlanmıştır.
Antalya fethedilerek ilk defa denizcilik faaliyetleri başlamıştır.
Ticareti geliştirmek için Venedik ve Kıbrıs Krallığı ile antlaşmalar imzalamıştır.
Türkiye Selçuklu Devletine ait ilk donanma kurulmuştur.
Türkiye Selçuklu Devletinin ilk hastanesi sayılan Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası bu döneme inşa edilmiştir.
I.İzzeddin Keykavus Dönemi
Trabzon Rum İmparatorluğundan Sinop alınarak ilk tersane kurulmuştur.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinde ticari çıkarları korumak amacıyla Sinop, Antalya, Suğdak ve Alanya gibi yerler fethedilmiştir.
Trabzon Rum İmparatorluğu vergiye bağlanmıştır.
Ermeniler tarafından işgal edilen Karaman ve Ereğli geri alınmıştır.
Kıbrıs Kralı Hugues ile ticari antlaşma imzalanmıştır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU YGS-2016
Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, hayatının son yıllarında ülkesini on bir oğlu arasında paylaştırmıştır.
Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesi olduğu savunulabilir?
A)Şehzadelerin atabeyler tarafından eğitildiğinin B)Yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğinin C)Devletin ekonomik gücünün arttığının
D)Ülkede farklı din ve mezheplerin bir arada yaşadığının E)Devletin, hanedanın ortak malı olduğunun
Çözüm: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde var olan kut anlayışının ortaya çıkardığı ülke hanedanın ortak malı anlayışını benimseyen Türkiye Selçuklu hükümdarı II.Kılıç Arslan ülkesini on bir oğlu arasında paylaştırmıştır. Cevap:E
SIRA SİZDE-7
Türkiye Selçuklularında Teşkilat ve Sosyokültürel Yapı
Orta Asya’daki devlet anlayışını Anadolu’da da devam ettiren Türkler Malazgirt Zaferinden sonra ilk Türk beyliklerini kurmaya başlamıştır.
Türklerin boylar hâlinde konar-göçer olarak yaşamlarını sürdürmeleri, merkezî devletlerin kuruluşunu yavaşlatmıştır.
Türkiye Selçuklularının devlet teşkilatının oluşumunda, diğer Türk devletlerinin izleri görülmekle birlikte, en etkili devlet Büyük Selçuklu Devleti olmuştur.
Türklerde mevcut olan kut anlayışı, Anadolu Selçuklularında da devam etmiştir. Bu anlayışa göre sultan, hükümdarlık yetkisini Allah'tan alır yaptığı işlerden de ancak Allah’a karşı sorumludur. Kut anlayışı ve Kut’un doğal bir sonucu olan veraset anlayışı bu dönemde de aynen devam etmiştir.
Veraset Anlayışı: Kut Anlayışının ortaya çıkardığı ülke hanedanın ortak malı anlayışının hakim olduğu Türkiye Selçuklularında tahta kimin geçeceği konusu kesin bir hükme bağlanmadığı için şehzadeler arasında taht kavgaları
yaşanmıştır.
Veliahdlık Müessesesi:Türkiye Selçuklularında veliahtlık müessesesine göre sultan, büyük veya küçük ayırt etmeksizin oğullarından birini veliaht seçmiştir. Veliahtlık, Eski Türk geleneğinde olduğu gibi babadan oğula, oğul küçük ise kardeşe geçse de bu durum da taht kavgalarını önlemeye yetmemiştir.
Ortak Saltanat Dönemi:Zaman zaman şehzadeler, taht mücadelelerinde birbirlerine üstünlük sağlayamamıştır. Bu durum karşısında tecrübeli devlet adamlarının uzlaşmayı sağlamasıyla şehzadeler, eş hükümdarlar şeklinde devleti yönetmiştir.
Ülkenin her yerinde sultan adına hutbe okutma ve para bastırma geleneği bu dönemde de uygulanmıştır.
Türkiye Selçuklu Sultanlarının güçlerini ifade etmek için Keykubat, Keyhüsrev ve Keykavus gibi ünvanları kullanmaları Fars (İran ) kültüründen etkilendiğini göstermektedir.
Türkiye Selçuklularında devletin yönetim merkezi olan ve dergâh veya bargâh olarak da anılan saray, hem devletin idare merkezi hem de hükümdarın şahsî ikametgâhı olmuştur.
Saray teşkilatında en önemli görevliye hâcip denmiş ve hâciplerin reislerine de “hâcibü’l-hüccab” denmiştir.
Melik:
Türkiye Selçuklu Devletinde
şehzadeler, Melik sıfatıyla belli başlı merkezlere Atabeylerle beraber yönetici olarak gönderilmişlerdir.Melikler İslamiyet öncesi Türk Devletlerindeki Yabgular gibi iç işlerinde serbest dış işlerde merkeze bağlıdır.Uyarı:
Büyük Selçuklu Devletinde Melik ve Atabeylere verilen ordu kurma anlayışı Türkiye Selçukluları döneminde terkedilmiştir. Meliklerin savaş açma ve para bastırma yetkileri de kısıtlanarak merkezi idareye karşı
güçlenmeleri önlenmeye çalışılmıştır.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinde şehirler büyüklüğüne ve nüfusuna göre subaşı ve melik gibi idarecilerce yönetilmiştir. Şehirleri yöneten bu sınıfa Ehli Örf adı verilmiştir.
Şıhne: Eyaletlerin başında bulunan hanedan üyesi olmayan askeri valilerdir
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU YGS-2013
Anadolu Selçuklu Devleti′nde hükümdarların Keyhüsrev, Keykubat ve Keykavus gibi adlar kullanmalarının aşağıdakilerden hangisini gösterdiği savunulabilir?
A) İlk Türk devletlerine ait gelenekleri devam ettirdiklerini B) Fars kültürünün etkisinde kaldıklarını
C) Anadolu′nun eski kültürlerinden etkilendiklerini D) Arapça unvanları öne çıkardıklarını
E) Bizans′ın hükümdarlık unvanlarını kullandıklarını Çözüm: Fars kültürünün etkisinde kalan Türkiye Selçuklu Devletinde hükümdarlar Fars geleneklerine uygun unvanlar kullanmışlardır. Bu dönemde ayrıca devletin resmi dili ve edebiyat dili olarakta Farsça kullanılmıştır. Cevap: B
SIRA SENDE-8
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinde merkezi otoriteyi güçlü tutmak için şıhne veya subaşı gibi hanedan üyesi olmayan yöneticilere bir bölgede uzun süre kalacak şekilde idari yönetiminde görev verilmemiştir. Ayrıca Şıhne ve subaşıların sahip oldukları iktalar da miras olarak ailelerine bırakılmamıştır. Bu görevlilerin atanması veya görev alanlarının değişiklikleri fermanlarla gerçekleşmiştir.
Türkiye Selçuklu Devleti’nde askerî, idari, mali ve hukuki bütün devlet işlerinin karara bağlandığı ve en yüksek yönetim organına Divân-ı Saltanat veya Divân-ı Alâ denmiştir. Divân-ı Saltanat günümüzdeki bakanlar kurulu gibi çalışmıştır.
Alt Divanlar
Divan Görevi
Divan-ı İstifa Mali işlere bakar Divan-ı
Tuğra(İnşa) İç ve dış yazışmaları yürütür Divan-ı Arz Askerikle ilgili işlere bakar Divan-ı İşraf Askeri ve adli işler dışındaki
denetlemeden sorumlu divandır.
Nâib-i Saltanat veya Niyâbet-i Saltanat, ilk defa Türkiye Selçuklularında görülmüştür. Başkentte hükümdara vekâlet eden nâipler, hükümdarın devlet merkezinde bulunmadığı zamanlarda devlet işlerini yürütmüştür.
Türkiye Selçuklularında arazi işlerinden sorumlu olan ve bunlarla ilgili işleri düzenleyen menşur ve beratları hazırlayan görevliye de pervane denmiştir. Pervane üst düzey bir memuriyet olmamasına rağmen Divân-ı Alâ’nın üyelerinden kabul edilmiştir.
Askeri Teşkilat
Türkiye Selçuklu Devleti’nin askerî teşkilatı da Büyük Selçuklular ile hemen hemen aynıdır ve şu unsurlardan oluşmaktadır:
• Türkmenler:Uç askerler olarak da bilinen sınır boylarında her an savaşa hazır olan Türkmen kuvvetleri savaş zamanlarında başlarında bulunan beylerin himayesinde savaşa katılırlardı.
Uyarı:
Sınırlarda bulunan uç adı verilen vilayetlerin başında uçbeyi veya valiler bulunurdu. Yarı bağımsız şekilde hareket eden ç beylerinin en önemli görevi sınırları korumaktır.
• Hassa kuvvetleri (Gulâmlar):Savaş esirleri arasında seçilen, halktan toplanan veya hediye alınan küçük yaştaki çocukların yeteneklerine göre Babayanlar tarafından eğitilmesiyle oluşturulan askeri birliklerdir. Üç ayda bir Bistegani adı verilen maaş alırlar.
Uyarı:
İlk defa Karahanlılar Döneminde uygulanmaya başlanan Gulam Sisteminin Osmanlı Devletindeki karşılığı Devşirme Sistemidir.
• İkta Askerleri: İkta sistemi içerisinde meydana getirilen askeri birliklerdir.Devletten maaş almayan bu askerler ikta adı verilen toprakların vergi gelirleriyle geçinirlerdi.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletindeki İkta Sistemi Osmanlı Devleti’nde Tımar Sistemi olarak devam etmiştir.
• Vassal devlet kuvvetleri:Bağlı beylik ve devletlerin gönderdiği askerlerdir.
• Ücretli askerler:Ecr-i Has veya Haşer adı da verilen Rum, Frank, Rus ve Ermeni gibi milletlerden oluşturulan askeri birliklerdir.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2016
Anadolu Selçuklularında Divan-ı Saltanata bağlı olarak çalışan divanlardan biri olan Divan-ı İnşanın görevi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Devletin mali işleriyle ilgilenmek
B. Hukuk ve askerlik dışında devlete dair tüm işleri teftiş etmek
C. Ülke topraklarının kayıtlarını tutarak has ve iktalara ait kararları düzenlemek
D. Devletin iç ve dış yazışmalarını yapmak E. Ordunun ihtiyacını karşılamak
Çözüm: Divan-ı İnşa Türkiye Selçuklu Devleti’nde iç ve dış yazışmaları yürüten kurumdur. Cevap: D
SIRA SENDE-9
Türkiye Selçuklu ordusunun başkumandanı Beylerbeyi veya Emirül-Ümerâ unvanı taşırdı.
Ordu kumandanlarına subaşı, sipehsâlar, serleşker denirdi.
Selçuklularda donanma kumandanlarına Reis’ül- Bahr,Meliküs-Sevâhil veya Emîr-i Sevâhil denilmiştir.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devleti ordu teşkilatlanması alanında Büyük Selçuklu Devletini örnek alsa da donanma yönüyle farklılık gösterir.
Toprak Sistemi
Türkiye Selçuklu Devleti’nde ülke topraklarının büyük bir kısmı miri arazidir.
Türkiye Selçuklularında toprak 4 kısma ayrılmıştır.
Has Arazisi: Geliri hükümdara ait olan topraklardır.
İkta Arazisi: Memur ve ordu görevlilerine hizmet veya maaşlarına karşılık verilen topraklardır. Bu arazi sahipleri yıllık gelirin bir kısmı ile asker beslemek zorundadır.
Mülk Arazi: Devlet adamlarının üstün gayret ve hizmetlerinden dolayı verilen topraklardır.
Vakıf Arazi: Gelirleri bilimsel kurum ve sosyal kuruluşlara verilen topraklardır.
Uyarı:
Cami, medrese, darüşşifa, kervansaray ve imarethane gibi halka hizmet veren kurumların masrafları vakıf arazilerinden karşılanmıştır.
Hukuk Sistemi
Türkiye Selçuklu Devletinde hukuk sistemi Şer’i ve Örfî olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Şer’i Hukuk
İslam kurallarının geçerli olduğu hukuki sistemdir.
Evlenme, boşanma, miras ve velayet gibi konular şeri hukuk kapsamındadır.
Şer’i hukukun uygulayıcısı olan kadılar, doğrudan sultan tarafından atanırlar ve sadece sultana karşı sorumlu olurlardı. Kadıların tayin belgelerinde görev aldıkları bölgelerdeki idari amir ve ileri gelenlere şer’i işlerin infazında bağımsız oldukları, şer’i ve dini konularda kadılara müdahale edilmemesi emredilmiştir.
Kadıların başkanına kadiü’l kudat denilmiştir.
Uyarı:
Kadiül Kudat, Osmanlı Devletindeki Kazaskerle aynı görevi üstlenmiştir.
Örfi Hukuk
Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden alan fakat şer’i hukuka ters düşmeyen kanun ve emirnamelerdir.
Örfi mahkeme, devlete isyan etme, kanunlara uymayan ve devlet düzenini bozma gibi siyasi suçlarla ilgili davalara bakmıştır.
Örfi hukuk içerisindeki askeri davalara Kadı Leşker, siyasi ve idari davalara Emir-i Dad adı verilen görevliler bakmıştır.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletindehükümdarın başkanlık ettiği Divân-ı Mezâlim de hukuk sisteminde önemli bir yere sahiptir. Gayrimüslimlerin hukuk sistemine müdahale edilmemiş ve gayrimüslimlere kendi hukuk kuralları uygulanmıştır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU ÖSS-2005
Anadolu Selçukluları döneminde Anadolu’da vilayetlerin ve yerel askeri güçlerin başında bulunan subaşılar, bu vilayetlerdeki iktaların sahibi değil yöneticisi ve askerlerin amiriydiler.
Bu bilgiye dayanarak Anadolu Selçukluları dönemiyle ilgili:
I. Toprağın mülkiyeti işleyene aittir.
II. Yönetim ve askerlik hizmetleri birlikte yürütülmüştür.
III. Subaşılar sultana bağlı değildir.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Çözüm: Türkiye Selçuklu Devletinde subaşıların iktaların askerlerin amirleri konumunda olması yönetim ve askerlik hizmetlerinin bir arada yürütüldüğünü göstermektedir.
Cevap: B
SIRA SENDE-8
Toplumsal yapı
Türkiye Selçuklu devletinde halk yaşadığı yer ve yaşayış şekillerine göre üç gruba ayrılmıştır.
Şehirliler
Devlet memurları, tüccarlar, bilim adamları, esnaf ve zanaatkârlar şehir halkını oluştururlardı.
Şehirler büyüklüğüne ve nüfusuna göre subaşı, melik gibi idarecilerce yönetilmiştir.
Şehirleri yöneten bu idareci, asker sınıfına Ehli Örf adı verilmiştir.
Köylüler
Miri Arazinin kullanım hakkına sahip olan gruptur.
Elde edilen ürün karşılığında ikta sahibine vergi öderler.
Konargöçerler Genellikle uç bölgelerde iskân edilen Türkmenlerdir.
Hayvancılıkla uğraşmışlardır.
Boy beyi teşkilatlanması halinde yaşayan Türkmenler aynı zamanda sınır güvenliğine de bakmışlardır.
Ekonomik Hayat
Anadolu Selçuklu Devletinde ekonomi; tarım, hayvancılık, sanayi, madencilik, ticaret, el sanatları ve dokumacılık önemli yer tutmuştur.
Tarım arazilerinin büyük bir kısmı devlete ait olan miri arazilerde yapılmaktadır.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinde toprakların devlete ait olması büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkmasını ve Avrupa’dakine benzer feodal sistemlerin oluşmasını engellemiştir.
Türkiye Selçuklu Devletinde tarımı geliştirmek için alınan tedbirler:
Savaşlar sebebiyle boşaltılmış arazilere çiftçilikle uğraşan kitleler: yerleştirilmiştir.
Çiftçilere ücretsiz tohumluk buğday, zirai aletler ve çift hayvanları dağıtılmıştır.
Belirli dönemlerde vergi kolaylığı ve affı getirilmiştir.
Sulama kanalları açılarak tarla, bağ ve bahçelere kadar uzanan sulama sistemi kurulmuştur.
Bazı olağanüstü dönemlerde halkın zararları devletçe temin edildi.
Demircilik, dericilik, bakırcılık, gümüş işlemeciliği,
dokumacılık, kâğıt imalâtı ve çinicilik ve silah sanayi önemli ticari kollardır.
Önemli merkezler
Dokuma: Konya, Ankara, Kayseri ve Denizli
Askeri sanayi: Antalya ve Erzurum
İpek: Diyarbakır, Balıkesir ve Siirt
Kumaş: Özellikle perdelik kumaşlar Konya, Malatya ve Erzincan
Türkiye Selçuklularında ticaret yollarının korunması ve ticareti geliştirmek temel devlet politikası olmuştur.
Canlı hayvan ve hayvan ürünleri, yün, tiftik, deri ve deriden yapılmış eşyalar, dokuma, ipek, demir, bakır, şap ve kereste önemli ihraç ürünleridir.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2016
Anadolu Beylikleri Dönemi’nde, İtalyan devletleri ile yapılan ticarette Bizans ve İtalyan paralarının ve ölçü birimlerinin kullanıldığı görülmektedir.
Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu savunulabilir?
A. Anadolu Beyliklerinin, ticaret açığını kapatmaya çalışmasının
B. Paranın Türk-İslam devletlerinde bağımsızlık sembolü olmasının
C. Anadolu’nun önemli bir ticaret merkezi olmasının D. Anadolu Beylikleri Dönemi’nde aynı para biriminin kullanılmasının
E. Anadolu Beyliklerinde ölçü birliği bulunmasının Çözüm: Türkiye Selçuklu Devleti zamanında uluslararası ticaret merkezlerinden birine dönüştürülen Anadolu’da farklı devletlere ait para ve ölçü birimleri kullanılmıştır.
Cevap: C
SIRA SENDE-9
Türkiye Selçuklu Devletinde ticareti geliştirmek için alınan tedbirler:
Ticaret yolları üzerine darüz-ziyafe olarak ta adlandırılan kervansaraylar ve geniş düzgün ticari yollar yaptırılmıştır.
Ticaret yolları üzerinde sıkı bir güvenlik ağı oluşturulmuştur.
Devlet sigorta sistemi uygulanmıştır.
Venedik ve Kıbrıs Krallığı ile ticari antlaşmalar yapılmıştır. Bu iki devletin dışında Gürcistan, İran, Bizans, Memlukler, Pize, Ceneviz, Arap ülkeleri ve Floransa ile ticaret yapılmıştır.
Düşük Gümrük Vergi sistemi başlatılmıştır.
Han, Kapalı çarşılar ve büyük pazar yerleri oluşturularak ticari hayat canlı tutulmuştur.
Ticari amaçlı fetihler yapılmıştır.
Fethedilen bazı yerlere tüccarlar yerleştirilerek ticari iskân politikası uygulanmıştır.
Tersaneler kurularak hem donama hem de deniz ticareti geliştirilmeye çalışıldı.
Ahi Teşkilatı:Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-ı Veli’nin tavsiyesiyle esnaf ve dayanışmanın sağlanması amacıyla Ahilik teşkilatı kurulmuştur. Üretim-tüketim ilişkilerini düzenleyen, üyelerine mesleki eğitim veren bu teşkilata müslümanların ekonomik hayattaki etkinliğini arttırmaları için gayrimüslimlerin üye olması yasaktır. Usta-çırak ilişkisine dayanan Ahi teşkilatının temeli Abbasi Devleti’ndeki Fütüvvet teşkilatına dayanmaktadır.
Yazı, Dil ve Edebiyat
Türkiye Selçuklu devletinde;
Farsça: Resmi yazışma ve edebiyat dili
Arapça: Bilim ve eğitim dili
Türkçe: Halkın konuşma dili
Arapça ve Farsçanın önemli alanlarda kullanılması ile
Türkçenin gelişimi yavaşladı.
Önemli bilimsel makale ve eserlerde Türkçe’nin kullanımı azaldı.
Birçok yabancı kelimenin girmesi ile dildeki sadelik bozulmuştur.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devletinin ilk yıllarında Büyük Selçuklu, Abbasi, Bizans, Mısır ve Halep paraları kullanılmıştır. Sultan Mesut döneminde bastırılan bakır sikke II. Kılıç Arslan döneminde yerini altın ve gümüşe bırakmıştır. Kösedağ Savaşından sonra Anadolu’da ilk Moğol sikkeleri Hülagü Han döneminde bastırılmıştır. Gazan Döneminde; Anadolu, Mardin ve Kirman gibi bölgelere verilen sikke basma hakkını iptal ettirilmiştir.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devleti ve beylikler döneminde yapılan mescit, medrese, kümbet (türbeler), külliye, kervansaray, köprü ve darüşşifa gibi yapılarda Orta Asya ve Bizans etkisi görülmektedir. Alçı, çini, tuğla ahşap ve taş bu mimari yapıların iç ve dış
süslemelerinde kullanılan malzemelerdir. Süslemede daha çok yazılar, hayvan ve bitki figürleri ile geometrik şekiller kullanılmıştır. Diğer Türk-İslam devletlerinde görülen kubbe, taç kapılar ve minare kültürü bu dönemde de devam etmiştir. Oluşturulan yapıların masrafları genellikle vakıflarca karşılanmıştır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU ÖSS-SOS2 -2008
Anadolu Selçukluları Döneminde Ahi teşkilatı şehirlerde, I. ticaret,
II. zanaat, III. sosyal
alanların hangilerinde söz sahibi olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Çözüm: Esnaf ve sanatkarlar arasında dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulan Ahi teşkilatı ticaret, zanaat ve sosyal hayatta etkili olan bir kurumdur. Cevap: E
SIRA SENDE-10
HAÇLILAR KARŞISINDA TÜRKLER Haçlı Seferleri
Papa ve Kralların teşviki ile Avrupalıların İslam dünyası üzerine 11. ve 13. yüzyıllar arasında düzenledikleri seferlere haçlı seferleri adı verilir.
Haçlı Seferlerinin Nedenleri
Dini
Hristiyanlarca kutsal sayılan yerlerin müslümanlardan alınmak istenmesi
Hristiyanlığı yayma düşüncesi
Kuluni tarikatının çalışmaları
Ortodoks dünyasının kontrol altına alınmak istenmesi
Katolik Kilisesi’nin nüfuzunu arttırmak istemesi
Siyasi
Türkleri durduramayan Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi
Akdeniz, Anadolu, Suriye ve Filistin gibi bölgelerden Türklerin uzaklaştırılmak istenmesi
Derebey ve kralların nüfuzlarını arttırma isteği
Topraksız prenslere aldıkları toprakların düklüğünün verileceği vaadi
Ekonomik ve Sosyal Kıtlık ve savaşlarla zor durumda olan
Avrupalıların doğunun zenginliklerine ulaşma isteği
Avrupalıların İpek ve Baharat yollarına hâkim olma isteği
Toprak sahibi olmayan soyluların toprak ve makam sahibi olma isteği
Derebey ve kiliseler tarafından fakirleşen halkın zengin olma isteği
ÖNEMLİ SEFERLER I.Haçlı Seferi(1096-1099)
En başarılı olan haçlı seferdir. Bu sefer sonunda;
Kudüs,Urfa,Antakya ve İznik gibi yerler Haçlıların eline geçmiştir.
Şam, Urfa, Antakya ve Trablus gibi yerlerde haçlılarca kontluklar kurulmuştur.
Godfrey de Bouillon idaresinde Kudüs krallığı kuruldu.
II. Haçlı Seferi (1147-1149)
Musul Atabeyi İmadeddin Zengi tarafından Urfa Kontluğuna son verilmesi üzerine yapılan bu haçlı seferi Alman
İmparatoru Konrat ve Fransa Kralı VII. Lous öncülüğünde yapılmıştır.
I.Mesud tarafından ağır kayıplar veren haçlılar Şam’ı kuşattılarsa da başarılı olamamışlardır.
III. Haçlı Seferi (1189-1192)
Hıttin Savaşı ile Selahaddin Eyyubi tarafından alınan Kudüs’ü geri almak için Fransa Kralı Flip, İngiltere kralı Arslan Yürekli Richard ve Alman İmparatoru Frederik Barbarossa
önderliğindeki bu sefere krallar savaşı adı da verilir. Ağır mağlubiyetler alan haçlılar Kudüs’e varamadan geri dönmüşlerdir.
IV.Haçlı Seferi (1202-1204)
Filistin’deki bazı kalelerin Eyyubilerin eline geçmesi üzerine yapılması düşünülen seferdir. İstanbul’a gelen Venedik Dükü Enrico Dandolo seferin hedefini değiştirerek İstanbul’u işgal edip burada bir Latin Krallığı kurmuştur.
Uyarı:
Dördüncü Haçlı Seferi sırasında İstanbul’un işgal edilmesi üzerine Bizans hanedan üyeleri İznik ve Trabzon’da Rum İmparatorlukları kurmuşlardır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU LYS-2013
Aşağıdakilerden hangisi, Haçlılara karşı mücadele eden Türk devlet ve beyliklerinden biri değildir?
A) Danişmentliler B) Saltuklular
C) Anadolu Selçukluları D) Mardin Artukluları E) İhşitoğulları
Çözüm: Malazgirt Savaşından sonra İslam alemi üzerine düzenlenen seferlerde Türkiye Selçuklu, Danişmentliler, Eyyubiler, Artuklular, Musul Atabeyliği, Memlukler ve Saltuklar gibi devletler mücadele etmiştir. Mısır’da kurulan İhşitoğulları, Haçlılarla herhangi bir mücadeleye
girişmemiştir. Cevap: E
SIRA SENDE-11
HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI
Dini
Kilise ve din adamlarına duyulan güven sarsılmıştır.
Skolastik düşünce zayıflamıştır.
Ortodoks ve Katolikler arasındaki rekabet artmıştır.
Siyasi
Derebeylik zayıflamaya merkezi krallıklar güçlenmeye başlamıştır.
Türklerin batıya ilerleyişi bir süre durmuştur.
İznik ve Trabzon’da Rum Devletleri, İstanbul’da Latin krallığı kurulmuştur.
Türler İslam dünyasındaki saygınlıkları artmıştır.
Ekonomi
Doğu-batı ticareti gelişmiştir.
Akdeniz limanlarının önemi artmış, İpek ve Baharat Yolları canlanmıştır.
Deri, cam ve dokuma gibi sanayi dalları Avrupa’ya taşındı.
Seferler için papa ve kralların bankerlerden borç almaları bankacılık sektörünü canlandırmıştır.
Filistin, Suriye ve Anadolu ekonomik anlamda çökmüştür.
Feodaliteden dolayı benimsenen kapalı ekonomi modeli yıkılmıştır.
Kültürel
Kâğıt, matbaa, pusula, barut, cam işlemeciliği, yel değirmeni, logaritma, cebir, satranç gibi teknik buluşlar ve ilimler Avrupa’ya taşınmıştır.
Farabi, İbn-i Sina, İbn Rüşd gibi âlimler Avrupa’da tanınmaya başlanmış ve eserleri Latinceye çevrilmiştir.
Avrupalılar müslümanlardan Eski Yunan, Helenizm ve Roma Uygarlığına ait eserleri öğrenerek İlkçağ kültürünü tanıdılar ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU AYT-2019
Haçlı Seferleri sırasında birçok soylunun ölmesi Avrupa’daki toprakların sahipsiz kalmasına neden olmuştur. İstanbul 1204’te Latinlerin egemenliğine girmiştir. Hristiyanlarca kutsal kabul edilen yerler Türklerin mücadeleleri sayesinde Müslümanların egemenliğinde kalmıştır.
Buna göre, Haçlı Seferleri’nin sonuçlarının aşağıdaki gelişmelerden hangisi üzerinde etkili olduğu söylenemez?
A)Feodal düzenin zayıflamasında
B)Ruhban sınıfının halk üzerindeki inandırıcılığının azalmasında
C)Bizans İmparatorluğu’nun zayıflamasında
D)Türklerin İslam dünyasındaki saygınlıklarının artmasında E)Avrupa’da mezhep birliğinin sağlanmasında
ÇÖZÜM: Haçlı Seferleri sonunda derebeylerin birçoğunun ölmesi veya topraksız kalması feodalitenin zayıflamasına, Kilisenin saygınlığının azalmasına, İslam alemini koruyan Türklerin ön plana çıkmasına ve IV.Haçlı Seferi ile yıkılıp sonra tekrardan kurulan Bizans’ın güç kaybetmesine neden olurken Mezhep birliğinin kurulması ile herhangi bir gelişme yaşanmamıştır. Cevap: E
Uyarı:
İlk dört haçlı seferi Anadolu üzerinden yapılmış bundan sonraki son dört sefer deniz yoluyla
yapılacaktır. Büyük Selçuklu Devletinde yaşanan Fetret Devri nedeniyle bu seferlere gereken ilgi
gösterilemedi.
Türkiye Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Danişmentliler, Artuklular, Zengiler, Memlükler, kısmen de olsa Fatımiler ve Büyük Selçuklular haçlılara karşı mücadele vermişlerdir.
BİLGİ NOTU:
Urfa Kontluğuna 1144 tarihinde Musul Atabeyi İmadeddin Zengi, Antakya Prensliğine ise 1268’de Memlûk Sultanı Baybars tarafından son verilmiştir. Ayrıca 1109 yılında kurulan Trablus Kontluğu da 1289 yılında yine
Memlûklular tarafından ortadan kaldırılmıştır.
ANADOLU’DA MOĞOL İSTİLASI
I.Alaaddin Keykubat Dönemi
Alanya fethedilerek buraya tersane yaptırılmıştır.
Suriye ile Anadolu arasındaki kervan yollarını
korumak amacıyla, Manavgat, Anamur, Silifke kaleleri ile İasauria (İçel) alınarak Ermenilerin itaati kesin olarak sağlandı.
Muhtemel bir Moğol saldırısına karşı Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlerin surlarını ve sınır kalelerini yeniden inşa ettirmiştir.
Moğollara karşı Harzemşahlar ve Eyyubilerle ilişkiler düzeltilmeye ve geliştirilmeye çalışılmıştır.
Moğol tehlikesine
karşı Harzemşahların Doğu Anadolu bölgesine yerleşmesine izin verilmiştir.Uyarı:
Harzemşahların, Doğu Anadolu’ya yerleşmesine izin verilmesindeki en önemli sebep Moğollarla araya tampon bölge oluşturmaktır.
Suğdak Seferi:Moğolların Kırım’ın Suğdak’ı işgal etmeleri ve Trabzon Rum İmparatorunun bölgeye yerleşme çabaları üzerine Suğdak Limanı alınarak Karadeniz ticareti güvence altına alınmıştır.
Uyarı:
Suğdak Seferi, Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk ve tek denizaşırı seferidir.
Yassıçemen Savaşı (1230) :Celaleddin Harzemşah,
Eyyûbilerin elindeki Ahlât’ı kuşatması üzerine yapılan savaşı Türkiye Selçuklu Devleti kazanarak sınırlarını Ahlat, Bitlis, Van, Malazgirt ve Tiflis’e kadar genişletmiştir;
Uyarı:
Yassıçemen Savaşıyla Harzemşahlar Devleti yıkılma sürecine girerken Moğollarla sınır komşusu olunmuştur.
Yassıçemen Savaşında gösterdikleri başarı nedeniyle Kayı boyu Ankara’nın Karacadağ bölgesine
yerleştirilmişlerdir.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Baba İshak İsyanı
Sebepleri
Türkiye Selçuklu devletinde yaşanan otorite boşluğu
Türkmenler arasında yaşanan otlak ve kışlak paylaşımında yaşanan anlaşmazlık
Türkmenlerin dışlanması ve ağır vergiler
Göçmenler ile yerleşik halk arasında yaşanan çatışmalar
Türkmenlerin ticaret kervanlarına saldırması
İsyan
Adıyaman Kâhta bölgesinde başlayan isyan kısa sürede Tokat, Amasya, Malatya ve Sivas havalisine yayılmıştır. İsyan Malya Savaşının ardından iki yılda bastırılabildi.
Sonuçlar
ı Türkiye Selçuklu Devleti’nin isyanı güçlükle
bastırması Moğolları Anadolu girmeleri noktasında cesaretlendirmiştir.
Uyarı:
Baba İshak İsyanı, Anadolu’da ortaya çıkan ilk İslami (dini) ve sosyal içerikli isyandır Kösedağ Savaşı (1243)
Sebepleri
Baba İshak isyanının Moğolları cesaretlendirmesi
Moğolların Erzurum bölgesini kılıçtan geçirip Sivas’a kadar olan bölgeleri yağmalaması Savaş
Sivas –Erzincan arasında Kösedağ mevkiinde yapılan savaşı Baycu Noyan komutasındaki Moğollar kazanmıştır.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU: YGS-2017
XIII. yüzyılda Moğol istilasından kaçıp Alaeddin Keykubad’a sığınan Necmeddin Razi; “Müslümanlar emniyet, asayiş ve rahatı Selçuklu hanedanının mübarek çetri gölgesinde buldular. Bu dindar padişahlar zamanında yapılan medreseler, camiler, köprüler ve diğer hayır müesseseleri hiçbir devirde yapılmamış; âlimlere ve halka gösterilen şefkat ve merhamet, girişilen gazalar ve kazanılan zaferler hiçbir zamanda vuku bulmamıştır.” demiştir.
Buna göre Türkiye Selçuklu Devleti ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) İmar çalışmalarına önem verdiklerine B) Vakıf kurma geleneğini başlattıklarına C) Güçlü bir ordularının olduğuna D) Bilim adamlarını himaye ettiklerine
E) Güçlü bir sosyal ve kültürel yapı oluşturduklarına Çözüm: Necmettin Razi’nin ifadelerine bakıldığında vakıf kurma geleneği ile ilgili herhangi bir bilgiye yer
verilmemiştir. Cevap: B
Sonuçları
Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girmiştir.
Anadolu’da Türk siyasi birliği bozulmuştur.
İkinci beylikler dönemi başlamıştır.
Çukurova Ermenileri ve Trabzon Rum Devleti Moğollara bağlanmıştır.
Batı Anadolu’daki Türk nüfusu artmıştır. (olumlu sonuç)
Anadolu’da üretim azalmış, kıtlık görülmüş ve güvenlik sorunları baş göstermiştir.
Uyarı:
Moğol zulmüne karşı ilk tepkiler, şeyh ve dervişler tarafından cihat fikriyle organize edilen Türkmenlerden gelmiştir. Çok geçmeden isyana dönüşen bu tepkilerin ilk örneği Hatiroğlu Şerafeddin Bey’in 1276’daki Moğollara isyanıdır.
Uyarı:
Kösedağ Savaşından sonra Siyasi otoritenin zaafa uğradığı bu dönemde halk, tasavvuf ehli manevi otoritelere sığınmaya başlamıştır. Anadolu
coğrafyasında tarikatlar halk üzerinde büyük etkiye sahip olmuştur. Mevlânâ Celâleddîn-î Rûmî, Hacı Bektâş- ı Velî ve Yunus Emre gibi âlimler, açtıkları tekke ve zaviyeler ile kurdukları vakıflarla geniş halk kitleleri üzerinde etkili olmaya başlamıştır.
Uyarı:
Kösedağ Savaşından sonra Selçuklu sultanları ve devlet adamları Moğollar tarafından atanmaya başlanmıştır.
Eski güçlerini kaybeden sultanların uç beyleri ve Batı Anadolu’daki Türkmenler üzerindeki etkisi zamanla yok olmuştur.
Uyarı:
Kösedağ Savaşından sonra Türkiye Selçuklu Devletiyle Moğollar arasında yapılan antlaşmaya göre Selçuklular Moğollara her yıl 3.600.000 dirhem, 10.000 koyun,1000 sığır ve deve vergi verecektir. Bu antlaşmadan sonra Batu Han Sultan II. Gıyaseddin Keyhüsrev’e tabiliğin işareti olan ok, yay, kılıç ve börk göndermiştir.
Uyarı:
Türkiye Selçuklu Devleti, Bizans’tan gelebilecek saldırılara set çekmek ve konargöçerlerin yerli halka zarar vermelerini engellemek amacıyla Anadolu’ya göç eden Türkmenleri Bizans sınır boylarında yerleştirmişlerdir. Sınırlarda
oluşturulan uç bölgelerin her biri bir komutan veya vali tarafından yönetilmiştir. Kösedağ Savaşından sonra yaşanan siyasi kargaşa ortamında uç beyleri zamanla bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
Uyarı:
Karamanoğlu Mehmet Bey “Bundan sonra divânda, dergâhta, bargâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dil konuşulmaya.” fermanını okumuş ve bu olayın günümüzde “Türk Dil Bayramı” olarak her yıl
kutlanmıştır.
Uyarı:
Anadolu’da Ahlat bölgesine yerleşen Kayılar I.
Alâeddin Keykubat Döneminde önce Ankara yakınlarındaki Karacadağ yöresine daha sonra ise Bizans sınırındaki Söğüt ve Domaniç bölgelerine yerleştirilmişlerdir.
ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORU: LYS-2010
Moğollar ve Anadolu Selçuklu Devleti’yle komşu olan Harzemşahlar Devleti’nin 1231 yılında yıkılmasından sonra, Anadolu Selçuklu Devleti Moğollarla savaşmak zorunda kalarak ağır bir yenilgiye uğramıştır. 1243 yılındaki bu yenilgiden sonra Moğolların Anadolu üzerindeki baskısı giderek artmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu durumun sonuçlarından biridir?
A) Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizanslılarla Miryakefalon Savaşı’nı yapması
B) İlk Haçlıların Anadolu’ya gelmesi
C) Anadolu’da ilk Türkmen beyliklerinden Saltukluların kurulması
D) Moğolların Anadolu Selçuklu Devleti’ni kendilerine bağlı bir hükûmet gibi yönetmesi
E) Büyük Selçuklu Devleti’nin parçalanması
Çözüm: Kösedağ Savaşından sonra Anadolu’yu hakimiyetleri altına alan Moğollar Türkiye Selçuklu Devletini ve vilayetleri merkezden tayin ettikleri görevlilerce idare etmişlerdir.
Cevap: D
TEST 1 1)
Malazgirt Savaşından sonra kurulan Türk beylikleri aşağıdaki tablonun hangisinde doğru olarak sıralanmıştır?
1 2 3
A Danişmentliler Çaka Beyliği Musul Atabeyliği B Mengücekliler Ahlatşahlar Saltuklular C Danişmentliler Artuklular Türkiye Selçuklu D Çaka Beyliği Danişmentliler Yınaloğulları E Artuklular Sökmenoğulları Çubukoğulları
2)
I.Durum: Büyük Selçuklu Devletinde Tuğrul Bey’le başlayıp Malazgirt Savaşıyla hızlanan Anadolu’ya yönelik Oğuz göçlerinde Türkmenler yerleştikleri yerlere Seyhun Nehrine atfen Seyhan, Ceyhun Nehrine atfen Ceyhan, Karadeniz ve Akdeniz gibi isimler vermişlerdir. Ayrıca yerleşilen şehirlere Aksaray, Konya, Eskişehir, Akşehir ve Kırşehir gibi Türkçe isimler vermişlerdir.
II.Durum: Türkiye Selçuklu Devletinde Moğollardan kaçan Türkmen boyları Anadolu’nun çeşitli bölgelerine ekseri sınırlara yerleştirilmişlerdir. Boş topraklara yerleştirilen göçebe topluluklarından bazılarına tarımsal araç, tohum, ev ve arazi tahsis edilmiş bir süre bu gruplara vergi muafiyeti getirilmiştir.
Her iki duruma bakıldığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A)Moğollara karşı Türkmen ordularının oluşturulduğu B)Anadolu’da Türkleşme ve İslamlaşma sürecinin yaşandığı C)Göçebe toplulukların yerleşik hayata geçirilmeye çalışıldığı
D)Tarımsal üretimi arttırıcı tedbirlerin alındığı E)Merkezi yapının güçlü tutulmak istendiği
3)Türkiye Selçuklu Devleti ve beylikler döneminde yapılan mescit, medrese, kümbet (türbeler), külliye, kervansaray, köprü ve darüşşifa gibi yapılarda Orta Asya ve Bizans etkisi görülmektedir. Alçı, çini, tuğla ahşap ve taş bu mimari yapıların iç ve dış süslemelerinde kullanılan malzemelerdir.
Süslemede daha çok yazılar, hayvan ve bitki figürleri ile geometrik şekiller kullanılmıştır. Diğer Türk-İslam
devletlerinde görülen kubbe, taç kapılar ve minare kültürü bu dönemde de devam etmiştir. Oluşturulan yapıların masrafları genellikle vakıflarca karşılanmıştır.
Buna göre;
I.Halkın ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sanat anlayışı gelişmiştir
II. Sentez bir sanat anlayışı gelişmiştir
III. Sanat anlayışında ulusal unsurlara yer verilmiştir.
Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A)Yalnız I B)I ve II C) I ve III D) II ve III E)I,II ve III
4)
I. Cenova, Venedik, Marsilya gibi limanların önemi artmıştır II. Ortodoks ve Katolikler arasındaki rekabet artmıştır.
III. Kudüs ve Kıbrıs’ta haçlı krallıklar kuruldu.
IV. Deri, cam ve dokuma gibi sanayi dalları Avrupa’ya taşındı.
V. Barut, Pusula, kâğıt ve matbaa Avrupa'ya geçti.
Haçlı seferlerinin sonuçlarından hangisi dünya kültür uygarlığı açısından önemli bir sonuçtur?
A) I B) II C) III D) IV E) V
5) Malazgirt ve Kösedağ Savaşlarının sonuçlarına bakıldığında;
I. Anadolu’daki egemen gücün değişmeye başlaması II. Beyliklerin kurulması
III. Türkmen göçleri
Gelişmelerinden hangileri ortak özelliktedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I,II ve III E) II ve III
6) Dünyada sigortacılık sistemi bilinmezken Anadolu'da 800 yıl önce ilk defa Ağızkarahan Kervansarayına gelen
tüccarların can ve mal güvenlikleri Anadolu Selçuklu Devleti tarafından sigortalanmaya başlanmıştır. Gıyaseddin Keyhüsrev Antalya’yı fethettiğinde Frenkler tarafından soyulan Mısırlı tüccarların zararları hazineden karşılamıştır.
Buna göre;
I.Ticari faaliyetleri geliştirici tedbirler alınmıştır II. Devlet destekli ticari teşvik sistemi uygulanmıştır III. Kara ve deniz ticareti Selçukluların kontrolüne geçmiştir Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A)Yalnız I B)I ve II C) I ve III D) II ve III E)I,II ve III
7) Mengücekliler döneminden kalan aşağıdaki tarihi eserlerden hangisi UNESCO Dünya Miras Listesinde yer almaktadır?
A)Mama Hatun Türbesi
B)Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası C)Yağıbasan Medresesi
D)Caca Bey rasathanesi E)Alaaddin Cami
8) Yassıçemen Savaşı'nın Türkiye Selçukluları için olumsuz sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
A)Moğollarla sınır komşusu olmuşlardır.
B)Eyyubilerle ilişkiler bozulmuştur.
C)Bölgedeki Türkmen beyliklerin itaat altına alınmıştır.
D)Kara ticareti Selçukluların kontrolüne geçmiştir.
E) Harzemşah topraklarında Selçuklu-Memlük çekişmesi yaşanmaya başlamıştır
9)
Sultan Gıyaseddin İzzeddin
Sultanul Azam Keykubat Sultanul Muazzam Sultanul Galip Keyhüsrev Rüknettin
Sultanul Kahir Keykavus İmameddin
Türkiye Selçuklu Sultanlarının kullandıkları ünvanlara bakıldığında;
I.Fars kültürünün etkisinde kalındığı II. Haçlılara karşı mücadele edildiği
III. İslam dünyasının siyasi lideri konumunda oldukları Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A)Yalnız I B)I ve II C) I ve III D) II ve III E)I,II ve III
10) Aşağıdakilerden hangisi I.Kılıç Arslan dönemine ait bir gelişme değildir?
A) Birinci Haçlı Seferi sırasında Haçlılarla yapılan Dorileon Savaşı kaybedilmiştir.
B) Bizans imparatorunun entrikaları ile Çaka beyliği ortadan kaldırılmıştır.
C) 1097’de başkent İznik’in haçlıların eline geçmesiyle başkenti Konya’ya taşınmıştır
D) Batılılar ilk defa bu dönemde Anadolu için Turchiae (Türkiye) ifadesini kullanmışlardır.
E) Musul emiri Çavlı ile yaptığı savaşı kaybetmiş ve Habur ırmağını geçmeye çalışırken boğularak ölmüştür.
11) Selçuklu sultanları göçebe Türkmenleri Bizans sınır boylarındaki topraklara yerleştirirken;
I. Feodal Türk beyliklerin kurulmasını sağlamak II. Askeri anlamda faydalanmak
III. Göçebe hayat yaşayan Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek
Durumlarından hangilerini amaçlamışlardır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I
12)
I.Moğolların yakın doğuyu işgal etmeleri II.Haçlı Seferleri
III. Birinci dönem Türkmen beyliklerin kurulması Gelişmelerden hangileri Anadolu’nun Türkleşmesine yardımcı olan unsurlardır?
A)Yalnız I B)I ve II C) I ve III
D) II ve III E)I,II ve III
TEST 1 CEVAP ANAHTARI
1-C 2-A 3-E 4-B 5-D 6-B 7-B 8-A 9-A 10-D 11-E 12-C
TEST 2
1)Haçlı Seferlerinin başlamasında;
Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs ve Antakya gibi yerlerin geri alınma düşüncesi
İslamiyet’in yayılmasını engelleme
Akdeniz, Anadolu, Suriye ve Filistin gibi
bölgelerden Türklerin uzaklaştırılmak istenmesi
Ortadoğu’da Katolik Hristiyan devletler kurma isteği
Durumlar etkili olmuştur.
Buna göre;
I. Antakya Prensliği ve Trablus kontluklarının ortaya çıkması II. İstanbul’da Latin krallığının kurulması
III. Orta Doğu’da kısa süreli feodal yapıların oluşması Gelişmelerinden hangisi seferlerin amacından saptığını göstermektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I,II ve III
2)
I.İkinci dönem Türkmen beyliklerinin kurulması II. Ticari faaliyetlerin durma noktasına gelmesi ve ağır vergilerle halkın fakirleşmesi
III. Konya, Kayseri ve Sivas’taki kütüphane ve arşivlerin yağmalanması
Kösedağ Savaşıyla ilgili olarak verilen alanlardan hangisi doğrudur?
I II III
A Sosyal Askeri Siyasi
B İdari Kültürel Sosyal
C Siyasi İktisadi Kültürel
D Mali Siyasi Askeri
E Askeri İdari Siyasi
3) I.Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Antalya fethedilerek devletin sınırları Akdeniz’e, Samsun üzerine seferlerle Karadeniz’e ulaşmıştır. Fetih hareketlerinden sonra Kıbrıs Frankları ve Venediklilerle ticareti düzenleyen antlaşmalar yapmıştır. Alaaddin Keykubad döneminde Suriye ile Anadolu arasındaki kervan yollarını korumak amacıyla, Manavgat, Anamur, Silifke ve İçel kaleleri alınmıştır. İzzettin Keykavus döneminde Sinop ve Alaeddin Keykubad
döneminde Suğdak Limanı alınarak Karadeniz ticareti geliştirilmeye çalışılmıştır.
Buna göre;
I.Selçuklu ekonomisi dış dünyaya açılmak istenmiştir II. Deniz yoluyla Anadolu ve Batı ülkeleri arasında mal akışı sağlanmaya çalışılmıştır
III. Kara ticaretiyle Orta Doğu’da ticari tekelleşme kurulmak istenmiştir
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I,II ve III
4)Türkiye Selçuklu Devletinde hukuk sistemi Şer’i ve Örfî olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Evlenme, boşanma, miras ve velayet gibi konular şeri hukuk kapsamındadır. Örfî hukuk ise temelini eski Türk geleneklerinden alan fakat şer’i hukuka ters düşmeyen kanun ve emirnamelerdir. Örfi mahkeme, devlete isyan etme, kanunlara uymayan ve devlet düzenini bozma gibi siyasi suçlarla ilgili davalara bakmıştır. Hükümdarın başkanlık ettiği Divân-ı Mezâlim de hukuk sisteminde önemli bir yere sahiptir. Gayrimüslimlerin hukuk sistemine müdahale edilmemiş ve gayrimüslimlere kendi hukuk kuralları uygulanmıştır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenilemez?
A)Mahkeme kararları temyize kapalıdır.
B)Hukuk birlikteliği sağlanamamıştır C)Laik hukuk sistemi benimsenmemiştir D)Şer’i hukuk Örfi hukuktan üstün tutulmuştur.
E)Hükümdarlar bazı durumlarda başyargıç konumundadırlar.
5) Türkiye Selçuklu Devleti göçebe Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek için yoğun çaba sarf etmiştir.
Türkiye Selçuklu Devleti’nin bu politikasında;
I.Devletin gelirlerini arttırmak II. Merkezi otoriteyi güçlü tutmak III. Sosyal ve siyasal huzuru sağlamak Yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
A)I ve II B) I,II ve III C) I ve III D) II ve III E) Yalnız II
6)Oğuz boylarına mensup 24 boydan 21’i Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’ya göç etmişlerdir. 1300’lerde İzmir, İznik ve Trabzon illeri dışında Ege, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarının büyük kısmı Türkmenlerce ele geçirilmiştir.
Buna göre göçlerle Anadolu’da;
I.Etnik yapı II. Dini inanış III. Siyasi güç IV. Sosyal hayat V.Coğrafi konum
Alanlarından hangisinde her hangi bir değişiklik yaşanmamıştır?
A)I B)II C)III D)IV E)V
7)
OLAY SONUÇ
I Kösedağ Savaşı İkinci dönem beyliklerin ortaya çıkması
II Yassıçemen Savaşı Anadolu’daki Türkleşme sürecinin tamamlanması
III Haçlı Seferleri Akdeniz ticaretinin canlanması IV Moğol İstilası Batı Anadolu’da Türk nüfusunun
artması
V Miryakefalon Savaşı Anadolu’nun kesin olarak Türk yurdu haline gelmesi
Yukarıdaki olay-sonuç tablosunda kaç numaralı alanda yanlışlık yapılmıştır?
A)I B)II C)III D)IV E)V
8) Kösedağ Savaşından sonra;
I. Trabzon Rum ve Çukurova Ermenilerinin Moğollara bağlanması
II. Anadolu’nun İlhanlılarca atanan valilerce yönetilmesi III. İsfahanlı Şemseddin’in Batu Han tarafından Türkiye Selçuklu Devletine vezir olarak atanması
Durumlardan hangileri Anadolu’da egemen gücün değiştiğini gösterir?
A) Yalnız I B) I ve III C)I,II ve III D) I ve II E) II ve III
9) 13.Yüzyılın sonlarında Anadolu’da tarikatların ve Ahilik gibi esnaf teşkilatlarının toplumsal hayatta önemli yer tutmasının en önemli neden aşağıdakilerden hangisidir?
A)Ticaretin ve kentleşmenin gelişmesi B)Mezhepsel ayrılıkların toplumu ayrıştırması C)Uluslararası ticaretin canlanması
D)Türkiye Selçuklu Devletinin yıkılma sürecine girmesi E) Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesi
10) II. Kılıç Arslan döneminde Çankırı ve Ankara’yı kardeşi Şahin Şah’ın elinden almıştır. Kendisi aleyhine Bizans’la ittifak kuran Danişmentlilerin elinden Tokat, Sivas ve Kayseri’yi almıştır. Kardeşi Şahin Şah’ın Bizans imparatoru tarafından desteklenmesi üzerine bu devletle yapılan Miryakefalon Savaşı kazanılmıştır. Bizans bu savaştan sonra savunmaya Türkler taarruza geçmiştir. Miryokefalon Savaşından sonra Kütahya, Eskişehir, Malatya gibi yerler alınmış ve Danişmentliler beyliğine tamamen son verilerek Sakarya Irmağından Fırat Nehrine kadar devletin sınırları genişletilmiştir.
Bu bilgilere bakıldığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Bizans’ın Anadolu’yu geri alma ümidi kalmamıştır B)Anadolu’daki Türk siyasi birliği büyük ölçüde kurulmuştur C)Veraset sistemi Türkiye Selçuklu Devletinde kesin kurallara bağlanmamıştır.
D)Memlük ve Moğol Devletleriyle sınır komşusu olunmuştur.
E) Doğu ve batı yönünde devletin sınırlarının genişlediği
11)Türkiye Selçuklu Devletinde devlet içinde kadılar, doğrudan sultan tarafından atanırlar ve sadece sultana karşı sorumlu olurlardı. Kadıların tayin belgelerinde görev aldıkları bölgelerdeki idari amir ve ileri gelenlere şer’i işlerin infazında bağımsız oldukları, şer’i ve dini konularda kadılara müdahale edilmemesi emredilmiştir.
Buna göre;
I.Siyasi otoriteden bağımsız bir adli yapılanma oluşturulmuştur
II. Hukukun üstünlüğü ilkesi benimsenmiştir.
III. Kadılar devlet görevlilerine bağı olmadan yasaları uygulamışlardır.
Yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I,II ve III
12)
Kösedağ Savaşından sonra ortaya çıkan ikinci beylikler dönemiyle ilgili verilen haritaya bakıldığında;
I.Anadolu’da Türklerin hâkimiyeti ağırlıktadır II. Karadeniz bölgesinde siyasi yapı Ege ve Akdeniz bölgesinden farklıdır
III. Karamanoğulları en güçlü beylik konumundadır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A)Yalnız I B)I ve II C) I ve III D) II ve III E)I,II ve III
