KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER

(1)

284 Sk. No:2 K:3/312 Folkart Time Ofis 2 Kazım Dirik Mah. Bornova-İzmir Tel : 0 232 464 49 94 - 464 49 95 Fax: 0 232 464 49 20 info@diplomatymm.com.tr

www.diplomatymm.com.tr

KAMU MALİYESİNDE GELİŞMELER 02.02.2021

Merkezi yönetim bütçe uygulama sonuçları ve bununla ilintili olarak merkezi yönetim borç stoku verileri ile cari işlemler hesabı ve bununla ilintili olarak Türkiye dış borcu verilerine, ve ayrıca makro ekonomideki son durum ve beklentilere ilişkin olarak bu çalışmanın hazırlandığı tarih itibariyle en son yayınlanmış bazı göstergelere yer verilmiştir.

I.

BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ:

¹

A. Merkezi Yönetim Bütçesi 172,7 Milyar TL Açık Verdi:

Bütçe Giderleri Ocak-Aralık 2020 döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 20,2 oranında artarak 1.202,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Faiz hariç giderler % 20,8 oranında artarak 1.068,2 milyar TL, faiz giderleri % 34 oranında artarak 133,9 milyar TL olarak gerçekleşti.

Bütçe Gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre % 17,6 oranında artarak 1.029,4 milyar TL olarak gerçekleşti. Vergi gelirleri % 23,6 oranında artarken, diğer gelirler % 2,5 oranında azalış göstermiştir.

Bu gelişmelerin sonucunda Merkezi Yönetim Bütçesi Ocak-Aralık 2020 döneminde 172,7 milyar TL açık verdi. Bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine göre % 38,5 oranında artış gösterdi.

1 https://www.hmb.gov.tr/bumko-aylik-butce-uygulama-sonuclari

Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri (Milyon TL)

2019 2020 2020 %

Ocak-Aralık BÜTÇE Ocak-Aralık Değişim BÜTÇE GİDERLERİ 1.000.027 1.095.461 1.202.236 20,2

Personel Giderleri 249.892 282.488 287.769 15,2

Sosyal Güv.Kur. Devlet Primi 43.045 48.120 48.286 12,2

Mal ve Hizmet Alımları 84.363 75.550 96.399 14,3

Cari Transferler 400.316 451.122 497.989 24,4

Sermaye Giderleri 80.717 56.607 92.911 15,1

Sermaye Transferleri 16.316 6.784 15.171 -7,0

Borç Verme 25.438 27.087 29.750 16,9

Faiz Harcamaları 99.940 138.940 133.962 34,0

BÜTÇE GELİRLERİ 875.280 956.588 1.029.493 17,6

Vergi Gelirleri 673.860 784.602 833.062 23,6

Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 93.718 64.331 59.410 -36,6

Özel Gelir. Al. Bağış ve Yard. 6.993 11.043 10.430 49,1

Faizler, Paylar ve Cezalar 64.488 62.152 88.434 37,1

(2)

B. Bütçe Giderlerinin Dağılımı:

Ocak-Aralık 2020 döneminde Bütçe Giderleri içerisinde en yüksek üç kalem sırasıyla: cari transferler % 41,4 personel giderleri % 23,9 faiz giderleri %11,1 oranındadır.

En yüksek kalem olan cari transferler içindeki en yüksek harcama türü “Sağlık, Emeklilik ve Sosyal Yardım Giderleri” olup, bu harcama türü içinde ilk üç sırada Devlet Sosyal Güvenlik Katkısı 82,2 milyar TL, Sosyal Güvenlik Açık Finansmanı 71,9 milyar TL, Faturalı Ödemeler 35,3 milyar TL olarak gerçekleşti.

Sosyal güvenlik açığı geçen yılın aynı dönemine göre % 80,1 oranındaki artış gösterdi. Bu artış istihdamdaki gelişmelerle açıklanabilir.

Bu dönemde ihracat destekleri geçen yılın aynı dönemine aynı seviyede kalarak 3,1 milyar TL olarak gerçekleşti.

Cari Transferler (Milyon TL)

2019 2020 %

Ocak-Aralık Ocak-Aralık Değişim

4. Cari Transferler 400.316 497.989 24,4

a) Görev Zararları 8.013 11.006 37,3

b) Hazine Yardımları 219.546 275.858 25,6

SGK'ya Hazine Yardımları 5.516 5.408 -1,9

-İşsizlik Sigorta Fonu 5.516 5.408 -1,9

Sağlık, Emek.ve Sos.Yard. Gid. 197.065 245.976 24,8 -Devlet Sosyal Güvenlik Katkısı 74.092 82.200 10,9

-Sos. Güven. Olmay.Sağ.Primi 12.119 14.455 19,3

-Faturalı Ödemeler 33.061 35.288 6,7

-İşveren Sig. Primi 5 Puan İnd. 22.333 24.427 9,4

-Ek Karşılıklar 3.197 3.442 7,7

-Emeklilere Ek Ödeme 12.295 14.184 15,4

-Sosyal Güv. Açık Finans. 39.968 71.980 80,1

Diğer Hazine Yardımları 15.274 22.666 48,4

-DFİF (İhracat Desteği) 3.147 3.149 0,0

c) Kar Ama. Güt. Kur. Yap. Tra. 5.934 3.976 -33,0

d) Hane Halkına Yapılan Trans. 6.662 7.645 14,8

e) Tarımsal Destekleme Ödemeleri 16.965 21.944 29,3

f) Hane Halkına Yap. Diğer Trans. 18.592 25.407 36,7

g) Sosyal Amaçlı Transferler 19.889 22.990 15,6

Sermaye Gelirleri 7.107 13.594 7.534 6,0

Alacaklardan Tahsilat 1.525 914 1.169 -23,4

Özel Büt. İdarel. Öz Gelirleri 20.925 12.464 21.692 3,7

Düz. ve Denet. Kurum. Gelir. 6.663 7.488 7.762 16,5

BÜTÇE DENGESİ -124.747 -138.873 -172.743 -38,5

(3)

h) Yurtdışına Yapılan Transferler 4.109 4.914 19,6

i) Gelirden Ayrılan Paylar 100.606 124.249 23,5

C. Vergi Gelirleri Dağılımı:

Ocak-Aralık 2020 döneminde vergi gelirleri içinde en yüksek paya sahip vergi türü ÖTV % 24,9 Gelir Vergisi % 19,1 İthalde alınan KDV %19,1 dir.

Vergi gelirlerinde en yüksek artış Şans Oyunları Vergisinde % 106 olarak gerçekleşmiştir.

Vergi gelirleri içinden en yüksek paya sahip ÖTV de %40,9 oranındaki artış dikkate çekici olup, bu artış içinde bulunduğumuz yılda bazı mallardaki ÖTV artışıyla ilgilidir.

Bu dönemde kurumlar vergisinde bir önceki döneme göre %33,3 oranındaki artış, 2020 yılı geçici kurumlar vergisi artışından kaynaklanmakta olup, bu durum pandemi sürecine karşın 2020 yılında şirketlerin toplam karının arttığını göstermektedir. Aksine gelir vergisi tahsilatındaki gerileme söz konusu olup, bu durum (gelir vergisi tahsilatının %93 ünün stopajdan oluştuğu dikkate alındığında) istihdamdaki gelişmelerle açıklanabilir.

Öte yandan Ocak-Kasım 2020 döneminde ithalattaki % 3 oranında bir artışa karşın gümrük vergilerindeki %52,3 oranındaki artış kur etkisi ve gümrük vergi oranlarındaki değişim ile açıklanabilir.

01 Mart 2020 tarihinde vergi sistemimize giren dijital hizmet vergisi tahsilatı da 1.061 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Vergi Gelirleri (Milyon TL)

2019 2020 %

Ocak-Aralık Ocak-Aralık Değişim

VERGİ GELİRLERİ 673.860 833.062 23,6

Gelir Vergisi 162.704 158.814 -2,4

Kurumlar Vergisi 78.829 105.047 33,3

!

Veraset ve İntikal Vergisi 1.104 1.298 17,6

Motorlu Taşıtlar Vergisi 14.503 15.979 10,2

Dahilde Alınan KDV 55.458 71.542 29,0

Özel Tüketim Vergisi 147.134 207.283 40,9

BSMV 22.670 27.068 19,4

Şans Oyunları Vergisi 1.681 3.464 106,0

!

Özel İletişim Vergisi 4.014 4.488 11,8

Dijital Hizmet Vergisi 0 1.061

Gümrük Vergileri 16.832 25.631 52,3

!

İthalde Alınan KDV 125.271 159.170 27,1

Damga Vergisi 18.853 20.961 11,2

Harçlar 24.176 30.653 26,8

(4)

II.

MERKEZİ YÖNETİM BORCU 1.812 MİLYAR TL OLARAK GERÇEKLEŞTİ

:²

Ocak-Aralık 2020 dönemi itibariyle Merkezi Yönetim Toplam Brüt Borç Stoku 1.812 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bunun 1.060 milyar TL iç borç stoku, 751 milyar TL'sı ise dış borç stokudur.

Borç Stoku bu dönemde önceki yıl sonuna göre 483 milyar TL artış göstermiştir. Bunun 303 milyar TL si iç borç stoku artışı, 177 milyar TL sı ise dış borç stok artışından kaynaklanmıştır.

Merkezi Yönetim Toplam Brüt Borç Stoku (Milyon TL) Hazine

Bonosu (I)

Devlet Tahvili

Ulus.

Tahvil

Toplam Tahvil

(II)

Kredi (III)

İç Borç Stoku

Dış Borç Stoku

Toplam Stok (I+II+III) 2008 13.978 260.849 59.122 319.971 46.880 274.827 106.002 380.830 2009 14.036 315.969 61.881 377.850 50.163 330.005 112.044 442.049 2010 9.525 343.317 68.641 411.957 52.664 352.841 121.305 474.146 2011 0 368.778 88.308 457.087 61.983 368.778 150.291 519.070 2012 3.684 382.858 91.726 474.584 54.633 386.542 146.359 532.901 2013 0 403.007 119.007 522.014 64.179 403.007 183.186 586.193 2014 0 414.649 135.161 549.809 62.708 414.649 197.869 612.517 2015 0 440.124 167.345 607.469 70.777 440.124 238.122 678.246 2016 1.025 467.620 211.386 679.006 79.921 468.644 291.307 759.952 2017 974 534.473 252.318 786.791 88.729 535.448 341.047 876.494 2018 5.495 580.647 364.914 945.561 116.059 586.142 480.973 1.067.115 2019 15.483 739.569 451.224 1.190.794 122.559 755.052 573.784 1.328.836 2020 0 1.060.354 592.959 1.653.312 158.799 1.060.354 751.758 1.812.111 2019 Yılına Göre Fark: 305.302 177.974 483.275

III.

CARİ İŞLEMLER HESABI OCAK-KASIM 2020

DÖNEMİNDE 35,2 MİLYAR ABD DOLARI AÇIK VERDİ

:³

Cari İşlemler Hesabı Ocak-Kasım 2020 döneminde ise toplam 35,2 milyar ABD Doları açık vermiştir. Geçen yılın aynı döneminde 9,6 milyar ABD Doları fazla vermişti. Aylık bazda Cari işlemler açığı 2019 yılının Kasım ayına göre 4.048 milyon ABD doları artarak 4.063 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

Bu dönemde ihracat %10 oranında azalarak 150,6 milyar ABD Doları, ithalat %3 oranında artarak 185,1 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir.

TUİK-Ticaret Bakanlığı GTS verilerine göre 2020/Kasım ayında geçen yılın aynı ayına göre;

İhracat, % 0,9 azalarak 16,8 milyar dolar, İthalat, % 16,0 artarak 21,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Bu dönemde hizmet gelirleri %49 oranında gerilemiş olup, ağırlıklı olarak taşımacılık gelirleri ve seyahat gelirlerindeki gerilemeden kaynaklıdır.

2 https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri

3 TCMB/İstatistikler/Ödemeler Dengesi

(5)

Bu dönemde Doğrudan Yatırımlarda 3,4 milyar ABD Doları net giriş, Portföy Yatırımlarında 10,6 milyar ABD doları net çıkış, Diğer Yatırımlarda 6,6 milyar ABD doları net giriş gerçekleşmiştir.

Net Hata ve Noksan kaleminde bu dönemde 2,8 milyar ABD doları net çıkış gerçekleşmiştir.

Resmi rezervler bu dönemde 38,5 milyar ABD doları azalmıştır.

Ödemeler Dengesi (Milyon ABD Doları)

2019 Ocak- Kasım

2020 Kasım

2020 Ocak- Kasım

A- CARİ İŞLEMLER HESABI 9.602 -4.063 -35.249

1. İhracat 166.950 15.944 150.650 -10%

2. İthalat 180.028 19.788 185.156 3%

3. Hizmet Gelirleri 58.648 2.748 30.099 -49%

4. Hizmet Giderleri 24.927 2.193 23.035

5. Birincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 5.507 574 6.160 6. Birincil Yatırım Kaynaklı Giderler 17.231 1.409 14.284 7. İkincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 683 61 317

B. SERMAYE HESABI 36 -3 -32

C. FİNANS HESABI -4.789 -905 457

8. Doğru. Yatırımlar: Net Var. Edin. 2.602 378 2.589

3.464 9. Doğrudan Yat.: Net Yüküm. Oluş. 8.025 677 6.053

10. Portföy Yatı.: Net Varlık Edinimi 3.424 592 158

-10.618 11. Portföy Yatı.: Net Yüküm. Oluşu 3.052 1.890 -10.460

12. Diğer Yatırımlar: Net Varlık Edin. 7.932 2.281 -75

6.697 13. Diğer Yatı.: Net Yükümlülük Oluş. 7.670 1.589 6.622

D. NET HATA VE NOKSAN -7.564 3.016 -2.858

GENEL DENGE -6.863 145 38.596

E. REZERV VARLIKLAR 6.863 -145 -38.596

14. Resmi Rezervler 6.863 -145 -38.596

IV.

TÜRKİYE’NİN DIŞ BORCU 435,1 MİLYAR ABD DOLARI OLARAK GERÇEKLEŞTİ

.⁴

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku 2020 Yılı 3. Çeyrek itibariyle 435,1 Milyar $ABD Doları olarak gerçekleşti. Bir önceki çeyrekte 423,7 Milyar ABD Doları düzeyindeydi.

Özel sektörün dış borcu bir önceki çeyrekteki 239,3 Milyar ABD Doları düzeyinden 247,6 Milyar ABD Doları düzeyine artarken, Kamunun toplam dış borcu 164,7 Milyar ABD Doları düzeyinden 166.4 ABD Doları düzeyine artmıştır.

Dış borcun 133,9 Milyar ADB Dolarlık kısmı kısa vadelidir.

4 https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani-istatistikleri

(6)

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku/ GSYH oranı bir önceki çeyrekteki %57 oranından %59,1 oranına artmıştır.

Net dış borç stoku ise bu dönemde 262,2 Milyar $ olarak gerçekleşti. Bu tutar bir önceki çeyrekte 245,3 Milyar $ düzeyindeydi.

Türkiye Brüt Dış Borç Stoku

(Milyon ABD Doları)

Kamu Sektörü TCMB Özel Sektör Türkiy

e Brüt Dış Borç Stoku (I+II+I

II)

Türkiye B.D.B./

GSYİH (%) Kısa

Vadeli Stok

Uzun Vadeli

Stok

Toplam Dış Borç Stoku

(I)

Kısa Vadeli

Stok

Uzun Vadeli

Stok

(II)

Kısa Vadeli

Stok

Uzun Vadeli

Stok

(III)

1989 0 29.446 29.446 799 7.028 7.827 4.946 1.692 6.638 43.911 30,8

2000 2.461 47.621 50.081 653 13.437 14.090 25.187 29.244 54.431 118.602 43,6 2002 915 63.618 64.533 1.655 20.348 22.003 13.854 29.211 43.065 129.601 54,8 2005 2.133 68.278 70.411 2.763 12.662 15.425 34.018 50.926 84.944 170.780 34,2 2013 20.596 98.339 118.935 833 4.401 5.234 111.848 156.996 268.844 393.013 41,4 2015 18.064 98.574 116.638 176 1.151 1.327 87.142 195.337 282.479 400.445 46,5 2016 19.720 103.605 123.325 399 711 1.110 81.502 203.719 285.221 409.655 47,5 2017 22.111 114.063 136.174 1.753 8 1.761 95.851 220.709 316.560 454.495 53,3 2018 22.483 117.377 139.860 5.914 8 5.922 85.469 209.430 294.899 440.681 55,9 2019 21.781 132.976 154.757 8.413 8 8.421 93.400 180.343 273.743 436.921 58,0 2020 3Ç 26.213 140.215 166.428 21.021 8 21.029 86.706 160.957 247.663 435.121 59,1

Aşağıdaki tabloda Türkiye’nin dış borç ödeme projeksiyonu yer almaktadır. Buna göre 2020 yılının kalan 2 ayında ödenecek kamu sektörü ve özel sektör toplam dış borç tutarı 16,2 Milyar ABD Dolarıdır.

Türkiye’nin dış borç ödeme projeksiyonu 31.12.2020

2020

(Kasım-Aralık)

2021 2022 2023 2024 2025+ Toplam

Genel Toplam 16.258 63.208 47.909 42.641 40.113 179.595 389.724 Kamu Sektörü ^4.111 ^25.311 ^19.759 ^18.683 ^19.001 ^103.371 ^190.237 Anapara 3.449 19.559 14.503 13.972 14.865 75.066 141.414

Faiz 663 5.752 5.256 4.711 4.136 28.305 48.824

Özel Sektör ^12.146 ^37.896 ^28.149 ^23.957 ^21.112 ^76.225 ^199.486 Anapara 11.496 34.401 23.232 19.944 17.740 62.199 169.012

Faiz 651 3.495 4.917 4.014 3.372 14.026 30.474

Dr. Mustafa Bulut

Yeminli Mali Müşavir, Bağımsız Denetçi

ECOVİS DİPLOMAT Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.