kpss 2013 hukuku idare Akıcı Ayrıntılı Güncel Konu anlatımları Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik bilgiler ÖSYM tarzında özgün sorular ve açıklamaları

(1)

idare hukuku idare hukuku

kpss 2013

Örnekler Yorumlar

Uyarılar

Pratik bilgiler Akıcı

Ayrıntılı Güncel

Konu anlatımları

ÖSYM tarzında özgün sorular

ve açıklamaları

(2)

Komisyon İDARE HUKUKU ISBN 978-605-364-339-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

1. Baskı Dizgi-Grafik Tasarım: A. Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara-0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA

Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60

Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.net

(3)

SUNU

Bu kitap, KPSS başta olmak üzere, ÖSYM tarafından hazırlanan diğer iş sınavları ve ayrıca kurumların kendi açtıkları sınavlarda siz değerli arkadaşlarımıza anlaşılabilir ve sade bir kaynak oluşturmak amacı ile hazırlanmıştır. Kitapta konular detayları ile ele alınmış, teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve pratiğe ilişkin çok sayıda örnek verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için günlük olaylara değinilmiş ve her bölümün içinde başta KPSS olmak üzere adli - idari yargı hakimlik sınavı ve kurum sınavlarında çıkmış sorular ve cevaplı testler konularak konuların pekiştirilmesi amaç- lanmıştır. Her ne kadar son yıllarda hukuk dersleri ile ilgili olarak sınav sisteminde her hangi bir değişiklik yapılmamış olsa dahi, özellikle mevzuatın değişmesiyle ve 2010 anayasa değişiklikleri ile birlikte hukuk alanında bir çok yenilik yapılmış ve bu yenilikle- re de kitap içerisinde olabildiğince yer verilmeye çalışılmıştır. Kitap içerisinde derslerde öğrencilerde gördüğümüz temel yanlışlar özellikle vurgulanarak sorular üzerinde bu yanlışlara düşmemeleri ve bu ayrıntılara geldiklerinde zihinlerinin açık kalmasını sağ- lamak için özgün bir takım uyarılar ve hoca notlarına da yer verilmiştir.

Kitabın ümit edilen amacına ulaşması ve öğrenci arkadaşlarımıza fayda sağlan- ması amacı ile yapacağınız öneri, eleştiri ya da takdirinizi pegem@pegem.net aracılı- ğıyla bizimle paylaşmanız bize ışık tutacaktır.

Elinizde bulunan bu kitabın ortaya çıkmasında en büyük paya sahip olan Suat DÜZ başta olmak üzere tüm Pegem ailesine, dizgi aşamasında vaktini ve emeğini esirgemeyen değerli dizgi ekibimiz ve dizgicimiz Ahmet Resul KAYMAKÇI’ya, teşekkürlerimizi sunarız.

(4)

(5)

İÇİNDEKİLER

1. KISIM İDARE HUKUKU

1. BÖLÜM İdare Hukukunun Genel Esasları

İDARE HUKUKUNUN KONUSU ...3

İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANININ BELİRLENMESİ...4

I. Yapısal (Organik) Anlamda İdare ...4

II. Fonksiyonel Anlamda İdare ...6

İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ ...9

TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN GÖREVLERİ ...10

İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI ...10

2. BÖLÜM İdare Hukukuna İlişkin Anayasal İlkeler

I. HUKUK DEVLETİ İLKESİ ...17

II. MERKEZDEN VE YERİNDEN YÖNETİM ...20

1. Merkezden Yönetim ...20

2. Yerinden yönetim ...21

3. Merkezden ve Yerinden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları ...23

III. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ ...24

A. Hiyerarşi ...25

B. İdari Vesayet ...28

IV. KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ ...32

V. İDARE HUKUKUNUN ANAYASAL TEMELLERİ ...37

3. BÖLÜM İdari İşlemler

TEK YANLI İDARİ İŞLEMLER ...41

A. Düzenleyici İdari İşlemler ...41

B. Bireysel İdari İşlemler (İdari Kararlar) ...42

İKİ YANLI İDARİ İŞLEMLER (SÖZLEŞMELER) ...62

A. İdari Sözleşmeler ...62

B. İdarenin Özel Hukuk Sözleşmeleri: Kamu İhaleleri ...66

4. BÖLÜM İdarenin Yetkileri

I. DÜZENLEME YETKİ ...79

II. ÖRGÜTLENME YETKİSİ ...80

III. YAPTIRIM UYGULAMA YETKİSİ ...81

(6)

vi

PEGEM AKADEMİ

1. İdari Cezalar ...82

2. İdari İcra (Re’sen İcra) ...83

IV. İDARENİN MAL EDİNME YETKİSİ ...86

A. Kamulaştırma ...86

B. Kamulaştırmasız El Atma ...93

C. Geçici İşgal ...94

D. Acele Kamulaştırma ...94

E. Devletleştirme ...95

F. İstimval ...95

Çözümlü Test ...97

Çözümler ...101

Cevaplı Test ...105

5. BÖLÜM Kolluk Faaliyetleri

I. KAMU DÜZENİNİN UNSURLARI ... 111

II. KOLLUK TÜRLERİ ... 112

III. GENEL İDARİ KOLLUK-ÖZEL İDARİ KOLLUK ... 114

1. Genel İdari Kolluk ... 115

2. Özel İdari Kolluk ... 115

IV. KOLLUKTA USULLER ... 117

6. BÖLÜM Kamu Hizmetleri

I. GENEL OLARAK ... 119

II. KAMU HİZMETLERİNİN GENEL İLKELERİ ... 119

III. KAMU HİZMETİNİN TÜRLERİ ...121

IV. KAMU HİZMETİNİN GÖRÜLME USULLERİ ...123

7. BÖLÜM Kamu Malları

I. KAMU MALLARI İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR ...125

II. KAMUSAL MALLARININ TÜRLERİ ...126

III. OLUŞUM TARZLARINA GÖRE KAMU MALLARI ...127

IV. NAKLEDİLEBİLMELERİNE GÖRE KAMU MALLARI ...127

V. KAMUSAL MALLARININ HUKUKSAL REJİMİ ...127

1- Kamu Mallarının Devir ve Ferağ Edilmezliği ...127

2- Kamu Mallarının Kamulaştırılamazlığı...128

3- Kamu Mallarının Haczedilmezliği ...128

4- Kamu Mallarının Zamanaşımı İle Kazanılmazlığı ...128

5- Kamu Mallarının Tapuya Tescil Edilmezliği ...129

6- Kamu Mallarının Özel Olarak Korunması ...129

VI. KAMU MALI NİTELİĞİNİN KALKMASI, KALDIRILMASI ...130

VII. KAMUNUN ÖZEL MALLARI ...130

(7)

vii

PEGEM AKADEMİ

8. BÖLÜM İdarenin Mali Sorumluluğu

İdarenin Mali Sorumluluğu ...131

A- İdarenin Kusurlu Sorumluluğu ...132

B- İdarenin Kusursuz Sorumluluğu ...135

C- İdarenin Mali Sorumluluğunun Koşulları ...137

D- İdari Sorumluluğun Kalkması Ya Da Azalması ...138

9. BÖLÜM Kamu Personeli (Devlet Memurları)

A. KAMU GÖREVLİSİ TÜRLERİ ...139

a. Memur ...140

b. Sözleşmeli Personel ...140

c. Geçici Personel ...140

d. İşçiler ...140

B. DEVLET MEMURLARI KANUNUNA GÖRE MEMURLUK MESLEĞİ ...140

a. Sınıflandırma İlkesi ...141

b. Kariyer İlkesi ...141

c. Liyakat İlkesi ...142

C. MEMURLUĞA GİRİŞ ...142

D. MEMURLUĞA ALINMA ...144

E. MEMURİYETTE ADAYLIK ...145

F. MEMURLUĞA ATANMA ...145

G. GÖREVE BAŞLAMA ...145

H. MEMURLARIN TÂBİ OLDUĞU YÜKÜMLÜLÜKLER VE YASAKLAR ...146

a. Memurların sorumlulukları: ...146

b. Memurlara yasak olan davranışlar: ...146

I. MEMURLARIN HAK VE AYRICALIKLARI ...146

a. Güvenlik Hakkı ...147

b. Hizmet Hakkı ...147

c. Terfi Hakkı ...147

d. İzin Hakkı ...148

e. Mali Haklar ...151

J. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN SORUŞTURMASI ...152

K. DİSİPLİN CEZASI VERMEYE YETKİLİ AMİR VE KURULLAR ...156

L. GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA ...156

M. MEMURLUĞUN SONA ERMESİ ...158

1. Çekilme (İstifa) ...158

2. Çekilmiş (Müstafi) Sayılma ...158

3. Koşullarda Eksiklik ...159

4. Bağdaşmazlık ...159

5. Ölüm ...159

(8)

viii

PEGEM AKADEMİ

6. Emeklilik ...159

N. MEMURLAR HAKKINDA DİSİPLİN KOVUŞTURMASI (MEMUR YARGILAMASI) ....159

a. Soruşturma İzni ...159

b. Ön inceleme ...160

c. Soruşturma İzni ...161

d. İtiraz ...162

e. Soruşturma Evresi ...162

f. Yetkili Mahkeme ...163

O. KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU...163

2. KISIM TÜRKİYE’NİN İDARİ TEŞKİLAT YAPISI 1. BÖLÜM Türkiye’nin İdari Teşkilat Yapısı

MERKEZİN BAŞKENT TEŞKİLATI ...167

A- Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı ...168

B- Bakanlar Kurulu ...169

C- Başbakan ve Başbakanlık Teşkilatı ...171

D- Bakan ve Bakanlık Teşkilatı ...171

2. BÖLÜM Merkeze Yardımcı Kuruluşlar

Danıştay ...175

Sayıştay ...176

Milli Güvenlik Kurulu ...177

3. BÖLÜM Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı

İL (GENEL) İDARESİ ...179

A. Vali ...179

B. İl İdare Şube Başkanları (İl Müdürleri ...181

C. İl İdare Kurulu...181

İLÇE İDARESİ ...182

A. Kaymakam ...182

B. İlçe İdare Şube Başkanları ...183

C. İlçe İdare Kurulu ...183

BUCAK İDARESİ ...184

A. Bucak Müdürü ...184

B. Bucak Meclisi ...184

C. Bucak Komisyonu ...184

BÖLGESEL ÖRGÜTLER ...185

(9)

ix

PEGEM AKADEMİ

4. BÖLÜM Yerinden Yönetim Kuruluşları

MAHALLİ İDARELER (YEREL YÖNETİMLER)...187

İL ÖZEL İDARESİ ...189

1. Kuruluşu ...189

2. Tanımı ...190

3. Görev, Yetki ve Sorumlulukları ...190

4. İl Özel İdaresinin Yetkileri ve İmtiyazları ...190

5. İl Özel İdaresinin Organları ...191

BELEDİYE İDARESİ ...201

1. Tanımı ...201

2. Kuruluş ...201

3. Belediye sınırlarının tespit usulü...202

4. Belde adının değiştirilmesi...202

5. Tüzel kişiliğin sona erdirilmesi ...203

6. Belediyenin görev ve sorumlulukları ...203

7. Belediyelerin organları ...204

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ...214

1. Tanım ...214

2. Görevleri ...214

3. Organları ...216

4. Büyükşehir Belediyesinin Bütçesi ve Gelirleri...218

KÖY İDARESİ ...219

1. Tanımı ...219

2. Köyün Görevleri ...219

3. Köyün Organları ...219

MAHALLE YÖNETİMİ ...221

5. BÖLÜM Hizmetsel Kuruluşlar (Kamu Kurumları)

KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARI ...224

Bağımsız İdari Otoriteler ...226

Çözümlü Test • 1 ...228

Çözümler ...231

Çözümlü Test • 2 ...234

Çözümler ...237

(10)

x

PEGEM AKADEMİ

3. KISIM İDARİ YARGI

1. BÖLÜM İdari Yargı

İDARİ YARGI ÖRGÜTÜ ...245

A. İlk Derece Mahkemeleri ...245

B. Bölge İdare Mahkemeleri ...247

C. Danıştay ...248

D. Uyuşmazlık Mahkemesi ...253

E. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ...255

İDARİ YARGIDA DAVA TÜRLERİ ...255

A. İptal Davası ...255

B. Tam Yargı Davası ...260

İDARİ YARGILAMA USULÜ ...263

A. İdari Yargılama Usulünün Temel Özellikleri ...263

B. Davanın Açılması, Dilekçe ve İlk İnceleme ...263

C. Tebligat ve Cevap Verme ...265

D. Dosyaların İncelenmesi ...266

E. Duruşmalı Davalar ...266

F. Davaların Karara Bağlanması...267

G. Kararlarda Yer Alacak Hususlar ...267

İDARİ YARGILAMA SÜRECİNDE YÜRÜTMENİN DURDURULMASI ...268

İDARİ YARGIDA KANUN YOLLARI ...271

A. Olağan Kanun Yolları ...271

B. Olağanüstü Kanun Yolları ...274

İDARİ YARGININ GÖREV SAHASI DIŞINDA KALAN DAVALAR ...276

İDARİ UYUŞMAZLIKLARIN SULH YOLUYLA HALLİ ...278

Çözümlü Test ...279

Çözümler ...282

Deneme Sınavları

DENEME SINAVI - 1 ...289

(11)

İDARE HUKUKU

¾ İDARE HUKUKUNUN GENEL ESASLARI

¾ İDARE HUKUKUNA İLIŞKİN ANAYASAL İLKELER

¾ İDARİ İŞLEMLER

¾ İDARENİN YETKİLERİ

¾ KOLLUK FAALİYETLERİ

¾ KAMU HİZMETLERİ

¾ KAMU MALLARI

¾ İDARENİN MALİ SORUMLULUĞU

¾ KAMU PERSONELİ (DEVLET MEMURLARI)

“Adalet ancak hakikatten, saadet ancak adaletten doğabilir.”

ANATOLE FRANCE

2004

2003

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Çıkmış Soru Ağacı 3

3

2

4

2

3

4 4

2011

2012 4

(12)

İDARE HUKUKUNUN KONUSU

Kavramsal açıdan idare, önceden tespit edilen bir amacın gerçekleş- tirilmesi için kurulan teşkilat ya da bu amaç doğrultusunda yürütülen planlı insan faaliyeti anlamına gelmektedir. Bu anlamda idare, hem örgüt, hem de örgütlü faaliyet anlamında kullanılabilir.

Toplu halde yaşanan tüm platformlarda bir idare anlayışının olduğu değerlendirilirse, yönetim olgusunun gerek özel gerekse kamusal yaşamı yönlendirdiği belirtilebilir. İdare kavramı hem kamu alanını hem de özel hukuk ilişkilerini kapsamakla birlikte, “idare hukuku” özel idare anlayışı- nı dışarıda tutmaktadır. İdare hukukunun konusunu “kamu idareleri”, yani

“devlet idaresi” oluşturur. İdare hukukunun, aslında “kamu idaresine ege- men olan hukuk” olduğunu söyleyebiliriz.

İdare Hukuku en geniş anlamıyla idarenin hukukudur. Devlet idaresi ise başlıca iki anlamda kullanılmaktadır. Devletin personeli ve teşkilat yapısı olarak değerlendirildiğinde organik ya da yapısal idare; devletin işlemleri ve faaliyetleri ele alındığında ise işlevsel ya da fonksiyonel idare anlaşılmalıdır.¹

Dikkat

!

^•İdare hukukunun konusu olan idare, “özel idareler” değil, “kamu idaresi”dir. “Kamu idaresi” terimi yerine kısaca “idare” terimi kullanılır.

• İdare, devletin yürütme organının bir parçasıdır.

• İdare, devletin bir organıdır. Ancak bu idare organı, devletin yasama ve yargı organlarının tamamıyla dışında kalır.

• Yürütme organının içinde yer alan, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar idare kavramına kural olarak dahil değildir.

Kural olarak idare, yürütme organının Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar dışında kalan kısmıdır.

• Ancak, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar, idare kavramıyla yakın ilişkiler içindedir.

1 Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 2, 3.

1. BÖLÜM

İDARE HUKUKUNA GİRİŞ

(13)

4

PEGEM AKADEMİ

İDARE HUKUKUNUN UYGULAMA ALANININ BELİRLENMESİ

İdarenin bir takım faaliyetleri, idari fonksiyona tabi olmasına rağmen idare hukukunun konu sahasına dahil değildir. Bu faaliyetler siyasi nitelik- te olmamakla birlikte, idari olmaktan uzaktır ve özel hukuk alanında de- ğerlendirilmektedirler. İdare bazı faaliyetlerinde bir özel hukuk kişisi gibi davranmaktadır. Örneğin idare, ihtiyacı olduğu bir binayı bir özel kişiden, kira sözleşmesi yaparak kiralayabilir. Burada yapılan kira sözleşmesi, idare hukukuna değil, borçlar hukukuna tabidir. Bu sözleşmeden kaynaklı uyuşmazlıklara adli yargıda bakılır.

Bu noktada idarenin hangi faaliyetinin idare hukukuna, hangisinin ise özel hukuka tabi olduğunu, dolayısıyla idare hukukunun uygulama alanını saptamakta fayda bulunmaktadır.

İdare hukukunun uygulama alanının belirlenmesinde iki ölçüt kulla- nılmaktadır:

– Kamu gücü ölçütü, – Kamu hizmeti ölçütü.

Kamu gücü ölçütü: İdarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işler idare hukukuna tabidir ve bu işlerden doğan uyuşmazlıklarda görev idari yargı- ya aittir.

Kamu hizmeti ölçütü: Kamu hizmetleri, idare organlarının sağlık, eği- tim, ulaşım gibi alanlarda verdikleri hizmetlerdir. Kamu hizmetlerinin tekel konusu olması zorunlu değildir. Amaç kamu yararını gerçekleştirmektir.

Kamu hizmetleri sürekli ve düzenli olarak yürütülmelidir ve bu hizmetlerin doğrudan kamu kuruluşlarınca yürütülmesi zorunlu değildir.

Dikkat

!

İdarenin kamu gücü kullanmadan gerçekleştirdiği ya da temelinde kamu yararı bulunmayan işlemleri idare hukukunun görev sahasına dahil değildir ve bu işlemlerden kaynaklı uyuşmazlıkların çözüm mer- cii idari yargı değil; adli yargıdır.

I. YAPISAL (ORGANİK) ANLAMDA İDARE

Kuvvetler ayrılığı kuramına göre devlet, içerisinde yasama, yürütme ve yargı olarak üç temel gücü ya da faaliyeti içerir. İdare yapısal olarak yasama ve yargıdan ayrıdır. Ancak idare yürütmenin içinde yer almasına rağmen yürütmenin içinde ayrı bir kanat oluşturur.²

2 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2010, s. 27.

(14)

5

PEGEM AKADEMİ

İdare-Yasama Ayrılığı: Yasama organı devletin hukuk kurallarını be- lirleyen erktir. Yasama faaliyeti TBMM’ye aittir. TBMM, görev ve yetkilerini iki tür irade ile ortaya koyar. Bu irade biçimleri, kural olarak soyut hukuk kurallarını belirten kanunlar ve öznel durumlar oluşturan parlamento ka- rarlarıdır.

İdare-Yürütme Ayrılığı: Yürütme genel ve soyut hukuk kurallarının tüm ülkeye ve tüm bireylere uygulanmasıdır. Siyasi faaliyetleri hariç olmak üzere, yürütme ve idare, görev ve yetkilerini idari işlemlerle yerine getirir.

Yürütme erki doğası gereği geniş bir örgütlenme anlayışı ve kalabalık bir personel yapısını gerektirir.

İdare organı, yürütme organının içinde yer almaktadır. Ancak idare, yürütme organının tamamı değil, sadece bir kısmını oluşturmaktadır. İdare yapısı, yürütme organının Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu dışında kalan kısmıdır. İdare organına, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanların girmediğini söyleyebiliriz.

Dikkat

!

Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar “kamu hizmetleri dışında” kalan alanda siyasi nitelikli faaliyetler üstlenerek idareden ayrılmaktadır.

İdare-Yargı Ayrılığı: Yargı gücü bağımsız mahkemelerce yerine getiril- mektedir. Bağımsız mahkemeler, hiçbir organ, makam, merci veya kişi ta- rafından yargı yetkisini kullanırken kendilerine emir ve talimat verilemeyen, genelge gönderilemeyen, tavsiye ve telkinde bulunulamayan, kararları yasama ve yürütme organlarını bağlayan, kararları bu organlarca hiçbir su- rette değiştirilemeyen ve yerine getirilmesi geciktirilemeyen, görevlerinde bağımsız ve teminatlı hâkimlerden meydana gelen kuruluşlardır.³

Bu noktada, yargı organı bağımsız hakimlerden oluşmakta iken; idare, hiyerarşi veya vesayet yetkisine tâbi kamu görevlilerinden teşekkül et- mektedir. Türkiye’de yargı organı ile idare organı arasında kural olarak bir karışma yoktur. Ülkemizde, beş ayrı yargı düzeni bulunmaktadır:

1. Adli yargı:

Kişiler arasındaki özel hukuk uyuşmazlıklarını çözmek ve ceza kanunlarını uygulamakla görevli yargı düzenidir.

Başında Yargıtay bulunur. Sulh Hukuk, Asliye Hukuk, Sulh Ceza, Asliye Ceza, Ağır Ceza ilk derece adli yargı mahkemelerdir.

3 Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, s. 6.

(15)

6

PEGEM AKADEMİ

2. İdari yargı:

İdarenin işlemlerinin hukuka uygunluğunun denetlenme- si ve idarenin mali sorumluluğunu yerine getirmesi adı- na oluşturulmuştur. Başında Danıştay bulunur. Ayrıca ilk ve son derece mahkemesi olarak Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Bölge İdare Mahkemeleri ve ilk derecede idare ve vergi mahkemeleri yer almaktadır.

3. Anayasa yargısı:

Anayasa değişikliği, kanun , kanun hükmünde kararna- me ve TBMM İçtüzüğünün, Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimidir. Başında Anayasa Mahkemesi bulunur.

4. Seçim yargısı:

Genel, ara ve yerel seçimlerin gözetim ve denetimiyle görevlidir. İl ve ilçe seçim kurullarına yapılan şikayet ve itirazlar hakkında verilen kararlar Yüksek Seçim Kuru- lunca kesin olarak karara bağlanır.

5.Uyuşmazlık yargısı:

Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasında çıkan görev ve hüküm uyuşmazlıklarının kesin olarak karara bağlan- masıdır. Görevli mahkeme yüksek mahkemeler arasın- da yer alan Uyuşmazlık Mahkemesidir.

II. FONKSİYONEL ANLAMDA İDARE

Devletin işlevsel yönü, yaptığı faaliyetlere bakılarak anlaşılabilir. İda- ri fonksiyon devletin yasama ve yargı fonksiyonu ile yürütme organının siyasî fonksiyonu dışında kalan fonksiyonu ve devlet dışındaki diğer kamu tüzel kişi- lerinin fonksiyonudur.⁴

İdare - Yasama Ayrılığı:

Yasama organı tarafından yapılan işlemler yasama işlevini, yasa- manın öngördüğü kurallar çerçevesinde idare tarafından gerçekleştirilen kuralların uygulanma meselesi ise idare işlevini ortaya koymaktadır. İda- renin kanunla düzenlenmeyen bir alanda işlem yapması bir yetkisizlik olarak fonksiyon sakatlığını gündeme getirecektir.

İdare - Yürütme Ayrılığı:

Yürütme organı içinde yer alan Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlar aynı zamanda siyasal faaliyetlerde de bulunduk- larından idareden ayrılırlar. Ancak idarenin tek faaliyeti idari faaliyettir.

Yürütme fonksiyonu, idarî fonksiyon ve siyasi fonksiyonu olmak üzere iki kısımdan oluşur. “İdarî fonksiyon” idare hukukunun, “siyasi fonksiyon” anayasa hukukunun konusuna girmektedir.

4 Kemal Gözler, İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2010, s. 44.

(16)

7

PEGEM AKADEMİ Siyasi fonksiyonu, “ülkenin genel siyasetini belirleme”, “ülkenin yöne-

timini sağlama”, faaliyeti iken; idari fonksiyon, halkın günlük ihtiyaçlarının giderilmesini içerir ve subjektif nitelikli işlemler yapar. Siyasi fonksiyon, genel yönetim; idarî fonksiyon, kamu hizmetiyle alakalıdır. Siyasi fonksiyon,

“hükümet etmek”, idarî fonksiyon ise “teknik” niteliktedir.⁵

İdare hukukunun konusu dışında olan yürütmenin siyasal faaliyetlerine şu örnekler verilebilir:

- TBMM seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi, - Başbakanın atanması ve istifasının kabulü,

- Bakanların atanması ve azledilmeleri, - Bir Bakanın bir başka Bakana vekalet etmesi, - Bir Bakanın milletlerarası antlaşmaya imza atması,

- Hükümet programının hazırlanması ve hükümetin TBMM ile olan ilişkileri, - Kanun tasarılarının hazırlanması ve TBMM’ye sunulması,

- Cumhurbaşkanının, Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil etmek,

- Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetmek, İdare - Yargı Ayrılığı:

Yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddiaları- nı çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Yargı organı tarafından yargılama usulleri kullanılarak yapılan işlemler yargı işlemidir.

İdari işlemin yargı ile uyumlu çalışma zorunluluğu ve Hakimler ve Sacılar Yüksek Kurulu’nun yargı organlarına dair düzenleyici işlemler yapma gö- revi, idareyi yargıya yakınlaştırır. Ancak mevzu uyuşmazlıkların çözümü ve cezalandırma gücü olduğunda, idare bu sürecin dışında kalmaktadır.

Dikkat

!

Yasama fonksiyonu objektif hukuku formüle eder ve uygulamaya koyar. İdari fonksiyon ise, subjektif bir hukukî durum yaratır veya bireysel bir işlemle yasal bir durumun doğması için gerekli şartı belirler.

Yargı fonksiyonu, ihlâl veya uyuşmazlık halinde, bir hukuk kuralının veya hukukî durumun varlığını ve kapsamını belirtir ve buna uyulması- nı sağlayacak tedbirlere karar verir.

Yürütme organının Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Başbakan, Ba- kanlar kanadının salt siyasal nitelikli faaliyetleri dışındaki faaliyetleri idari faaliyettir.

İdari Fonksiyonun Konusu:

Yasama, yargı ve yürütmenin salt siyasal nitelikli faaliyetleri dışında kalan ve gündelik ihtiyaçları karşılamak için yürütülen faaliyetlerdir.

5 Ender Ethem Atay, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009, s. 20.