Oral ve Transdermal Hormon Replasman Tedavisinin Uterin Arter Üzerindeki Etkileri
Canan Ç‹Mfi‹T (*), Yeflim KARAGÖZ (*), Hande HIZIR (*), Semra KAYATAfi ESER (**), Alper HAYIRLIO⁄LU (*)
ÖZET
Menapoza giren kad›n hastalar›n s›cak basmas› ve terleme gibi birçok flikayeti hormon replasman tedavisinden (HRT) sonra belirgin derecede azalmaktad›r. Menapoza ba¤l›
flikayetlerin yan›nda hormon replasman tedavisi kad›nlar›
osteoporoza karfl› korumakta, kardiyovasküler mortalite ve morbiditeyi de azaltmaktad›r.
Bu çal›flmada, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤ine bafl- vuran ve oral transdermal hormon replasman tedavisi baflla- nan 30 postmenapozal ultrasonografi yöntemiyle incelen- mifltir.
HRT alan postmenapozal kad›nlarda uterin sirkülasyonda direnç azalmas› uzun dönem HRT tedavisinin vasküler sistem üzerinde pozitif etkisini göstermektedir.
Anahtar kelimeler: Menapoz, uterin arter, Doppler ultrasono- grafi
SUMMARY
Effects of Oral or Transdermal Hormone Replacement Theraphy on Uterine Artery
Hormone replacement therapy significantly relieves post- menopausal symptoms like hot flushes and sweating. Hor- mone replacement theraphy not only relieves menopausal symptoms but also protects againts osteoporosis and decreas- es cardiovasvular morbidity and mortality.
In this study Doppler ultrasonographic evaluation of uterine artery changes in postmenopausal 30 patents who attended to the Obstetrics and Gynecology Department and who were started oral or transdermal hormone replacement therapy were examined.
Decrease in uterine circulation resistance in postmenopausal women on hormone replacement theraphy shows the positive effect of hormone replacement theraphy on the vascular sys- tem.
Key words: Menopause, Uterine artery, Doppler ultrasonogra- phy
Göztepe SSK E¤itim Hastanesi Radyoloji Klini¤i*; Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i**
1960’lardan beri menapoz tedavi edilebilen bir hastal›k olarak kabul görmüfl (1) ve özellikle son 10 y›ld›r hor- mon replasman tedavisi (HRT) popülarite kazanm›flt›r.
Hormonal tedavi sadece menapoza ba¤l› semptomlar›
ortadan kald›rmamakta, ayn› zamanda östrojen etkisiyle osteoporoz ve kardiyovasküler hastal›klar› karfl› koruma sa¤lamaktad›r (2-4).
Uzun dönem HRT’nin epdemiyolojik verileri çok genifl olmakla birlikte, uterin arter sirkülasyonu üzerindeki etkileri hakk›ndaki veriler s›n›rl›d›r. Bu alanda hayvan deneyleri yap›lmaktad›r (5).
Bu bilgiler ›fl›¤›nda çal›flmam›zda, HRT’nin uterus ve
arter kan ak›m h›z› üzerindeki etkilerini Doppler ultra- sonografi (US) ile araflt›rd›k.
MATERYAL ve METOD
Aral›k 1999-Kas›m 2000 tarihleri aras›nda Kad›n Hastal›klar›
ve Do¤um Klini¤ine baflvuran, en az bir y›ld›r adet görmeyen, yafllar› 39-53 aras›nda de¤iflen, serum FSH de¤erleri 40 mlU/ml’nin üzerinde ve serum östradiol de¤erleri 20 pg/
ml’nin alt›nda olan toplam 30 semptomatik postmenapozal kad›n hasta ça›lflmaya dahil edildi. Tüm hastalar öncelikle mammografi ve US takibine al›nd›. Ayr›ca, hastalar›n jine- kolojik US’leri yap›ld›. 22 hastaya transdermal kesintisiz 50 mg/gün östradiol sal›n›ml› ve dört haftal›k periyodun son 12 gününde siklik 5 mg/gün medroksiprogesteron asetat verildi.
8 hastaya oral ilk 12 gün 2 mg/gün östradiol, takip eden 10
KL‹N‹K ARAfiTIRMA Radyoloji
Göztepe T›p Dergisi 17: 109-111, 2002
109 ISSN 1300-526X
gün ek olarak 1 mg/gün norethistrone asetat ve 4 haftal›k pe- riyodun son 6 gününde 1 mg/gün östradiol verildi. HRT’sine bafllamadan önce Diasonics Doppler cihaz› ile uterin arter pulsatilite indeksleri (PI) baseline olarak kaydedildi. Üç ayl›k tedavi sonras›nda hastalara kontrol Doppler US yap›ld›
(Resim 1, 2). Ardarda üç düzgün spektral dalga formunun oldu¤u ve en yüksek sistolik h›za sahip olan örneklemeden PI de¤eri ölçüldü (PI= maksimum sistolik h›z-minumum diasto- lik h›z/ortalama h›z).
BULGULAR
Oral ve transdermal HRT alan hastalar›n plasma östra- diol de¤erleri art›fl göstermifl, klimakterik semptomlar›
azalm›flt›r. Üç ayl›k HRT sonras›nda uterin artar PI de-
¤erleri baseline de¤erlere göre düflüfl göstermifltir (<001). Transdermal tedavi alan grupta PI de¤erleri or- talama 2.47’den 1.48’e (% 40), oral tedavi alan grupta ortalama 2.74’den 1.74’e (% 39) azalma izlenmifltir.
TARTIfiMA
Ekzojen östrojen tedavisinin uterin arter üzerindeki k›sa dönem etkileri üzerine çal›flmalar mevcuttur. 1930’lar›n bafllar›nda östrojenin endometrial doku üzerinde hiper- emik etkileri oldu¤u gösterilmifltir (6). Yak›n geçmiflte Rosenfeld ve Jackson, çal›flmalar›nda uterin kan ak›m›
üzerine östrojen etkisinin esas olarak uterin vasküler direnci düflürerek gerçeklefltirdi¤ini göstermifllerdir (5). Progesteronun uterin sirkülasyon üzerindeki etkilerini gösteren çal›flma say›s› azd›r. Genel olarak progesteron, östrojenin etkilerini attenue eder. Yap›lan baz› çal›fl- malarda, progesteronun uterin arter PI de¤erlerini azalt- mada rolü oldu¤u iddia edilmifltir (7-9).
Uterin dolafl›m› gösteren non-invazif tetkikler s›n›rl›d›r.
Sarrel pletismografi ile vulvan›n HRT sonras›nda art- m›fl vaskülaritesini göstermifltir (10). Bourre ve ark., çal›flmalar›nda postmenapozal 6-10 haftal›k HRT’den sonra arterial impedans ve uterin vasküler tonusunda azalmay› göstermifltir (11). Bu çal›flmada, Doppler tek- ni¤i ile PI de¤erleri ölçülmüfltür. PI de¤erlerinde görü- len düflme, periferik direncin azald›¤›n› iflaret etmekte- dir.
HRT’nin kardiyovasküler hastal›klar üzerindeki etkile- ri, özellikle karotid arterleri içerisine alan çal›flmalarda gösterilmifltir. Ancak, uterus ve uterin arter üzerindeki etkileri hak›nda yeterli çal›flma yoktur.
Postmenapozal kad›nlarda ortalama endometrial ka- l›nl›k 2.2 mm’dir. HRT’de henüz 2 senesini doldurma- m›fl kad›nlarda endometrial kal›nl›k artarken, uterus vo- lümünde art›fl izlenmemifltir. HRT kesilen hastalarda endometrium tekrar incelemeye bafllar ve uterin vas- küler direncin artt›¤› görülmüfltür.
HRT, çal›flmam›zda da gösterdi¤imiz gibi, uterin vas- küler direnci düflük tutar. Ancak, tedavinin ikinci sene- sinden sonra düflüflün durmas› ve ortalama bir de¤erin korunmas› beklenmektedir. Endometrial kal›nl›k sabit kal›r.
HRT sonras›nda uterin arter PI de¤erlerindeki düflüflün, karoid arter PI de¤erleriyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda daha fazla oldu¤u görülmüfltür (12). Uterin PI de¤erlerindeki belirgin düflüfl, tedavinin ilk iki ay›nda göze çarpmak- tad›r. Uterin damarlar›n -arkuat, spiral ve radial arter- lerin - östrojene duyarl›l›¤› yüksektir (11).
Resim 1. HRT öncesinde uterin arter Doppler spektral analizi.
Resim 2. HRT’nin üçüncü ay›nda uterin arter Doppler spektral analizi.
Göztepe T›p Dergisi 17: 109-111, 2002
110
75:1102-9, 1987.
5. Rosenfeld CR, Jackson GM: Induction and inhibition of uterine vasodilation by catechol estrogen in oopherectomized, nonpregnant ewes. Endocrinology 110:1333-9, 1982.
6. Markee JE: Mensturation in intracular endometrial transplants in the rhesus monkey. Contrib Embryol 177:219-308, 1940.
7. Hillard TC, Bourne, et al: Differential effects of transdermal estradiol and squential progestogens on impedans to flow within the uterine arteries of postmenopausal women. Fertil Steril 58:959-63, 1992.
8. White MM, Zamudio S, et al: Estrogen, progesterone, and vascu- lar reactivity. Endocr Rev 16:739-51, 1996.
9. March MS, Bourne TH, et al: Temporal effect of progestogen on uterine artery pulsatility index in postmenapousal women receiving squential hormone replacement theraphy. Fertil Steril 62:771-4, 1994.
10. Sarrel PM: Effects of ovarian steroids on the cardiovascular sys- tem. The circulation in the female from the cradle to grave. Carnforth:
Parthenon, 117-40, 1989.
11. Bourne T, Hillard TC, et al: Estrogen, arterial status and post- menopausal women. Lancet 335:1470-1, 1990.
12. Bruno C, Paakari I, et al: Randomized comparision of oral and transdermal hormone replacement on carotid and uterine artery risis- tance to blood flow. American Coll Obs and Gyn 2:56, 1998.
SONUÇ
Çal›flmam›zda, HRT alan postmenapozal kad›nlarda uterin sirkülasyonda direnç azalmas› saptand›. Bulgular, uzun dönem HRT tedavisinin vasküler sistem üzerinde pozitif etkisini göstermektedir. Ayr›ca, transdermal HRT’nin oral HRT kadar efektif oldu¤u görülmektedir.
KAYNAKLAR
1. Wilson RA, Wilson TA: The fate of nontreated postmenopausel womman. J Am Geriatr Soc 11:347-62, 1963.
2. Lindsay R, Cosman F: The risk of ›steoporosis in aging women.
New York, Marcel Dekker, 47-72, 1991.
3. Stampfer MJ, Willet WC, Colditz JA, et al: A prospective study of postmenopausal estrogen therapy and coronary heart disease. N Engi J Med 313:1044-9, 1985.
4. Bush TL, Barrett-Connor E, Cowan LD: Cardiovascular mortal- ity and non-contraceptive use of estrogen in women: Results from the Lipid Research Clinics Program Follow- up Study. Circulation
C. Çimflit ve ark., Oral ve Transdermal Hormon Replasman Tedavisinin Uterin Arter Üzerindeki Etkileri
111
