(1)1.Текстті тӱрк тіліне тілбестеңер

(1)

1.Текстті тӱрк тіліне тілбестеңер.

Тып-тың пас чӧр, иркеҷеем!

Хакас чон хас-хаҷаннаң пеер соондағы тӧллердеңер сағыссыраҷаң. Пала-пархаларын ӧбекелерінің кибірлерін, оңдайларын, улуғларының ізін пазып чуртирға ӱгретчең. Пір сағыс полған — соондағы тӧл хыйға, ырах кӧрістіг ползын.

Хакас чонының ӧбекелері пу кибірні пала наа ла пас сыхса иртірҷеңнер. Сағамғы туста пу кибірні хакастарның аразында пілбинчеткен кізілер кӧп полар.

(2)

Пала азах пазыбысса, іҷелер олаңай кізінің харахтарына кӧрінмес чіптерні хыптынаң кірести кисклебісчең полғаннар.

Че, кизер алнында, Ӧӧркі Чайааннарзар айланып, паланың алнындағы чолын ас пирерге сурынып алып кизібізерге кирек.

Анаң паланы, «Я, тузағыңнаң азырылдың, амды чир ӱстӱнде тып-тың пас чӧр» тіп, іҷе-пабазы алғабызарға кирек.

(3)

Сурынар сӧстерні іҷе кізі істінең позы сизінче. Полған на іҷе палазы чахсы кізі ӧс парзын, чуртасча пик хаалазын тіп сағынча. Аннаңар паланы алғаҷаң сӧс кӧп табылар. Тузах кискен соонаң, пала азахта пик турыбысча, алтам идерге хорыхпин, чахсы пазыбысча. Пу кибірні итпезе, андағ-мындағ киректер полғлирға айабас.

(4)

Пӱӱнгі туста чииттерге хомай киректерге тартыл парыбызарға, тӱс тее чирде, кічиҷек тазыҷахха харылып, аңдарыл парарға ӱр нимес. Малны даа тузахтап салза, ол чадап ла чӧрче, ырах пар полбинча. Аннаңар паланы, ырах алнынзар кӧстеп, саблығ, чахсы кізі идіп аларға итчетселер, тузах кизер кибірні ундубасха тіп чӧп пирчелер.

(5)

Ол сыннаң даа кізі чолын Ӧӧркі Чайааннар полызиинаң ас пирче тіп саналча. Кізі хайдағ даа полза

— чир-чайаанның палазы. Ӧӧртін кӧрзе, кізі хымысхаҷахтаң пасха нимес. Хымысхаҷахха чолында кӧп ниме тоғасча. Кізее дее — ідӧк.

(6)

Идер тоғыстар

2. Текстке план пӱдіріӊер.

3. Cурығларға нандырыңар:

1. Хакас чоны нимее сағыссыраҷаң?

2. Хакас чоны пала-пархаларын нимее ӱгретче?

3. Хакастарның кічіг палаларнаң палғалыстығ хайдағ кибірлер пар?

4. Пала азах пазыбысса, іҷелер ниме итчелер?

5. Паланы іҷе-пабазы хайди алғабызарға кирек?

6. Тузах кискен соонаң пала хайди полча?

7. Паланы, ырах алнынзар кӧстеп, саблығ, чахсы кізі идіп аларға итчетселер, хайдағ чӧп пирчелер?

(7)

Идер тоғыстар

3. Пос чирлерге киліскек хозымнар кире пас салыңар, нименің хозымы полғанын ӱстӱнде таныхтаңар.

1. Пала-пархаларын ӧбекелері___ кибірлерін, оңдайларын, улуғлары___ ізін пазып чуртирға ӱгрет___.

2. Пала азах пазыбыс___, іҷе___ олаңай кізінің харахтарына кӧрінмес чіптер___ хыптынаң кірести кисклебісчең полған___.

3. Сурынар сӧстер___ іҷе кізі істі___ позы сизін___.

4. Мал___ даа тузахтап сал___, ол чадап ла чӧр___, ырах пар полбинча.

5. Хымысхаҷах___ чолы___кӧп ниме тоғас___.

6. Ӧӧркі Чайааннар___ сурын____ кирек.

(8)

Тузаланған литература

1. Ekrem Arıkoğlu. Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yay.

2. Абумова О.Д., Боргоякова Т.Н., Чанков Д.И. Хакас тiлi (хығырҷаӊ книга). - Ағбан: Хакас книга издательствозы, 2005.

- 116 с.

3. Хакасско-русский словарь = Хакас-орыс сӧстiк. - Новосибирск: Наука, 2006. - 1114 с.

4. Газета "Хабар".

5.http://www.kibristupbebekdanismanlik.com/wp- content/uploads/2016/11/ilk-adim-bebek.jpg

6.https://yt3.ggpht.com/a/AATXAJxxA7NzB57wSszuXZ3pK3A- rqnsNO4ZpZEkZQ=s900-c-k-c0xffffffff-no-rj-mo

7. http://promo.origamigroup.ru/img/16795385_1920.jpg 8. https://photo.7ya.ru/ph/2013/6/18/1371586524509.jpg 9.

https://ufaved.info/upload/resize_cache/iblock/fad/1200_630_2/fa dac7a6793cec240a1c926b8428db22.jpg