NÖROTRANSMİTTERLERLE İLGİLİ HASTALIKLAR
NÖROTRANSMİTTERLER
• Nöronlar arasında ya da nöron ile hedef doku arasında impulsun geçişini sağlarlar.
• Sinaptik boşlukta fonksiyon gösterirler.
• Kimyasal maddelerdir.
• Monoamin, peptid ve aminoasit yapıdaolabilirler.
• Glutamat, aspartat, γ-aminobutirik asid, asetil kolin, adrenalin, noradrenalin, serotonin, dopamin, histamin, glisin en iyi bilinen örnekleridir.
NÖROTRANSMİTTERLER
• Uyarıcı nörotransmitterler
- Hücre içine sodyum ve kalsiyum geçişi↑
- Depolarizasyona sebep olur.
- Glutamat, aspartat
• İnhibe edici nörotransmitterler - Hücre içine Cl- geçişi ↑
- Hücre dışına K+ çıkışını ↑
- Hiperpolarizasyona sebep olurlar - GABA,Glisin
Nörotransmitterler
• Asetil kolin
- Motor nöronların major nörotransmitteridir.
- Kolin asetil transferaz tarafından, kolin ve asetil koenzim A’dan sentezlenir.
- Asetil kolinesteraz tarafından, kolin ve asetata hidrolize edilerek aktivitesi sonlanır.
- Alzheimer hastalığında asetilkolin ↓
Biyojenik Amin yapısında olanlar
• Dopamin
- Periferal sinirlerde ve bazı merkezi nöronlarda reseptörüyle interaksiyona girer.
- Tirozin aminoasiti, dopaminerjik nöronlar tarafından alınır ve tirozin hidroksilaz tarafından DOPA’ya çevrilir. DOPA’nın dekarboksilasyonu ile dopamin elde edilir.
- Parkinson hastalığında dopamin sağlayan nöronlar↓
• Seratonin
- Triptofan, triptofan hidroksilaz ile 5-hidroksitriptofana hidrokillenir ve ardından seratonine dekarboksile edilir.
- Seratonin seviyeleri triptofan alımı ve seratonin yıkımından sorumlu olan intranöronal MAO tarafından kontrol edilir.
• Noradrenalin
- Pek çok merkezi nöronun nörotransmitteridir.
- Prekürsör tirozin, dopamine dönüştürülür ve dopamin betahdiroksilaz ile noradrenaline çevrilir
Aminoasit Yapısında Olanlar
Gama Amino bütirik Asit
- Beyindeki major inhibitör nörotransmitterdir.
- Glutamat dekarboksilaz ile glutamattan sentezlenir.
- Reseptörü ile interaksiyondan sonra sinir uçlarına pompalanır ve metabolize olur.
- Beyin metabolizması için çok önemlidir.
Glisin
- Fonksiyon göstermesi bakımından GABA’ya benzer.
Diğer
• Hidrojen sülfid
• Nitrik oksit
• Karbon monoksit
Glutamat ve Aspartat
- Temel uyarıcı nörotransmitterler, korteks, serebellum ve omurilikde bulunurlar.
- Nöronlarda glutamata cevap olarak nitrik oksit sentezi artar
- Aşırı glutamat toksik olabilir, intraselüler kalsiyum kontrasyonunda, serbest radikal miktarında proteinaz aktivitesinde artışa neden olur.
- Glutamat reseptörleri NMDA ve non-NMDA reseptörleri olmak üzere iki grupta toplanır.
- Aşırı glutamat, sara benzeri nöbetlere ve nöron hasarına neden olur.
Nörotransmitterle ilgili Hastalıklar
• Nörotransmitter yapımı, yıkımı ya da transportundaki eksikliklerden dolayı gerçekleşebilir.
• Bu hastalıklar, kalıtsaldır ve metabolizmanın doğuştan gelen hasarlarından kaynaklanır.
• Son yıllarda giderek artan bir hastalık grubudur.
• Depresyon (Serotonin ↓)
• Beyin Hasarı (Travma, hipoksi)(Stimulatör nörtransmitter (glutamat)↑, intraselüler Ca ↑)
• Anksiyete (GABA ↓)
• Epilepsi (Glutamat ↑ , GABA ↓)
• Huntington Hastalığı (Glutamat gibi aminoasit yapıdaki nörotransmitterler tarafından uyarılma)
• Mania (Dopamin ve norepinefrin ↑)
• Şizofreni (Dopamin ↑)
• Parkinson Hastalığı:
• Dopamin ↓, dopamin/asetilkolin dengesinde değişme, striatal asetilkolin aktivitesinde artış
• Dopamin üreten hücrelerin kaybedilmesi
En yaygın görülen hastalıklar
Nörotransmitterle ilgili Hastalıklar, hasarlı biyokimyasal yolağa göre sınıflandırılabilir.
1. Tetrahidrobiyopterin, kateşolamin ve seratonin metabolizması bozukluklarına bağlı hastalıklar 2. Serin, glisin metabolizma bozuklarına bağlı hastalıklar
3. Piridoksin metabolizmasına bağlı hastalıklar
4. Glutamat ve GABA metabolizmasına bağlı hastalıklar 5. Folat eksikliğine bağlı hastalıklar
TEŞEKKÜRLER
