TEK ASKILI L A K O S T

(1)

TEK ASKILI L A K O S T

B O Y U T S A L ve F ~ Z ~ K S E L

B

^ua r a s t l r m a d a , lakost olarak bilinen Orgu ttirtintin bir versiyonu olan t e k ask111 lakost Orguntin boyutsal ve fiziksel azellikleri incelenrnistir. Ayrlca elde edilen sonuclar piyasada s u p r e m veya s i n g l e j e r s e y olarak d a adlandlrllan duz Orgu Ozellikleri ile k a r s l l a s t ~ r l l a r a k , a s k ~ n r o r g 0 yaprslna etkileri arastlr~lrnlstlr.

In this r e s e a r c h , various dimensional a n d physical p r o p e r t i e s of plain p i q u e fabric, w h i c h i s a version o f l a c o s t e f a b r i c have b e e n investigated. A n d t h e r e s u l t s w e r e c o m p a r e d

with

t h e r e s u l t s of single jersey fabrics.

1.G1R1S

Yurnugak tutumu, hacirnli yapk 51, esnekiigi ve vticudu sarabilrne iizelliklerinin cok iyi olmas~ nedeniyle son y~llarda cok poptiler hale gelen iirme kurna~larln boyutsal ve fiziksel iizelliklerinin bilinrnesi bir zorunluluk haline gelmistir. Bu a- r a s t ~ r m a d a OE-Rotor ipliklerinin iirme senayiinde giderek artan rniktarlarda k u l l a n ~ l d ~ g ~ dikkate al~narak bu tip iplikler ile tirtilen tek ask111 lakost* ve dtiz Orgti kumag.

l a r ~ n boyutsal ve fiziksel tizellikleri arastlr~lip birbirleriyle karglla$tlrl- larak, a s k ~ n ~ n iirme yaplslna etkileri incelenrnistir.

B u konuda daha Once yaplian arastlrrnalar genellikle dtiz tirgu yap~lar~yla sln~rll kalrn~stlr Sharrna [I 3). dtiz iirgtiler hakklnda y a p t ~ g ~ arast~rrnada dtinrne aclsl, kaltni~k ve grarnaj~n; ipligin btiktirn fakUJrti ve kurnag~n reiaksesyonu ile art- tlgm giiziemistir. Kc ve Kw dager- lerinin t o m relaksasyon dururn- larlnda iplik numarasma bag~mll

^ lyer. Mernrnel ve Schach 181 lerefmdsn pique olarek adlandmlen vs nrgO raparu deneysel ~al!smalar bolurnunde

~wilen O g O tUrUdUc

oldugu, ancak relaksasyon iierle- dikce bu bag~rnl~l~gln azald~g~ sonu- cuna varrnlstlr.

Smuts [141, dUz tirgti kurnas- l a r ~ n fiziksel iizelliklerini cegitli doublejersey kurnaglar ile karsllas- tlrmls ve bu kurna$lar~n digerlerine gbre en ytiksek hava gecirgenli- gine, daha dtisuk grarnaj ve patlama rnukavernetine sahip oldugunu gbzlerni$tir.

Araujo ve Neves [ I ] , % I 0 0 parnuk ipliklerinden iirtilen lakost- piqua kurneslarm boyutsal iizelliklerini inceledikleri aragt~rmada, boyutsal ozelliklerin iplik besleme degerine [run-in-ratio] bash olan U parametresi tarafindan belirlen- digini saptarn~$lard~r. Bu oran art- t~kqa; kurnas genigliginin ve rnaki- na tiretirn oranlnln azaldlglnl, kumag grarnajlnm parabolik olarak dtisttigtinti, kurnas k a l ~ n l ~ g ~ n ~ n Once a m p sonra azaldl@nl va pique gOrtintirnUntin belirglnlegtigini gtir- mti$lerdir.

OE

-

Rotor ipliklerinin olumlu tizellikleri nedeniyie tirrne sanayi- inde kullan~rnlar~nm giderek art- mas1 sonucu, bu ipliklerden M t i l e n kuma$lar~n tizelliklerinin incelendigi

ara$lrmalarln saym da artrnr$tlr.

Bunlardan Lord ve arkadaslar~

I I ] Mehta [ I 21, Banarjee ve Alaiban [2.3.4.5,6]. Sharrna [131, OE-Rotor iplikleri kullanarak yapt~k- l a r ~ denernelerde bu tip ipliklerden tirtilen k u m a ~ i a r ~ n fiziksel ve boyutsal tizelliklerinin, ring ipliklerden Orillenlare gOre daha iyi oldugunu belirtmiglerdir.

Burnip ve Saha (71, OE-Rotor ve ring ipliklerinden tlrtilen dtiz Orgu kurnaslar tizerine yapt~klar~

arast~rmada diger pek cok aras- tlrrnacldan farkl~ olarak, OE-Rotor ipliklerinden tirulen kurnaslerda daha fazla relaksasyon cekrnesi rneydana geldigini ancak bunlar~n daha iyi bir tutume sahip olduk- l a r l n ~ gtizlemislerdir.

A y n ~ konuda doktora tezi ha- zlrlayan Yagc~ [ 1 5 ) . OE-Rotor pamuk ipliklerinden tirtilen rib Orgu- ierin boyutsal stabilitesinin daha yijksek oldugunu belirtmigtir.

2. DENEYSEL CALISMALAR Deneysel cal~grna s ~ r a s ~ n d a nurnaralarl N e l B / I ve Ne 2 0 / 1 olan OE-Rotor ipiik egirme sisterni ile hazlrlanrn~s % I 0 0 parnuk ipiik-

(2)

leri kullan~lrn~gt~r. Her iki ipligin bu- kurn katsay~lar~ a = 3 dor. Bu iplikler ile yuzey gOrunug1eri ve orgu raporlari Sekil 1 ve Sekil 2 de verilen tek askid lakost ve duz iirgil nurnuneleri ilr0lrnustur.

Orme iglerni E 1 8 incelikte Monarch tek yatakh yuvarlak tirgu rnakinas~nde yapilrn~$t~r. Seyrek.

normal ve s ~ k orgil nurnuneleri elde edebilmek iqin s~klik faktOrU degeri K sireslyla 12, 15 ve 1 7 secilerek nurnuneler OruIrnUgttir.

Makina pozitif iplik baslerne sisternine sahip oldugundan s e cilen sikhk fakttiru degerini sagla- yacak ilrnek iplik uzunlugu d e g e r leri agag~da gosterildigi gekilde h e saplamp, iplik beslerne orenl bu degerlere gore ayarlanrn~gtlr.

.\itex

I<=

-

oldugundan:

d590,5118

Ne 1 8 / 1 iplikler iqin K=12

+

^L= ⁼4.77 rnrn I2

K = 1 5 + L= ^45- ⁼3.82 rnrn 15

K = 1 7 - + L=

&Eiz

= 3.37 rnm 17

Ne 20/1 iplikler iein K= 1 2

+

L=

K= 15 -i L=

K= I 7

+ L=

4-

=4.52 mrn

12

d590.5120

= 3.62 rnrn 15

4-

=3.19 rnm

17

SEKIL 1. Tek ask111 lakost arguye ait a.brgu raporu, b.onyuz, c.arka yuz giirunusleri

SEKIL 2. Duz arguye eit a.Org0 raporu, b.iinyuz, c.arka yijz g8runugleri

(3)

Elde edilan numunelere iki d e Qi$k relaksasyon islemi uygulan- mlgtrr.

a] Kuru relaksasyon: Makina- dan a h a n numuneler dtiz bir yilzay uzerine yay~larak, standart atmosfer sartlarmda bir hafta bek- letilmig ve daha sonra bl~timlere gecilmistir.

b) Tam relaksasyon: Numune ler tam otomatik camasrr maki- naslnda 6 0 "C s~cakllkta, 0 . 5 g/lt rslatlcr katllarak 3 0 dakika yl- kand~ktan sonra. 6 0 ' C s~cakhk- taki tamburlu kurutucuda 3 0 dakika kurutulmustur.

Iki

gun standart atmosfer gartlarmda bekletilen numuneler ilzarinde olcumler ya- p~lmlgtlr.

Kuru ve tam relaksasyon a- gamalanndan sonra numunelere uygulanan bl~0mler sunlardlr.

a] llmek yuksekligi [c] : Bir lup yardlm~ ile 1" uzunluktaki kumasta kac slra bulundugu sayllrnls ve bu a l ~ i l m kumasln 10 degisik yerinde tekrarlanarak ortalamasl alrnmrs- err, Daha sonra bir ilrnek slraslnln yiiksekligi hesaplanmrstlr.

b] llmek genisligi (b) : Yine bir lup yard~ml ile 1 " geniglisindeki kumasta bulunan slralar sayllrnls- tlr. Kuma~rn I D degisik yerinde tekrarlanan blctirnlerin ortalamasl almarak, bir ilmagin geni~ligi hesaplanm~strr.

c) b r g i i kallnlle~ [t): ASTM D l 7 7 7

-

6 4 e gore Thwing Albert elektronik kalml~k b l ~ i l s i l kullanlla- rak, her bir numune iqin 10 de- g i ~ i k yerden iilctirn almp ortala- mas1 bulunrnustur.

d) Hava gecirgwnliei [HG]: Ha- va gecirgenligi blqilmleri ASTM 0 7 3 7

-

7 5 e gbre Frazier 61qum cihaz~ kullandarak yapllml$t~r. Her numuneden 1 0 oleiim al~narak ortalamas! hesaplanm~strr.

el Gramaj [g) : ASTM D3776 8 5 e gbre Mettler PM480 Delta- range cihaz~ kullandarak yapdan bl- ctimler, her bir numune icin 5 kez tekrarlanarak or tale mas^ hesa- planml$tlr.

f] Patlama mukavemeti IPM) : Bu denernede ASTM 0 3 7 8 6 8 7 de belirtilan Mullen Tester cihazl kullanllmlstlr. Her numune 0zerin- de 7 blcilm yap~larak ortalamas~

bulunmustur.

g] S0rtiinme Mukavemeti ISM]- ASTM 04158-92 ye gore Schiefer cihazrnda agmdmlan nu- munelerde meydana gelen % a- Qlrllk kaybl hasaplanml~tlr. Deney 4 kez tekrarlanarak ortalamasr a h - mlgtlr.

3.SDNUClARIN

DEGERLEND~R~LMES~

Ne 1 8 / 1 ve Ne 2 0 / 1 OE- Rotor pamuk ipliklarinden brtilen

-tek ask111 lakost Orgillere ait boyutsal ve fiziksel iizellikler Tablo 1 de, dilz orgillere ait bzellikler ise Tablo 2 de verilmistir.

Tablo 1 ve Tablo 2 de verilen sonuqlar degerlandirilirken, sbzkonusu kurna?lar~n boyutsal ve fiziksel ozellikleri arasmda bir iliskinin var olup olmadrg~, varsa iliskinin tilr0 istatistiksel olarak arast~r~l- mlstlr. Elda edilen sonuclar her bir bzellik icin ayrr ayrl verilmistk

TABLO 1. Tek ask111 lakost brgljlere ait boyutsal ve fiziksel ijzelliklar

,..., ^-^~

-.

^,

-

I I I I

Kallnl~k 1811 0.509 0.536 0.642 0.722 0.696 0.691 (mm) 2011 0.516 0.614 0.618 0.702 0.710 0.695 TABLO 2. Duz orgulere ait boyutsal ve fiziksel azellikler

~~ZELL~K

II.YO~.

.

( m ) il.Gen.

fmml

TAM RELAKSffiYON I\+K K

I N 4 1811 2011 1811 2011

1 2 0.78 0.76 1.12 1.03

1 5 0.65 0.64 0.97 0.90 KURU REIAKSASYON

K

17 0.55 0.55 0.83 0.79 17

0.54 0.54 1.05 0.93 12

1.02 1.01 1.24 1.18

15 0.73 0.74 1.15 1.11

(4)

llmek yuksekligi

lcl

Ilk olarak her iki brgu tiirij ve ip lik nurnarasl icin ilrnek yuksekligi ile ilrnek iplik uzunlugu [c-Ll, araslndaki iligkileri gbsteren grafikler qizilrni~tir. B u grefiklerden sbzkonusu p a r a m e t r e cifti arasmda dogrusal ili$ki oldugu gbrtilerek b u pararnetrelere ait ragresyon Wit- likleri ve korelasyon katsay~lar~ bulunrnustur.

Bir karsllagtlrrna yapabilmek icin her iki brgti

tiiru

ve relaksasyon dururnuna ait c-L iliskileri aynl grafik uzerine qizilerek N e 18/1 iplikten brtilen nurnunelere ait iliskiler Sekil 3 de, N e 20/1 iplikten brulenlere ait olanlar Sekil 4 de verilrni$tir.

Grafiklerden gbrilldtig13 gibi her iki brgu t u r u icin ilrnek yuksekligi artarken, ilrnek yuksekliginda de art15 meydana gelrnektedir. Relak- sasyon ilerledik~e her iki Orgihun ilrnek yuksekliklerinde de balirgin bir azalrna gbrtilrnektedir. Ancak relaksasyonun qok s ~ k brillmus duz iirgulerin ilmek yukseklisine bir etkisi yoktur. Aynca relaksasyonle rneydana gelen boyut degigirni duz brgulerde daha azd~r.

Her s ~ k l ~ k , relaksasyon ve iplik nurnarasl icin tek ask111 lakost O r - guye ait ilmek yuksekligi dagerleri, duz brguya ait ilmek yuksekligi degerlerinden dairna daha fazlad~r.

Farkll nurnarada ipliklerden -!t rulen nurnuneler araslnda k a r w lastlrrna yap~ldlg~nda, kuru relakse tek ask111 lakost OrgO d161nda iplik nurnarasl dagisirninin ilrnek yilk- sekligina Onernli bir etkisi olrnadlg~

gbzlenrnistir.

Tablo 3 de sbzkonusu nurnuneler icin ilrnek yuksekligi ile ilrnek iplik uzunlusu araslndaki regras- yon e~itliklari ve korelasyon katsayllarl verilrniqtir.

3.2 llrnek geniqlioi [w]

llrnek genisligi ile ilrnek iplik u- zunlugu araslndaki iligkileri balir- lernek amac~yla Sekil 5 ve Sekil 6 de verilen grafikler cizilrnistir. B u gekillerden sOzkonusu iki pararne- t r e aras~nda dogrusal bir iliski oldugu ve K degeri artlp brgil s~klast~kca ilrnek genisliginde az da olsa bir azalrna rneydana geldigi gbrulrnektedir.

c: llmek yubekligi L: llmek iplik uzunlugu

T.A.L. K: Tek eskh lekost,kuru relsksesyon

Ouz K: D u r Drgu, kuru relaksesyon T.A.L. T Tek eskllt lakost, tam relabasyon

DUZ t DUz UrgU, tam relaksasyon

$EKIL 3. Ne 18/1 OE-Rotor ipliginden Ortilen nurnuneler icin c ile L araslndaki iliskiler

c: llmek yuksekliei L: llmek iplik uzunlugu

T.A.L. K: Tek asklll lakost,kuru relaksssyon

DUz K: OUL OPJU, ~ U P U relak~8sy0n T.A.L. T. Tek sskd lskost, tam relsksaspn

Duz T D u r Orgu. tam relabasyon SEKIL 4. Ne 20/1 OERotor ipliginden artilen nurnuneler icin c ile L aras~ndaki iliskiler

TABLO 3.Her iki argti t O r O icin ilrnek ytiksekligi ile ilmek uzunlugunun tersi arasmdaki iliskiler

I I I

KURU RELAKSASYON

I

TAM RELAKSASYON

I

EGRESYON OENKLEMI REGRESYON OENKLEMI C=A+L,Xe

IPLIK ^KORR. KORR.

ORGU TIPI NO We1

w: llmek genisli[ii L: llmek iplik uzunluQu

T.A.L. K: Tek ask~l! lakost,kuru relaksasyon

DUz K: OUz OrgU, ~ U P U relak~esyon T.A.L. T. Tek asbk lekost. tam relaksasyon

OU2 F 0 0 2 UrgU. tam relaksesyon SEKIL 5. Ne 18/1 OE-Rotor ipliginden iirtilen nurnuneler icin w ile L araslndaki iliskiler

(5)

Tek ask111 lakost brgijlerin ilmek genigliklerinin, dIiz brgiinun ilrnek geni~ligi degerlerinden daima daha fazla olmas~, brgO yaplsl icinde- ki askllarln ilmek genigligini arttIrlCl bir etkiye sehip oldugunu @Step mektedir.

Yine aynl gekillerden iplik ke- Ihnlast~kca ilmek genisligi daser- lerinde art!? oldugu gozlenmekte- dir.

B u iki pararnetra arasmdaki regresyon egitlikleri ve korelasyon katsay~lar~ Tablo 4 de verilrnigtir.

3.3 0 r g u k a l ~ n l ~ g l

It):

drgu

kal~nhgl ile ilmek iplik uzunlugu araslnda bir iligkinin varllg~

daha bnceki ara$tlrrnacllar tar?+- flndan belirtilrnisti. B u c a l l ? m ~ st- raslnde bncelikle brgti k a l ~ n l ~ Q ~ ile ilrnek iplik uzunlugu arasmdaki iligkileri ybsteren grafikler cizilip dogrusal bir iliskinin varllgl tesbit edilrnistir. Daha sonra Yazar'ln

&ha bnceki b i r arashrrnasmda (10) belirtildigi gibi t ile L, daha sonra t ile 'l/L ve Knaptan [SI tarafindan bnerildigi gibi t/L ile K (slkhk faktbrO) araslndaki regresyon denklemleri ve korelasyon katsay~lart hesaplanmlstlr. Bir kar51- last~rrna y a p ~ l d ~ g ~ n d a t / L ile K a- rastndaki iliskinin en yuksek korelasyon k e t s a y s ~ n a sahip oldugu garulmos ve b u arastlrmada b u iki faktbr arasmdaki iligkiler incelen-

migtir.

Slras~yla N e 1 8 / 1 va N e 20/

1 ipliklerden brulen nurnunelera ait Sekil 7 ve Sekil B den, K degeri yani 6 r g u slkllgl a r t t ~ k c a t / L degerinin de a r t t ~ g ~ gbrulmektedir.

Cok s ~ k brgulerde birbirine yahn degerlere sahip olmalar~na rag- men, seyrek ve normal s~khktaki tek ask111 lakost brgUye ait b r g i l kallnl~klarl, doz brgljye sit kalln- Ilklardan biraz daha fazlad~r.

Sekillerden relaksasyon ilerle- d i k p brgu k a l ~ n l ~ g ~ n d a bir art!$

meydana galdiGi ve b u arhg mik- tarlnln tek ask111 lakost OrgOlerde daha fazla oldugu ybriilrnektedir.

lplik numarasl d e g i ~ i m i BrgO ka- Ihnh@n~ pek fazla etkilememektedir.

Sbzkonusu parametreler arasmdaki istatistiki degerlendirrneler sonucu elde edilen regresyon esitlikleri ve korelasyon katsay~lar~

Tablo 5 de verilmigtir.

T.A.L. K: Tek eskh 1akost.kuru reteksasqm w: llmek gsnigligi Our K: Ouz OrgU, kuru relaksasyon L: llmek iplik urunlugu T.A.L. T Tek esbl lekost, tam relaksesyon

Ouz T Our orgo, tam relaksasyon SEKIL 6. Ne 20/1 OE-Rotor ipliginden

brulen numuneler icin wile L arasmdaki iliijkiler

TAELO 4

.

Her iki PrgU tijrll i ~ i n ilrnek genisligi ile ilmek uzunlugunun tersi araslndaki ili~kiler

KURU RELAKSASYON TAM REUKSASYON REGRESYON OENKLEMl REGRESYON DENKLEM!

W-A+VKw _KORR. W=A+L/Kw _KORR,

ORGO

TIPI ^IPLlK _KW WE. _A _Kw ^KPTS.

1811 1.02 10.000 0.950 0.48 4.051 0.999 TAL.

2011 1.10 15.408 0.967 0.52 4.926 0.993

t/L: Orau kallnllgmn ilmek iplik uzunlu@ma T.A.L. K: Tek ask111 lakost,kuru relaksan/on

CIPB"t Our K: Oil2 ~ U P U relaksasqon

T.A.L. T: Tek askh lskost, tam retabasyon

K: SlUk faktaru Duz T Ouz arou, cam relaksasvon

SEKIL 7. Ne 1 8 / 1 OERator ipl&nden (Irijlen numuneler icin t/L oranl ile K araslndaki iliskiler

t/L:Orgu ksl~nl~gmln ilmek iplik uzunlugune ^7A.L.K: Tek ask115 lakost,kuru relaksasyon

Oran1 om K: OUz Orgo, kuru relaksesyon

ZA.L. T Tek ssbll lakost, tam relaksespn K: S~kllk fsktaru _OUZ_T:DUL drgu, tam releksasyon

SEKIL 8 . Ne 2 0 / 1 OE-Rotor ipliginden brulen nurnuneler icin t/L ile K arasmdaki iliskiler

(6)

3.4 Hava g e ~ i r g e n l i g i IHGI:

Kurnaslarln ijnernli bir fiziksel ozelligi olan hava gecirgenligi ile ilrnek iplik uzunlugu arasindaki iliskileri gtisteren ve Sekil 9 ile Sekil 10 da verilen grafiklerdan.

sozkonusu iki pararnetre arasmda lineer bir iligki oldugu a n l a ~ ~ l r n a k - tad~r.

Bu sekillerden iplik nurnarasl ve tirgu t u r i l ne olursa olsun ilrnek iplik uzunlugu armkqa hava gecisini saglayan bosluklarin artrnasl nedeniyle kurnasln hava geqirgenligi degerinde art15 oldugu gij- rillrnektedir.

Iki argil tipinin hava geqirgenlik- leri kars~lastir~ldlg~nda tek ask111 lakost ijrgillerin hava gecirgenliklerinin daha yilksak oldugu gijrOC rnektedir. Bunun da a s k ~ l a r ~ n hava gecisini kolayla$tiran bir yeplya sahip o l m a s ~ n d a n kaynaklandlgl a c ~ k t ~ r .

Sekillerden her iki ijrgO t i l r 0 icin ince iplik ile ijrillen nurnunelerin hava gecirgenliklerinin biraz daha fazla oldugu gozlenrnektedir.

Relaksasyon ilerledikce k u r n a ~ t a rneydana gelen qekmeler hava geqirgenliginde yaklas~k % 5 0 azal- rnaya neden olmaktadir.

Bu iki tilr kurnas iqin hava ge-

~ i r g e n l i g i ile ilrnek iplik uzunluQu a r a s ~ n d a k i istetistiksel iliskiler Tablo 6 da verilrnigtir. YOksek korelasyon katsayilar~ b u iki faktor arasmda dogrusal b i r iliskinin v a r l ~ g ~ n ~ gijsterrnaktedir.

3.5 Gramaj [ g l

Sekil 11 ve Sekil 1 2 , kurnas grarnaji ile ilrnek iplik uzunlugu aras~ndaki iligkileri gosterrnektedir.

Her iki iplik nurnarasl i ~ i n ilrnek iplik uzunlugu arttikca, kurnas slkltgln~n azalrnas~ nedeniyle ku- r n a y n grarnajinda azalrna rneydana gelmektedir.

Sekillerden, N e 1 8 / 1 iplikten orillen, her iki ijrgO hernen hernen aynl grarnaj degerine sahipken. N e 2 0 / 1 iplikten tirillen tek ask111 lakost Orgilniin grarnaj~nln, dilz orgilniln grarnajlndan biraz daha fazla oldugu anlas~lrnaktad~r.

Relaksasyon ilerledikce, h e r iki ijrgilnun grarnaj degerlerinde be- lirgin bir art15 gtirillrnektedir. Bu- nun da relaksasyon ile kurnas

TABLO 5

.

Her iki 6rg0 tUrO icin t/L orani ile sklk faktOr0 aras~ndaki iliskiler.

KURU RELAKSASYON TAM RELAKSASYON EGRESYON DENKLEMI REGRESYON DENKLEMI

t/L = A+K/Kt t/L= A+K/Kt

IPUK KORR. KORR.

ORGU TIPI NO [Nel

HG: H m gecirgenligi L: llmek iplik urunlugu

T.A.L. K: Tek ask11 1skost.kuru releksasyon Our K: Duz OrgU, kuru releksasyon T.A.L. T: Tek ask111 lekast, lam releksssyon

DUz T DUz OrgU, ram relaksesyon

$EKIL 9. Ne 1 B/1 OE-Rotor ipliginden OrUlen nurnuneler icin HG ile L arasmdaki iligkiler

HG:Haw ge~irgenligi L: llmek iplik urunlugu

T.A.L. K: Tek ask11 lakost.kuru relsksaspn Duz K: DUz OP~U, ~ U P U reIaka5y0n T.A.L. T : Tek sskll~ lekost, ram relaksssyon DUz T DUL LIrgU, ram relsksasyon

SEKIL 10. Ne 20/1 OE-Rotor ipliginden 6rUlen nurnuneler icin HG ile L arasmdaki iligkiler

TABLO 6

.

Her iki UrgO t O r O i ~ i n hava gecirgenligi ile ilrnek uzunlugu aras~ndaki iliskiler

ORGU TIPI

KURU RELAKSASYON TAM RELAKSASYON EGRESYON OENKLEMI REGRESYON DENKLEMI

HG= A+L/Kh IPLIK

NO

KORR.

[Nel

I I I I I I I

TAL. 1811

2011 -1.77

-1.68 1.069

0.926 0.945

0.890 -1.15

-1.02 1.930

1.818 0.931 0,990

(7)

s~kl~glnda meydana gelen artlstan kaynakland~g~ aqlkelr.

SOzkonusu parametreler araslndaki regresyon denklemleri ve korelasyon katsayllarl Tablo 7 de verilmistir.

3.6 Patlarna rnukavameti

(?MI:

Tek ask111 lakost ve dljz Org0lera art patlama mukavemeti degerleri ile ilmek iplik uzunluQu araslndaki i l i ~ k i l e r Sekil 13 ve 14 da verilmistir.

b r g i j yapwnln patlama mu- kavemetine etkisini saptamak amac~yla yapllan inceleme sonucu;

ince iplikten Orulen numuneler k i n bir genelleme yapmak m0mktin degilsede, daha kehn iplikten

~ r i j l e n diiz Orgulerin patlama mukavemetlerinin daha yijksek o l d ~ g u n u sijylamek miimkiindilr.

Aynl sekillerden, ilmek iplik u- zunlugu a r t t l k ~ a , patlama mukave- metinde cok az da olsa azalma oldugunu ve stizkonusu iki Orgu y a p s icin relaksasyon ielemlerinin kumagln patlame rnukavamatine bir etkisinin o l r n a d ~ e ~ gOriilmaktidir.

Sakil 11 ve 12 araslndaki bir karsllastlrma y a p ~ l d ~ g ~ n d a ince iplikten Grillen numunelerin patlama mukavemeti deeerlerinin daha d0- silk oldugu g~rtilmektedir.

B u iki parametre arasmdaki istatistiki iliskiler Tablo 8 de verilmistir.

3.7 S i i r t i j n r n e mukavemeti ISMI:

Sekil 1 5 va 16 da tek ask111 lakost ve dOz Orgu kumaslann sur- tonme ile meydana gelen % olarak a g ~ r l ~ k kayb~ deoerleri ile ilmek iplik uzunluklar~ aras~ndaki iliskiler grafik olarak gOsterilrni$ir.

B u sekillerden h e m kuru h e m de t a m relaksasyon a ~ a m a l a r ~ n d a ilmek iplik uzunlugu azald~kca, yani Orgil s ~ k l a s t ~ k c a s t i r t u n m e ile a g ~ r l ~ k kaybmda azalma oldueu g~rillmektedir. Ancak N e 2 0 / 1

OE-

Rotor ipliginden BrOlen dOz Or- guniln tern relaksasyon durumun- da gazlenen sepma, diger iplik numaras! ve Orgll ttirtinde alms dlglndan bir OlqOm h a t a s ~ olarak degerlendirilebilir.

Relaksasyon ilarledikqa her iki

~ r g t i n t i n stirttinme ile meydana

- .

TA.L. K: Tek esklll 1skost.kuru releksssyon g: tirams] ~ u z K: Dur Orgu, kuru releksasyon L: Ilmek iplik urunlugu T.A.L. T: Tek ssblt l a b s t . tam relaksasyon

Dur T: 0 0 2 Wgu, tam relaksssyon SEKIL 11. Ne 18/1 OE-Romr ipliginden Urtilen nurnuneler icin g iie L

HG:Hsva geqirgenligi L: llmek iplik urunlugu

' 1A.L. K: Tek ask111 lakast,kuru relaksasyon Duz K: Duz Orgu, kuru relaksasyon T.A.L. T: Tek ssk111 lakost, tam relaksesyon

DUZ 7 Duz orgu, tam relaksasyon

SEKIL 12. Ne 20/1 OE-Rotbr iplioinden UrOlen nurnuneler icin g ile L araslndakl iligkiler

TABLO 7

.

Her iki argu tOrG icin gramaj ile ilrnek uzunlugu araslndaki iligkiler

PM: Patlama rnukavemeti L: Ilmek iplik umnltl9u

ZA.L. K: Tek eskh lskost,kuru relaksasyon Our K: DUZ O r @ kuru relaksasyon T.A.L. T: Tek sskh lakost, tam relaknasyon DUZ T: DUZ argu, tam relsksasyon

TAM RELAKSASYON REGRESYON OENKLEMI

9= A t U K 9 KORR, A Kg KATS.

321 -0.037 -0.859 314

1

^-0.035

\

^-0.905

SEKIL 13. Ne 18/1 OERotor ipliginden brtilen nurnuneler icin PM ile L arasmdaki ili$kiler

ORGLJ TIPI TAL'

IPUK

NO

INeI 1811 2011

KURU RELAKSASYON REGRESYON DENKLEMI

KORR.

KATS.

-0971 -0.898

g 5 A+UK9

A 286 29&

Kg -0.032 -.0027

(8)

gelen e g ~ r l ~ k kaybl degerlerinde genellikle bir azalma oldugu g0rtilrnektedir.

Eger saprnalar dikkate allnmaz- sa stirtiinme ile dOz OrgOlerde meydana gelen a g ~ r l ~ k kayblnln tek ask111 lakost Orguden daha dO$Uk oldugu soylenebilir.

lplik numaralar~na gore karsl- lagtlrma yap~llrsa, ince iplikten ti.

rulen nurnunelerin stirt0nrne sl- rasmda daha az a g ~ r l ~ k keyb~na u g r a d ~ g ~ gortilmektedir.

Bu parametrelere ait regresyon denklemleri ve korelasyon k a b say~lar~ Tablo 9 de verilmistir.

4. Sonurjlar

Bu qahsmada, degisik numa- ralarda DE-Rotor parnuk ipliginden 0riilen tek ask111 lakost ve dUz Orgii- lerin cegitli boyutsal ve fiziksel Ozel- likleri era$tlrllm~gt~r. Deneyler so- nucunda Orgu yeplsl icinde yer alen askllarm hava gecirgenligi ve surtunme sonucu olusan aglrl~k kayb~ gibi fiziksel, ilmek yuksekligi, ilrnek genigligi ve kalinllk gibi boyutsal Ozelliklerde artmeya; ve patla- m a mukavemeti degerinde azal- maya yo1 e c t ~ g ~ gOzlenrnistir. Eger ferkl~ numeralarda ipliklerden 0- rulen numuneler i ~ i n b u Ozellikler incelenirse, ince ipliklerden Orulen numunelerin hava g e ~ i r g e n l i g i degerlerinin daha yiiksek, patlama mukavemeti ve surtunme ile ag~rllk k a y b ~ degerlerinin dahe dtiguk olmas~ d ~ g ~ n d a iplik numaraslnln pek etkisi o l m a d l g ~ soylenebilir.

Ancak kullan~lan makinada 0rtti- lebilirligi eqlslndan seqilen iplik nu- m a r a l a r ~ n ~ n birbirine cok yak~n oldugu g0zard1 edilrnemelidir. Relak- sasyon ilerledikce ilmek yuksekligi.

ilmek genisligi, hava geqirgenligi degerlerinde azalma oldugu go- rulrnektedir. OrgO kallnl~gl, patlame rnukavemeti ve gramaj ise relaksasyon ilerledikce artmaktad~r.

KAYNAKLAR

1. Araujo. M.O.. Neves,

M..

1986. Journal of the Textile Instit- ute. 5.342

PM: Pathma muksvemeti L: llrnek iplik urunlugu

e . 4

I 4 9 ' '

m 4.

U "

T.A.L. K: Tek askll~ lakost,kuru relaksesyon

D u r K: DUz O P ~ U , kuru relakasyon T A L . T: Tek sskill lskost, ram relaksesyon

DUz T: DUr OQU, tam mlaksasyon

-

. .. ₊

TALK

..____ ..

-W- DUZ K.

"

---g -

^-O

^-

^TALT

- - D - DUZ.T

SEKIL 14. Ne 18/1 OE-Rotor ipliginden brtilen numuneler icin PM ile L aras~ndaki iliskiler

TABLO 8

.

Her iki brgti ttirti icin patlsma mukavemeti ile ilmek uzunlugu araslndaki iliskiler araslndaki iliskiler.

KURU REWSASYON TAM RELAKSASYON

IPUK ORGU TIPI No

IN81

SM: % sglrllk k q b L: llmek iplik wunluQu

-a- OUZK.

- . O m TALT

TA.L. K: Tek sskt 1skost.kuru relakanjon

DUz K: DUz OQU, ~ U P U ml~kssspn T.A.L. T: Tek ssbll lekost, tarn relaksasyon

DUz T: DUL UQU. tam relsksespn SEKIL 15. Ne 1 8/1 OE-Rotor ipliginden brtilen numuneler icin SM ile L arasmdaki iliskiler

SM: % aerllk keyh T.A.L. K: Tek askit 1skost.kuru relskasyon L: llmek iplik urunlugu ^DUr^K:^{Duz Orgu,}^kurumlaksssyon

T.A.L. T: Tek esbl~ lskost, ram mlaksssyon

DUz T: DUZ Urgu, tam relaksespn SEKIL 16. Ne 18/1 OE-Rotor ipliginden 8rtilen numuneler icin SM ile L amslnda- ki iliskiler

(9)

TEKSTIL ve MUHENDIS

TABLO 9

.

Her iki Orgo tilro i ~ i n % a@rl~k kayb~ile ilrnek uzunlugu araslndaki 2. Banarjee, PK.. Alaiban, I S . ,

1 9 8 8 , Textile Research Journal, 3 , 1 2 3

3. Banarjee, PK.. Alaiban. T.S., 1 9 8 8 . Textile Research Journal, 4 . 2 1 4

4. Banarjee. PK.. Alaiban. T.S..

1 9 8 8 , Textile Research Journal, 5 . 2 8 7

5. Banarjee. PK., Alaiban. T.S..

1 9 8 8 , Textile Research Journal, 6,356

6. Banarjee. PK., Alaiban, TS..

1 9 8 8 , Textile Research Journal, 7 . 4 2 2

7. Burnip. MS.. Saha, M.N., 1 9 7 3 . Journal of the Textile Institute. 8 4 . 1 5 3

8. lyer, C., Mammel. El., Schach, W., 1 9 9 5 . Circular Knitting, Bamberg. Meisenbach

9. Knapton. J.J.F., Yuk, F.K.C..

1 9 7 6 Journal of the Textile Institute, 3, 94

I D . Kurbak, A,, Ya@, A., 1 9 9 4 , Tekstil ve Konfeksiyon. Yll:4.

Say1:2. 1 2 7

11. Lord, PR., Moharned. M.H..

Ajgaonkar, D.B.. 1 9 7 4 , Textile Research Journal. 2, 7 3

12. Mehta. R.D., 1 9 8 7 , Textile Asia. 1 2 . 7 4

1 3 . Sharrna. LC., Grupta, N.K..

Agarwal. B.R., Patnaik, N.R., 1 9 8 7 . Textile Research Journal, 2, 7 3

14. Smuts. S.. Hunter, L.. 1 9 7 8 , Sawtri Technical Report, No: 430 1 5 . Yagc~. A., 1 9 9 3 . Doktora Te- zi. Ege Ljniversitesi

TEK ASKILI L A K O S T