TC.
NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ (NKÜBAP)
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ RAPORU
NKUBAP.00.17.AR.13.02nolu proje
FARKLI ÖZELLİKLERE SAHİP PES VE SELÜLOZİK İPLİKLERDENÜRETİLMİŞ SPORCU KUMAŞLARININ MEKANİK VE KONFOR ÖZELLİKLERİNİNİNCELENMESİ
Yürütücü:Doç.Dr.Pelin GÜRKAN ÜNAL Araştırmacılar:Doç.Dr.Mustafa Erdem ÜREYEN
Çağdaş ASLAN
2015
ii ÖNSÖZ
Günlük yaşantımızda genelde pamuklu giysileri tercih etmemize rağmen, terleme sonucu kumaşın üzerinde oluşan nem giysiyi ağırlaştırmaktadır. Bu nedenle, çok aktif spor giysilerinde, üzerinde nem tutmadığı için sentetik lifler tercih edilmektedir.
Günümüzde spor giysilerinde istenen üç önemli özellik vardır. Bunlar sırası ile rüzgâr, su ve hava şartlarından korunma, ayrıca ısı yalıtım özelliği, buhar geçirgenliği (vücut buharını giysinin tüm katlarından dışarı vermesi gerekir) ve esneklik özelliği olmalıdır (sporda hareket özgürlüğü sağlanmalıdır). Bu proje kapsamında farklı ipliklerden üretilmiş örme kumaşların ısıl konfor açısından değerlendirilmesinin yanı sıra içi boşuklu iplikler üretilerek örme kumaşlarda bu iplik yapısının konfor özelliklerini nasıl etkilediği incelenecektir. İçi boşluklu ipliklerin üretiminde PVA öz kullanılacak olup, mantoda pamuk, viskon, akrilikelyaf kullanarak, PVA‟nınyıkama işlemleri ile uzaklaştırılması sonucunda içi boşluklu bir iplik yapısı elde edilecektir. Bu ipliklerden örülecek kumaşların ısıl konfor özellikleri değerlendirilecektir.
Isıl yalıtım malzemelerinin tamamı tek bir prensiple çalışır; ısı sıcaktan soğuğa doğru hareket eder. Soğuk günlerde, vücut ısısının havaya göre daha yüksek olması nedeniyle vücuttan ısı kaybı olur iken, sıcak günlerde tam tersine vücut dışarıdan ısı transferine maruz kalır. Isıl yalıtım özelliği olan giysi ise bu süreci yavaşlatan ve kullanıcısına fiziksel konforun yanı sıra psikolojik konforu da sağlayan giysidir.
Projenin birincil amacı ısıl konfor açısından tatmin edici özellikler sağlayan ve yeterli mekanik özellikler gösteren spor kumaşların üretimidir. Pamuklu kumaşlar ısıl konfor açısından tatmin edici özellikler sağlasa da fiziksel güç sarf eden bir kişi söz konusu olduğunda kişi terlemekte ve kumaş bu teri emmektedir. Fakat emilen terin kuruması geç olmaktadır. Bu durum ise giysi kullanıcısı açısından rahatsız edici bir durum oluşturur. Proje kapsamında üretimi planlanan iplikler sonucunda ipliğin özünde boşluklu bir yapı oluşturma hedeflenmektedir. Oluşturulan bu boşluklu yapı, iplik bünyesinde ekstra bir hava kanalı oluşturacaktır. Elde edilen bu hava kanalı ile üretilen kumaşın ısı yalıtımı arttırılmış ve aynı zamanda sıvı iletimi de iyileştirilmiş olacaktır. Fakat üretilecek ipliklerde bu iki özellik açısından olması gereken hava boşluğu miktarı belirlenmelidir. Çeşitli ayar parametreleri değiştirilerek bu boşluğun değiştirilmesi amaçlanmaktadır.
Spor giyimlik kumaş üretimi planlandığından bu kumaşların fiziksel güç esnasında mekanik etkilere karşı belirli bir miktarda direnç göstermesi gerekmektedir. Isıl konfor açısından tatmin edici kumaş üretiminin yanında söz konusu kumaşların yeterli seviyede mekanik özellik sağlaması gerekmektedir. Projede amaçlanan diğer bir unsur ise özde bulunması gereken optimum PVA oranının hem ısıl konfor hem de mekanik özellikler göz önünde bulundurularak belirlenmesidir.
Proje çıktısı, katma değeri yüksek, iyi ısıl konfor ve yüksek mekanik özellikleri olan spor giysilik kumaşlardır.
iii İçindekiler
1 Giriş... 3
1.1 Giysi Konforu ... 4
1.2 Giysi Konforunu Etkileyen Parametreler ... 6
1.3 Özlü İplik ... 7
1.4 İçi Boşluklu İplik Tanımı ... 8
1.5 Özlü İplik Üretimi ... 9
1.6 Literatür Özeti ... 12
2 MATERYAL VE METOT ... 17
2.1 Materyal ... 17
2.2 Metot ... 19
3 BULGULAR ... 21
3.1 İplik Sonuçları ... 21
3.2 Kumaş Sonuçları ... 37
4 SONUÇLAR ... 65
4.1 Piyasada Sportif Amaçlı Kullanılan Kumaşların Testlerinin Değerlendirilmesi 65 4.2 İçi Boşluklu İpliklerden Örülen Kumaşların Testlerinin Değerlendirilmesi .... 67
5 TARTIŞMA ... 69
6 Kaynakça ... 71
iv
Tablolar Dizini
Sayfa No
Tablo 1. Projede kullanılan pamuk liflerinin fiziksel özellikleri ... 17
Tablo 2. Projede kullanılan akrilik ve viskon liflerinin fiziksel özellikleri ... 17
Tablo 3. Projede kullanılan fitillerin numaraları ... 17
Tablo 4. İplik numara ve büküm değerleri. ... 17
Tablo 5. Proje kapsamında üretilen içi boşluklu iplikler ve özellikleri ... 18
Tablo 6. Temin edilen kumaşlar ve özellikleri ... 19
Tablo 7. Boncuklanma testi görsel değerlendirme dereceleri ... 20
Tablo 8. Proje kapsamında üretilen ipliklerin numara testi sonuçları (gr/100 m)... 21
Tablo 9. Proje kapsamında üretilen ipliklerin numara testi sonuçları (Nm). ... 21
Tablo 10. Proje kapsamında üretilen ipliklerin numara testi sonuçları (Ne). ... 21
Tablo 11. PVA içeren özlü ipliklerdeki lif ve PVA oranları (%). ... 21
Tablo 12. Proje kapsamında üretilen ipliklerin Uster sonuçları ... 22
Tablo 13. Proje kapsamında üretilen ipliklerin mukavemet sonuçları ... 24
Tablo 14. PVA içermeyen ipliklerin kalınlıkları (mikron). ... 25
Tablo 15. PVA içeren ipliklerin kalınlıkları (mikron). ... 25
Tablo 16. Gramaj Sonuçları ... 38
Tablo 17. Kumaş Kalınlığı Sonuçları ... 39
Tablo 18. Kumaş Kalınlığına ait tek yönlü varyans analiz sonuçları ... 65
Tablo 19. Kumaş patlama mukavemetine ait tek yönlü varyans analiz sonuçları ... 65
Tablo 20. Kumaş boncuklanmasına ait tek yönlü varyans analiz sonuçları ... 66
Tablo 21. Kumaş su buharı iletim hızına ait tek yönlü varyans analiz sonuçları ... 66
Tablo 22. İçi boşluklu ipliklerden üretilen süprem kumaşların su buharı geçirgenliklerine ait varyans analiz sonuçları... 68
v
Şekiller Dizini
Sayfa No Şekil 1. Vücut ve çevre arasında ısı transferi
(ww.phys.mcw.edu/medphy/slides/Lecture37.pdf). ... 6
Şekil 2. Özlü iplik yapısı ... 7
Şekil 3. Ring iplik makinesinde özlü iplik üretim prensibi ... 10
Şekil 4. OpenEnd iplik makinesinde özlü iplik üretim prensibi ... 11
Şekil 5. Dref3 makinesinde özlü iplik üretim prensibi ... 11
Şekil 6. Vortex çalışma prensibi ... 12
Şekil 7. Çalışmada kullanılan C kopçalar ve kesit görüntüleri. ... 18
Şekil 8. Çalışmada üretilen akrilik ipliklerin düzgünsüzlük değerleri (%Um ve %Cvm) ... 22
Şekil 9. Çalışmada üretilen akrilik ipliklerin ince, kalın yer ve neps değerleri ... 22
Şekil 10. Çalışmada üretilen akrilik ipliklerin tüylülük değerleri ... 23
Şekil 11. Çalışmada üretilen viskon ipliklerin düzgünsüzlük değerleri (%Um ve %Cvm) ... 23
Şekil 12. Çalışmada üretilen viskon ipliklerin ince, kalın yer ve neps değerleri ... 24
Şekil 13. Çalışmada üretilen viskon ipliklerin tüylülük değerleri ... 24
Şekil 14. %100 Akrilik iplik görüntüleri (Ne20, Ne30, Ne 40)... 26
Şekil 15.Akrilik/PVA iplik görüntüleri (Ne20)... 27
Şekil 16.Akrilik/PVA iplik görüntüleri (Ne30)... 28
Şekil 17.Akrilik/PVA iplik görüntüleri (Ne40)... 29
Şekil 18.%100 Pamuk iplik görüntüleri (Ne20, Ne30, Ne 40). ... 30
Şekil 19.Pamuk/PVA iplik görüntüleri (Ne20). ... 31
Şekil 20. Pamuk/PVA iplik görüntüleri (Ne30). ... 32
Şekil 21. Pamuk/PVA iplik görüntüleri (Ne 40). ... 33
Şekil 22. %100 Viskon iplik görüntüleri (Ne20, Ne30, Ne 40). ... 34
Şekil 23. Viskon/PVA iplik görüntüleri (Ne20). ... 35
Şekil 24. Viskon/PVA iplik görüntüleri (Ne30). ... 36
Şekil 25. Viskon/PVA iplik görüntüleri (Ne40). ... 37
Şekil 26. Kumaşlara ait gramaj sonuçları ... 38
Şekil 27. Kumaşlara ait kalınlık sonuçları ... 39
Şekil 28. Kumaşlara ait patlama mukavemeti sonuçları ... 40
Şekil 29. Kumaşlara ait boncuklanma sonuçları ... 40
Şekil 30. Kumaşlara ait hava geçirgenliği sonuçları ... 41
Şekil 31. ASTM E 96-Malzemelerin su buharı iletimi standardına göre kap yöntemi 42 Şekil 32. PES/Pamuk (39/61) karışımlı 1 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları 42 Şekil 33. PES/Pamuk (36/64) karışımlı 2 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları 43 Şekil 34. PES/Viskon (47/53) karışımlı 3 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları 43 Şekil 35. PES/Viskon (47/53) karışımlı 4 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları 43 Şekil 36. PES/Viskon (52/48) karışımlı 5 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları 44 Şekil 37. Thermocool PES, 6 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 44
Şekil 38. Thermocool PES, 7 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 45
Şekil 39. Coolmax PES, 8 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 45
Şekil 40. PES, 9 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 46
Şekil 41. Mikro PES, 10 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 46
Şekil 42. Coolmax PES, 11 nolu kumaşa ait su buharı iletim sonuçları ... 47
Şekil 43. Kumaşların ortalama su buharı iletim sonuçları ... 47
vi
Sayfa No Şekil 44. İçi boşluklu ipliklerden üretilen pamuk esaslı süprem kumaşların yıkama öncesi ... 48 Şekil 45. İçi boşluklu ipliklerden üretilen akrilik esaslı süprem kumaşların yıkama öncesi ... 49 Şekil 46. İçi boşluklu ipliklerden üretilen viskon esaslı süprem kumaşların yıkama öncesi ... 49 Şekil 47. İçi boşluklu pamuklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve
sonrası hava geçirgenlik ortalamaları ... 50 Şekil 48. İçi boşluklu akrilik ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası hava geçirgenlik ortalamaları ... 51 Şekil 49. İçi boşluklu viskon ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası hava geçirgenlik ortalamaları ... 52 Şekil 50. %100 pamuklu Ne 20 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 53 Şekil 51. %100 pamuklu Ne 20 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 53 Şekil 52. %100 pamuklu Ne 30 αe=3.5 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 54 Şekil 53. %100 pamuklu Ne 30 αe=3.5 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları ... 54 Şekil 54. %100 pamuklu Ne 30 αe=3.8 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 55 Şekil 55. %100 pamuklu Ne 30 αe=3.8 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları ... 55 Şekil 56. %100 pamuklu Ne 40 αe=3.5 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 56 Şekil 57. %100 pamuklu Ne 40 αe=3.5 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları ... 56 Şekil 58. %100 akrilik Ne 20 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 57 Şekil 59. Akrilik Ne 20 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 57 Şekil 60. %100 akrilik Ne 30 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 58 Şekil 61. Akrilik Ne 30 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 58 Şekil 62. %100 akrilik Ne 40 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 59 Şekil 63. Akrilik Ne 40 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 59 Şekil 64. %100 viskon Ne 20 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve
sonrası ... 60 Şekil 65. Viskon Ne 20 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 60 Şekil 66. %100 viskon Ne 30 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve
sonrası ... 61 Şekil 67. Viskon Ne 30 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 61
vii
Sayfa No Şekil 68. %100 viskon Ne 40 ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve
sonrası ... 62 Şekil 69. Viskon Ne 40 içi boşluklu ipliklerden üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası ... 62 Şekil 70. Pamuklu numunelerin yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları ... 63 Şekil 71. Akrilik numunelerin yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları ... 63 Şekil 72. Viskon numunelerin yıkama öncesi ve sonrası su buharı iletim sonuçları . 64 Şekil 73. İçi boşluklu ipliklerden üretilen süprem kumaşların hava geçirgenlik
sonuçlarına ait kontör diyagramları ... 67 Şekil 74. İçi boşluklu ipliklerden üretilen süprem kumaşların su buharı geçirgenlik sonuçlarına ait kontör diyagramları ... 68
1 ÖZET
Bu proje kapsamında sporcu kıyafetleri üretiminde kullanılabilecek çeşitli örme kumaşların ısıl konfor özellikleri ölçülerek, ısıl konforu etkileyen parametrelerin belirlenmesi ve farklı spor dallarının ihtiyaçlarına yönelik kumaş yapılarının önerilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda öncelikle piyasada sporcu kıyafeti üretiminde kullanılan 11 farklı kumaş yapısı seçilmiş ve bu kumaşların konfor ve mekanik testleri gerçekleştirilmiştir. Seçilen kumaşların piyasadan temin edilmesi nedeniyle en azından gramaj değerlerinin birbirlerine yakın olması hususuna dikkat edilmiştir.
Projede ikinci aşama olarak ise sporcu kıyafetlerine alternatif olarak içi boşluklu yapıda iplik tasarımı yapılarak standart süprem kumaşlar üzerinde bu ipliklerin konfor özelliklerinin sağladığı avantajlar ortaya konmaya çalışılmıştır. İçi boşluklu iplikler ring iplik makinesinde mantoda pamuk, viskon ve akrilik özde ise PVA elyafının kullanımıyla üretilmiştir. Üretilen iplikler 3 farklı numarada üretilmiştir. Üretim sonrasında süprem kumaşlar üretilmiş ve üretilen kumaşların yıkama öncesi ve sonrası olmak üzere geçirgenlik özelliklerinin ölçümü gerçekleştirilmiştir.
Proje sonucunda PVA özlü üretilen ipliklerin yıkama sonrası ortamdan uzaklaştırılması sonucunda bu ipliklerden üretilen süprem kumaşların geçirgenlik özelliklerinin iyileştirilmesinin yanı sıra gramaj değerlerinin düşmesi sebebiyle bu alanda kullanım için uygun oldukları düşünülmektedir.
2 ABSTRACT
In the scope of this project, determination of the parameters that affect thermal comfort and the proposition of fabric structuresdesigned for the needs of different sports are aimed by measuring thermal comfort of fabrics used in the field of sports clothing. In this context, 11 different fabric structures that are used in primarily in the production of sports clothing on the market were selected and mechanical and comfort measurements were performed. Due to the reason of supplying the fabrics from market, the weight of the selected fabrics is paid attention to the issue that is at least close to each other.
In the second phase of the project, hollow yarns were designed to produce sports clothing as an alternative and the benefits of comfort properties of these yarns on the standard single jersey were tried to be presented. Hollow yarns were produced using cotton, viscose and acrylic fibres in the mantle and PVA fibre in the core. The yarns were produced in three different yarn counts. After production of single jersey fabrics, permeability properties of fabrics were measured before and after washing.
Due to the removal of PVA fibres from the yarn core after washing treatment, permeability properties of the single jersey fabrics which were produced with these yarns has improved as well as weight values of the fabrics decreased which will cause more comfort during any exercise. As a result of the project, designed fabrics during the project can be used in sports clothing as an alternative.
3 1 GİRİŞ
Dinlenme durumundaki bir kişi yaklaşık olarak saatte 80 kalorilik bir hızla kimyasal enerjiyi ısı enerjisine dönüştürür. Vücutlarımız dışarıda herhangi bir iş yapmazken dahi, bu miktardaki enerjiyi kullanır. Bu enerji, kalbin kan pompalamasında, yararlı kimyasal hücrelerin sentezlenmesinde ve düşünürken kullanılır. Kimyasal enerji dış işlerde kullanılmadığından büyük çoğunluğu ısı enerjisi olarak kullanılır. İnsanlar diğer memelilere göre daha az kıla sahip olduklarından soğuk ve rüzgârlı hava koşullarında yaşamaya daha düşük adaptasyon gösterirler. Doğal yalıtım eksikliğimiz giysi giymemizin temel nedenlerinden biridir. Kıllar ve tüyler gibi, giysiler havayı hapseder ve ısı iletimini yavaşlatır. İnce lifler veya filamentler, özellikle hava akımını durdurmakta etkilidir. Beklenildiği üzere, en iyi yalıtım özelliğine sahip giysiler kıldan üretilir.
Giysiler, vücut sıcaklığını korumak ve sürdürmek amacıyla kullanılır. Vücudu çevreleyen yüksek ısıyı dengelemek amacıyla, giysi terin buharlaşmasına izin vermelidir (terleme yoluyla serinleme). İnsanlar yüksek sıcaklıklar altında veya fiziksel güç sarf ettiklerinde, hareket esnasında kumaşın dalgalanması terlemeyi ve serinlemeyi arttıran hava akımları yaratır. Kumaş katmanı az miktarda yalıtım sağlayarak vücut sıcaklığını soğuk tutar. Bu nedenlerden ötürü giysi konforu kullanıcısı açısından büyük önem arz eder.
Giysi konforu, psikolojik, duyusal (tutum) ve ısıl konfor olmak üzere üç farklı açıdan incelenebilir. Psikolojik konfor genel olarak kullanıcının modadan ve kültürel faktörlerden etkilenmesi ile açıklanabilir. Ayrıca vücut hareketi konforu da bu başlık altına girmektedir.Duyusal konfor basitçe kumaş tutumu olarak ifade edilebilir ve kumaşa başparmak ve işaret parmağı ile dokunulduğunda hissedilen duygu olarak tanımlanır. Isıl konfor ise termofizyolojik konfor olarak anılır, giysinin termal ve sıvı geçiş özellikleri ile yakından ilgili bir olgudur.
Kumaşların ısıl konfor özellikleri göz önüne alındığında, termal ve sıvı geçiş özellikleri akla gelmelidir. Kumaş geçirgenlik özellikleri; hava geçirgenliği, su buharı geçirgenliği, ısıl dayanım ve nem iletim özelliklerinden oluşmaktadır. Geçirgenlik özelliklerinin çoğu, iplik geometrisi ile yakından ilgilidir. Tek veya çift katlı iplik, kesikli veya filament (mono veya multi) iplik, özlü iplik gibi farklı yapıya sahip ipliklerden üretilen kumaşların da performans özellikleri doğal olarak farklılık gösterir. İplik özelliklerinin yanı sıra lif inceliği, kumaş kalınlığı, kumaş gözeneklerinin şekli ve yapısı, kumaş geçirgenlik özelliklerini etkileyen diğer önemli parametrelerdir.
Isıl konfor söz konusu olduğunda özellikle sporcu kıyafetleri akla gelmektedir. Zira kumaşların bu özellikleri, sporcunun performansını ve başarısını önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Özellikle futbol, basketbol, tenis, atletizm, yüzme gibi popüler ve giysinin performans üzerinde etkisinin ihmal edilemez olduğu spor dalları için sporcunun konforunu arttıran, düşük ağırlıklı kumaşlar geliştirilmesi ile ilgili yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçla kullanılabilen doğal ve/veya yapay çok sayıda lifin yanı sıra farklı üretim teknikleri ile üretilen ipliklerbulunmaktadır.
Özlü iplik; iki farklı özellikteki elemanın özelliklerinden aynı anda optimum ölçüde yararlanabilmek için geliştirilmiş öz ve manto liflerinden oluşan bir iplik yapısıdır. Bu ipliklerde öz kısmı, yüksek mukavemet ve diğer fonksiyonel özellikleri sağlarken, manto kısmı geleneksel görünüm, tutum ve konfor özelliklerini yerine getirmektedir.
Genellikle ipliklerin özünde filament, manto kısmında ise kaplama görevi gören kesikli lifler kullanılmaktadır. İçi boş iplikler, öz kısmında suda kolayca çözünebilen PVA filamentinden, manto kısmında pamuk liflerinden oluşan özlü iplik yapılarıdır. Özlü
4
iplik üretiminden sonra iplik merkezinden PVA filamentinin uzaklaştırılmasıyla içi boş iplik yapısı oluşmaktadır. Özün uzaklaştırılması manto tabakası ile öz tabakası arasındaki iç kuvvetlerin kalkmasına ve manto liflerinin iplik merkezine doğru bir miktar göç etmesine sebep olmaktadır. Bu sayede konvansiyonel yöntemlerle üretilen ipliklere göre daha hacimli, yumuşak tutumlu bir iplik yapısı elde edilmektedir.
İplik merkezinde oluşturulan hava boşluğu nedeniyle bu tarz ipliklerden üretilen kumaşların ısı yalıtım özellikleri yüksek olup, ısı tutma kabiliyetleri iyidir. Yine var olan boşluklu yapı sayesinde bu ipliklerden üretilen kumaşların su emme kapasiteleri yüksek olup hızlı kururlar.
Bu proje kapsamında sporcu kıyafetleri üretiminde kullanılabilecek çeşitli örme kumaşların ısıl konfor özellikleri ölçülerek, ısıl konforu etkileyen parametrelerin belirlenmesi ve farklı spor dallarının ihtiyaçlarına yönelik kumaş yapılarının önerilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikle ring iplik makinesinde içi boşluklu yapıda pamuk, viskon ve akrilik ipliklerin üretilmesi hedeflenmektedir. İçi boşluklu pamuk iplikleri, mantoda pamuk lifleri, özde PVA filament lifleri kullanılarak ring iplik makinesinde yıkama sonrası iplik numarası sabit kalacak şekilde üretilecektir.
Üretilen ipliklerden örme kumaş (süprem) üretimi gerçekleştirilecektir.
İkinci aşamada bu ipliklerden örülen kumaşların ısıl konfor özellikleri ve mekanik özellikleri test edilecektir. Literatürde PVA özlü pamuk ipliklerinden üretilen kumaşların ısıl konforları ile ilgili çalışmaya rastlansa da mekanik özelliklerine dair bir bilgiye rastlanmamaktadır. İçi boşluklu pamuk ve PES ipliklerden üretilmiş kumaşlar dışında bir yüzü pamuk veya viskon diğer yüzü PES, mikro PES, Thermocool PES, Coolmax PES, cotton-like PES gibi özellikli PES ipliklerinden üretilmiş örme kumaşlar temin edilerek test edilecektir. Tüm bu kumaşların ısıl konfor özellikleri karşılaştırılarak lif, iplik ve kumaş parametrelerinin etkileri anlaşılmaya çalışılacaktır.
1.1 Giysi Konforu
Konfor, giysiler için önemli bir nitelik olarak tanımlanmakta olup, tüketiciler açısından esas ve yaygın bir gereksinimdir. Giysi konforunun değişik pek çok tanımı yapılmıştır.
Giysi konforu:
İnsan vücudu ile çevresi arasında fizyolojik, psikolojik ve fiziksel uyumun memnuniyet verici durumda olması (Önder ve Sarıer, 2004)
Bir giysi içerisinde insanın memnuniyetsizlik veya konforsuzluk hissinin olmaması durumu (Milenkovic ve ark, 1999)
Vücut fonksiyonlarına giysinin nasıl yardımcı olacağının ölçüsü (www.pages.zoom.co.uk/jtw/confort.htm/)
Acıdan ve konforsuzluktan bağımsız nöral durum (Eryürük, 2004) olaraktanımlanmaktadır.
Bir giysinin konforu fizyolojik, duyusal, estetik, renk ve beden faktörlerinin fonksiyonudur. Fizyolojik konfor insan vücudunun yaşamını sürdürmesi için gerekli yeterliliği, psikolojik konfor beynin yeterli fonksiyonlarını sağlayabilme yetisi ve fiziksel konfor çevrenin vücuda olan etkileri ile ilgilidir. Giysiyi giyen kişinin konfor durumuna karar verebilmesi için karşılıklı olarak pek çok işlem meydana gelir.
Giysi konforu yüksek olan bir giysi aşağıdaki özellikleri sağlamalıdır.
Hareket rahatlığı,
Optimum ısı ve nem ayarı,
İyi nem emme ve nem iletme kapasitesi,
Isıl iletkenlik ve sıcaklığı dışarı verebilme,
Çabuk kuruma,
5
Yumuşaklık ve deriyi tahriş etmeme,
Hafiflik,
Dayanıklılık,
Kolay bakım ve
Beğenilen tutum özellikleri.
Önceleri sadece vücut hareketi konforu ile estetik konfor, giysi konforu olarak değerlendirilirken, günümüzde yaşam kalitesinin daha önemli hale gelmesi ve tüketicilerin bilinçlenmesi ile giysilerin ısıl özellikleri ve bunların vücut ile etkileşimleri önemli hale gelmiştir. Giysi konforunu şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:
Termofizyolojik (ısıl) konfor, konforlu ve ıslak olmayan bir duruma erişimdir. Isı ve nemin kumaş içindeki transferi ile gerçekleşir.
Duyusal konfor, vücutla temas halindeki tekstil mamulünün farklı sinirsel algılamalar ile oluşturduğu konfordur.
Vücut hareketi konforu, bir tekstil mamulünün vücut hareketlerini engellememesi, özgür hareket sağlaması, ağır olmaması ve vücut şekline uygun olmasıdır.
Estetik konfor, kullanıcının kendisini giysi içinde iyi hissetmesini sağlayan göz, el, kulak ve burundan aldığı özel idrak ile modaya uygunluğun ve çevre tarafından beğenilmenin verdiği öz güvendir (Li, 2001).
Giysiler, farklı atmosferik koşullarda vücut sıcaklığının sürekliliğini sağlayan bir tampon görevi görürler. Doğal klima şartlarında ve dinlenme sırasında insanın vücut sıcaklığı 37°C‟dir ve faaliyetler sırasında vücut ısı üretir. Hafif bir çalışma için vücut sıcaklığı 38°C iken, ağır bir harekette (örneğin maraton koşma) 40°C‟ye ulaşabilmektedir. Vücut sıcaklığının sürekli 37°C‟de tutulabilmesi için, oluşan bu fazla ısının dışarı atılması gerekir (Havenith, 2002).
Vücuttan ısı transferi gerçekleştiğinde vücut sıcaklığı düşer ve kişi serinlik hisseder.
Vücut ve çevre sıcaklığı arasındaki fark arttıkça, ısı transferi de artar. Isı transferi kişinin ürettiği ısı miktarını aşarsa, cilt damarlarının büzülmesi sonucu cilt tabakalarındaki kan dolaşımı düşer ve sonuçta cilt sıcaklığının düşmesi ile ısı transferinin azalması sağlanır. Ancak vücuda özgü bu ayar mekanizması çok fazla etkili değildir. Bu noktada giysiler ısı yalıtımı sağlayarak ısı transferini azaltır. Giysinin ısı yalıtımı, o andaki iklim şartlarına ve giyenin faaliyetine de bağlıdır. Örneğin; giysi ısı yalıtımı düşük ise ısı transferi fazla olur, vücut sıcaklığı düşer ve sonuç olarak kişi üşür. Bu durumda derece derece soğuma ve aşırı hallerde donma meydana gelir.
Tam tersi durum söz konusu ise yani ısı transferikişinin ürettiği ısı miktarından az ise, vücutta ısı birikir. Bu durumda cilt damarları genişler, cilt sıcaklığı ve dolayısıyla ısı transferi artar. Aynı anda ciltteki ter bezlerinden dışarıya ter verilir. Böylece, cilt yüzeyinde buharlaşan nem soğuma etkisi yaparak, aşırı miktardaki ısının dışarıya atılmasına neden olur. Terleme yoluyla soğutma etkisi elde etmek için, dışarıya verilen terin ciltten sızarak aşağıya akmaması aksine buharlaşması gerekmektedir.
Terin buharlaşması, çevresel koşullara (bulunulan ortamdaki havanın rutubetine) ve oluşan terin dışarıya taşınma kabiliyetine diğer bir deyişle giysinin nem iletim direncine bağlıdır. Giysinin nem iletim özelliği çok düşük yani nem geçirme direnci yüksek ise, terin buharlaşması önleneceğinden vücut ısısı artar ve aşırı bir ısı yüklenmesi oluşur. Bu durum, kişide çeşitli rahatsızlıklara neden olur (Seventekin, 1988).
Vücut ile çevre arasındaki ısı transferi çeşitli şekillerde olabilir (Şekil 1):
6
Şekil 1.Vücut ve çevre arasında ısı transferi (ww.phys.mcw.edu/medphy/slides/Lecture37.pdf).
Kontak temas: Isı enerjisi doğrudan temas sonucu görünmez bir hareketle molekülden moleküle geçer. Bu tip ısı transferinin rolü oldukça düşüktür.
Sadece su içinde çalışmada, soğuk cisimleri tutarak çalışmada vs. söz konusudur.
Konveksiyon: Vücut ve çevre sıcaklıkları farklı olduğunda vücudu çevreleyen hava nedeniyle meydana gelir. Genellikle ciltten havaya doğru gerçekleşir. Isı transferi sıcak kısımdan soğuk kısma doğru olur.
Işıma: Çevre ve vücut sıcaklıkları arasında fark varsa, ışıma yoluyla ısı değişimi meydana gelir. Bir kaynaktan alıcıya doğru ısı transferi gerçekleşir.
Terleme: Vücudun ısı kaybetmesinin bir başka yoludur. Vücut ısısı arttığında, ısı dengesini kurabilmek için vücutta terleme olur ve bu terin buharlaşması ile etkin bir soğutma gerçekleşir.
1.2 Giysi Konforunu Etkileyen Parametreler
Temelde giysi konforu insan, çevre ve giysi faktörlerinden etkilenir. İnsan ve çevre faktörleri bireyden bireye ve çevreden çevreye değişkenlik göstereceğinden bu parametrelersabit olarak öngörüldüğünde, giysi konforunu etkileyen giysi parametrelerine dair bilgiler bu bölümde verilmeye çalışılmıştır.
Çok ağır aktiviteler sırasında artan vücut sıcaklığını düşürebilmek amacıyla, sıvı veya nem şeklinde terleme meydana gelir. Terleme atmosfere transfer edildiğinde, vücuttan ısı taşınır ve serinlik hissi oluşur. Bu nedenle, giysiler terin vücuttan geçişine izin vermelidir. Aksi takdirde konforsuzluk meydana gelecektir.
Isıl konfor açısından ideal kumaş, soğuktan koruma için yüksek ısıl dirence, ılımlı ısıl ortam şartlarında etkin ısı transferi için düşük su buharı geçirgenliğine ve yüksek ısıl ortam şartlarında terlemeden dolayı oluşan rahatsız edici temas hissini ortadan kaldırmak ve etkin bir ısı transferi sağlamak için hızlı sıvı akışına sahip olmalıdır.
Tekstil mamullerin ısıl özelliklerini etkileyen faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir (Tao, 2001):
1. Lifin ve kumaş içinde tutulan havanın ısıl iletkenliği, 2. Lifin özgül ısısı,
7 3. Kumaş kalınlığı ve katman sayısı,
4. Kumaşın hacimsel yoğunluğu (kumaş içindeki hava boşluklarının sayısı, büyüklüğü ve dağılımı),
5. Kumaş yüzeyi (kullanılan lifin tipi, kumaşın yapısı, kumaştaki bitim işlemleri), 6. Kumaş ve yüzey arasındaki temas alanı,
7. Deriden kumaşa kontak ısı kaybı,
8. Deriden kumaşa doğru ve kumaştan konveksiyon ısı kaybı,
9. Işıma (radyasyon) ile ısı kaybı (deri ve kumaş yüzeylerinin emisyon kabiliyeti), 10. Deri veya kumaştan suyun buharlaşması ile ısı kaybı,
11. Kumaşın su emmesi nedeniyle ısı kaybı veya artışı ve
12. Dâhili atmosferik şartlar: sıcaklık, bağıl nem, çevredeki havanın hareketi
Giysinin ısıl geçirgenliği, kumaş içerisindeki hava boşluğunun oranına bağlıdır. İdeal yalıtkan malzeme durgun havadır ve tekstil liflerinin ısıl iletkenliği durgun havadan yüksektir. Hacimli yapılar, içlerinde fazla hava tutma kapasitesine sahiptirler. Yani ısı yalıtımı yüksek bir tekstil malzemesinin içyapısında yüksek miktarda hava bulunmalıdır. Isı yalıtımında lif dağılımının önemi ikinci sıradadır. Son yıllarda konforu yüksek giysilerin üretiminde, iç ve dış katmanlarında birbirinden bağımsız iplikler kullanılan, çift katlı (çift taraflı, çift yüzlü) kumaşlar tercih edilmektedir. Örneğin çift katlı kumaşlar için iç katmanda nem transfer özelliğine sahip PA, PES, PP ve PAN gibi sentetik materyal, dış katmanda ise nem emme yeteneği yüksek olan pamuk, yün, viskon gibi doğal liflerin ve karışımlarının kullanılması oldukça yaygındır.
1.3 Özlü İplik
Özlü iplikler yapısal olarak iki bileşenden meydana gelmiştir: birincisi merkezde bulunan iplik çekirdeği, diğeri de bunu saran kılıftır. Genellikle dış kılıf için kesikli lifler kullanıldığında, merkez ipliği kesiksiz filament olarak seçilir. Klasik ipliklere göre iki yönden farklılık olduğu görülebilir;özlü ipliklerde genellikle filament ve kesikli lifler birbirinden farklı materyallerden oluşur. Ayrıca bileşenlerin gerginlik özellikleri de elastik yükleme çaplarına ve bütünü oluşturan elementlere göre değişebilmektedir.
Bu özellikler ışığında, özlü ipliklerin mekaniği, değişik gerginliklerde ve farklı materyallerle çalışılarak daha rahat anlaşılmaktadır.
Özlü iplik (corespun), iki farklı özelliğe sahip lif bileşenin özelliklerinden aynı anda yaralanabilmek için geliştirilmiş bir iplik yapısıdır. Özlü ipliğin yapısında eş merkezli birbiri üzerine bükülmüş iki farklı lif demeti bulunur (Şekil 2). Bu lif demetinden birinde genellikle yüksek mukavemeti nedeniyle ipliğin öz kısmında yer alan sentetik lifler, ikinci lif demetinde ise özün etrafına sarılan kesikli doğal lifler tercih edilir.
Özlü iplik; merkezde özlü iplik yapısına mukavemet ve diğer fonksiyonel özellikleri kazandıran filament ya da kesikli sentetik liften ve merkezdeki öz üzerine sarılan ve manto olarak adlandırılan dış tabakadan meydana gelir (Alaşehirli, 2009).
Şekil 2.Özlü iplik yapısı
8
Özlü ipliğin üretim amacı mukavemet ve dayanım özellikleri yüksek iplik üretiminin yanı sıra kullanıcı açısından estetik, konfor ve tutum özellikleri iyi iplik üretimidir. Bu amaçla merkezde yüksek mukavemetli kesikli veya filament sentetik ipliklerin kullanımına ek olarak mantoda doğal liflerin kullanımı ile bu özelliklerde iplik üretimi mümkün olabilmektedir. Bütün bu özelliklerin yanı sıra özlü iplik üretiminin konvansiyonel ring ipliğe kıyasla avantajları aşağıda verilmektedir;
Özlü iplik yapısı ile konvansiyonel ring iplik yapıları benzer yüzey özellikleri gösterirler.
Özlü iplikler, %100 doğal liflerden üretilen konvansiyonel ring ipliklerine göre daha düşük düzgünsüzlük değerleri verirler.
Aynı büküm değerindeki özlü ve konvansiyonel ring ipliklerinin mukavemet ve kopma anındaki mukavemet değerleri karşılaştırıldığında, %100 doğal liflerden üretilen konvansiyonel ring ipliklerinin söz konusu değerleri daha düşüktür.
Söz konusu sıralanan bu avantajlar doğrultusunda özlü iplikler, yüksek mukavemet, estetik ve tutum özelliklerinin bir arada istendiği her yerde kullanılabilirler.
Özlü iplikler, elastik olmayan (hard-core) ve elastik (soft-core) öz bileşenleri içerenler olmak üzere iki şekilde incelenmektedirler. Elastik olmayan öz, naylon veya polyester kontinüfilamentlerdir. Araba emniyet kemeri yapımında kullanılmaktadır.
Dikiş iplikleri, öz bileşen olarak polyester ve pamuk lifi kaplamasından oluşmaktadır.
Polyester öz, yüksek mukavemet, aşınma dayanımı, tere bağışıklık, kimyasal ve bakteriyel etkilere karşı dayanım sağlamaktadır; lifsi kaplama dikişin kaymasını engelleyecek ve polyesterin yüksek dikiş hızlarında erimesini engelleyecektir. Dikiş iplikleri genellikle polyester ve karışımlarından oluşmaktadır. Kaplamayı kaymadan önlemek için nişasta çözeltisi, sentetik mumlar vb. ile işleme sokmak gerekmektedir.
Kontinü elastomer öz bileşeni içeren özlü iplikler streç kumaşlar, mayolar vb.
yapımında kullanılmaktadır. Öz bileşeni olarak spandex kullanılmaktadır. Bu materyal, %600-800 uzama kabiliyetine ve bu uzamadan sonra geri dönebilme özelliğine sahiptir. Spandex miktarı, %1 civarında olmaktadır. Böylece lif, nem ve ter absorpsiyonu gibi istenilen özellikler kazanmaktadır. Diğer yandan, estetik öz bu sayede zarar görmemektedir.
1.4 İçi Boşluklu İplik Tanımı
İçi boşluklu iplik eğirme, ipliğin özündeki lif paketleme yoğunluğunu düşürmek için kullanılan bir tekniktir. Yüksek hacimlilik ya da diğer bir deyişle düşük lif paketleme yoğunluğu,yüksek pürüzsüzlük anlamına gelmektedir. Bu sebeple ipliğin hacimliliğini, yumuşaklığını ve aynı zamanda dokuma ve ard işlemlerde ipliğin dayanım özelliklerini geliştirmek için içi boşluklu iplik eğirme teknolojisi kullanılmaktadır. İçi boşluklu iplik eğirmede, iplik merkezinde suda çözünebilen PVA filamenti ve bu özün çevresine sarılan mantoda bulunan doğal lifler kullanılır(Merati, 2000).
Mantoda farklı doğal liflerin kullanımı ile farklı özelliklere sahip ipliklerin üretimi olanaklı hale gelmektedir. Örneğin mantoda pamuk liflerinin kullanımı ile üretilen içi boşluklu ipliklerin hava geçirgenlik ve su emicilik özellikleri iyileştirilmektedir.
İçi boşluklu iplik üretiminin temelde özlü iplik üretiminden herhangi bir farkı yoktur. İçi boşluklu iplik üretimi için kullanılacak üretim yöntemleri özlü iplik üretiminde kullanılan yöntemlerle aynıdır. Tek fark özde suda çözünebilen polivinilalkol (kısaca PVA) liflerinin kullanımıdır. Manto kısmında ise aynı özlü iplik üretiminde olduğu gibi son mamule vermek istenilen özellikler göz önünde bulundurularak hangi doğal lifin kullanılacağına karar verilir. İplik üretiminin tamamlanmasının ardından PVA özlü ipliğin basit bir yıkama işlemi ile iplik özünden uzaklaştırılması sonucunda içi boşluklu
9 iplik elde edilir.
1.5 Özlü İplik Üretimi
Özlü iplikler bir tanesi devamlı filament iplikten (öz kısmı) ve diğeri bunun üzerine sardırılan (manto) kesikli liflerden oluşan iki bileşenden meydana gelmektedir. Bu ipliklerin üretilmesi her ring iplik makinesine ilave bir aparatın takılması ile mümkün olmaktadır. Burada kısa ve uzun kesikli lifler üste sarılan manto materyali olarak kullanılabilir. Öz ve manto kısmını oluşturan materyal çekim sisteminin çıkış silindirinden beraberce sevk edilirler. Manto veya kaplama lifleri iplik makinesinden normal ipliklerde olduğu gibi geçirilir. Filament iplik için ilave bir geçirme düzeneği gerekmektedir. İplik buradan çekilir (yumuşak özlü ipliklerde % 300-400 gerilme ile) ve doğrudan doğruya çekim sisteminin son silindirinden geçirilir. Filament üzerine, çekim sisteminde ekstra bir çekim uygulanmamaktadır. Önemli olan husus öz kısmının tamamen kesikli lifler ile sarılmasıdır. İstenilen iplik numarasını elde etmek için liflerin çekimi, lifler filamentlerin incelik miktarından daha kalın olacak şekilde ayarlanmalıdır. Özlü ipliklerin üretiminde iğ devirleri, normal ring ipliklerinin üretiminde olduğundan biraz daha azdır.
Yumuşak özlü iplikler yüksek bir elastik uzamaya sahiptirler. Bu ipliklerin öz kısımları genellikle %5 oranına kadar elastan lifleri içermektedir ve iplik halindeki uzamaları
%75‟e kadardır. Üretim sırasında elastan iplik %300-400 oranında ön gerilmeye tabi tutulmaktadır. Bu iplikler üst giysilikler için streç (elastik) kumaşların imalatında kullanılır. Sert özlü iplikler ise oldukça düşük bir elastik uzamaya sahiptir. Bunların öz kısmı çoğunlukla polyester filament ipliktir. Bunlar dikiş iplikleri olarak veya teknik kumaşlarda, tentelik veya hava etkilerine dayanıklı giysilik kumaşlarda kullanılır.
Siro iplik, özlü iplik ile aynı tekniği kullanarak üretilmektedir. Aradaki farklılık iki fitil ve elastanın çekim sistemine beslenmesidir. Sonuçta, merkezinde bükülü elastik iplik olan bir çeşit iplik yapılmaktadır. Bu daha çok uzun ştapel sektöründe dış giyim için kullanılmaktadır.
Ring bükümünde, iki eğrilmiş tek kat iplik ve elastan sevk silindirlerine doğru kılavuzla beslenir ve bir bilezik/kopça sistemi yardımıyla tamamen beraberce bükülür. Elastan bükülmektedir, ipliğin ortasında değildir. Kısa ve uzun ştapel sektöründe klasik dış giyim için kullanılmaktadır.
Elastik iplik üretiminde en son geliştirilen proses hava ipliğidir. Hava düzeleri kullanılarak, elastan kaplanmaktadır. Bu daha çok günlük giysiler için tekstüre filamentlerde kullanılmaktadır.
1.5.1 Ring Eğirme Makinelerinde Özlü İplik Üretimi
Ring iplik eğirme, kısa kesikli iplik üretiminde yaygın olarak kullanılan, standartlaşmış bir tekniktir. Özlü iplik üretim sistemi, modifiye edilmiş ring iplik eğirme makinelerinde, filament öz üzerine doğal veya kimyasal elyaf sarılması temeline dayanmaktadır.
Kısa kesikli lifler ile filament, çekim sisteminin ön silindir çiftinin kıstırma noktasında birbirleri ile birleşmektedirler. Filamentin çekim sistemine beslenebilmesi için ring iplik eğirme makinesine ilave bir besleme tertibatı eklenmektedir.
Ring iplik makinelerinde özlü iplik üretimi yapılabilmesi için özde bulunacak olan filamenti sevk eden bir çağlık; bu filamenti iplik içinde olması gerekli miktarlarda ayarlayabilen ve hız ayarları ring iplik makinesi hız ayarlarıyla ilişkili olan tansiyon düzenleyici, özdeki filamenti iplik oluşmadan önce çıkış silindiri ve büküm veren iğden önce sisteme dâhil eden v yivli kılavuz sisteminden oluşan aparatlara ihtiyaç vardır (Alaşehirli, 2009).
10
Şekil 3.Ring iplik makinesinde özlü iplik üretim prensibi
1.5.2 OpenEnd İplik Eğirme Makinelerinde Özlü İplik Üretimi
Hirokazu ve arkadaşlarının yapmış oldukları bir çalışmada, OpenEnd makinesinin modifiye edilmesi ile içi boşluklu yapıda ipliklerin üretimi mümkün olmuştur.
Çalışmada kullanılan modifiyeOpenEnd makinesinin şematik resmi Şekil 4‟de verilmektedir.
Şekilden de görüldüğü üzere, özü oluşturan filament iplik, bir rehber ve ön tansiyon gerdiriciden sonra besleme silindirlerinden geçer. Besleme silindirleri sonrasında özde kullanılcak ipliğin besleme gerginliğini ölçme amacıyla sisteme tansiyonmetre ilave edilmiştir. Tansiyonmetreden geçen iplik besleme tübü üzerinden rotora beslenir.
Sistemde eş zamanlı olarak kesikli doğal liflerin mantoda kullanılcağı lifler ise OpenEnd makinesine cer bandı formunda beslenir. Beslenen band açma silindirlerinde açıldıktan sonra hava kanalı üzerinden rotora taşınır. Bu aşamada manto lifleri öz filamentin çevresine sarılır ve iplik büküm alarak sarım silindiri üzerinden bobine sarılır.
11
Şekil 4.OpenEnd iplik makinesinde özlü iplik üretim prensibi
1.5.3 Friksiyon Eğirme Makinelerinde Özlü İplik Üretimi
Dref 3 eğirme sistemi friksiyon eğirme prensibine göre özlü iplik üretmektedir. Temel olarak, Dref 2 eğirme makinesine, eğirme ünitesinden önce ekstra bir çekim tertibatı yerleştirilmiştir.
2.5-3.5ktex kalınlığındaki cer şeridi 3 apronlu çekim bölgesinden girer. Yaklaşık 100- 150 oranında çekimden geçen cer bandı, sevk silindirleri vasıtasıyla perfore edilmiş silindirler üzerindeki iplik oluşum bölgesine iletilir. Ardından ikinci bir sevk silindirleri vasıtasıyla şerit, iplik oluşum bölgesinden uzaklaştırılmaktadır.
Bu lif şeridi, çekim tertibatı ve sevk silindirleri arasında kıstırılır ve bu noktalar arasında perfore silindir çifti vasıtasıyla döndürülür. Bu sayede bu iki noktadan kıstırılarak yalancı büküm verilmiş olur. Bu demektir ki; çekim ünitesi ve perfore silindir çifti arasında büküm turu verilmektedir, perfore silindir çifti ve sevk silindirleri arasında büküm gerçekleşmemektedir.
Şekil 5.Dref3 makinesinde özlü iplik üretim prensibi
12
Eğer bu durum devam ederse, şerit parçalar haline gelir. Bu olayın gerçekleşmesinden önce, iplik oluşum bölgesine kesikli lifler yukarıdan beslenir.
Perfore silindirlerin kendi çevresinde dönmeleri sonucunda, gelen lifler yatay olarak ilerleyen şeride dolanırlar. Böylece özlü iplik oluşumu gerçekleşmiş olur.
Yukarıdan gelen lif kümesi iki açma silindirine sahip olan çekim ünitesinden gelmektedir. Bu beslenen cer şeritleri 2.5-3.5 ktex kalınlığında olup, 4 ya da 6 adet cer şeridi düzeninde makineye beslenmektedir.
Sevk silindirlerinin ardından iplik sarım ünitesine geçer. İplik genellikle makineyi çapraz sarımlı bobin olarak terk etmektedir.
1.5.4 Hava Jetli İplik Eğirme Makinelerinde Özlü İplik Üretimi
Özlü vortex iplik üretimi için makineye düğümleyici veya splicer ve spandex besleme aparatı gerekmektedir. Makinede spandex ve çekilmiş kesikli lifler çekim ünitesinin ön silindirinin uç/ağız noktasında bir araya gelirler. Spandex filament ipliği pozitif besleme ünitesi ile bu nokta arasında gerdirilir. Hava jetli eğirme prensibinde, öz merkeze doğru meyilli olduğundan özün çevresi düzgün bir şekilde kesikli lifler ile kaplanmış olur(Alaşehirli, 2009).
Şekil 6.Vortex çalışma prensibi
1.6 Literatür Özeti
Friksiyon eğirme prosesiyle elde edilen iplikler, eğirme prosesinin değişken büküm yapısı nedeniyle özde yüksek ve iplik yüzeyinde düşük paketleme yoğunluğuna sahiptirler. Ayrıca bu sistemde üretilen iplikler yüksek hacimliliğe ve yüksek pürüzsüzlüğe sahiptirler. Friksiyon eğirme prosesinin bu avantajlarından yararlanarak Merati ve Okamura (2000), içi boşluklu yapıda iplikler üretmişlerdir. Bu amaçla 60 C°
sıcaklıkta çözünen PVA filamentleri özde, mantoda ise pamuk lifleri (2.7 cm ortalama uzunluk) kullanılmıştır. İplik üretim esnasında öze beslenen filament sayısını (0-6) arasında değiştirdiklerinden toplamda 7 farklı özlü iplik üretmişlerdir. Üretilen ipliklerin yıkama öncesi ve sonrası mekanik özellikleri ölçülmüştür. Yıkama sonucunda PVA filament öz, minimum %95 oranında iplikten uzaklaştırılabilmiştir. Yıkama öncesinde
13
yapılan mukavemet sonuçlarına göre PVA öz bulunan ipliklerin mukavemet değerleri eş değer konvansiyonel pamuk ipliklerinin değerlerine göre daha yüksektir. Bu durum ise iplik eğirme ve ard işlemler olan dokuma ve örmede avantaj sağlamaktadır.
Yıkama sonrası yapılan ölçümlerde ise değişen öz oranının içi boşluklu ipliklerin mukavemet değerlerine herhangi bir etkisi saptanamamış olmakla birlikte bu ipliklerin mukavemet değerleri yıkama işlemi görmüş eş değer konvansiyonel pamuk ipliklerinin değerleriyle benzerlik göstermektedir. Ayrıca özde artan PVA oranının yıkama işlemi sonrası iplik mukavemet değerlerini etkilemezken, elastik değerlerini arttırdığı bulunmuştur. Genel olarak bu ipliklerin mukavemet değerlerinin artan PVA oranı ile değişmediği fakat artan PVA oranı ile daha gevşek bir yapıya sahip olmaları nedeniyle daha yüksek uzama değerlerine sahip oldukları belirtilmiştir.
Merati ve Okamura (2001), ilk çalışmalarının devamı olarak ikinci bölümde aynı ipliklerin boyutsal stabilitelerini incelemişlerdir. Bu amaçla içi boşluklu yapıdaki ipliklerin çap değişimi, eliptiklik, sıkıştırılabilirlik ve hacim gibi yapısal geometrisine eksenel ve yanal kuvvetlerin etkisi incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar %100 pamuk liflerinden üretilen konvansiyonel iplik özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Eksenel kuvvet arttıkça hem içi boşluklu yapıdaki ipliklerin hem de pamuk ipliklerin çapı azalmaktadır. Aynı zamanda içi boşluklu yapıdaki iplikler daha yüksek sıkıştırılabilirlik göstermelerinin yanı sıra sıkıştırma kuvveti ortadan kalktığında daha çabuk toparlanma eğilimi göstermektedirler. Genel olarak hacimli içi boşluklu iplikler daha yumuşak ve daha hacimli olup eksenel ve yanal kuvvetler altında normal pamuk ipliklerine göre daha iyi ısıl özellikler, daha iyi örtme faktörü ve daha pürüzsüz bir tutum sağlar sonucunu bulmuşlardır.
Merati ve Okamura (2003) yaptıkları diğer bir çalışmada içi boşluklu ipliklerin friksiyon eğirme prosesinde limitlerini incelemişlerdir. Friksiyon iplik eğirme prosesinde ince iplik üretimi, doğası gereği kısıtlıdır. Ayrıca bu iplik eğirme sisteminde, sürtünme silindiri arasındaki mesafeden daha küçük iplik çapı silindirle temas etmediğinden iplik tam anlamıyla büküm almamaktadır. Bu nedenlerden ötürü özde PVA filament mantoda pamuk kullanarak ince ipliklerin friksiyon eğirme prosesinde üretimleri incelenmiştir. Bu çalışmalarında diğer çalışmalarından farklı olarak mantoda kullanılan pamuk miktarı sabit tutulmuş ve özde kullanılan PVA miktarı değişen oranlarda kullanılmıştır. Bu nedenle yıkama öncesinde elde edilen özlü ipliklerin doğrusal yoğunlukları kullanılan PVA miktarı ile doğru orantılı olarak artmıştır. Bu sayede artan iplik çapı ile friksiyon eğirmede daha efektif üretim yapabilmişlerdir. İçi boşluklu ipliklerin diğer bir kısıdı ise, artan PVA oranı ile (yüksek öz oranı, öz yüzeyinden mantonun kaymasına) kabul edilebilir sınırlar içerisinde iplik mukavemeti ve düzgünlük sağlamayacaktır. Bu nedenle optimum PVA oranlarının belirlenmesi gerekmektedir. Çalışma kapsamında, iplik numarası, öz-sarım oranı gibi iplik parametrelerinin içi boşluklu yapıdaki ipliklerin eğirme sınırlarına etkisi sabit eğirme şartları, makine parametreleri ve hammaddeleri ile incelenmiştir. Sonuç olarak içi boşluklu yapıdaki ipliklerin mukavemetleri artan iplik numarası ile değişim göstermemektedir. Hem iplik eğirme hem de PVA oranının içi boşluklu yapıdaki ipliklerin düzgünsüzlüğü üzerine etkisi bulunmuş olup, eğirme yönteminden kaynaklanan sorun ne yazık ki çözülemezken, PVA oranından kaynaklanan düzgünsüzlük kumaş oluşumu gerçekleştikten sonra PVA‟nın çözülmesi ile önlenebilmektedir. Elde edilen sonuçlardan özlü iplikte kullanılan PVA oranının eğirme sisteminin limitleri de göz önünde bulundurularak %40‟ı geçmemesi tavsiye edilmektedir. Aynı zamanda özde PVA kullanımı ile 16-20 tex gibi orta incelikteki ipliklerin friksiyon eğirmede üretiminin mümkün olduğu vurgulanmıştır.
14
Das ve Ishtiaque (2004), atkı ipliklerinde düşük bükümlü ve içi boşluklu yapıya sahip iplikleri kullanarak dokuma kumaşlar üretmişler ve bu kumaşların konfor özelliklerini incelemişlerdir. Dokuma kumaşların üretiminde kullanılan çözgü iplikleri sabit tutularak 3 farklı atkı ipliği üretilmiştir. Atkı iplikleri DREF-III friksiyon eğirme yöntemine göre üretilmiştir. Atkılardan ilki %50/50 Viskon/Viskon (öz-manto) 59 tex, ikincisi %50/50 Viskon/PVA (öz-manto) 118 tex ve üçüncü iplik ise %50/50 PVA/Viskon (öz-manto) 118 tex şeklindedir. Elde edilen ipliklerden kumaşlar dokunduktan sonra yıkama işlemi ile PVA filament uzaklaştırılmış ve 59 tex inceliğinde iplikler elde edilmiştir. Üretilen kumaşlara su buharı geçirgenliği, kılcal emme (wicking), su emme ve hava geçirgenlik özellikleri incelenmiştir. Kumaşların atkı yönündeki ısıl iletkenlik özellikleri açısından içi boşluklu yapıdaki ipliklerden üretilen kumaşların ısıl yalıtımları hacimli yapıya ve iplik içerisinde hava boşluğuna sahip olmaları nedeniyle en yüksek çıkmıştır. Yine bu ipliklerden üretilen kumaşların su buharı geçirgenliği hacimli ve açık iplik yapıları nedeniyle daha yüksektir. Hava geçirgenlik özellikleri en düşük olan kumaşlar ise yine içi boşluklu yapıdaki ipliklerden üretilen kumaşlardır. Su emme kapasitesi yine hacimli yapıları nedeniyle içi boşluklu yapıdaki ipliklerden üretilen kumaşlara aittir.
Hirokazu ve çalışma arkadaşları (2009), bitkisel liflerin efektif kullanımı ve pamuk liflerinden yeni fonksiyonel özelliklerde iplik üretmek için %100 pamuktan içi boşluklu yapıda iplikleri açık uçlu rotor eğirme sisteminde üretmişler ve mekanik özelliklerini değerlendirmişlerdir. İçi boşluklu pamuk iplikleri yeni melez açık uçlu rotor iplik eğirme sisteminde başarılı bir şekilde üretilebilmektedir. Normal OE pamuk ipliklerine kıyasla içi boşluklu pamuk iplikleri yüksek uzama yüzdelerine sahiptir. Pamuklu OE ipliğin esneme özellikleri iplik yapısı ile geliştirilebilmektedir. Bu ipliklerden üretilen kumaşların ısıl özellikleri ve hava geçirgenlik özelliklerinin araştırılması ileriki çalışmalarda incelenmelidir.
Tyagi ve arkadaşları (2009), PES/pamuk ve PES/Viskon ring ve MJS ipliklerinden üretilen kumaşların ısıl konfor özellikleri üzerine farklı deney koşullarının etkisini incelemişlerdir. Elde ettikleri sonuçlara göre dokuma kumaşların ısıl konfor özelliğini geliştirmede iplik yapısının ve lif enine kesit şeklinin önemli etkisi olduğunu bulmuşlardır. MJS iplikleri kullanılarak üretilen dokuma kumaşların emicilik, hava ve su buharı geçirgenlik ve ısıl yalıtım özellikleri ring ipliklerden üretilen kumaşlarınkinden daha iyidir. Dairesel olmayan PES lifinin kullanımı ise bu özelliklerin daha da iyi olmasına neden olmaktadır. Kimyasal bitim işlemlerinin kumaşlara uygulanması ise kumaşların ısıl konfor özelliklerinde dikkate değer değişimlere neden olmasına rağmen ring ve MJS ipliklerinden üretilen kumaşlarda farklı sonuçlara yol açmıştır. Bitim işlemi görmüş kumaşlar ham kumaşlara nazaran iplik üretim yönteminden bağımsız olarak daha iyi emicilik ve ısıl yalıtım, daha az hava ve su buhar iletimi göstermektedir. Dahası PES/Viskon kumaşlar PES/Pamuk karışımlı dokuma kumaşlara göre konfor özellikleri açısından daha umut verici özellikler göstermektedir.
Rego ve arkadaşları(2010), profesyonel kullanım için PES/Pamuk karışımlı dokuma kumaşların performans özelliklerine çeşitli tasarım parametrelerinin etkilerini ayrıntılı olarak incelemişlerdir. Tasarım parametreleri olarak PES içeriği, atkı ipliğinde kullanılan elastik iplik miktarının etkisi ve kumaş bitim işlemlerinin etkisi ve özellikle leke iticilik bitim işlemi seçilmiştir. Kumaş konfor özellikleri açısından çalışma kapsamında kumaş ısıl ve nem iletim özellikleri (ısıl dayanım, su buharı geçirgenliği, wicking ve kuruma oranları) ve kumaş tutum özellikleri (dört adet seçilmiş Kawabata mekanik özelliği) incelenmiştir. Ayrıca kumaş mekanik özellikleri de incelenmiştir.
15
Sonuçlar, atkı ipliğinde kullanılan elastik iplik oranının kumaşların mekanik özelliklerinin yanı sıra tutum ve ısıl dayanım özelliklerine etkisinin olduğunu göstermiştir. Sonuçlar aynı zamanda PES içeriğinin ve fonksiyonel bitim işlem uygulamasının kumaş performansını kontrol etmede anahtar tasarım öğeleri olduğunu göstermiştir.
Singh ve Chatterjee (2010), yapısal olarak modifiye edilmiş friksiyon ipliklerinden üretilen kumaşların fizyolojik konfor üzerine yaptıkları çalışmada manto lif oranının, lif inceliğinin ve iplik inceliğinin kumaş hava geçirgenliği, su buharı geçirgenliği ve ısıl iletkenlik özellikleri üzerine etkisini incelemişlerdir. Üretilen ipliklerin özünde PES filament lifleri, ikincil öz tabakası olarak kesikli viskon lifleri ve mantoda suda çözünebilen PVA lifleri kullanılarak bükümsüz, yumuşak tutumlu iplikler elde edilmiştir. Sonuçlar şu şekildedir; Sabit manto oranı için, iplik numarası ve lif inceliği arttıkça kumaş hava geçirgenliği ve su buharı geçirgenliği artarken, ısıl yalıtkanlık düşmektedir. Sabit iplik numarasında, manto-lif oranı ve lif inceliği arttıkça kumaş hava geçirgenliği ve su buharı geçirgenliği artarken, ısıl yalıtkanlık düşmektedir. Sabit lif inceliğinde, manto-lif oranı ve iplik inceliği arttıkça kumaş hava geçirgenliği ve su buharı geçirgenliği artarken, ısıl yalıtkanlık düşmektedir.
Varshney ve çalışma arkadaşları (2010) çalışmalarında farklı lif inceliklerinin ve PES lif kesitlerinin bu lifler kullanılarak üretilen kumaşların fizyolojik konforuna etkisi incelemişlerdir. Bu çalışma, iplik içerisinde farklı lif kesitlerinin kullanımı sonucunda hava boşlukları yaratılması ile kumaşların farklı fizyolojik konfor göstermesine dair önemli sonuçlar içermektedir. Çalışmada dört farklı lif inceliği ve dört farklı lif enine kesidi (dairesel, trilobal, dört kenarlı ve patates dilimli kesit) kullanılarak Dimi 2/1 dokuma kumaşlar üretilmiştir. Kumaşlardan biri %100 PES olup diğerleri 67:33 Pes/Viskon‟dur. Kumaşların ısı, hava ve nem geçirgenlik özellikleri değerlendirilmiştir.
Dairesel keside sahip olmayan liflerden üretilen kumaşlar dairesel kesitten üretilenlere göre daha yüksek ısıl dayanıma, daha düşük ısıl iletkenliğe ve soğurganlığa sahiptir. Lif inceliğinin artması sıvı iletim özelliklerini artmıştır. Hava ve su buharı geçirgenlik özelliklerinin lif inceliği ile pozitif korelasyon gösterdiği bulunmuştur.
Mukhopadhyay ve çalışma arkadaşları (2011), içi boşluklu yapıdaki ve mikro gözenekli yapıya sahip ipliklerden üretilen kumaşların ısıl-fizyolojik konforunu incelemişlerdir. İçi boşluklu yapıdaki ipliğin yapısal varyasyonuna bağlı olarak, kumaşların ısı ve nem regülasyon davranışları önemli derecede etkilenmektedir.
Çalışmada, üç farklı tipte içi boşluklu yapıdaki iplik özde PVA filamenti, harmanda kesikli PVA lifi ve pamuk ipliği ile PVA filamentinin katlanması ile üretilmiştir. Her bir iplik tipi hem tek fitil hem de çift fitil besleme yöntemi kullanılarak üretilmiştir. Bu ipliklerden süprem kumaşlar üretilmiş ve kumaşlar sıcak yıkama işleminden geçirilerek PVA‟nın çözülmesi sağlanmıştır. Genel değerlendirme sonucunda çift fitil sistemi ile üretilen içi boşluklu yapıdaki ipliklerden üretilen kumaşların ısıl-fizyolojik konfor özellikleri en iyi çıkmıştır. İçi boşluklu yapıdaki ipliklerden üretilen kumaşlar daha iyi ısıl-fizyolojik özelliklere sahiptir.
Bu proje kapsamında sporcu kıyafetleri üretiminde kullanılabilecek çeşitli örme kumaşların ısıl konfor özellikleri ölçülerek, ısıl konforu etkileyen parametrelerin belirlenmesi ve farklı spor dallarının ihtiyaçlarına yönelik kumaş yapıları önerilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikle ring iplik makinesinde içi boşluklu yapıda pamuk, viskon ve akrilik iplikler üretilmesi hedeflenmektedir. İçi boşluklu pamuk iplikleri, mantoda pamuk lifleri, özde PVA filament lifleri kullanılarak ring iplik makinesinde yıkama sonrası iplik numarası sabit kalacak şekilde üretilecektir.
16
İkinci aşamada bu ipliklerden üretilen kumaşların ısıl konfor özellikleri ve mekanik özellikleri test edilecektir. Literatürde PVA özlü pamuk ipliklerinden üretilen kumaşların ısıl konforları ile ilgili çalışmaya rastlansa da mekanik özelliklerine dair bir bilgiye rastlanmamaktadır. İçi boşluklu pamuk, viskon ve akrilik ipliklerden üretilmiş kumaşlar dışında bir yüzü pamuk veya viskon diğer yüzü PES, mikro PES, Thermocool PES, Coolmax PES, cotton-like PES gibi özellikli PES ipliklerinden üretilmiş örme kumaşlar temin edilerek test edilecektir. Tüm bu kumaşların ısıl konfor özellikleri karşılaştırılarak lif, iplik ve kumaş parametrelerinin etkileri anlaşılmaya çalışılacaktır.
17 2 MATERYAL VE METOT
2.1 Materyal
Bu çalışmanın materyalini, piyasada sportif amaçlı kullanılan kumaşların yanı sıra bu kumaşlara alternatif oluşturması amacıyla içi boşluklu ipliklerden üretilen süprem kumaşlar oluşturmaktadır. Bu nedenle materyal başlığı iplik ve kumaş olarak iki alt başlık kapsamında incelenecektir.
2.1.1 İçi boşluklu iplik ve üretimi
Çalışma kapsamında üç farklı numarada %100 pamuk, %100 viskonve %100 akrilik iplikler üretilmiştir. İkinci aşamada ise aynı fitil ve makine ayarlarında ilave olarak Ne80 numara %100 PVA filament iplik öz olarak iplik makinesine beslenmiş ve PVA özlü pamuk, akrilik ve viskon iplikler üretilmiştir.
Proje başvuru aşamasında %100 kesikli PES elyaftan iplik üretilmesi planlanmıştı.
Ancak kullanılan makine elemanlarının uyumsuz olması nedeniyle PES ipliklerin üretimi gerçekleştirilememiştir.
Pamuk ipliği üretiminde kullanılan pamuk Ege Bölgesi pamuğudur. Fitil formunda Göl İplik/Bursa firmasından temin edilmiştir. Pamuk liflerinin özellikleri Tablo 1‟de sunulmuştur. Akrilik ve viskon lifleri de yine Göl İplik firmasından fitil formunda temin edilmişlerdir. Bu liflerin temel özellikleri Tablo 2‟de gösterilmiştir. Tüm liflerin fitil numaraları ise Tablo 3‟de sunulmuştur.
Tablo 1. Projede kullanılan pamuk liflerinin fiziksel özellikleri
UHML Ul Str Elg SFI Mst Mat Mic Rd +b CGrd TrAr TrCnt TrGrd SCI 29.79 84.1 28.3 6.8 7.7 7.4 0.86 4.49 73.6 8.1 41-1 0.95 59 6 132
Tablo 2. Projede kullanılan akrilik ve viskon liflerinin fiziksel özellikleri
Lif Üretici firma İncelik Uzunluk
%100 Viskon Danufil, Kelheim/Almanya 1.2 denye 40 mm
%100 Akrilik Montefibre/İspanya 1.2 denye 38 mm
Tablo 3. Projede kullanılan fitillerin numaraları
Lif Numara (Nm) Numara (Ne)
%100 Pamuk 1,17 0,69
%100 Akrilik 1,35 0,80
%100 Viskon 1,35 0,80
İplik üretimlerinde planlanan iplik numaraları ve bükümlerine ilişkin bilgiler Tablo 4‟de gösterilmiştir.
Tablo 4. İplik numara ve büküm değerleri.
İplik no (Ne) Büküm katsayısı (αe) T/” T/m
20 3.5 15.65 616
30 3.5 19.17 755
3.8 20.81 819
40 3.5 22.14 872
18
Tüm iplik üretimleri laboratuvar tipi ring iplik makinesinde (Merlin/Pinter), 12.500 d/dak iğ devrinde gerçekleştirilmiştir. Makinenin bilezik çapı 40 mm‟dir. Kopça olarak Braecker firmasının C kopçaları (SaphirBraecker ISO 45 (3/0) C1 UL udr) kopçaları kullanılmıştır. Kopça ve kopça kesitinin görüntüsü Şekil 7‟de gösterilmiştir.
Şekil 7. Çalışmada kullanılan C kopçalar ve kesit görüntüleri.
Üretileniplikler ve özellikleriTablo 5‟de verilmektedir.
Tablo 5. Proje kapsamında üretilen içi boşluklu iplikler ve özellikleri Elyaf Cinsi Çekim İplik
Numarası Büküm
Katsayısı Büküm Miktarı
(T/ʺ) Büküm Miktarı (T/m)
Pamuk 26,4 Ne 20 αe 3.5 15,65 616,24
Pamuk/PVA 26,4 Ne 20 αe 3.5 15,65 616.24
Pamuk 39.5 Ne 30 αe 3.5 19.17 754.74
Pamuk/PVA 39.5 Ne 30 αe 3.5 19.17 754.74
Pamuk 39.5 Ne 30 αe 3.8 19.17 754.74
Pamuk/PVA 39.5 Ne 30 αe 3.8 19.17 754.74
Pamuk 52,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
Pamuk/PVA 52,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
Viskon 23,5 Ne 20 αe 3.5 15,65 616,24
Viskon/PVA 23,5 Ne 20 αe 3.5 15,65 616,24
Viskon 35 Ne 30 αe 3.5 19,17 754,74
Viskon/PVA 35 Ne 30 αe 3.5 19,17 754,74
Viskon 46,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
Viskon/PVA 46,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
Akrilik 23,5 Ne 20 αe 3.5 15,65 616,24
Akrilik/PVA 23,5 Ne 20 αe 3.5 15,65 616,24
Akrilik 35 Ne 30 αe 3.5 19,17 754,74
Akrilik/PVA 35 Ne 30 αe 3.5 19,17 754,74
Akrilik 46,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
Akrilik/PVA 46,7 Ne 40 αe 3.5 22,14 871,49
2.1.2 Kumaşlar
Sportif amaçlı kullanılan kumaşları, farklı özelliklerde Poliester ipliklerinden veya doğal ve rejenere ipliklerinden üretilmiş kumaşlar oluşturmaktadır. Bir yüzü pamuk veya viskon diğer yüzü PES, mikro PES, Thermocool PES, Coolmax PES, cotton-like PES gibi özellikli PES ipliklerinden üretilmiş,gramajları birbirine yakın örme kumaşlar temin edilmiştir (Tablo 6). Çalışma kapsamında tüm bu kumaşların ısıl konfor özellikleri araştırılarak; lif, iplik ve kumaş parametrelerinin ısıl konfor üzerine etkileri anlaşılmaya çalışılacaktır.Tablo 6‟da temin edilen kumaşların özellikleri verilmektedir.
Piyasada kullanılan sportif amaçlı kumaşların yanı sıra proje kapsamında üretilen içi boşluklu iplikler ve muadilleri olan boşluksuz ipliklerden laboratuvar tipi örme makinesinde süprem kumaşların üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu kumaşlara ait sonuçlar, bulgular bölümünde verilmektedir.
