OKUL & AİLE İŞBİRLİĞİNİN YÖNETİMİ

OKUL & AİLE İŞBİRLİĞİNİN YÖNETİMİ

Doç. Dr. ÇİĞDEM APAYDIN

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ

EĞİTİM YÖNETİMİ ABD.

Aileler Ne İster

Okul Ne Bilmek İster

AMAÇ;

• Öğrencinin gelişiminde ve öğrenmesinde okul, aile ve toplum işbirliği neden anahtar rol oynar?

• En iyi öğrenme desteğini sağlamak için ne tür işbirliği yapılmalıdır?

• Etkili okul, aile ve toplum işbirliği nasıl elde edilir?

sorularına yanıt bulmayı amaçlamaktadır.

Okul, Aile ve Toplum İşbirliği

Okul, Aile ve Toplum

İşbirliğinin

Öğrenci

Başarısına

Etkisi

Neden İŞBİRLİĞİ?

• Okul- Aile

İşbirliğinin

Etkisi

İŞBİRLİĞİ

İşbirliği (partnership) “iki veya daha fazla kişinin aralarında varolan iş ilkeleriyle ilgili yasal sözleşmesi” dir (Merriam Webster, 2019).

İşbirliği (TDK, 2019) “amaç ve çıkarları bir olanların

oluşturdukları çalışma ortaklığı” dır.

OKUL – AİLE İŞBİRLİĞİ

Okul-aile işbirliği (school – family partnership) kavramı, alanyazında okul - aile ilişkisi (school - family relationship) ve okul - aile katılımı

(school - family involvement) şeklinde de ifade

edilmektedir.

OKUL - AİLE İŞBİRLİĞİ

❑ Ailelerin çocuklarının eğitimini desteklemek için yaptıkları etkinliklerdir (Drake, 2000).

❑ Okul müdürü, müdür yardımcıları, öğretmenler,

öğrenci anne ve babaların oluşturduğu bir birliktir. Bu

birliğe bütün veliler, okulun yöneticileri ve öğretmenleri

üye kaydedilir (Kolay, 2004).

Okul-Aile İşbirliğinin Etkisi;

Öğrencilerin öğrenmesini desteklemek için aileler ve okul birlikte çalıştığında;

• Daha yüksek notlar ve test sonuçları elde etme,

• Nitelikli programlara kayıt olma,

• Okula uyum sağlama ve okula düzenli devam,

• Daha iyi sosyal beceri ve davranış kazanma,

• Mezun olma ve yükseköğretime gitme,

• Disiplin olaylarında azalma görülmektedir.

❑ Ailelerin evde çocuklarının öğrenmelerini desteklemeye teşvik eden programlara dâhil edilmesi daha yüksek öğrenci başarısıyla bağlantılı olduğunu göstermektedir.

❑ Yani aile katılımı, öğrenci başarısı üzerinde en

büyük etkiye sahip görünmektedir.

❑ Aile katılımı koruyucu bir etkiye sahiptir.

Aileler çocuklarının gelişimini ne kadar fazla

desteklerse, çocukları okulda o kadar iyi

olmakta ve uzun süre okulda kalmaktadır.

Bütün aileler farklı kültürel özgeçmişe, eğitim ve

gelir düzeyine sahip olsalar da çocuklarını

okulları hakkında konuşmaya teşvik eder,

yükseköğrenim planlarına yardımcı olur,

öğrenmelerine ve ev ödevlerine odaklanmalarını

sağlamaya çalışır. Başka bir ifadeyle, tüm aileler

çocuklarının öğrenmesini olumlu yönde etkiler.

NEDEN OKULLAR AİLELERLE İŞBİRLİĞİ YAPMALIDIR?

Çünkü (Epstein, 1995),

• Okul programlarının geliştirilmesine,

• Okul ikliminin iyileştirilmesine,

• Aile hizmetleri ve desteklerinin sağlanmasına,

• Ailelerin çocuğun eğitimine ilişkin becerilerinin artırılmasına,

• Aileler arasında etkileşim ve iletişim oluşturulmasına ve öğretmenlerin işlerine katkıda bulunulmasına yardımcı olmasına olanak sağlar

Etkili okul, aile ve toplum işbirliği nasıl

elde edilir (Henderson, 2011)?

Etkili İşbirliğinin Bileşenleri (Henderson, 2011)

Ortak (partner): Her biri eşit statüde ve belirli

bir bağımsızlığa sahip fakat aynı zamanda

diğerine veya başkalarına dolaylı veya resmi

yükümlülükleri olan iki kişi arasındaki işbirliği

anlamına gelmektedir.

İşbirliği kurmanın anahtarı;

❑Programlar ve girişimler, okul, aile ve toplum

üyeleri arasında güven ve saygı içinde işbirliği

kurmaya odaklandığında, bu programlar

anlamlı işbirliği oluşturmada ve sürdürmede

etkilidir.

❑ Aileleri ve toplumu ilgilendiren etkili

programlar, bir işbirliği felsefesini

benimsemektedir. Çocukların eğitim gelişimine

yönelik sorumluluk, ebeveynler, okul ve

toplum üyeleri arasında paylaşılan ortak bir

girişim olmaktadır.

❑ Ebeveyn katılım programları, ailelerin kültürel

farklılıkları tanımasında ve birbirlerine saygı

göstermelerinde etkili olmaktadır.

İşbirliği sürecinde (Mapp, 2003);

❑ Karşılama

❑ Onurlandırma

❑ Bağlantı

Karşılama/Ağırlama

Aileler kendilerini okulda evde gibi rahat ve okul

toplumunun bir parçası olarak hissetmek isterler.

Onurlandırma

Aile üyeleri, yaptıkları her türlü katılım veya katkı

için saygı görmek ve onaylanmak ister.

Bağlantı Kurma

Okul ve aileler çocukları

merkeze alarak, çocuklara

yönelik eğitim fırsatlarını

iyileştirmek için tasarlanan

eğitim konularıyla birbirlerine

bağlanır.

Aile sistemleri alanyazınından ödünç alınan

“Birleştirme Süreci (Joining Process)” (Minuchin,

1981) kavramı aileleri karşılamak/ağırlamak,

onurlandırmak ve onlarla bağlantı kurmak,

ebeveynlerin “aile üyeleri” gibi hissettiği bir okul

topluluğu yaratmak anlamına gelmektedir.

Aileler ve Kültürler Arasında Köprü Kurun

❑Kendi kültürel bağlamınızı anlayın

❑Ortak kültürel normlar ve gelenek paylaşın

❑Küçük, arkadaşça topluluklar oluşturun

❑Ailelerin kendi eğitim hikayelerini paylaşmaları için okula davet edin

❑Ailelere kendi çocukları hakkında beklentilerini

sorun

Okulda İyileştirme için Okulda Düzenleme (Bryk vd., 2010)

❑Chicago okulları ile yapılan uzun dönemli çalışmalarda okulu iyileştirme için beş temel destek bulundu.

❑Bu beş temel destek olmadan okulların herhangi bir şey elde etmeleri azalmaktadır.

❑Güçlü aile bağları bulunan okullarda, öğrencinin

okumada 4 kat, matematikte 10 kat daha önemli

kazanımlar sağlaması mümkün olmaktadır.

Okulda İyileştirme için Okulda Düzenleme (Bryk vd., 2010)

Liderlik Öğretim Rehberliği

Öğretmen Kapasitesi Okul

İklimi

Okul-Aile

İşbirliği

Okumada görülen iyileştirme düzeyleri (Bryk vd., 2010)

Okuma

11% 10% 9%

16%

10%

43%

40%

47%

36%

45%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Okul

Liderliği Aile

Katılımı İşe Uyum

Güvenlik&

Düzen Program Düzenleme Okul Yüzdeleri Okumada Büyük Ölçüde İyileştirilmiş

Zayıf Güçlü

27

Okul- Aile İşbirliği Neye Benzer?

Kale Okul (Temel Düzeyin Altında)

• “Aileler ilgilenmez- Çocuklarının başarısız olmasının nedeni onlar!”

• Aileler eve aittir, okula ait değildir.

• Öğrenciler iyi değilse bunun nedeni ailelerinin onlara yeterince destek vermemesidir.

• Zaten elimizden geleni yapıyoruz.

• “Aileler ne yaparsak yapalım gelmez.”

• Yöneticiler küçük bir “işbirlikçi ebeveyn” grubu seçer.

• «Biz öğretmeniz, sosyal işçi değiliz.»

• “Program ve standartlar ailelerin anlamaları için çok karışık.»

• Aileler şikayet etmekten korkuyor. “Çocuğumdan çıkarabilirler!!”

• “Topluluk grupları kendi işlerine bakmalı; eğitim hakkında hiçbir şey bilmiyorlar!! ”

Çağırdığımızda gelen okul (Temel düzeyde)

• Ailelere sorduğumuzda gelirler, ancak çok az şey bilirler.

• Yapabilecekleri en önemli şey, çocuklarına evde yardım etmektir.

• İhtiyacımız olursa topluluktan nereden yardım alacağımızı biliyoruz.

• Okul tarafından etkinlik planlanır.

• Aileler veli toplantısına gelir.

• Aileler çocuklarının ev ödevleri hakkında okulu arayabilirler.

Açık Kapı Okul (Yeterli düzeyde)

• Aile-öğretmen yılda iki kez

görüşür.

•Aileler pek çok yönden okula dahildir.

•Okulda çalışanlar arkadaşça davranır.

•Aile katılımı için «Eylem Takımı» kurulur.

•Yılda üç veya dört kez müfredat gecesi düzenlenir.

•Ebeveynler, Ebeveyn-Öğretmen Derneği toplantılarında sorunlarını dile getirebilir ve müdürü görebilir.

•Müdür ailelerle pek çok sorun için görüşme yapar.

•Yılda bir kez çokkültürlülük gecesi düzenlenir.

•Öğrenciler hakkında düzenli ilerleme raporları eve gider.

İşbirliği okul (İleri düzeyde)

Her öğrencinin başarılı olmasını sağlamak için

birlikte her ne gerekiyorsa Yaparız.

BİZ BUNU YAPARIZ!!!

• Bütün etkinlikler öğrencilerin öğrenmesiyle bağlantılıdır.

• Problemlerin çözümlenmesi açık ve şeffaf gerçekleşir.

• Aileler ve öğretmenler birlikte sorunları araştırır.

• Aileler karar verme sürecine dahil edilir.

• Her yeni ailenin evi ziyaret edilir.

• Etkinlikler ailelerin

katılımlarını onurlandıracak şekilde düzenlenir.

• Öğretmenler, öğrencinin ilerlemesini tartışmak için her ay ailelerle iletişim kurar.

• Öğrenci liderliğinde ebeveyn-öğretmen

konferansları yılda 3 kez, 30 dakika boyunca yapılır.

Aile katılımı: Çalışmanın yeniden çerçevelendirilmesi

Bireysel Sorumluluk Paylaşılan Sorumluluk Yetersizlik Temelli /Muhalif Güç Temelli/ İşbirlikçi

Rastgele Eylemler Sistemli Program Bir Kez Proje Sürekli İyileştirme

İtaat Ortaklaşa

Epstein (1995) ailelerin eğitim sürecine katılım düzeylerini;

❑ Ebeveynlik

❑ İletişim

❑ Gönüllülük

❑ Evde Öğrenme

❑ Karar Verme

❑ Toplumla İşbirliği

Ebeveynlik

Ailelere çocukları için uygun bir ev ortamı hazırlamada yardımcı olmak. Çocukların öğrenim seviyelerine ve yaşlarına göre ailelere sağlık, beslenme ve eğitim etkinlikleri gibi konularda destek sağlamak

İletişim

Okul ile ev arasında sağlıklı iletişim kanalları kurmak. Veli toplantıları düzenlemek, dil sorunu olanlar için çevirmen sağlamak ve evlere aylık, haftalık öğrenci hakkında bilgilendirme raporları göndermek.

Gönüllülük

Gönüllü ailelerin okuldaki veya sınıftaki etkinliklere katılmasını sağlamak. Okulda aileler için etkinlik odaları hazırlamak.

Evde öğrenme

Ailelere, öğrencilerin ev ödevlerine, ders etkinliklerine ve ders planlarına nasıl yardım edecekleri konusunda bilgi vermek. Okulda aile okuma etkinlikleri hazırlamak.

Karar verme

Okuldaki kararlara ailelerin katılımını sağlamak, aile temsilcileri belirlemek ve tüm ailelerin bu temsilcilerle iletişimini sağlamak.

Toplumla işbirliği

Toplum sağlığı, kültürü ve sosyal hizmetler konularında öğrenci ve aileleri bilgilendirmek, bu tür toplumsal etkinliklere öğrencilerin ve ailelerin katılımını ve desteğini sağlamak.

Okul aile işbirliğine yönelik okulların bakış açısını yansıtan belli başlı üç görüş bulunmaktadır (Coulombe, 1995):

1. okul ailenin katılımını ister;

2. okul aile katılımını istemez;

3. okul yalnızca gerektiğinde aile katılımını ister.

Ailelerin okul etkinliklerine katılımı ve işbirliği sürecini engelleyen başlıca nedenler şunlardır (Cemal, 2007,s.128-130 ):

❑Okuldaki uzman personelin velilerle ilişki konusunda olumsuz tutumları, isteksizliği veya çekingenliği: Ailelerin okulla ilişkilerini artırmak için yapılması gereken en öncelikli işlerden biri öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin veli katılımını değerli olarak görmeleridir.

❑ Okul yönetimi ve öğretmenler ile veliler arasında ilişkilerin planlı ve programlı olmaması: Okul ve aile ilişkilerinin sadece veli toplantılarında ve kişisel görüşmelerle sınırlı kalmasıdır.

❑Ana-babaların kendi okul yaşantılarının olumsuzluğu: Birçok ana-babanın olumsuz okul yaşantılarına sahip olmaları, okula karşı olumsuz tutumlar geliştirmelerine yol açmaktadır.

❑Velilerin okula sağlayabilecekleri yardım konusunda yeterince bilgi sahibi olmamaları: Okullar velilerin okul faaliyetlerine katılımını destekleyen politika ve uygulamalar geliştirmelidir. Ayrıca veliler evde çocuklarına nasıl yardım edebilecekleri konusunda bilgilendirilmelidir.

Okul ve aile arasındaki işbirliği eksikliğinin temel nedenleri şöyle özetlenebilir (Walberg, 2004; Şahin ve Ünver, 2005 akt. Erdoğan ve Demirkasımoğlu, 2010 ):

•Velilerin okul etkinliklerine katılmasının beklenmediğine ilişkin geleneksel görüş,

• Velilerin okula ilişkin nasıl katılım gösterebileceklerini bilmemeleri,

•Öğretmenlerin, aile katılım programlarından detaylı olarak haberdar olmayışı, programı nasıl yürüteceklerini bilmemeleri, aile katılım etkinliklerini planlamanın çok zamanlarını alacağını düşünmeleri,

•Öğretmenlerin, ailelerin eğitime katılıma yanaşmayacağını, bu katılımı kabul etseler bile bunun bazı olumsuzluklar yaratacağını düşünmeleridir.

•Bu düşüncelere; ailelerin çocuklarla ilgili durumlarda objektif olmayacağı, ailelerin kendi sınırlılıklarını aşabileceği ve ailelerin programa yeterli zamanı ayıramayacakları kaygıları da dahil edilebilir.

Arslan ve Nural’a (2004) göre, etkili ve başarılı okul-aile işbirliğini yaratmak için, okul;

•ev ziyaretleri düzenleme,

•ana-babalar, öğretmenler ve çocukların katılacakları gezi, gözlem, konferans, gece gibi etkinlikler planlama,

•ana-babalardan sınıf-içi kaynak kişi olarak yararlanma,

•meslekî rehberlikte ana-babalardan yararlanma,

•velilerle görüşme toplantıları programlama ve ilân etme,

•ana-babalara okulun kaynaklarını kullanma fırsatları verme,

•velilerin okul hakkındaki görüşlerini almak için anket uygulama,

•önemli günlerin kutlanmasında velilere görev verme, velilerin, okul bültenine yazı yazmalarını sağlama,

•belirli aralıklarla sınıflarında gösteriler düzenleme ve velilerin bu yolla öğrenci performansı hakkında bilgilendirilmelerini sağlama,

•veliye örnek ders gösterisi yapma vb. etkinlikler düzenleyebilir.

• Okul – aile işbirliği hakkında, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun ikinci Bölümünde Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri başlığı altında, okul ile ailenin işbirliği ile ilgili olarak şu kanun maddesi yer almaktadır:

• “Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında işbirliği sağlanır. Bu amaçla okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Okul aile birlikleri, okulların eğitim ve öğretim hizmetlerine etkinlik ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddî imkânlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere; aynî ve nakdî bağışları kabul edebilir, maddî katkı sağlamak amacıyla sosyal ve kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenleyebilir, okulların bünyesinde bulunan kantin, açık alan, salon ve benzeri yerleri işlettirebilir veya işletebilirler. Öğrenci velileri hiçbir surette bağış yapmaya zorlanamaz”.

• Türkiye’de okul aile işbirliği çalışmalarını Milli Eğitim

Bakanlığı yürütmektedir. Bu kapsamda Okul Aile Birliği

Yönetmeliği 2012 tarihinde yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin

amacı, okul-aile birliklerinin kuruluşu, işleyişi, görevi, yetki ve

sorumluluklarının usul ve esaslarını düzenlemektir (Millî

Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği, 2012).

Ancak ilköğretime ilişkin mevzuatın eğitimci ve ailelere

sunduğu serbestlik okul- aile işbirliğinin güçlendirilmesini

sınırlı bırakmaktadır. Mevzuatta ailelerin eğitim sürecine

aktif katılımını gerektiren somut yasal düzenlemelerin

olmaması önemli bir eksikliktir.

ABD’de “Hiçbir Çocuk Geride Kalmasın (No Child Left Behind)” olarak bilinen yasal düzenleme ailelere okulda kararların alındığı toplantılara katılma, öğretmenlerle birlikte çocukların sorunlarına çözüm üretme, okulun amaçlarına ulaşmasında okulla birlikte sorumluluk üstlenme gibi yükümlülükler getirmiştir (Crites, 2008). Bu tür yasal düzenlemeler ailelerin eğitim sürecine katılımı uygulamalarını artıracak ve geliştirecektir.

KAYNAKLAR

Arslan, Ü. ve Nural, E. (2004). Okul öncesi eğitiminde okul-aile iş birliğinin önemi. Milli Eğitim Dergisi, (162), http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/162/arslan-nural.htm(30.01.2017 tarihinde indirildi)

Bryk, A., Sebring, P. B., Allensworth, E. & Luppescu, S. (2010). Organizing Schools for Improvement: Lessons from Chicago.

Chicago: University of Chicago Press.

Cemal, Ç. (2007). Okul - çevre ilişkisinin okul geliştirmedeki rolü: Kavramsal Bir Çözümleme. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (3), 123-139.

Coulombe, G. (1995). Parental involvement: A key to successful schools. NASSP Bulletin, 79, 71-75.

Drake, D.D. (2000). Parents and Families as Partners in the Education Process: Collaboration for the Success of Students in Public Schools. ERS Spectrum, 18 (2), 34-39.

Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships: Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 76(9).

Galvin, K. M., Bylund, C. L. & Brommel, B. J. (2004). Family communication cohesion and change. Sixth edition. San Francisco:

Pearson Education.

Gülerce, A. (2007). Dönüşümsel aile modeli ve Türkiye’de ailelerin psikolojik örüntüleri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.

Henderson, A. (2011). Family engagement: Lets go beyond the bake sale.

http://www.laspdg.org/files/WEBINAR_Going%20Beyond%20the%20Bake%20Sale_%20April%20101.ppt

Kolay, Y., (2004). Okul – aile – çevre iş birliğinin eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Milli eğitim dergisi, 164, Güz.

http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/164/kolay.htm(30.01.2017 tarihinde indirildi).

Mapp, K.L. (2003). Having their say: Parents describe why and how they are engaged in their children's learning. School Community Journal, 13(1), 35-64.

Wilson, A. (1985). Family. Great Britain: Routledge Press.