Y.T.
Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi
Hizmetleri
Yaşar
Yaşar TontaTonta
H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
Y.T. Kaynak: http://www.utexas.edu/e-University/intro/
e-Üniversite
) e-akademik: teknolojiyle desteklenen öğrenim ve uzaktan eğitim
) e-araştırma: Ortaklaşa araştırma ve elektronik bilimsel yayıncılık
) e-iş: satın alma, tedarik vb.
gibi çeşitli yönetimsel etkinlikler
) e-geliştirme: toplum
geliştirme etkinlikleri (K-12 dahil)
) e-hizmetler: bir kampus
portal’ı araclığıyla öğrenciler için geliştirilen hizmetlerin ve kaynakların kurulumu
e-hizmetler
e-Üniversite
e-iş
e-araştırma e-akad
emik
e-ge liştirm
e
E-University Local Area Network
Content CRM Etc.
Application:
Learning Management Systems e-commerce
administrative software intranet server
Interface to telephone system / Voice over IP
gateways
Databases
Servers WWW
Internet server Firewall
Servers + Applications Internet allows uploading direct to e-U
HE
institutions Extranet
Customer TV Customer Radio Mobile, TV, digital
E-University
Figure 2 Possible e-U Systems Architecture
Students
Kaynak: http://www.hefce.ac.uk/Pubs/HEFCE/2000/0044/00_44rep.pdf
Y.T.
Bilgiye Dayalı Akademik Hizmetler
) kütüphane otomasyon sistemleri
) öğrenci şleri
) mali işler (dijital ödeme sistemleri)
) araştırma verileri
) burslar, vd.
) kampus dışı e-devlet, e-ticaret, e-sağlık, e-öğrenim kuruluşlarıyla benzeri işlemlerin yapılabilmesi
) Kampus içi ve kampus dışı diğer elektronik sistemlerle birlikte çalışabilirlik
Y.T.
Elektronik Bilgi Hizmetleri
) Bibliyografik tarama (kütüphane katalogları, veri tabanları, vs.)
) Güncel duyuru (web, e-posta, vs.)
) İçindekiler sayfası hizmetleri
) Elektronik dergilere tam metin erişim
) Sanal danışma hizmetleri
) Elektronik rezerv hizmetleri
) Elektronik belge sağlama hizmetleri
Y.T.
Bilgi Hizmetleri ve Internet
) Zaman/mekan kısıtlamasının ortadan kalkması ve uzak kullanıcılara hizmet verilmesi
) “Anında memnuniyet”
) Tek kaynak–tek kullanıcı Æ tek kaynak-çok kullanıcı
) “Belki gerekirse” diye “sahip olma”ya dayalı derme geliştirme anlayışı yerine istenen kaynağa “tam
zamanında” erişimi sağlama yaklaşımı
) Elektronik / ağlaşmış bilgi kaynaklarına ve elektronik bilgi hizmetlerine ayrılan bütçeler artıyor (%15-%20)
Y.T.
Ağa Dayalı Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi
) Bilgi yönetimi: Merkezi Æ Dağıtık
) Merkezi yönetime dayalı ekonomik modeller Æ Kişiselleştirmeye dayalı modeller
) Farklı ağlaşmış bilgi kaynakları için ayrı ayrı lisanslandırma, işleme, yaşatma, depolama ve kullanım politikalarının geliştirilmesi
) Aracısızlaştırma
– Aracılık merkezileşme gerektirir
– Bilgi teknolojisi bilgi yönetimini daha az merkezi, daha fazla dağıtık hale getiriyor
– BT Æ Kullanıcılarla yüz yüze iletişimin kaybolması
Y.T.
Increasing Costs
Graph 2
Monograph and Serial Costs in ARL Libraries, 1986-2003
-50%
0%
50%
100%
150%
200%
250%
1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
Sour ce : ARL Sta ti sti cs 2002-03 , As s ociation of Re s e ar ch Libr ar ie s , Was hington, D.C.
Serial Unit Cost (+215%) Serial
Expenditures (+260%)
Monograph Unit Cost (+82%)
Monograph Expenditures (+66%)
Serials Purchased (+14%)
Monographs Purchased (0%)
CPI (+68%)
Copyr ight © 2004 As s ociation of Re s e ar ch Libr ar ie s
Source: Kyrillidou and Young (2004, graph 2). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph2_03.xls
Y.T.
Impact of Remote Access
-50%
-30%
-10%
10%
30%
50%
70%
90%
110%
Source : ARL Sta ti sti cs 2002-03 , As s ociation of Re s e arch Librarie s , 2003
% Change Since 1991
Graph 1
Service Trends in ARL Libraries, 1991-2003
Interlibrary Borrowing (+113%)
Group
Pres entations (+61%)
Reference Trans actions (-29%) Total
Circulation**
(-7%) Total
Staff (+2%) Total
Students (+16%)
** Includes Initial and Renewals but excludes Res erve Circulation Participants in Group
Presentations (+79%)
Inhous e Us e (-49%) Circulation
Ratio: Initial to Total (+24%)
Initial
Circulation**
(-16%)
Copyright © 2004 As s ociation of Re s e arch Librarie s
Source: ARL (2004, graph 1). Available: http://www.arl.org/stats/arlstat/graphs/2003/graph1_03.xls.
Reference transactions (-29%) Total circulation (-7%)
Inhouse use (-49%)
Y.T.
ULAKBİM Kullanım İstatistikleri
100 1000 10000 100000 1000000 10000000
2000 2001 2002 2003
Uzman taramaları Okuyucu taramaları Tıp - okuyucu salonu Tıp -uzaktan
Web of Science
2000 2001 2002 2003
Uzman taramaları 4858 3306 2506 2374
Okuyucu taramaları 56996 39511 20620 19878 Tıp - okuyucu salonu 657 1864 2638 3941
Tıp -uzaktan 3335 10995 41853 27637
Web of Science 403385 826325 821184 1329508 logaritmik
ölçek
Kaynak: www.ulakbim.gov
Y.T.
Portal tanımı
)
Bilgi merkezi (hub)
)
Bilgi kaynaklarına giriş noktası
)
Internet’te kaynak ve hizmet yoğunluğu
)
Kişisel isteklere ya da spesifik rollere göre kişiselleştirilmiş kaynaklar
)
Farklı kullanıcılara yardım etmek için düzenlenmiş kaynak dermeleri
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.
)
Portal, ağ ortamında kaynakların etkin kullanım ve yönetiminin yerine geçen bir
strateji değil, böyle bir stratejinin parçasıdır (Dempsey, 2003)
)
Portal, üst arama hizmeti ve diğer destek hizmetlerini sağlayan bir uygulamadır
(ARL)
Portal tanımı (devamla)
Y.T.
Portal sorunu
Kurumsal
bilgi havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Kaynak 4 Kaynak 5
Son kullanıcı
• Neler olduğunu bilmek ister
• Birden çok arayüzü kullanmayı öğrenmek zorunda
• Sonuçları elle birleştirmek zorunda
• Sürekli otantikasyon meydan okumalarına cevap verme
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.
Kütüphane portal yaklaşımı
Kaynaklar
Aracılık
Sunum
Kullanıcı ve kaynaklar arasında ara
katmanlar sağla
Birden çok dermeleri yönet
Kaynaklar arasındaki farkları gizle Dağıtık arama yap ve
sonuçları
birleştir Kişiselleştirme yoluyla
kullanıcı profillerini haritala
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T. Kaynak: Dempsey, 2003
Portal
Kişiselleştirilmiş Statik
Aracılık
Sunum
Y.T.
Portal hizmetleri
Kurumsal bilgi
havuzu Ticari kaynaklar Toplum kaynakları Kaynak 2 Kaynak 4
Konfigürasyon
Kayıt birleştirme ve zenginleştirme
Kimlik yönetimi
Çözüm (resolution) Hakların yönetimi
Terminoloji hizmetleri
Teslim İstek
Veri harmanlama Sanal referans
Dağıtık sorgu Sendikasyon Haber verme
Sunum
Açıklama
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.
Sunum
Sunum Sunum
Sunum Kaynaklar
Kaynaklar
Kaynaklar Kaynaklar
Portal uygulaması Ortak
hizmetler
Aracılık
Kaynak: Dempsey, 2003
Portal uygulaması
Y.T.
Dermeler
sahiplik
yüksek düşük
tekillik yüksekdüşük
Kitaplar Dergiler
Gazeteler,
devlet belgeleri, DVD, videolar, haritalar, plaklar
Özel
dermeler
Nadir eserler, yerel/tarihi
gazeteler, arşivler ve yazmalar, tezler
Herkese açık web kaynakları
Açık kaynak yazılımı, haber öbeği arşivleri
Araştırma ve öğrenim
kaynakları
E-önbasılar, teknik raporlar, öğrenim
nesneleri, ders yazılımı, e-portfolyolar, araştırma verileri
Kaynak: Dempsey, 2003
Y.T.
Y.T.
A&I
e-print
Full Text Portal
Citations Web Form
eTOC OPAC
Web !?
Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T.
Tam metin Ulrich’s
PubMed Konu giriş kapıları
“Uygun kopya”
OPAC
Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T.
Science’tan
Ovid Inspec
Mevcutlar bilgisi kendi kataloğunuzdan
Tam metin Wiley InterScience’tan
Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T. Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T.
http://www.dlib.org/dlib/february01/harvery/04harvey.html dizin/ öz
Geleneksel Bağlantı
Link to referenced work
.
Referans
FTXT
Kaynak Hedef
OpenURL
Link Server
Link Link
A&I
Link
FTXT
Link
Tam metin
@ Kütüphaneniz
Bağlam duyarlı
Uy gu
n ko
py a
Sunucu
http://sfx.aaa.edu/menu?genre=article&issn=1234-
5678&volume=12&issue=3&spage=1&epage=8&date=1 998&aulast= Smith&aufirst=Paul
Atıf (link değil
SFX Bağlantısı
Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T.
Dizin ve öz veri tabanları
e-önbası
Tam metin Portal
Atıflar Web Form
E-içindekiler sayfası
Katalog Bağlantı
Sunucu
Kaynak: http://www.sfxit.com/
Y.T.
Y.T.
Issues I
) Standard content is offered to all users
) Recognize users when they log on and personalize the content based on their rights and privileges (smart cards, biometric features)
) Providing information services using “pull” and “push”
technologies
) Personalized electronic books
) Need to move from “resource-centric” approach to
“relationship-centric” approach
Y.T.
Issues II
) Difficult to implement in a distributed environment
) Network infrastructure (access to personal, local, regional and wide area networks)
) Security & privacy concerns
) Interoperability
– with library automation systems, student information systems, financial systems, etc.
– With e-banking, e-commerce, e-health, e-government, e-(l)earning systems
) More sophisticated budgeting, pricing, use and training models
Y.T.
Sorunlar
) Alt yapı (ağ alt yapısı, kişisel, yerel, bölgesel ağlar ve geniş alan ağlarına erişim)
) İçerik
) Kullanıcıların, kullanıcı haklarının ve yetkilerinin tanınması (akıllı kartlar, biyometrik özellikler)
) Gizlilik
) Güvenlik
) Eğitim
Y.T.
Son Söz
)
Henüz e-üniversite anlayışı ülkemizde yerleşmiş değil
)
Akademik bilgi hizmetlerini elektronik ortama aktarma çalışmaları kıt
kaynaklarla sürdürülüyor
)
Bütünleşik bilgi hizmetlerinin sunulabilmesi için kütüphane
otomasyon sistemleriyle SFX benzeri
sistemlerin birlikte işletilmesi gerekiyor
Y.T.
Elektronik Üniversiteler ve Bütünleşik Elektronik Bilgi
Hizmetleri
Yaşar
Yaşar TontaTonta
H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
