• Sonuç bulunamadı

EKRAN OKUMA VE YAZMA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "EKRAN OKUMA VE YAZMA"

Copied!
34
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

EKRAN OKUMA VE

YAZMA

(2)

1.EKRAN OKUMA VE ÖZELLİKLERİ

a.Ekran okuma nedir?

Bilgisayar,TV,cep telefonu ve tablet bilgisayar ekranından okumaya denilmektedir.Ekran

okuma, bireyin ekranda sunulan bilgilerden yeni anlamlar oluşturduğu ve zihninde

yapılandırdığı aktif bir süreçtir.

(3)

Bu süreç görme,anlama,zihinde yapılandırma gibi göz

ve zihnimizin çeşitli işlemlerinden oluşmaktadır.

Birey ekran okuma sırasında yazıları dikkatle incelemekte,ilgi duyduğu ve önemli gördüğü bilgileri seçmekte,anlamını

araştırmakta,yorumlamakta ve zihninne

yerleştirmektedir.

(4)

Ekranda sayfalar aşağı yukarı hareket

etmekte,okuyucunun gözleri soldan sağa yatay gidip gelmektedir.

Ekran sayfaları birbiri ardına gelmekte,sürekli değişmekte,sayfanın bazı yerleri görünürken diğer yerleri kaybolmaktadır.

Ekran metninin parça parça görünmesi metindeki

bilgleri birleştirmeyi ve anlamayı güçleştirmektedir.

Ekranda çeşitli metin tipleriyle zengin bilgiler

sunulmaktadır.

(5)

b.Ekran okumanın yayılması:

Kağıt kitaba göre bazı zorluklar taşımasına rağmen

ekran okuma hızla yayılmaktadır.

ABD’de Book Industry Study Group tarafından yapılan araştırmalara göre genç okuyucuların

%47’sinin bilgisayar ekranından,%32’sinin e- Kitap,%21’nin iPhone ve iPhod Touch,%9’unun da cep telefonunun ekranındanokuduğu

görülmüştür.

(6)

c.Ekran okuma ile değişmeler:

Ekran okuma sadece metinle ilgili değil okuyucunun becerileri,okuma ortamı gibi boyutlarda da değişiklliklere neden

olmaktadır.Özellikle okuma kavramı,okuma öğretimin amaçları,okuma becerileri,okuma süreci,okuma kültürü ve alışkanlığı,metin sunumu ve ortam boyutunda önemli

değişmeler olmaktadır.Sırasıyla;

(7)

1.OKUMA AMAÇLARINDAKİ DEĞİŞMELER

Ekran okumayla birlikte yıllardır okumanın

anahtar ögesi olan kağıt kitabın yerini e kitap ve elektronik yazılar.Okuma amaçlarında

uzamanlık geliştirme amaçlı okumadan özel okumaya,düşünce geliştirici okumadan

yansıtıcı okumaya,bir konu odaklı okuma

yerine genişletilmiş çok yönlü okumaya

doğru gelişmeler olmaktadır.

(8)

2.OKUMA BECERİLERİNDEKİ DEĞİŞMELER

GÖZ HAREKETLERİ:Kağıt kitapta okuma düz

bir çizgi halinde yapılmakta oysa ekran okumada gezmeye uygun bir okuma söz

konusudur.Bu nedenle kağıt okumada daha

çok gözün yatay görme alanı gelişmekte oysa

ekran okumada gözün hem yatay hem dikey

görme alanı genişlemektedir.

(9)

DİKKAT BECERİLERİ: Basılı ürünleri

okumada genellikle tek yönlü,uzun süreli,aktif ve istekli dikkat

geliştirilmektedir.Ekran okumada

klavye,fare,bilgisayarın tuşları,imleç,metin kağıtta okumada olduğu gibi uzum süreli ve tek yönlü dikkati engellemektedir.Bunun

yerine sık sık bölünen,seçici,yoğun ve çok

yönlü dikkat söz konusu olmaktadır.

(10)

ANLAMA BECERİLERİ: Okuma sırasında

toplanan bilgilerin zihinde işlenmesine anlama denilmektedir.

Kağıt okumada metnin genel yapısını ve

göreselleri izleme,başlık ve alt başlıklara göz atma,metnin tamamına hakim olma ve genel bir anlama ulaşma kolay olmaktadır.Oysa

ekran metinleri hareketli ve değişkendir.Okuma sırasıda ekran penceresinden metnin belirli

yerleri görünürken diğer yerleri göz önünden

kaybolmaktadır.

(11)

ZİHİNSEL BECERİLER:Zihnimiz çok biçimli

bi yapıya sahiptir.Okuma yoluyla alınan

bilgiler bu çok biçimli yapıya şemalar halinde yerleştirilmektedir.

Kağıt okuma düzenli ve sistemli bir zihin yapısı oluşturmaya katkı sağlar.Ekran okumada ise bilgiyi yapılandırma daha yoğun,karmaşık ve düzensiz olmaktadır fakat bir yandanda yeni bilgi ve düşüncelerle etkileşimi sağlamakta bireyin çok yönlü düşünmesini

kolaylaştırmaktadır.

(12)

DÜŞÜNME BECERİLERİ:Düşünme;bilgi

edinme,anlama ve öğrenme sürecinin en önemli bileşenidir.Ekran okuma, beynimizin çeşitli bölgelerini harekete geçirmekte,dikkat etme,karmaşık düşünceleri izleme,kontrol

etme,hızlı kara verme gibi süreç ve becerileri geliştirmektedir.Cerquiglini’ye göre ekran

okuma düşünme biçimimizi etkilemekte,basılı ürünlerle geliştirilen düşünme biçimi hızla

yok olmaktadır.

(13)

HATIRLAMA:Basılı metinlerde yazılar

sabit,kesin ve hareketsizdir.Bu yapı okumanı temelinde yer alan bilgiyi sayfadaki yerine göre kodlama işlemi kolaylaştırmaktadır.Bu işlem hatırlama sürecinde etkili

olmaktadır.Oysa ekran okumada metinlerin bilginin yerini hatırlamak ve bulmak zordur çünkü metinler ekranda sürekli gidip

gelmektedir.

(14)

3.OKUMA SÜRECİNDEKİ DEĞİŞMELER:

Okuma yöntem ve teknikleri:Kağıt ve ekran okumada aynı yöntem ve tekniklerle okumuyoruz.Kağıt kitabın statik ve sabit bir sunumu vardır.Oysa ekran daha dinamik bir sunuma sahiptir.Kağıt okumada ilk sayfadan başlanmakta,sayfa sayfa ilerlenmekte,tam ve derinlemesine okunmaktadır.Ekran okumada ise bilgiyi hızlı alma amaçlı seçmeli

okuma,atlayarak okuma yöntemi

kullanılmaktadır.Ayrıca ekran okumada okuyucunun dikkati renk,çizgi,imleç,fare vb.nedenlerle sık sık bozulmaktadır.

(Baccino,2012)

(15)

Okuma hızı:Kağıt ve ekran okuma hızı

arasında fark var mıdır?Bu durumu saptama için çeşitli araştırmalar yapılmıştır.ilk

araştırma sonucunda ekran okumanın

oldukça yavaş olduğunu göstermektedir.Bu oran %25’tir.

Birinci neden ekran metinlerinin dikey

olması fakat okuyucunun yatay gidip gelen göz hareketlerini etkilemekte ve hızı

düşürmektedir.

İkincisi ekrandan parça parça alına bilgilerin anlama düzeyini düşürmesi ve okuyucunun ilerlemesini engellemisidir.

(Baccino,2009)

(16)

Okuma rahatlığı:Ekran okumanın görsel

rahatlığı konusunda da çeşitli araştırmalar yapılmıştır.Baccino’nun Nice Üniversitesi’nde yaptığı araştırmalara göre ekranın görsel

rahatlığı giderek iyileştirilmesine rağmen yine de kağıt sayfaları okurken ya da

düzeltirken ulaştığımız rahatlıktan uzak

olduğu sonucuna varılmıştır.

(17)

Yorgunluk:Ekran okumada ekran yüzeyinin

ışığı yansıtması,sürekli parıltıların

olması,gözün seçerek okuması,zihnin parça parça bilgileri birleştirmesi gibi nedenler göz ve zihni yormakta giderek genel bir

yorgunluğa neden olamktadır.Ekran

başındada oturuş biçiminin uygun olmaması

da beden yorgunluğunu arttırmaktadır.

(18)

4.OKUMA KÜLTÜRÜ VE

ALIŞKANLIĞINDAKİ DEĞİŞMELER

Bilgiyle ilişkiler değişiyor.

Okuma kültürü değişiyor.

Okuma alışkanlığı değişiyor.

(19)

5.METİN BOYUTUNDAKİ DEĞİŞMELER

Kağıt kitaplarda çeşitli basım özellikleri kullanılmaktadır.Özellikle forma sayısı,cilt tipi,kapak düzenleme vb.üzerinde önemle

durulmaktadır.Kağıt kaliteside önemlidir.Kelime ve cümleleri etkinleştirmek için italik karakterle yazma,tırnak içine alma,büyük harflerle yazma ve büyük puntolarla yazmaktır.Ekran

metinlerinde ise okuyucunun bilgileri kolayca alabileceği ve kağıttan alıştığı biçimde

okuyacağı şekilde düzenlenmektedir.

(20)

6.ORTAM BOYUTUNDAKİ DEĞİŞMELER

Ekran okumada okuma duruş ve ortamıda değişmektedir.Okuma ortamını iyi düzenlemek gerekmektedir.Kağıt kitap okurken dik duruş istiyoruz ama çoğu zaman kitabın üzerine

eğilerek okuyoruz.Ancak bu duruşun ergonomi açısından uygun olması için bilgisayar

ekranının çok iyi yerleştirilmesi

gerekmektedir.Okuma ortamında önce ışık

düzenine önem verilmektedir.Ekranın renk ve parlaklık ayarına dikkat edilmelidir.Ekran

okumada gözler sık sık kırpılmalıdır.

(21)

2. EKRAN YAZMA VE ÖZELLİKLERİ

a.Yazma Alanındaki Gelişmeler

Yazma alanında da teknolojik gelişmelerin etkisi açıkça görülmektedir. Günümüzde insanlar yazı yazmak için işlevsel ve kolay hareketleri içeren elektronik araçları tercih etmektedir. Teknolojik

gelişmeler yazı biçimi, türü, niteliği, hızı, okunaklılığı gibi yazma alanının çeşitli yönlerini etkilemekte ve değiştirmektedir. Yazma alanındaki gelişmeler

eğitimciler arasında sürekli tartışılmakta, klavye ve tuşlarla yazmanın geleceğimizi nasıl etkileyeceği sorgulanmaktadır.

Klavye ile yazmanın önümüzdeki yıllarda giderek yayılacağı ve okullarda en çok kullanılan yazma

biçimi olacağı tahmin edilmektedir.

(22)

b.Kalem ve Tuşlarla Yazma Arasındaki Farklar

Kalemle yazmada tek el kullanılıp diğer elle yazı yazılan sayfa kontrol edilmektedir.

Klavyede her iki el kullanılmaktadır.

Kalemle yazmada beynin bir bölümü klavyede iki yarım küresi birden

kullanılmaktadır.

El yazısı biçimler üretmeye dayalı bir yazıdır, klavye ile yazma tuşlara vurmaya dayalı bir yazıdır.

Tuşlarla yazmada soldan sağa doğru yön

izleme, satır çizgisi üzerine yazma,atır

aralıkları bıraka yoktur.

(23)

Kalemle yazmada kalem sessiz hareket

etmekte ve satırlar üzerinde kaymaktadır, klavye tuşları rahatsız edici bir gürültü

oluşturmaktadır.

Klavyede her harfin üretim süresi eşittir.

Kalemle yazmada motor alan ile görsel alan çakışmaktadır. Klavye ile yazmada

ayrılmakta; motor alan tuşlar, görsel alan ekran üzerinde olmaktadır.

Kalemle yazmada motor alan ile görsel alanın çakışması dikkati yoğunlaştırma ve

sürdürmeyi kolaylaştırmaktadır.

(24)

Kalemle yazma ve el yazısı, öğrencinin

yazma becerilerinin gelişimi, kişiliği, yazıya verdiği önem, temiz ve titiz yazma vb.

hakkında ipucu vermektedir.

Klavye yazı yazmayı ve metin üretmeyi kolaylaştırmakta, bireyin üreticiliğini ve yaratıcılığını artırmaktadır.

Bu farklar yazma öğretiminin çeşitli yönlerini etkilemektedir. Bu nedenle okullarda

öğrencilere güzel yazmayı güzel yazmayı öğretmek için önce kalemle yazma

öğretimine ağırlık verilmeli ardında tuşlarla

yazmaya geçilmelidir.

(25)

c. Kalemle yazma öğretimi

Erken yaşlarda geliştirilen yazma becerileri öğrencilerin kendilerini ifade etmelerine, öğrenmelerine, dil, zihinsel, duygusal ve sosyal becerilerini geliştirmelerine büyük katkı sağlamaktadır. Bu nedenle ilkokuma yazma öğretiminde öğretilecek yazı biçimi, türü, araçları ve yöntemleri üzerinde önemle durulmaktadır. Eski araştırmalarda dik temel yazı, yeni araştırmalarda ise bitişik eğik yazı öğretimi önerilmektedir. Araştırmalar,

ilkokuma yazmayı klavye ile öğrenen

öğrencilerde okuma sorunlarının olduğunu, okuma ve yazma becerilerinin yeterince

gelişmediğini ortaya koymaktadır.

(26)

ç. Kalemle Yazmanın Zihinsel Görünümü

Yazma konusundaki yeni araştırmalara göre beynimizdeki sözleri yazıya dönüştüren

küçük bir bölge bulunmaktadır. Yazma sürecinde beynimizde üç aşamalı işlem yapılmaktadır:

1. Dinleme ve okuma yoluyla alınan kelime ve hecelerin sesleri tek tek belirlenmektedir.

2. Ayırt edilen sesler harflerle ilişkilendirilmektedir.

3. seslerin karşılığı olan harfler tek tek yazılarak hece ve kelimeler

oluşturulmaktadır.

(27)

Yazma sırasında gerçekleştirilen işlemlerin çoğu kalemle yazma ve okuma etkinlikleriyle

geliştirilmektedir. Kalemle yazarken her harfin şekli ile yazılış biçimi arasında ilişki kurulmakta ve zihne yerleştirilmektedir. Oysa klavye ile

yazmada harfin şekli ve yazılış biçimi

arasındaki ayrıntılara dikkat etmeye, okurken harfleri karıştırmaya, yazarken de yanlış tuşlara basmaya neden olmaktadır. Oysa kalemle

yazma her harfin şekli ile yazılış biçimini ilişkilendirmeyi , birleştirmeyi ve zihinde

yapılandırmayı kolaylaştırmaktadır. Böylece öğrencilerin dil ve zihinsel becerileri

gelişmektedir. Bu nedenle kalemle yazma öğretiminin ilk ve ortaokul boyunca

sürdürülmesi öngörülmektedir.

(28)

d. Klavye ve Tuşlarla Yazma Öğretimi

Hızlı not almak ve yazıları paylaşmak için ekrana yazma tercih edilmektedir. ABD’de yapılan bir araştırmada okuma ve yazma işlemlerinde gençlerin %47’si bilgisayar

ekranını, %32’si Amazon Kindle, %21’i iPhone ve iPod Touch, %9’u da cep telefonu ekranını kullanmaktadır. Ülkemizde de klavye ve

tuşlarla ekrana yazma hızla yayılmakta,

öğrencilerin dil, zihinsel, duygusal, sosyal

yönden gelişimini etkilemektedir.

(29)

Klavye ile yazma öğretiminde önce oturma düzenine dikkat edilmektedir. Sandalyeye olabildiğince dik oturulmalıdır. Bilgisayar ekranı ile gözler arasında en az 30 cm’lik

mesafe olmalıdır. Klavye ve tuşlarla yazmada iki el birlikte kulanılmakta, harf üretmek

yerine harflerin yerini bulmak ve bunlara basmak yeterlidir.

Gözlerin sürekli klavye ve ekran üzerinde gidip gelmesi çocuklar için yorucu

olmaktadır. Bu nedenle kalemle yazma

becerileri geliştikten sonra klavye ve tuşlara

geçilmelidir.

(30)

e. Karşılaştırmalı Araştırmalar

Kalem ve klavye ile yazmanın ilköğretim öğrencilerine etkilerini belirlemek üzere

Japonya ve Çin’de araştırmalar yapılmıştır. Bu ülkelerde çocuklar yazı karakterini öğrenmek için büyük çaba harcamakta, ilköğretim

boyunca alfabeyi oluşturan binlerce şekli

ezberlemek zorunda kalmakttadır. İlköğretim sonrası bazı öğrencilerklavye ile yazmaya

başlamakta ve sürekli klavye kullanmaktadır.

Bu durum çocuk ve gençlerin yazı yazmayı

unutmalarına sebep olmaktadır.

(31)

Araştırmalarda bazı öğrencilerin ellerine kalemi aldıklarında çoğu karakteri

hatırlayamadıkları ve yazamadıkları

görülmüştür. Bilim insanları bu durumu,

‘karakter hafızası kaybı’ olarak

nitelendirmiştir. Bu araştırmalar klavye

bağımlılığının öğrencilerde kalemle yazma becerilerini etkilediğini ve giderek ciddi bir eğitim sorunu olmaya başladığını

göstermektedir.

Velay ve Longcamp araştırmaları.

(32)

f. Ekrana Yazma

Ekrana yazma klavye ve tuşlarla

gerçekleşmektedir. Bilgisayarda yazı yazma biçimlendirme amacıyla kullanılan kelime

işlem programları kullanılmaktadır. Bunlardan biri de World olmaktadır. Bu programın bir

çok avantajı bulunur. Yanlış yazılan bilgiler

düzeltilebilir, çeşitli yazı tipleri oluşturulabilir, bir alan seçilebilir, kopyalanabilir, çizim

yapılabilir, adres mektup birleştirilebilir,

yazılan bilgilere ait içindekiler, indeks, sayfa numaraları, dipnot bilgileri ve bunun gibi

birçok işlemler kolayca hazırlanabilir.

(33)

Fakat dezavantajları da bulunur. Sayfanın bütünü görülmemektedir. Bu durum sayfa

düzenini, başlıkları izlemeyi, mantık bağlarını, anlatım biçimi, metin tipi, yazı türü gibi

ögeleri doğrudan etkilemektedir. Yazıların ve sayfaların yeri sürekli hareket halindedir bu durum bazı teknikleri uygulamayı, yazılan metinleri izlemeyi ve düzeltmeyi

zorlaştırmaktadır. Ekrana yazmada zihnimiz ekranda görülen yazılarla kaybolan

bölümlerdeki yazıların içeriğini birleştirmek ve hatırlamak için daha fazla çalışmaktadır.

Bu nedenle ekrana yazmada üst düzey

dikkat, hatırlama, ilişkilendirme gibi beceriler

gerekli olmaktadır.

(34)

Sonuç olarak öğrencilerimizin dil, zihinsel, duygusal, sosyal ve bedensel gelişimleri açısından kalemle yazmaya ağırlık

verilmelidir. Kalemle yazma becerileri

yeterince geliştikten sonra öğrencilere klavye ve tuşlarla ekrana yazma öğretilmelidir. İlk ve ortaokul boyunca her iki becerinin de

gelişmesine olanak sağlanmalıdır. Böylece okuyan, yazan, düşünen, araştıran,

sorgulayan ve ülkemizin geleceğine yön

veren bireyler yetiştirilmelidir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Merkezi
 Yönetim
 kapsamındaki
 genel
 bütçeli
 idareler
 Tablo
 3.a’da
 görülmektedir.
 Bakanlıklar
 ve
 bakanlıklara
 bağlı
 taşra
 teşkilatları


okuduğunu anlama,basit şekillerin çizilmesiidi. Bütün bireylerde minimal azalma gösteren yazma,çizme ve okuma fonksiyonları: Spontan yazma süresinde konu

Dersin içerisinde öğretmen adaylarının ayrıca süreç yaklaşımlı yazı öğretimi, farklı yazım türleri, okuma ve yazma öğretiminde kullanılacak etkinlikler konusunda

• Düşünme, anlama, sorgulama, sorun çözme gibi zihinsel becerileri geliştirememiştir.. • Dünyada 1950’li yıllarda

Okuma-yazma öğrenme alanları tanım ve süreçleri ile öğrenme alanları arasındaki ilişki, Türkçenin özellikleri, bu özelliklerin ilkokuma ve yazma öğretimine etkisi; ilkokuma

 Bu teoriye dayalı olarak ilk okuma yazma öğretiminde öğrencilere önce cümle verilmiş cümlenin anlaşılmasından sonra kelime, hece ve harfleri öğretilmiştir.. 

 Downing ve Fijalkow ise okuma yazmayı öğrenme, yazının işlevini anlama, okuma ve yazma becerilerini geliştirme olarak ele.. almaktadır (Downing

• Okuma yazma öğretimi tamamlandıktan sonra standart yazı defteri veya çizgili defter kullanma kararı, öğretmen ve.. öğrencilerin inisiyatifindedir. Yazmada