KÜLTÜREL TARİHSEL KURAM

(1)

KÜLTÜREL TARİHSEL KURAM

Lev Vygotsky

(1896-1934)

(2)

GELİŞİM NEDİR?

 Basit zihinsel işlevlerden ileri düzey

işlevlere geçiştir.

(3)

 Düşük Düzey Zihinsel İşlevler:



İnsanlar ve gelişmiş hayvanlar ile ortaktır



Hissetme, tepkisel dikkat, anlık bellek, duyu motor zeka.



Çevreden gelen uyaranlara verilen ani tepkilerdir



Algı, bellek, dikkat gibi bilişsel işlevlerin

ilkel, kendiliğinden meydana gelen ilk

biçimleridir. Örn: refleksif dikkat

(4)

 Öğretmen, sınıf büyük grup halinde otururken üstünde sarı renk olanların elini kaldırmasını ister. 4 yaşındaki

Armağan üstüne bakar ve büyük

kahverengi bir kedicik görür. O anda üzerindeki “sarı” rengi bulması

gerektiğini unutur ve elini kaldırır.

(5)



5 yaşındaki Ceren başka bir arkadaşı

konuşurken söz almak için elini kaldırması ve öğretmenin ona söz vermesini

beklemesi gerektiğini bilmektedir. Ancak sırasını beklemeden konuşmaktan kendini alıkoyamamaktadır. Sorulduğunda ise kuralı söyleyebilmektedir. Aslında, her ne kadar

cevabı ağzından kaçırsa da diğer çocuklara

bu kuralı her zaman hatırlatmaktadır.

(6)

İLERİ DÜZEY İŞLEVLER

 Sadece insanlara özgüdür.

 Odaklanmış dikkat, bilinçli bellek, mantıksal düşünme.

 Bilinçlidir

 Birey tarafından kontrol edilir

 Amaçlıdır

 Kullanımı düşünce ve tercihe dayanır

(7)

BİLİNÇ VE ETKİNLİK

 Pratik etkinliğin örgütlenme biçimi değiştikçe bilinç de değişir.

 Bu değişim nasıl saptanır?



GENETİK ANALİZ

(8)

 GENETİK ANALİZ, herhangi bir olguyu eylem boyunca inceleme olarak

tanımlanabilir. Bu davranışı “tarihsel”

olarak ele almadır

(9)

 gelişiminizi tarihsel olarak incelemek

için nelere bakarsınız???

(10)

 Psikolojik süreçlerin gelişimi tek bir etmenle değil, “çoklu güçler” ile

açıklanır.

 Çoklu güçler Evrimsel (filogenetik) ,

Tarihsel ve Kişiye özgü (ontogenetik)

gelişim alanlarıdır

(11)

 Evrimsel gelişim özellikleri, insanın diğer türlerle paylaştığı tüm ortak biyolojik gelişim özelliklerini

içermektedir. İlkel insan ile diğer

türlerin davranışsal özelliklerindeki

benzerlik, evrimsel alandır.

(12)

 Tarihsel gelişim alanı, insanın genel

tarihi içerisinde kazandığı becerilerdir.

Bu beceriler tek başına biyolojik

evrimin bir sonucu değildir. Davranış

gelişiminin kültürel yönleri ile bağlantılı

maddi (işaretler ve araçlar) özellikleri

de içermektedir.

(13)

 Vygotsky, kuramında daha çok kişiye özgü tarih/ontogen üzerinde

durmaktadır. Ontogenesis, genel

tarihten farklı olarak davranışın kişiye

özgü biricik yönlerini içermektedir.

(14)

 Biyolojik yasalar, çocuğun kültürel

gelişimini açıklamada tek başına yeterli değildir. Bu nedenle gelişimin biyolojik ve kültürel yönlerini ayırmak

gerekmektedir. Biyolojik süreçler büyüme olgunlaşma ile ilgili iken;

toplumsal ve kültürel süreçler psikolojik işlevlerde kültüre bağlı gelişimi

yansıtmaktadır.

(15)

İLERİ PSİKOLOJİK İŞLEVLER NASIL KAZANILIR

 İleri psikolojik işlevler birey (çocuk) tarafından diğerleri ile girdiği

etkileşimler sonucu oluşur. İleri

psikolojik işlevler, basit işlevlerin

dönüşümüne dayanır.

(16)

 Kültürel gelişimin Genel Yasası:

davranışın toplumsal olarak

düzenlenmesi ile düşünmenin bireysel

düzenlenmesi arasındaki bağlantıdır.

(17)

 Vygotsky’e göre insanlık tarafından yapay olarak geliştirilen tüm araçlar kültürün elemanlarıdır. Toplumsal

etkileşimler de eyleme aracılık eden bu

araçları içerir.

(18)

 Teknik araçlar ve Sembolik araçlar

(19)

 Psikolojik araçlar ya da sembolik

araçlar, bilişsel gelişimin en önemli itici gücüdür.

 Psikolojik araçlar, dikkatimizi

toplamamıza, hatırlamamıza ve daha iyi düşünmemize yardımcı olurlar.

Örneğin ezberleme stratejileri var olan

doğal yeteneği arttırarak ezberlenecek

materyalin sayısını artırır.

(20)

 Sayma sistemleri, bellek teknikleri, matematiksel semboller, şemalar,

sanatsal işler, grafikler, haritalar ve en

önemlisi dil psikolojik araçlardır.

(21)

 Psikolojik araçlar, hem bilginin karşılıklı olarak yapılandırılmasına hem de

gelecekteki problem çözme

davranışlarına yardımcı olmayı

sağlayan içselleştirilmiş yapılardır.

(22)

ARACILI OLAN VE OLMAYAN DAVRANIŞ ÖRNEKLERİ

 Çocuğun yeni izlemiş olduğu karmaşık bir dans hareketini hatırlamaya

çalışması

(23)

 Çocuğun, dans adımlarını kendi kendine

“iki sağa, üç sola, vur vur” şeklinde

söylemesi

(24)

 Parçaların sayısını görsel olarak tahmin

etmeye çalışır.

(25)

 Parçaları sayar

(26)

 Öğretmenin sorusundan hemen sonra

sorunun cevabını ağzından kaçırır

(27)

 Soruya cevap vermeye hazır olduğunu

göstermek için elini kaldırır.

(28)

PSİKOLOJİK ARAÇLARIN KAZANILMASINDA ETKİLEŞİMİN ROLÜ

 Yetkin akran ve yetişkin: çocuklar zihinsel bir süreci diğerleri ile

etkileşim halinde iken veya

paylaşarak kazanır ya da öğrenir.

(29)

 Ayhan, bir oyunun kurallarını

unutmuştur. Bilgi belleğinde bir yerde saklıdır fakat bu bilgiye kendi kendine erişememektedir. Öğretmen bu bilgileri hatırlamak için birtakım stratejiler

bilmekte ancak oyunu bilmemektedir.

 Oyunun kurallarını hatırlama iki kişinin

katılımını gerektirmektedir.

(30)

 Öğretmen: Zarları ne yaparsın?

 Çocuk: Zarları atarsan sana kaç tane ilerlemen gerektiğini gösterir.

 Paylaşılan strateji: oyunun kurallarını

sormak

(31)

 Öğrenme ve gelişim arasındaki ilişki

(32)

BUGÜN ÇOCUĞUN İŞBİRLİĞİ İLE YAPABİLDİKLERİ YARIN BAĞIMSIZ OLARAK YAPABİLECEKLERİDİR.

 Yakınsak Gelişim Alanı:

 Yakınsak gelişim alanı, bağımsız sorun çözme becerisinin belirlediği mevcut gelişim seviyesi ile daha becerikli bir akranla işbirliği ya da bir yetişkinin gözetimi altında sorun çözme

becerisinin belirlediği potansiyel gelişim seviyesi arasındaki mesafedir

(Vygotsky, 1978)

(33)

 Olgunlaşma

 Doğrudan ve dolaylı etki

 Bireysel farklılıklar

 Alan farklılıkları

(34)