Tarım Ekonomisi Dergisi

(1)

Turkish Journal of Agricultural Economics http://journal.tarekoder.org

İzm r İl ndek Ç ftç ler n Kırsal Nüfusun Yaşlanma Eğ l m ve Tarımsal Faal yetler n Devamlılığına İl şk n Görüşler

El f YILMAZ

Orc d no: 0000-0002-0943-0862

Ege Ün vers tes , Z raat Fakültes , Tarım Ekonom s Bölümü, İzm r

Umutcan TURĞUT

Orc d no: 0000-0001-5304-0389

Duygu TOSUN

Orc d no: 0000-0002-8089-3093

Sevtap GÜMÜŞ

Orc d no: 0000-0002-6572-9543

Özet

Amaç: Türk ye'de kırsal nüfusun yaş ortalaması artmaktadır. Kırsal nüfusun büyük b r çoğunluğu geç m n tarım sektöründen sağlamakta ve yaşlanma eğ l m sektörün karşılaşab leceğ muhtemel sorunlardan b r olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada ç ftç ler n kırsal alandak yaşlanma eğ l m , yaşlanmanın tarımsal faal yetlere etk s ve kend ler nden sonra tarımsal üret m n devamlılığına l şk n görüşler n n bel rlenmes amaçlanmıştır.

Tasarım/Metodoloj /Yaklaşım: Çalışmanın ana materyal n İzm r l ne bağlı Ödem ş ve Bayındır lçeler nden seç lm ş mahallelerdek 118 ç ftç le yüz yüze yapılan anket ver ler oluşturmaktadır. Araştırmada gençler n dışında kalan ç ftç ler le görüşülmes hedeﬂenm ş ve 41 yaş ve üzer ç ftç lerle görüşülmüştür.

Bulgular: Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %75' tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının arttığını ve bunun esas neden n n genç nüfusun kırsal alandan göç etmes olduğunu bel rtm şt r. Tarımla uğraşan kes m n yaşlanma eğ l m nde olması ç ftç ler n tarımsal faal yetlere katılımını azaltmaktadır. Ç ftç ler n yaklaşık %56'sı tarımsal faal yetlere devam etmek stememekte ve yaklaşık %58' kend ler nden sonra çocuklarının ve/veya yakınlarının tarımsal faal yete devam etmeyeceğ n fade etm şt r.

Özgünlük/Değer: Şu ana kadar yapılan çalışmalarda genell kle genç ç ftç ler ele alınmış ve gençler n tarımda kalmalarının sağlanması amaçlanmıştır. Bununla b rl kte bu çalışmada gençler n dışında kalan ç ftç ler le görüşülmes ve kırsal alandak yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetler n devamlılığı açısından ncelenmes hedeﬂenm şt r.

Anahtar kel meler: Kırsal Nüfus, Yaşlanma Eğ l m , Tarım, Göç, İzm r

Farmers V ews Regard ng the Ag ng Tendency of the Rural Populat on and the Cont nu ty of Agr cultural Act v t es n Izm r Prov nce

Abstract

Purpose: The average age of rural populat on has ncreased n Turkey. Vast major ty of rural populat on earns the r l vel hood from agr culture sector, and age ng tendency s one of the potent al problems that the sector may encounter. Therefore, th s study s a med to determ ne the v ews of farmers about age ng tendency n rural areas, the eﬀect of age ng on agr cultural act v t es and cont nu ty of agr cultural product on after them.

Des gn/Methodology/Approach: Ma n mater al of th s study s cons sted of data obta ned from face-to-face nterv ews w th 118 farmers n Ödem ş and Bayındır d str cts of İzm r. In the study, t was a med to nterv ew farmers exclud ng the young ones; and surveys were conducted w th farmers aged 41 and over.

F nd ngs: Approx mately 75% of nterv ewed farmers stated that the average age of agr cultural sector has ncreased and the ma n reason for th s was the m grat on of younger populat on from the rural area. Age ng tendency of the agr cultural sector reduces part c pat on of farmers n agr cultural act v t es. Approx mately 56%

of farmers d d not want to cont nue agr cultural act v t es; and about 58% stated that the r ch ldren and/or relat ves would not cont nue agr cultural act v t es after them.

Or g nal ty/Value: Stud es carr ed out so far generally exam ned the young farmers and a med to ensure that young people rema ned n the agr culture sector. However, n th s study, t was a med to nterv ew farmers other than the young ones, and to exam ne the age ng tendency n rural areas regard ng the cont nu ty of agr cultural act v t es.

Key words: Rural Populat on, Age ng Tendency, Agr culture, M grat on, İzm r Makale Künyes

Araştırma Makales / Research Art cle

SorumluYazar / Correspond ng Author El f YILMAZ

el fy lmaz477.ey@gma l.com

Gel ş Tar h / Rece ved:

20.05.2020

Kabul Tar h / Accepted:

29.10.2020

Tarım Ekonom s Derg s C lt:26 Sayı:2 Sayfa: 109-119 Turk sh Journal of

Agricultural Econom cs Volume: 26 Issue: 2 Page: 109-119 JEL Classiﬁcation: Q1, Q18, R23

(2)

1.GİRİŞ

Nüfusun yaşlanması, b r nüfusun yaş yapısının değ ş m sonucunda, o toplumdak çocuk ve genç nüfus payının azalmasıdır (Tek n ve Kara, 2018). Dünya nüfusu her geçen yıl artmaktadır (World Bank, 2020). Bununla b rl kte, dünyada toplam nüfus g derek yaşlanmaktadır (Uyanık, 2015). 1960 yılında %5.7 olan 65 yaş ve üzer nüfusun toplam dünya nüfusu çer s nde oranı, 1990 yılında %7.1'e, 2018 yılında se %9.9'a yükselm şt r (UNFPA, 2019; World Bank, 2020). Ayrıca yapılan çalışmalar da dünyadak yaşlı nüfusun lerleyen yıllarda daha da artacağı öngörülmekted r (Un ted Nat ons, 2015; World Health Organ zat on, 2018; Un ted Nat ons, 2019). Nüfusun yaşlanması küresel b r olgu olup, öneml sosyal ve ekonom k b r sorun alanı olarak görülmekted r (Ünal, 2015).

Yaşlanma kırsal alanlar ç n de oldukça öneml olan b r konudur. Gerek gel şm ş gerekse gel şmekte olan b rçok ülkede kırsal nüfus yaşlanmaktadır (Poungchompu et al., 2012; He de-Ottosen, 2014; Zou et al., 2018). Kırsal alanlarda yaşlı nüfus oranının artması, büyük ölçüde genç yet şk nler n uzun vadel dış göçe olan eğ l mler n n b r sonucu olarak kaşımıza çıkmaktadır (He de - Ottosen, 2014; K m et al., 2014; Curr e and Ph l p, 2019). Bunun yanında azalan doğurganlık oranı, artan yaşam süres g b etkenlerde yaşlı nüfusun artmasına sebep olan etkenlerden b r kaçıdır (Fas na, 2013; M lovanov c and Smutka, 2020).

Yaşlanan nüfusun en öneml etk ler nden b r n n tarım sektöründe ortaya çıkacağı, tarımsal üret m ve gıda güvences n olumsuz yönde etk leyeceğ fade ed lmekted r (He de-Ottosen, 2014; Zou et al., 2018). Dünyanın pek çok ülkes nde tarımsal şgücünün yaşlandığı görülmekted r (Spesna et al., 2009; Poungchompu et al., 2012; Guo et al., 2015). Tarımsal nüfusun yaşlanması şgücü ver ml l ğ n n düşmes ne neden olmaktadır (Başel, 2006; Poungchompu et al., 2012). Yaşlanma le b rl kte gelen ﬁz ksel hareketl l ğ n kısıtlanması ve kron k hastalıkların oluşması yaşlı b reyler n ş gücüne katılımını azaltmakta, şgücü ver ml l ğ n etk lemekted r (Ahmad et al., 2011; Fas na, 2013; M lovanov c and Smutka, 2020). İnsanlar tarımsal şgücünün yaşlanmasının tarımsal üret m nasıl etk leyeceğ n ve yaşlanan tarım üret c ler n n tarımsal üret me devam ed p etmeyeceğ konusunda g derek daha fazla end şe duymaktadır (Guo et al., 2015). Ayrıca, mevcut ç ftç ler n çocuklarının tarım dışı şgücü p yasasına katılmaya daha yatkın olması şletmeler n üret m faal yetler n n devamlılığı açısından öneml b r konudur (M tchell et al., 2008; Zou et al., 2018).

Türk ye'de de toplam nüfus çer s nde yaşlı nüfusun oranı yıllar t bar yle artış göstermekted r (TÜİK, 2020). Türk ye'de 1960 yılında, 65 yaş ve üzer ndek nüfusun toplam nüfus çer s ndek payı %3.2 ken bu oran 1990 yılında %4.6'ya, 2018 yılında se

%8.5'e yükselm şt r (World Bank, 2020). Türk ye dünya üzer nde hızlı yaşlanan ülkelerden b r d r (Bulduk, 2014; Çuhadar ve Lordoğlu, 2016; Tek n ve Kara, 2018). Bu durum önem arz eden b r konu olup, kırsal alanlarda da etk s n göstermekted r (Küçük, 2016; Ünal, 2015). N tek m, Türk ye'de 2007 yılında belde ve köy nüfusunun %9.25' n 65 yaş ve üzer nüfus oluştururken bu oran, 2012 yılında %11.69'a yükselm şt r. 2012 yılında çıkartılan kanun le büyükşeh r beled yes sınırları çer s ndek köyler mahalleye dönüştürülmüştür (T.C. Resm Gazete, 2012). Söz konusu değ ş kl kten sonrak değ ş m ncelend ğ nde, kırsal alandak 65 yaş ve üzer nüfusun toplam nüfus çer s ndek oranı y ne artış gösterm ş ve 2013 yılında %13.51 olan oran 2019 yılında %16.87'ye yükselm şt r (TÜİK, 2020).

Türk ye'de tarım sektörü ve kırsal alan ç çe g rm ş olup kırsal alanda yaşayanların büyük b r çoğunluğu tarım sektöründe çalışmaktadır. Tarım dışı gel r ve st hdam olanaklarının çeş tl l k arz etmed ğ kırsal kes mde, temel uğraş alanı ve geç m kaynağı tarım sektörüdür (Gümüş ve ark., 2012; Aşkın ve ark., 2013). Bununla b rl kte kırsalda yaşayan genç nüfus farklı nedenlerle tarımla uğraşmak stememekte ve kente göç etmekted r (Kurt, 2006; Olhan, 2011; Aşkın ve ark., 2013; Cebec ve ark., 2014;

Yalçın ve Kara, 2016; Sev nç ve ark., 2018). Türk ye'de kırsal alandan göç le b rl kte, kırsal nüfus çer s nde yaşlı nüfus oranı artmaktadır. Kırsal Kalkınma Özel İht sas Kom syonu raporunda da kırdan kente göçün neden olduğu sorunların başında yaşlanmanın geld ğ ve kırsalda emekl maaşı le geç nenler n sayısının arttığı bel rt lm şt r. Ayrıca raporda, üretken şgücünün kırsaldan göç etmes n n yaşlanma sorununu ağırlaştırdığına da yer ver lm şt r (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2018).

Genç nüfusun tarımdan uzaklaşması, yaşlanma olgusunu artırmakla b rl kte tarım sektörünü yaşlı nüfusun şgücüne bağımlı kılmaktadır (Aşkın ve ark., 2013). Türk ye'de de şgücü ver ml l ğ n n azalması tarım sektöründe karşılaşılab lecek muhtemel sorunlardan b r d r. Türk ye'de tarım şletmeler sah pler n n yaşlanması ve gençler n kentlere göç ederek tarımdan uzaklaşmaları gıda güvences n de tehd t eden unsurlardandır (Yıldız ve ark., 2017). Gıda güvences n n sağlanab lmes ç n tarımsal üret m n arttırılması ve tarımsal devamlılığın sağlanması öneml d r. Bu nedenle kırsal alanda yaşanan yaşlanma le lg l çalışmaların hız kazandırılması gerekmekted r. Ayrıca Türk ye'de şu ana kadar kırsal alanlardak yaşlanma ncelen rken genell kle genç ç ftç ler ele alınmış ve gençler n tarımda kalmalarının sağlanması ve göçün engellenmes ne yönel k çeş tl çalışmalar yapılmıştır (Olhan, 2011; Yakar 2012; Yalçın ve Kara, 2016; Aydın ve Eng nden z, 2017; Yıldız ve ark, 2017). Bununla b rl kte bu çalışmada gençler n dışında kalan ç ftç ler le görüşülmes ve kırsal alandak yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetler n devamlılığı açısından ncelenmes hedeﬂenm şt r. Çalışmanın ana amacı, ç ftç ler n kırsal alandak yaşlanma eğ l m , yaşlanmanın tarımsal faal yetlere etk s ve kend ler nden sonra tarımsal üret m n devamlılığına l şk n görüşler n n bel rlenmes d r. Ç ftç ler n yaşlanma eğ l mler tarımsal faal yetler açısından ncelen rken konu özell kle b tk sel üret m açısından ele alınmıştır. Çalışmada ayrıca ç ftç ler n kırsal alandan göç le lg l görüşler ne de yer ver lm şt r.

(3)

2.MATERYAL ve YÖNTEM

Bu çalışmanın ana materyal n İzm r l nde öneml b r b tk sel üret m bölges olan Küçük Menderes Havzasında, en fazla tarımsal üret m alanına sah p Ödem ş ve Bayındır lçeler nden seç lm ş mahallerdek ç ftç ler le 2019 yılında yapılan anket ver ler oluşturmaktadır.

İzm r l nde toplam tarım alanlarının %53.68' Küçük Menderes Havzasında bulunmaktadır (İzm r Büyükşeh r Beled yes , 2016).

Çalışma kapsamında Küçük Menderes Havzasında tarım alanı bakımından b r nc sırada yer alan Ödem ş ve k nc sırada yer alan Bayındır lçeler dâh l ed lm şt r. 2017 yılı t bar yle, Küçük Menderes Havzası çer s nde Ödem ş lçes %18.18, Bayındır lçes

%16.53'lük pay le toplam tarımsal üret m alanının %34.71' ne sah pt rler (İzm r İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2018).

Araştırmada gençler n dışında kalan ç ftç ler le görüşülmes hedeﬂenm şt r. Bu amaçla görüşülecek ç ftç ler n yaş sınırı bel rlen rken Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından desteklenen Genç Ç ftç Projes d kkate alınmıştır. Söz konusu proje le, tarımda sürdürüleb l rl ğ n sağlanması, genç ç ftç ler n g r ş mc l ğ n n desteklenmes , gel r düzey n n yükselt lmes , alternat f gel r kaynaklarının oluşturulması ve kırsalda genç nüfusun st hdamına katkı sağlayacak projeler n desteklenmes öngörülmekte, bu kapsamda da ç ftç ler n en az 18 yaşında, en fazla 41 yaşından gün almamış olması ön koşul olmaktadır. Bu yaklaşımla, bu çalışmada, genç ç ftç tanımı dışında yer alan 41 yaş ve üstü ç ftç lerle görüşülmüştür (T.C. Resm Gazete, 2016).

Araştırma kapsamında görüşülecek ç ftç sayısı oransal örnek hacm formülüyle hesaplanmıştır (Newbold, 1995).

n: Örnek büyüklüğü

N: Seç len lçelerdek toplam ç ftç sayısı (10720)

p: Oran (en yüksek örnek hacm ne ulaşmak ç n %50 alınmıştır) σpx2: Varyans

Araştırmada maks mum örnek hacm ne ulaşılmak stenm şt r. Bu amaçla p:0.50 ve (1-p):0.50 alınmıştır. Örnek hacm , %95 güven aralığı ve %9 hata payı kullanılarak bel rlenm ş ve buna göre 118 anket yapılması gerekt ğ hesaplanmıştır. Anketler n k lçe arasında dağılımında ç ftç sayılarının oransal katkıları d kkate alınmıştır. Buna göre, Ödem ş lçes nde 67, Bayındır lçes nde 51 ç ftç le anket yapılması gerekt ğ bel rlenm şt r. Ödem ş ve Bayındır lçeler nde anket çalışması gerçekleşt r leceğ mahaller n n seç m nde se her lçeden 2 dağ ve 2 ova mahalles olmak üzere mahallelerdek ç ftç sayısı göz önünde bulundurulmuştur. Anket sayılarının mahalleler arasında dağılımında ç ftç sayılarının toplama yaptığı oransal katkı d kkate alınmıştır. Buna göre, mahallelere göre yapılan anket sayısının dağılımı Ç zelge 1'de ver lm şt r.

B tk sel üret m n yoğun olarak yapıldığı Ödem ş ve Bayındır lçeler nde yaşlanma eğ l m ve tarımsal faal yetler n devamlılığına etk s n n bel rlenmes amacıyla yapılmış olan bu araştırmada, ç ftç ler n yaş gruplarına göre gruplara ayrılmış ve anal z ed lm şt r. Yaşa göre yapılan gruplandırmada ç ftç ler 41 le 54, 55-64 ve 65 ve üzer olmak üzere 3 gruba ayrılmıştır. Buna göre 1.

grupta 42 ç ftç , 2. grupta 47 ç ftç ve 3 grupta 29 ç ftç bulunmaktadır (Ç zelge 2).

Araştırmada, ele alınan değ şkenler n yaş grupları arasında fark göster p göstermed ğ stat st ksel olarak test ed lm şt r. Sürekl değ şkenler ç n normal dağılım test yapılmıştır. Değ şkenler n normal dağılışa uygunluğu Kolmogorov-Sm rnov test le bel rlenm şt r. Çalışmada anal z ed len tüm değ şkenler n normal dağılış göstermed ğ saptanmıştır. Bu nedenle k grup arasında fark olup olmadığının bel rlenmes nde Mann-Wh tney U, k den fazla grup arasında fark olup olmadığının bel rlenmes nde se Kruskall-Wall s test uygulanmıştır.

Ödem ş’ n Mahalleler Anket Sayısı Bayındır’ın Mahalleler Anket Sayısı

Bıçakçı 27 Pınarlı 24

Kaymakçı 26 Çınard b 11

Dem rc l 9 Buruncuk 9

P r nçç 5 Osmanlar 7

Toplam 67 Toplam 51

Ç zelge 1. Mahallelere göre anket sayılarının dağılımı Table 1. Sample d str but on by d str cts

Yaş Grupları Ç ftç Sayısı %

41-54 Yaş 42 35.60

55-64 Yaş 47 39.83

65+ Yaş 29 24.57

Toplam 118 100

Ç zelge 2. Yaşa göre ç ftç grupları Table 2. Farmer groups by age

(4)

Kes kl değ şkenler ç n gruplar arası farklılık olup olmadığı se K -Kare test le ortaya konulmuştur. Normal dağılış göstermeyen k zaman per yodu arasında fark olup olmadığının bel rlenmes se W lcoxon S gned Rank test kullanılmıştır (F eld, 2009).

3.ARAŞTIRMA BULGULARI

Görüşülen ç ftç lere ve şletmelere l şk n genel b lg ler

Görüşülen ç ftç ler n ortalama yaşı yaklaşık 58, eğ t m süres se yaklaşık altı yıl olarak bel rlenm şt r. Ç ftç ler yaklaşık 38 yıldır tarımla uğraşırken kend adlarına yaklaşık 34 yıldır tarımsal faal yette bulunmaktadır. Ç ftç a les yaklaşık dört k ş den oluşmakta ve hanede yaklaşık üç k ş yaşamaktadır (Ç zelge 3).

Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %38' n n tarım dışı b r gel r olduğu saptanmıştır. Ç ftç ler n yaklaşık %62's gel r n yalnızca tarımsal faal yetlerden elde etmekted r. Ç ftç ler n yaş gruplarına göre tarım dışı gel re sah p olma durumları arasında stat st k açıdan anlamlı b r farklılık vardır. Buna göre yaş ortalaması arttıkça tarım dışı gel re sah p olma oranları artmaktadır. Buna neden olarak, ç ftç ler n yaş ortalaması arttıkça emekl maaşı alma oranının artması göster leb l r (Ç zelge 4).

Görüşülen ç ftç ler n tarımsal üret mde bulundukları araz büyüklükler n n zaman çer s ndek değ ş m ncelenmek stenm ş, bu amaçla da 5 yıl önces ve sonrası ç n araz b lg ler alınmıştır. İncelenen şletmeler n ortalama toplam araz gen şl ğ 5 yıl önces ç n 39.57 dekar ken mevcut durumda 39.09 dekardır. İşletmeler n toplam araz gen şl ğ n n 5 yıl sonrasında 34.19 dekar olması beklenmekted r. İncelenen şletmelerdek toplam araz varlığının %86.79 g b büyük b r kısmını mülk araz , %8.48' n k ra le şlenen araz ve %4.72's n ortakçılıkla şlenen araz oluşturmaktadır. İşletmelerde ortalama sulanan araz 30.40 dekar, sulanmayan araz se 8.68 dekardır. İşletme araz ler ortalama 4.18 parçadan oluşmaktadır. (Ç zelge 5).

Kırsal alandak yaş ortalamasının ç ftç ler tarafından değerlend r lmes

Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %75' kırsalda tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının arttığını, yaklaşık %25' se artmadığını fade etm şlerd r. Yaş gruplarına göre ç ftç ler n tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının artması hakkındak görüşler ncelend ğ nde gruplar arasında stat ksel olarak anlamlı b r farklılık bulunmamaktadır (Ç zelge 6).

Demograﬁk Özell kler Ortalama

Yaş (yıl) 57.91

Eğ t m durumu (yıl) 5.95

Tarımsal faal yette bulunma süres (yıl) 38.16

Kend adına tarımsal faal yette bulunma süres (yıl) 33.87

A ledek b rey sayısı 4.18

Hanede yaşayan b rey sayısı 3.21

Ç zelge 3. Görüşülen ç ftç ler n demograﬁk özell kler Table 3. Demograph c character st cs of the farmers

Tarım Dışı Gel r 41-54

Yaş % 55-64

Yaş % 65+

Yaş % Ort. %

Tarım dışı gel re sah p

olanlar 8 19.05 20 42.55 17 58.62 45 38.14

Tarım dışı gel re sah p

olmayanlar 34 80.95 27 57.45 12 41.38 73 61.86

Toplam 42 100.00 47 100.00 29 100.00 118 100.00

Ç zelge 4. Görüşülen ç ftç ler n tarım dışı gel re sah p olma durumu

*K -kare test ne göre p<0.05 ç n anlamlıdır.

Table 4. Non-agr cultural ncome status of farmers

5 Yıl Önce Mevcut 5 Yıl Sonra

Toplam araz (daa) 39.57 39.09 34.19

Mülk araz (daa) 34.35 35.21 31.05

K ralanan araz (daa) 3.36 2.88 2.57

Ortak şlenen araz (daa) 1.87 1.00 0.57

Sulanan araz (daa) 30.64 30.40 26.19

Sulanmayan araz (daa) 8.93 8.68 8.00

Toplam parsel sayısı 4.30 4.18 3.77

Ç zelge 5. İncelenen şletmeler n araz durumuna l şk n b lg ler Table 5. Land structure of the surveyed farms

(5)

Kırsalda tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının arttığını fade eden ç ftç lere göre artışın başlıca neden gençler n kırsal alandan göç etmes d r (4.73). Ç ftç ler söz konusu fadeye kes nl kle katıldıklarını bel rtm şlerd r. Ç ftç ler doğurganlık oranının azalması fades ne (3.04) katılmada kararsız kalırken, sağlık koşullarındak y leşme (2.46) neden yle yaş ortalamasının artmasına katılmadıklarını bel rtm şlerd r. Yaş gruplarına göre kırsalda tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasındak artış nedenler le lg l fadelere katılma durumları, gruplar arasında stat ksel olarak anlamlı b r farklılık göstermemekted r. (Ç zelge 7).

Yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetlere etk s

Görüşülen ç ftç ler n, yaşlanmanın tarımsal faal yetlere etk s ne da r görüşler ncelend ğ nde, ç ftç ler yaşlılıktan dolayı tarımda çalışılan saat n azalması fades ne (4.06) katıldıklarını, yaşlılıktan dolayı şlenen alanın azalması (3.04), hayvan varlığının azalması (2.52), dışarıdan daha fazla şgücü tem n ed lmes (3.02) ve mak ne kullanımının artması fadeler ne (3.20) katılmakta kararsız kaldıklarını ve yaşlılıktan dolayı üret m desen n n değ şmes fadeler ne (2.31) se katılmadıklarını bel rtm şlerd r. Yaş gruplarına göre yaşlanmanın tarımsal faal yetlere etk s ncelend ğ nde, yaşlılıktan dolayı tarımda çalışılan saat n azalması, şlenen alan azalması, üret m desen değ şmes ve hayvan varlığının azalması fadeler stat st k açıdan anlamlı b r fark göstermekted r. Bu sonuçlara göre; ç ftç ler n yaşı arttıkça söz konusu fadelere katılım sev yeler n n arttığını söylemek mümkündür (Ç zelge 8).

Yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetlere etk s ncelend ğ nde, görüşülen ç ftç ler n 41 yaşından önce toprak hazırlığı (4.61), ek m/d k m (4.58), sulama (4.59), laçlama (4.47), gübreleme (4.60) ve hasat (4.69) g b tarımsal faal yetlere “da ma” katıldıkları gözlemlen rken, günümüzde toprak hazırlığı (3.47), ek m/d k m (3.36), sulama (3.46), laçlama (3.36), gübreleme (3.43) ve hasat (3.44) g b tarımsal faal yetlere “bazen” katıldıkları tesp t ed lm şt r. Yaş grupları t bar yle ncelend ğ nde 65 ve üstü yaş grubunda yer alan ç ftç ler n 41 yaşından önce toprak hazırlığı (4.31), ek m/d k m (4.41), sulama (4.17), laçlama (3.90), gübreleme (4.34) ve hasat (4.48) g b tarımsal faal yetlere “sık sık” katıldıkları gözlemlen rken günümüzde toprak hazırlığı (2.41), ek m/d k m (2.34), sulama (2.48), laçlama (2.28), gübreleme (2.45) ve hasat (2.45) g b tarımsal faal yetlere “nad ren”

katıldıkları tesp t ed lm şt r. W lcoxon S gned Rank test , görüşülen ç ftç ler n 41 yaş önce ve sonrasında tarımsal faal yetlere katılım sev yeler arasında stat st k açıdan anlamlı b r fark olduğunu göstermekted r. Buna göre, ç ftç ler n 41 yaş sonrasında tarımsal faal yetlere katılım sev yeler yaşa bağlı olarak azalmaktadır (Ç zelge 9).

41-54

Yaş % 55-64

Yaş % 65+

Yaş % Ç ftç

Sayısı %

Yaş ortalaması

artmaktadır 35 83.33 34 72.34 20 68.97 89 75.42

Yaş ortalaması

artmamaktadır 7 16.67 13 27.66 9 31.03 29 24.58

Toplam 42 100.00 47 100.00 29 100.00 118 100.00

Ç zelge 6. Görüşülen ç ftç ler n tarımla uğraşan kes m n yaşlanması hakkındak görüşler Table 6. Farmers' v ews on agr cultural populat on age ng

41-54 Yaş 55-64 Yaş 65+ Yaş Ort.* Standart Sapma

Gençler n kırsal alandan göç etmes 4.66 4.85 4.65 4.73 0.69

Doğurganlık oranının azalması 3.00 3.29 2.70 3.04 1.64

Sağlık koşullarındak y leşme 2.26 2.68 2.45 2.46 1.51

Ç zelge 7. Görüşülen ç ftç lere göre kırsalda tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının artmasının nedenler

*1)H ç Katılmıyorum 2) Katılmıyorum 3) Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 4) Katılıyorum 5) Kes nl kle Katılıyorum Table 7. Reasons of age ng n the agr cultural populat on n rural areas accord ng to the farmers

41-54 Yaş

55-64 Yaş

65 +

Yaş Ort.* Std.

Sapma

Tarımda çalışılan saat n azalması** 3.29 4.32 4.76 4.06 1.38

İşlenen alan azalması** 2.24 3.19 3.97 3.04 1.66

Üret m desen değ şmes ** 1.79 2.19 3.28 2.31 1.48

Hayvan varlığının azalması** 1.98 2.36 3.55 2.52 1.68

Dışarıdan daha fazla şgücü tem n ed lmes 2.83 3.04 3.24 3.02 1.65

Mak ne kullanımının artması 3.00 3.26 3.41 3.20 1.59

Ç zelge 8. Görüşülen ç ftç ler n yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetlere etk s ne l şk n görüşler

*1)H ç Katılmıyorum 2) Katılmıyorum 3) Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 4) Katılıyorum 5) Kes nl kle Katılıyorum

**Kruskal Wall s test ne göre p<0.05 ç n anlamlıdır

Table 8. Farmers v ew on the eﬀect of age ng tendency on agr cultural act v t es

(6)

Ç ftç ler n tarımın çocukları ç n b r gelecek oluşturması le lg l görüşler

Görüşülen ç ftç ler tarım sektörünün çocukları ç n b r gelecek oluşturduğu (2.35) fades ne katılmadıklarını bel rtm şlerd r. Yaş gruplarına göre ç ftç ler n tarım sektörünün çocukları ç n b r gelecek oluşturması fades ne katılım düzey ncelend ğ nde gruplar arasında stat ksel olarak anlamlı b r farklılık bulunmamaktadır (Ç zelge 10).

Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %40'ı gelecek nes llere tarım sektörünü tavs ye ett ğ n söylerken, yaklaşık %60'ı gelecek nes llere tarım sektörünü tavs ye etmed ğ n söylem şt r. Yaş grupları le ç ftç ler n gelecek nes llere tarım sektörünü tavs ye etme durumları arasında stat ksel olarak anlamlı b r farklılık bulunmamaktadır (Ç zelge 11).

Ç ftç ler n tarımsal faal yetler n devamlılığına l şk n görüşler

Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %42's kend ler nden sonra tarımsal üret me devam edecek b r /b r ler n n olduğunu bel rtm şt r.

Kend s nden sonra tarımsal üret m n devam edeceğ n bel rten ç ftç ler n yaklaşık %90'ı üret m devam ett recek k ş n n çocuğu olduğunu söylerken, yaklaşık %10'u tarımsal üret me b r yakınının devam ett receğ n söylem şt r. Yaş gruplarına göre ç ftç ler n kend ler nden sonra tarımsal üret m n devam ett r lmes durumu ncelend ğ nde gruplar arasında stat st k açıdan anlamlı b r farklılık göstermemekted r (Ç zelge 12).

41-54 Yaş 55-64 Yaş 65 + Yaş Ort.*

41 Yaş Önces

Mevcut Durumda

Toprak hazırlığı** 4.79 4.33 4.64 3.34 4.31 2.41 4.61 3.47

Ek m/D k m** 4.69 4.17 4.57 3.26 4.41 2.34 4.58 3.36

Sulama** 4.88 4.29 4.60 3.32 4.17 2.48 4.59 3.46

İlaçlama** 4.67 4.21 4.64 3.28 3.90 2.28 4.47 3.36

Gübreleme** 4.74 4.31 4.64 3.26 4.34 2.45 4.60 3.43

Hasat** 4.76 4.21 4.74 3.36 4.48 2.45 4.69 3.44

Ürün şleme** 4.14 3.76 3.81 2.83 3.55 2.00 3.86 2.96

Ürün depolama** 4.02 3.50 4.26 3.13 3.31 1.69 3.64 2.91

Taşıma** 4.12 3.67 4.34 3.15 3.93 2.00 4.16 3.05

Pazarlama** 4.43 4.00 4.23 3.11 4.28 2.28 4.31 3.22

Ç zelge 9. Görüşülen ç ftç ler n tarımsal faal yetlere katılım sev yes

*1)H ç 2) Nad ren 3) Bazen 4)Sık Sık 5) Da ma

**W lcoxon S gned Rank test ne göre p<0.05 ç n anlamlıdır.

Table 9. Farmers part c pat on levels on agr cultural act v t es

41-54 Yaş

55-64 Yaş

65 +

Sapma

Tarım sektörü çocuklar ç n gelecek oluşturur 2.48 2.38 2.10 2.35 1.47

Ç zelge 10. Görüşülen ç ftç ler n çocuklarının geleceğ açısından tarım sektörüne bakışı

*1) H ç Katılmıyorum 2) Katılmıyorum 3) Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 4) Katılıyorum 5) Kes nl kle Katılıyorum Table 10. Farmers' v ew on agr cultural sector n terms of the r ch ldren's future

41-54

Yaş % 55-64

Yaş % 65+

Yaş % Ort. %

Tavs ye eder m 19 45.24 16 34.04 12 41.38 47 39.83

Tavs ye etmem 23 54.76 31 65.96 17 58.62 71 60.17

Toplam 42 100.00 47 100.00 29 100.00 118 100.00

Ç zelge 11. Görüşülen ç ftç ler n gelecek nes llere tarım sektörünü tavs ye etme durumları Table 11. Farmers' v ew on recommend ng agr cultural sector to future generat ons

41-54

Yaş % 55-64

Yaş % 65+

Yaş % Ort. %

Devam edecek a le b rey /yakının

olması 19 45.24 18 38.30 12 41.38 49 41.53

Devam edecek a le b rey /yakının

olmaması 23 54.76 29 61.70 17 58.62 69 58.47

Toplam 42 100.00 47 100.00 29 100.00 118 100.00

Ç zelge 12. Görüşülen ç ftç ler n kend ler nden sonra tarımsal üret m n devam ett r lmes durumu Table 12. The cont nu ty of agr cultural product on after the nterv ewed farmers

(7)

Ç ftç ler n kend ler nden sonra tarımsal üret me devam ed lmemes n n nedenler n n başında çocuklarımın/yakınlarımın tarımla uğraşmak stememes fades (4.54) gelmekted r. Bunu çocuklarımın/yakınlarımın tarımsal üret mden yeterl gel r sağlanamayacağını düşünmes (4.46), çocuklarımın/yakınlarımın farklı b r mesleğ n n olması (4.19), ve çocuklarımın/yakınlarımın kırsal alandan göç etm ş olması (3.81) zlemekted r. Çocuklarımın/yakınlarımın farklı b r mesleğ n n olması ve çocuklarımın/yakınlarımın tarımla uğraşmak stememes fadeler ne katılım yaş gruplarına göre stat st k açıdan farklılık göstermekted r. Buna göre, bu fadelere katım oranı 41-54 yaş grubundak ç ftç lerde d ğer yaş gurubundak lere daha düşüktür (Ç zelge 13).

Ç ftç ler n haneler nden göç olma durumu ve göç le lg l görüşler

Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %60'ı haneler nden göç edenler n olduğunu bel rtm şt r. Göç edenler n yaklaşık %17's n n son 3 yıl, %24'ünün son 5 yıl, %31' n n son 10 yıl ve %28' n n daha esk den göç ett kler tesp t ed lm şt r. Göç etmek ç n terc h ed len yerler n başında %39 le kend yaşadığı l merkez gelmekted r. Bunu, %30 le kend yaşadığı lçe merkez ve %27' le d ğer büyükşeh rler zlemekted r. Ç ftç ler n sadece %11' haneden göç edenler n ger dönme ht mal n n bulunduğunu fade etm şlerd r. Ç ftç ler n yaş gruplarına göre haneler nde göç olma durumları ncelend ğ nde gruplar arasında stat st k açıdan anlamlı b r l şk vardır. Buna göre yaş ortalaması arttıkça haneler nde göç olma oranları artmaktadır (Ç zelge 14).

Ç ftç ler n kırsal alandan göçün nedenler ne l şk n görüşler ncelend ğ nde; ş mkanlarının yeters z olması (4.76) fades ne kes nl kle katıldıklarını bel rt rken, şeh r yaşantısının daha caz p olması (4.14), sosyal mkanların yeters z olması (3.91) ve toprağın ver ms zl ğ n n göç oranlarını artırması (3.69) fadeler ne katıldıklarını bel rtm şlerd r. Ç ftç ler ulaşım mkanlarının yeters z olması (2.45), çme suyu mkanlarının yeters z olması (2.14), let ş m mkanlarının yeters z olması (1.81) ve elektr k mkanlarının yeters z olması (1.69) fadeler ne katılmadıklarını bel rtm şlerd r. Yaş gruplarına göre ç ftç ler n kırsal alandan göçün nedenler ne l şk n görüşler ncelend ğ nde gruplar arasında stat ksel olarak anlamlı b r farklılık bulunmamaktadır (Ç zelge 15).

41-54 Yaş

55-64 Yaş

65 +

Sapma Çocuklarımın/yakınlarımın tarımla uğraşmak stememes *** 4.26 4.79 4.50 4.54 1.03 Çocuklarımın/yakınlarımın tarımsal üret mden yeterl gel r

sağlanamayacağını düşünmes 4.13 4.66 4.56 4.46 1.17

Çocuklarımın/yakınlarımın farklı b r mesleğ n n olması** 3.52 4.59 4.44 4.19 1.41 Çocuklarımın/yakınlarımın kırsal alandan göç etm ş olması 3.48 3.86 4.19 3.81 1.60 Bu şle uğraşacak çocuğumun/yakınımın olmaması 1.96 1.66 2.19 1.88 1.54 Ç zelge 13. Görüşülen ç ftç ler n kend ler nden sonra tarımsal üret me devam ed lmeme nedenler ne l şk n görüşler

*1)H ç Katılmıyorum 2) Katılmıyorum 3) Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 4) Katılıyorum 5) Kes nl kle Katılıyorum

**Kruskal Wall s test ne göre p<0.05 ç n anlamlıdır.

*** Kruskal Wall s test ne göre p<0.1 ç n anlamlıdır.

Table 13. Farmers' v ew on the reasons for d scont nu ty of agr cultural product on after them

41-54

Yaş % 55-64

Yaş % 65+ Yaş % Ort. %

Göç edenler n olması 18 42.86 34 72.34 19 65.52 71 60.17

Göç edenler n

olmaması 24 57.14 13 27.66 10 34.48 47 39.83

Toplam 42 100.00 47 100.00 29 100.00 118 100.00

Ç zelge 14. Görüşülen ç ftç ler n haneler nden göç olma durumu

*K -kare test ne göre p<0.05 ç n anlamlıdır.

Table 14. Household m grat on status of the nterv ewed farmers

(8)

4.SONUÇ ve ÖNERİLER

Türk ye'de 21. yüzyıla g r l rken kırsal nüfusun azalmasıyla b rl kte yaş yapısında da öneml değ ş mler meydana gelmeye başlamıştır. Yarım yüzyılı aşan b r süred r göç veren kırsal alanlarda doğurganlık oranlarının da azalmasıyla kırsal nüfus ülke ortalamasının üzer nde hızlı b r yaşlanma sürec ne g rm şt r (Akgül, 2018). Bu durum kırsal alanların geç m kaynağını oluşturan tarım sektörünün öneml sorunlarından b r hal ne gelm şt r. Yaşlanma eğ l m n n artmasıyla b rl kte nüfus artış hızının azalması da kırsal alanda karşılaşılab lecek sorunlardan b r d r.

Yaşlanmayla b rl kte, hastalıklar, ﬁz ksel akt v telerde azalmalar, güç kaybı g b sorunlar oluşmaktadır (Gökulu ve ark., 2014).

Yapılan b r çalışmada yaşlıların ﬁz ksel akt v te düzeyler ncelenm ş ve yaşlı b reyler n, gençlerden daha az ﬁz ksel akt v teye katıldıkları ve çalışma kapas teler n n lerleyen yaşlarda %25-30 oranında azaldığı bel rt lm şt r (Soyuer ve Soyuer, 2008). Buna göre, tarım sektöründe çalışan b reyler n yaşlanma eğ l m çer s nde olması lerleyen yıllarda bu b reyler n tarımsal faal yetlere katkısının g derek azalacağını göstermekted r. N tek m görüşülen ç ftç ler n de yaşlanmanın tarımsal faal yetlere etk s ne da r görüşler ncelend ğ nde, yaşlanma le b rl kte tarımda çalışılan saat n azalması fades ne katıldıklarını bel rtm şlerd r. Bunun yanında yaşlanma eğ l m n n tarımsal faal yetlere etk s ncelend ğ nde, 65 yaş ve üstü grupta yer alan ç ftç ler n 41 yaşından önce toprak hazırlığı, ek m/d k m, sulama, laçlama, gübreleme ve hasat g b tarımsal faal yetlere “sık sık” katıldıkları gözlemlen rken mevcut durumda bu faal yetlere “nad ren” katıldıkları tesp t ed lm şt r. Buna göre, ç ftç ler n 41 yaş sonrasında tarımsal faal yetlere katılım sev yeler yaşa bağlı olarak azaldığı bel rlenm şt r.

Yapılan çalışmalarda gençler n kırsal alandan göç etmes yle b rl kte yaşlanmanın arttığı ve bu durumun öneml b r sorun olduğu bel rt lm şt r (Kutlar, 2014; Küçük, 2016; Yalçın ve Kara, 2016). Görüşülen ç ftç ler n yaklaşık %75' g b büyük b r kısmı, kırsalda tarımla uğraşan kes m n yaş ortalamasının arttığını ve bu durumun en büyük neden n n se gençler n kırsal alandan göç etmes olduğunu fade etm şlerd r. Gençler n kırsal alandan göç etmes n n başlıca nedenler arasında kent n çek c ve kırsalın t c etk s bulunmaktadır. Tarım alanlarının azalması, tarımda mak neleşmen n yaygınlaşmasına bağlı olarak tarımsal st hdamın azalması, tarım dışı ş olanaklarının az olması, sosyal ve ekonom k yeters zl kler g b durumlar kırsalın t c l ğ n artırırken; kent yaşamının caz bes , sosyal h zmetler n yaygınlığı, ulaşım mkânlarının gel şm şl ğ , sanay ve h zmet sektörünün gel şm şl ğ ve buna bağlı olarak ş mkanlarının fazla ve çeş tl olması g b durumlar kent n çek c l ğ n artırmaktadır (Kocaman, 2014, Evl moğlu ve İnak, 2017; Şenol, 2018; Açmaz ve Özden, 2019, Ateş ve ark., 2020). Bu g b nedenlerden dolayı genç nüfus daha çok kent hayatını terc h ederek tarımsal üret mden uzaklaşmaktadır.

Ç ftç ler n yaklaşık %56'sı tarımsal faal yetlere devam etmek stememekte ve tarım sektörünün çocukları ç n b r gelecek oluşturmadığını düşünmekted rler. Ç ftç ler n tarım sektörünün devamlılığına l şk n serg lem ş oldukları bu tutumun başlıca nedenler nden b r ekonom k faktörlerd r. Üret mde kullanılan g rd ﬁyatlarının yüksek olması, pazarlama koşulları ve dış kaynak arayışı ç nde olmaları üret c y daha zorlu ekonom k koşulların altına sokmaktadır. Bununla b rl kte ç ftç ler tarımsal faal yetlere devam etmek stemed kler g b gelecek nes llere tarımsal faal yetler tavs ye etmemekted rler. Ç ftç ler n yaklaşık %58' kend ler nden sonra çocuklarının/yakınlarının tarımsal faal yetlere devam etmeyeceğ n bel rtm şlerd r. Ç ftç ler n yaş ortalamasının artması ve çocuklarının/yakınlarının kend ler nden sonra tarımsal faal yetlere devam etmemes tarımsal faal yetler n devamlılığı açısından b r r sk oluşturmaktadır. Artan nüfusla b rl kte gıda ht yaçlarının da g derek arttığı b r gerçek karşısında tarımsal faal yetler n devamlılığının sağlanamaması öneml d r. Tarımsal faal yetler devam ett recek olan genç nüfusun kırsal alanda kalmaları ve tarımsal faal yetler devam ett rmeler n n önünde duran nedenler n bel rlenmes ve bunların ortadan kaldırılması gerekmekted r.

41-54 Yaş

55-64 Yaş

65 +

Sapma

İş mkanlarının yeters z olması 4.76 4.68 4.90 4.76 0.71

Şeh r yaşantısının daha caz p olması 4.24 4.26 3.79 4.14 1.40

Sosyal mkanların yeters z olması 3.88 4.02 3.76 3.91 1.47

Toprağın ver ms zl ğ n n göç oranlarını artırması 3.98 3.53 3.55 3.69 1.49

Eğ t m mkanlarının yeters z olması 3.69 3.51 3.17 3.49 1.61

Şeh rlerde yaşayan akraba, dost, arkadaş g b k ş lerle b r arada

olma steğ 3.40 3.32 2.72 3.20 1.59

Sağlık mkanlarının yeters z olması 2.76 3.21 2.66 2.92 1.58

Ulaşım mkanlarının yeters z olması 2.40 2.66 2.17 2.45 1.47

İçme suyu mkanlarının yeters z olması 1.76 2.21 2.59 2.14 1.37

İlet ş m mkanlarının yeters z olması 1.74 1.81 1.90 1.81 0.95

Elektr k mkanlarının yeters z olması 1.62 1.68 1.83 1.69 0.81

Ç zelge 15. Görüşülen ç ftç ler n kırsal alandan göçün nedenler ne l şk n görüşler

*1) H ç Katılmıyorum 2) Katılmıyorum 3) Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 4) Katılıyorum 5) Kes nl kle Katılıyorum Table 15. Farmers' v ew about the reasons of m grat on from rural areas

(9)

Araştırmanın yapıldığı yörede ortalama şletme büyüklüğü 39.09 dekar olarak bel rlenm ş ve Türk ye ortalamasının altında olduğu tesp t ed lm şt r. Söz konusu küçük a le şletmeler n n tarımsal faal yetler ndek devamlılığın sağlanması ç n ver len destekler n arttırılması öneml d r. Küçük a le şletmeler ne ver lecek destekler n yanında gençler n kırsal alanda tutulmasına yönel k önlemler n alınması gerekmekted r. Bu kapsamda tarımsal faal yetlere olan lg n n artırılab lmes , kırsalın çek c yönler n n artırılab lmes , göçün önleneb lmes ve tarım sektörünün geleceğ ç n genç ç ftç lere 2016 yılından bu yana ver len Genç Ç ftç Projes H be Desteğ g b destekler arttırılmalı, mevcut destek ve projeler n eks k ya da yanlış kısımları tesp t ed lmel ve en kısa sürede rev ze ed lmel d r.

Kırsal alandan göçün engelleneb lmes ve tarımsal faal yetler n devamlılığının sağlanab lmes ç n kırsal bölgelerde ekonom k get r s olan faal yetler n arttırılması gerekmekted r (Ateş ve ark., 2020). Kırsal alanlarda tarıma dayalı sanay ye yönel k yatırımların desteklenmes le tarımsal ürünlere katma değer sağlanması ve yen ş mkânlarının yaratılması büyük önem taşımaktadır. Bunun yanısıra kırsal alanda yen ş olanaklarının yaratılab lmes ve kırsal alanların çek c özell kler n n artırılab lmes ç n agro-tur zm g b tarım dışı faal yetler n gel şt r lmes gerekmekted r. Bu kapsam da kırsal alanların doğal güzell kler , doğal ürünler g b çek c özell kler ön plana çıkarılmalı ve sosyal medyanın gücünden yararlanarak duyurulmalıdır.

Araştırmacıların Katkı Oranı Beyan Özet

Yazarlar makaleye eş t oranda katkı sağlamış olduklarını ve nt hal yapmadıklarını beyan eder.

Çıkar Çatışması Beyanı

Makale yazarları aralarında herhang b r çıkar çatışması olmadığını beyan ederler.

KAYNAKLAR

Açmaz, M.Ö. ve Özden, A. T. (2019). Kentsel Kr z n Çözümünde Kırsalın Yen den Düşünülmes : Kent-Kır İl şk s ne Bütüncül B r Bakış Öner s . Kent, İnşaat ve Ekonom Kongres (2-4 Mayıs, Gaz antep), 1-16 ss.

Ahmad, W.I.W. Isma l, Z. and Rahman, A. H.A. (2011). Ag ng and Econom c Part c pat on of Older Populat on n Rural Malays a.

Internat onal Journal of Human t es and Soc al Sc ence, 1(9): 128-133.

Akgül, H. 2018. Aksu İlçes nde (Isparta) Kırsal Nüfusun Yaşlanması ve Yaşlı Nüfusun Sorunları. Süleyman Dem rel Ün vers tes Sosyal B l mler Enst tüsü Coğrafya Anab l m Dalı, Yüksek L sans Tez .

Aşkın, E. Ö. Yayar, R. ve Oktay, Z. (2013). Kırsal Göçün Ekonometr k Anal z : Yeş lyurt İlçes Örneğ . Cumhur yet Ün vers tes İkt sad İdar B l mler Derg s , 14(2): 231-252.

Ateş, H. Rad, S. Sarıca, D. Zereyak, E. Ataseven, Z. Dem rcan, V. ve Budak, D. (2020). Tarımda İst hdam, Kırsalın ve Tarımın Geleceğ nde Gençl k ve Kadın. Türk ye Z raat Mühend sl ğ 9. Tekn k Kongres , (13-17 Ocak, Ankara), 665-685 ss.

Aydın, B.C. ve Eng nden z. S. 2017. Kırsal kes mde gençler n st hdam sorunları: Türk ye üzer ne b r nceleme. Kayıt Dışı İst hdam ve Ekonom , (Eds: S. Koç, A. Orhan, M.Ç. Gözen), Umuttepe Yayınları, Kocael , ss.141-158.

Başel, H. (2006). İç Göçün Sonuçları ve İşgücüne Etk ler . Journal of Soc al Pol cy Conference, 0(51): 287-321.

Bulduk, E. Ö. (2014). Yaşlılık ve Toplumsal Değ ş m. Türk ye Sosyal Araştırmalar Derg s , 18(2): 53-60.

Cebec , B. E., Oruç E. ve Kurtaslan, T. (2014). Kırsal Alanda Yaşayan Çocukların Gelecek Yaşamları ve Tarım Sektörü Konusundak Düşünceler . Türk ye 11. Tarım Ekonom s Kongres , (3-5 Eylül, Samsun), 290-299 ss.

Curr e M., Ph l p L. (2019). Rural Age ng. In: Gu D., Dupre M. (eds) Encycloped a of Gerontology and Populat on Ag ng.

Spr nger, Cham.

Çuhadar, S. ve Lordoğlu, K. (2016). Demograﬁk Dönüşüm Sürec nde Türk ye'de Yaşlanma ve Sorunlar. İstanbul Ün vers tes S yasal B lg ler Fakültes Derg s , 0(54): 63-80.

Evl moğlu, U. ve İnak, C. (2017). Türk ye'de İç Göçler n İstat st k Bölge B r mler Sınıﬂandırması 1'e Göre İt c ve Çek c Güçler Yaklaşımıyla Değerlend r lmes (2008-2016). I. Uluslararası Kahramanmaraş Yönet m, Ekonom ve S yaset Kongres , (12- 14 Ek m, Kahramanmaraş), 532-562ss.

Fas na, O. O. (2013). Farmers Percept on of the Eﬀect of Ag ng on the r Agr cultural Act v t es n Ondo State, N ger a. Venets:

The Belogradch k Journal for Local H story, Cultural Her tage and Folk Stud es, 4(3): 371-387.

F eld, A., 2009. D scover ng Stat st cs Us ng SPSS (Introduc ng Stat st cal Method). 3rd ed t on-Sage Publ cat ons Ltd.

Gökulu, G. Uluocak, Ş. Aslan, C. ve B l r, O. (2014). Çanakkale Merkez nde 65 Yaş ve Üzer Yaşlıların Yaşam Kal tes n Etk leyen Faktörler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Derg s , 7(34): 666-677.

Guo, G. Wen, Q. and Zhu, J. (2015). The Impact of Ag ng Agr cultural Labor Populat on on Farmland Output: From the Perspect ve of Farmer Preferences. Mathemat cal Problems n Eng neer ng, 2015:1-7.

Gümüş, S.G. Olgun, F. A. ve Adanacıoğlu, H. (2012). Türk ye'de Kırsal Alanda Yoksulluğu Azaltma ve Gel r Çeş tl l ğ Yaratma Olanakları. Ege Ün vers tes Z raat Fakültes Derg s , 49(3): 275-286.

(10)

He de-Ottosen, S. (2014). The Age ng of Rural Populat ons: Ev dence on Older Farmers n Low- and M ddle-Income Countr es.

HelpAge Internat onal, London.

İzm r Büyükşeh r Beled yes , 2016. Küçük menderes havzası sürdürüleb l r kalkınma ve yaşam stratej s . http://www. zm r.bel.tr/YuklenenDosyalar/Yay nlar/30_06122017_093127_ku%C3%A7uk_menderes_havzas _surduruleb

l r_kalk nma_ve_yasam_stratej s . Er ş m: N san 2019.

İzm r İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2018. Tarım stat st kler . https:// zm r.tar morman.gov.tr/Menu/88/2017. Er ş m: Ek m 2018

K m, Y. K m, D. Park, K. and K m, D. (2014). A Study on Analys s of Industr al Injury Character st cs of Ag ng Workers n Agr culture. Journal of the Ergonom cs Soc ety of Korea, 33(6): 477-486.

Kocaman, S. (2014). Kentsel Alanlara Göç Eden Kırsal Nüfusun Kentsel Uyumu ve Kentl leşme Düzey Üzer ne Uygulamalı B r Araştırma: Ağrı Örneğ . Uluslararası Sosyal Araştırmalar Derg s , 7(34): 335-349.

Kurt, H. (2006). Göç Eğ l mler ve Olası Etk ler . Yönet m B l mler Derg s , 4(1): 148-178.

Kutlar, İ. (2014). Türk ye'de Kırdan Kente Göçün Tarımsal Üret me Etk ler . Türk ye 11. Ulusal Tarım Ekonom s Kongres , (3-5 Eylül, Samsun), 404-408 ss.

Küçük, M. (2016). Kırsal Alanlarda Yaşlı Yerel Halkın Karşılaştığı Sorunlar: Konya İl Derebucak İlçes Üzer ne B r İnceleme.

Afyon Kocatepe Ün vers tes Sosyal B l mler Derg s , 18(1): 29-48.

M tchell, J. Bradley, D. W lson, J. and Go ns, R.T. (2008). The Ag ng Farm Populat on and Rural Ag ng Research. Journal of Agromed c ne, 13(2): 95-109.

M lovanov c, V. and Smutka, L. (2020). Populat ng Ag ng n Rural Ind a: Impl cat on for Agr culture and Smallholder Farmers.

Populat on Age ng, (13): 305–323.

Newbold, P. 1995. Stat st cs for Bus ness and Econom cs. New Jersey: Prent ce Hall.

Olhan, E. 2011. Türk ye'de Kırsal İst hdamın Yapısı. B rleşm ş M lletler Ortak Programı “Herkes İç n İnsana Yakışır İş: Ulusal Gençl k İst hdam Programı Antalya P lot Bölge Uygulaması”. http://www.undp.org/content/dam/turkey/docs/

projectdocuments/PovRed/ MDG_F_1928/UNDP-TR-YEM_K rsal%20Ist hdam.pdf. Er ş m: Mart, 2020.

Poungchompu S. Tsuneo K. and Poungchompu P. (2012). Aspects of the Ag ng Farm ng Populat on and Food Secur ty n Agr culture for Tha land and Japan. Internat onal Journal of Env ronmental and Rural Development, 3(1): 102-107.

Sev nç, G. Davran, M.K. ve Sev nç, M. R. (2018). Türk ye'de Kırdan Kente Göç ve Göçün A le Üzer ndek Etk ler . İkt sad İdar ve S yasal Araştırmalar Derg s , 3(6): 70-82.

Soyuer, F. ve Soyuer, A. (2008). Yaşlılık ve F z ksel Akt v te. İnönü Ün vers tes Tıp Fakültes Derg s , 15(3): 219-224.

Spesna, D. Pospech, P. Nohel, F. Drl k, J. and Del n, M. (2009). Ag ng of the Agr cultural Workforce n Relat on to The Agr cultural Labour Market.Agr c. Econ. – Czech , 55(9): 424-435.

Şenol, E. (2018). Kırdan Kente Göçün Kırsal Alanlara Etk ler : Boraboy Köyü Örneğ (Amasya Taşova). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Derg s , 11(55): 407-421.

T.C. Kalkınma Bakanlığı, Onuncu kalkınma planı. 2014. Yaşlanma özel ht sas kom syonu raporu. http://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2018/10/10_Yaslanma.pdf. Er ş m: Eylül 2019.

T.C. Kalkınma Bakanlığı, On b r nc kalkınma planı. 2018. Kırsal kalkınma özel ht sas kom syonu raporu.

http://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/ K rsalKalk nmaOzelIht sasKom syonuRaporu.pdf . Er ş m: N san 2020.

T.C. Resm Gazete. 2012. On üç lde büyükşeh r beled yes ve y rm altı lçe kurulması le bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değ ş kl k yapılmasına da r kanun. https://www.resm gazete.gov.tr/esk ler/2012/12/20121206-1.htm.

Er ş m: Kasım, 2019.

T.C. Resm Gazete. 2016. Kırsal kalkınma destekler kapsamında genç ç ftç projeler n n desteklenmes hakkında tebl ğ.

https://www.resm gazete.gov.tr/esk ler/2018/03/20180324-14.htm. Er ş m: Kasım, 2019.

Tek n, Ç.S. ve Kara, F. (2018). Dünyada ve Türk ye'de Yaşlılık. Uluslararası B l msel Araştırmalar Derg s , 3(1): 219-229 TÜİK. 2020. TÜİK ver tabanı. www.tu k.gov.tr . Er ş m: Mart, 2020.

U N F PA , 2 0 1 9 . S t a t e o f w o r l d p o p u l a t o n . I n d c a t o r s . h t t p s : / / w w w. u n f p a . o rg / s t e s / d e f a u l t / ﬁ l e s / p u b - pdf/UNFPA_PUB_2019_EN_State_of_ World_Populat on.pdf . Er ş m: N san, 2020.

Un ted Nat ons, 2015. World populat on age ng 2015. https://www.un.org/en/development/desa/populat on/

publ cat ons/pdf/age ng/WPA2015_Report.pdf. Er ş m: Mart, 2020.

Un ted Nat ons, 2019. World populat on age ng 2019. https://www.un.org/en/development/desa/populat on/

publ cat ons/pdf/age ng/WorldPopulat onAge ng2019-Report.pdf. Er ş m: Mart, 2020.

Uyanık, Y. (2015). Yaşlılık, Yaşlanan Nüfus ve Sosyal Pol t ka. İş ve Hayat Derg s , 3(5): 67-100.

Ünal, Ç. (2015). Türk ye Nüfusunun Yaşlanma Endeks ve Potans yel Destek Oranlarının Dağılımı. Hasan Al Yücel Eğ t m Fakültes Derg s , 12(23): 235-249.

World Bank, 2020. World Bank data. www.worldbank.org.tr. Er ş m: Mart, 2020.

(11)

Yakar M. (2012). İç ve Dış Göçler n Kırsalda Nüfusun Yaş Yapısına Etk s : Em rdağ İlçes Örneğ . Coğraﬁ B l mler Derg s , 10(2): 129-149.

Yalçın, G.E. ve Kara, F.Ö. (2016). Kırsal Göç ve Tarımsal Üret me Etk ler . Harran Tarım ve Gıda B l mler Derg s , 20(2): 154- 158.

Yıldız, D. Yıldız Çakır, N. Ilgaz, Y. Güneş, Ş. M. ve Yıldız, D. (2017). Türk ye Tarımı'nın Yapısal Geleceğ . Türk ye'dek Tarımsal İşgücünün Demograﬁk ve Yapısal Dönüşümü Projes Ön Raporu, Su Pol t kaları Derneğ Uygulama Araştırma Merkez , Ankara.

Zou, B. M shra, A. K. and Luo, B. (2018). Ag ng Populat on, Farm Success on, and Farmland Usage: Ev dence from Rural Ch na.

Land Use Pol cy, 77: 437-445.