Değerli öğrenciler, TYT Türkçe 12. dersimizde cümle türleri konusunu hatırlayacağız. Sadık Uygun yayınlarının kavram haritalarındaki bilgileri kısaca anlatıp sonra alıştırma ve testler yapacağız.
1-YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER 1. Fiil (Eylem) Cümlesi
• Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerdir.
✓ Bu yıl tatile gidemeyebilirim.
Fiil
✓ İnsan bazen durup düşünmeli.
Fiil 2. Ad (İsim) Cümlesi
• Yüklemi ek eylem almış ad ya da ad soylu sözcüklerdir.
✓ Hayat bazen çok zordur.
Ad
✓ Bir kıyamettir kopacak ufuklarda.
Ad
**Fiilimsiler ad soylu sözcükler olduğu için fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler, ad cümlesi kabul edilir.
✓ Başarıya giden yol çalışmaktır. (Ad cümlesi) Fiilimsi
DİKKAT: Kökteş ve sesteş sözcüklerin yüklem olarak kullanıldığı cümlelerde sözcüklerin cümledeki anlamlarına bakılmalıdır.
✓ Onunla aramızda çok fark vardı. (Ad cümlesi)
✓ Dün sekizde eve vardı. (Fiil cümlesi)
2-YÜKLEMİN YERİNE (ÖGE DİZİLİŞİNE) GÖRE CÜMLELER 1. Kurallı (Düz) Cümle
• Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
✓ Yine başı derde girdi.
Yüklem
✓ Yazdığı en hacimli eseri buydu.
Yüklem
2. Devrik (Kuralsız) Cümle
• Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir.
✓ Duymuyor beni kimseler.
Yüklem
✓ Pır pır yaldızlanırdı kanatları kahkaha kuşlarının.
Yüklem
3. Eksiltili Cümle
• Yüklemi olmayan cümlelerdir.
• Eksiltili cümlelerin sonunda üç nokta (...) kullanılır.
✓ Oğlan dayıya, kız halaya...
✓ Uyanıp kış uykularından...
3-ANLAMINA GÖRE CÜMLELER 1. Olumlu Cümle
• Yüklemin bildirdiği eylemin ya da yargının gerçekleştiği anlamını taşıyan cümlelerdir.
✓ Otobüs çok kalabalıktı.
✓ İmbat, her akşam ılgıt ılgıt esiyordu.
2. Olumsuz Cümle
• Yüklemin bildirdiği eylemin ya da yargının gerçekleşmediği anlamını taşıyan cümlelerdir. “-ma / -me, -maz / -mez, -sız / -siz” ekleri veya “yok, değil”
sözcükleriyle yapılır.
✓ Onu hiçbir zaman dinlemezdim.
✓ Başarılı bir öğrenci değildi.
Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümle:
✓ Bu mağazada yok yok.
Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümle:
✓ İnsan sevdiğini hiç üzer mi?
3. Soru Cümlesi
• İçinde soru eki ve sözcükleri bulunan, soru anlamı taşıyan cümlelerdir.
✓ Nasıl olduğunu sordun mu?
4. Ünlem Cümlesi
• Korku, heyecan... vb. duyguları anlatan cümlelerdir.
✓ Eyvah, yandık!
5. Emir Cümlesi
• Emir kipiyle çekimlenmiş fiilin yüklem olduğu cümledir.
✓ Beni rahatsız etmeyiniz.
6. İstek Cümlesi
• İstek anlamı taşıyan cümlelerdir; “-a / -e” istek kipi ile kurulur.
✓ Yarın gidelim.
7. Şart Cümlesi
• Koşul ilişkisiyle kurulan cümlelerdir; “-se / -sa” şart kipi ile kurulur.
✓ Sınavı geçersen hediyen hazır.
4-YAPISINA GÖRE CÜMLELER 1. Basit Cümle
• Tek yargılı (yüklemli) cümledir.
✓ Bahçemizde erik, kayısı ve şeftali ağacı var.
2. Birleşik Cümle
• Yargı bildiren yüklemin dışında yan cümleciği olan cümlelerdir.
a) Girişik birleşik cümle: Yan cümlesi fiilimsi olan cümlelerdir.
✓ Onun okuduğuna kimse inanmıyor.
b) Ki’li birleşik cümle: Birbiriyle ilgili iki yargının “ki” bağlacı ile bağlandığı cümlelerdir.
✓ Bir geldim ki ortalık karışmış.
c) Şartlı birleşik cümle: Şart yan cümlesi ile kurulan cümlelerdir.
✓ Sabah gelirse konuşuruz.
d) İç içe birleşik cümle: Aktarma cümlelerinin yan cümlecik olarak kullandığı cümlelerdir.
✓ “Bu sene şampiyonuz.” dedi başkan.
3. Sıralı Cümle
Birden fazla yargının virgül ya da noktalı virgülle bir birine bağlandığı cümlelerdir.
✓ Onu dinlendim, ona hak verdim.
• Sıralı cümle 2'ye ayrılır:
a) Bağımlı sıralı cümle: Öge ortaklığı bulunan sıralı cümlelerdir.
✓ Sen iyiydin, güzeldin! (Özne ortak) Özne Yüklem Yüklem
b) Bağımsız sıralı cümle:
Öge ortaklığı bulunmayan sıralı cümlelerdir.
✓ Gökyüzü ağladı, ben ağladım. (Öge ortaklığı yoktur.) 4. Bağlı Cümlesi
Birden fazla yargının bağlaçla bağlandığı cümlelerdir.
✓ Sabah erken kalktı ve evi temizledi.
Öge ortaklığı olan bağlı cümlelere bağımlı bağlı, öge ortaklığı olmayanlara bağımsız bağlı cümle denir.
ETKİNLİK YAPALIM
Cümleler, yüklemlerinin türüne göre ikiye ayrılır. Yüklemi isim olan cümleler isim cümlesi, fiil olanlar ise fiil cümlesi olarak adlandırılır. Buna göre
aşağıdaki cümleleri, yüklemlerinin türüne göre çeşitlerini belirleyelim.
Önce yüklemleri bulup sonra isim mi fiil mi olduğuna bakacağız.
1-Benim bilmecelere karnım tok. (isim cümlesi)
2-İşkembenin üstüne tekerlecik, yuvarlacık bir şey korlar. (fiil cümlesi) 3-Neye çalıyoruz kapıyı? (fiil cümlesi)
4-A Karagözüm öyle değil. (isim cümlesi) 5-Bilme çabuk be! (fiil cümlesi)
6-Boğazını sıkayım arada sırada. (fiil cümlesi) 7-Efendim, bilirim ben onu. (fiil cümlesi)
8-Sen de benden tokatları ye avuç! (fiil cümlesi)
ALIŞTIRMALAR
Mutluluk paylaşılınca artar, dertler paylaşılınca azalır.
1-Bu cümle ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A-Anlamına göre olumlu bir cümledir.
B-Sıralı cümledir.
C-Yükleminin türüne göre isim cümlesidir.
D-Zarf-fiil vardır.
E-Geniş zaman kipi ile oluşmuştur.
2-Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumsuz anlamca olumlu cümledir?
A-Eleştirileri olgunlukla karşıladığın dikkatimi çekmedi değil.
B-Gittiği hiçbir şehir doğup büyüdüğü yerin tadını vermedi.
C-Kardeşinin bu yaşına kadar hiçbir rahatsızlığı yoktu.
D-Böylesine güzel sözlerden sonra işini yarım bırakır mı hiç?
E-Son eserinde ne sade bir dil kullanmış ne de içeriği zenginleştirmiş.
Geleneksel Türk tiyatrosuna özgü bir sahne oyunu da “hayal oyunu” adı verilen Karagöz’dür.
3-Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
a-Tırnak işareti vurgu amacıyla kullanılmıştır.
b-Yapım ve çekim eklerine örnek vardır.
c-Yüklemin türüne göre isim cümlesidir.
d-Sıfat ve isim tamlamaları kullanılmıştır.
e-Ögelerin dizilişine göre devrik cümledir.
CEVAPLAR 1-C 2-A 3-E
Test 17 / 1. E 2. B 3. C 4. D 5. E 6. A 7. B 8. C 9. D 10. A 11. E 12. A
Test 51 / 1. D 2. B 3. D 4. A 5. C 6. C 7. E 8. E 9. B 10. D 11. C 12. D
Test 52 / 1. D 2. D 3. C 4. B 5. E 6. D 7. D 8. B 9. A 10. C 11. D 12. E
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Cümle Çeşitleri
17
1. Aşağıdakilerden hangisi fiil cümlesidir?
A) Kavga, iki kişinin arasında alevlenen ateş gibidir.
B) Dimyat, Mısır’da Nil’in ağzında bir kenttir.
C) Bence tiyatro da sanat dallarının tümü gibi bir okul- dur.
D) Kişinin çirkin huyu, onun arkasında saklı bir düşman- dır.
E) Tiyatro bir eğlencedir, sözüne hiç kimse karşı çıka- maz.
2. Eser, Cumhuriyet’in ilk yıllarında eski ve yeni arasında- ki çatışmayı, geçmişe sırt dönmenin yol açtığı hüznü ve Doğu kültürünün yok sayılan estetik değerlerini işler.
Bu cümleyle ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi doğrudur?
I. Bağlı cümledir.
II. İsim cümlesidir.
III. Olumlu cümledir.
IV. Eksiltili cümledir.
A) I ve III. B) Yalnız III. C) I ve II.
D) II ve IV. E) III ve IV.
3. Meddahlık, halk arasında bilinen bazı hikâyelerin tek kişi tarafından, yer yer dramatize edilerek anlatılması gelene- ğine dayanır.
Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru sıralanmıştır?
A) Basit-olumlu- kurallı-isim cümlesi B) Basit-olumlu-eksiltili-isim cümlesi C) Birleşik-olumlu-kurallı-fiil cümlesi D) Birleşik-olumlu-devrik-fiil cümlesi E) Sıralı-olumsuz-kurallı-isim cümlesi
4. Aşağıdakilerden hangisi bağlı bir cümledir?
A) Bazı araştırmacılar Seyahatname’yi bir hatırat olarak da görmüşlerdir.
B) Bir dili konuşan toplumun yaşamı, maddi ve manevi kültürü diline yansır.
C) Türkçe dünyada en çok konuşulan, en eski ve en zengin diller arasındadır.
D) Ömrümde kaç kitap okuduğumu bilmiyorum fakat yüz kadarı içimde yaşar.
E) İslamiyet öncesi Türk şiirinde Türkçe olmayan söz- cüklere pek rastlanmaz.
5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumlu, an- lamca olumsuz bir cümledir?
A) Kendi binası içinde ilk tiyatro eserinin sahnelenmesi 1842 tarihindedir.
B) İki Şehrin Hikâyesi, Fransız İhtilali hakkında yazılmış en etkileyici romandır.
C) Türkçede cümle kuruluşu genel olarak “özne, nesne, yüklem” şeklindedir.
D) Yeryüzündeki hiçbir dil ailesi, Türkçe kadar geniş sa- halara yayılmış değildir.
E) Kendi kültürünün değersiz olduğunu düşünenlerde millî şuur nasıl gelişebilir?
6. Aşağıdakilerden hangisi iç içe birleşik bir cümledir?
A) Lepides: “Bana eksiksiz bir dil verin, size kusursuz bir millet oluşturayım.” der.
B) Bugünkü Çuvaş alfabesi 1938’de düzenlenmiştir ve otuz altı harften oluşmaktadır.
C) Kutadgu Bilig’in üç nüshasından biri olan Viyana nüs- hası, Uygur harfleriyle yazılmıştır.
D) Sosyoloji, alfabeyle milletlerin dinî ve sosyal hayatı arasında birtakım ilişkiler kurmuştur.
E) Türkçede Arap alfabesini ilk kullananlar, X. yüzyılda İslamiyet’i kabul eden Karahanlılardır.
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Cümle Çeşitleri 7. Tam bir yargı bildirmeyen temel cümlenin ögesi olarak
görev yapan söz ya da söz öbeklerine yan cümle denir.
Yan cümle temel cümledeki yargıyı güçlendiren, açıkla- yan, bütünleyen ve türlü yollarla temel cümleye bağlanan cümledir.
Aşağıdakilerden hangisinde altı çizili söz öbeği yan cümledir?
A) Bir milletin sanatı, yansıttığı toplumun yaşam biçimi- ne uygun olmalıdır.
B) Çoğumuz Malkoçoğlu filmlerini küçüklüğümüzde izle- miş, Malkoçoğlu gibi olmaya özenmişizdir.
C) Bir yere zulmün eli uzandığında oralarda dudakların gülüp açıldığını göremezsiniz.
D) Anadolu, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış en eski medeniyetlerden biridir.
E) İnsanın, bilimsel araştırmaları ana dilinde daha rahat yapacağına inanıyorum.
8. Reşat Nuri Güntekin’in bir başka tutkusunun tiyatro ol- duğunu pek çokları bilir zira romanlarının bazılarını önce tiyatro için yazmıştır.
Bu parçada aşağıdakilerin hangisinin örneği yoktur?
A) Fiil cümlesi B) Bağlı cümle C) Devrik cümle D) Birleşik cümle
E) Olumlu cümle
9. Bizim geleneklerimizden, bizim insanımızdan yola çıkıp bütün bunları öz Türkçemiz, bize özgü bir bakış açısı ve çağdaş tekniklerle aktarmaktan söz eden Haldun Taner, Keşanlı Ali Destanı’nda bu sözünü yerine getirir.
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Fiilimsi ile kurulu birleşik bir cümledir.
B) Söz dizimine göre kurallıdır.
C) Birden çok yan cümleciği vardır.
D) Yüklemi isim soylu bir sözcüktür.
E) Anlamına göre olumlu bir cümledir.
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin özelliği ayraç içinde yanlış verilmiştir?
A) Uzaklık değildir uzaklaşmanın ölçüsü. (eksiltili cümle) B) İnsan olmak, sorumlu olmanın ta kendisidir. (isim
cümlesi)
C) Beynimizin kullanmadığımız kısmı bizim sayılır mı?
(soru cümlesi)
D) Hayatım, beceriksiz bir yönetmenin çektiği kötü bir film gibi. (kurallı cümle)
E) Yolda yanımdan türkü söyleyerek geçen bir zengine hiç rastlamadım. (olumsuz cümle)
11. Aşağıdaki dizelerin hangisi şart ekiyle kurulu bir yan cümleciğin yer aldığı birleşik cümle durumundadır?
A) Gözlerim yaşarmadan bakamam çocuklara Ve sanki düşmanıyım bütün oyuncakların.
B) Hayalimden geçiyor terk edilmiş bağımsız, Beynimde uğultusu upuzun kavakların.
C) Önümden gelip geçen insan değil, makine Nerede sıcaklığı o bizim sokakların?
D) İçmek ne hoş olurdu hayatı gözlerinden Böyle bir ilkbaharda, altında leylakların.
E) Muhakkak benimkidir, uykunda zaman zaman Uzaktan bir hıçkırık duyarsa kulakların.
12. I. Ben pırıl pırıl bir gemiydim eskiden.
II. İnanırdım saadetli yolculuklara.
III. Adalar var zannederdim güneşli, mavi, dertsiz.
IV. Bütün hızımla koşardım dalgalara.
V. O zaman beni görseydiniz.
Numaralanmış dizelerin hangisi yüklemin türü bakı- mından diğerlerinden farklıdır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
17
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
Cümle Türleri - 1
51
1. Onun öykülerinin en belirgin özelliği, aile içi iletişim sıkın- tılarını tebessüm ettiren bir üslupla anlatmasıdır.
Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) Olumsuz – kurallı – basit – fiil B) Olumlu – devrik – birleşik – isim C) Olumlu – kurallı – sıralı – isim D) Olumlu – kurallı – birleşik – isim E) Olumsuz – devrik – birleşik – isim
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumlu an- lamca olumsuzdur?
A) Onunla artık ortak bir çalışma yapmama kararı aldık.
B) Okul konusunda ne beni ne de öğretmenini dinliyor.
C) Edebiyat, aklına ilk geleni olduğu gibi söylemek değil- dir.
D) Son maçta takım hiç de fena oynamadı.
E) Tarihî tiyatro, son oyunla perdelerini kapatıyor.
3. (I) Romanın anlatım biçimi iç içe geçmiş ikili anlatımdan oluşmaktadır. (II) Tarihler verilerek oluşturulan bölümlerin birinde “ben anlatıcı” kullanılırken diğerinde “hâkim bakış açısı” kullanılmıştır. (III) Bu da romana bir oyun havası vermiştir. (IV) Öykü, roman gibi vaka anlatımları esasında bir oyundan ibaret değil midir; sinema, tiyatro metinleri bu oyunlardan çıkmakta değil midir? (V) Hayatın kendisi bir oyundur aslında.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- lerden hangisi söylenemez?
A) I. cümle, kurallı birleşik cümledir.
B) II. cümle, birleşik bir fiil cümlesidir.
C) III. cümle, basit yapılı ve olumlu bir cümledir.
D) IV. cümle; biçimce olumlu, anlamca olumsuzdur.
E) V. cümle; devrik, basit bir isim cümlesidir.
4. (I) Kars’a gittiğim zaman Cemal Süreya’nın Göçebe’si ve Behçet Necatigil’in Evler’i çantamdaydı. (II) Sarıkamış’ta, istasyonda treni beklerken okuyordum Necatigil’i. (III) Ev- den kopuşun dönencesine girmiş, göçebe iklimi tanımış- tım. (IV) O sıralar lisede okuyor, aynı zamanda da çalışı- yordum.(V) Bir boşluk bulup gidip Kars’ı görmeye karar vermiştim.
Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi yük- leminin türü bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
5. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi sıralı bağımsız cümledir?
A) Ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli.
B) İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdı.
C) Akılları pazara çıkartmışlar, herkes kendi aklını almış.
D) Altın ateşte, insan mihnette belli olur.
E) Yazın sıcakta terleyen, kışın soğukta üşümez.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yan cümlecik kulla- nılmamıştır?
A) Yöresel dille yazan romancılar da var.
B) Dün akşam yazdıklarına bu sabah göz gezdirdim.
C) En tatlı şarkılar en acı duygularla dile getirilendir.
D) Kitap okumadan yaşanan hayatın tadı tuzu yoktur.
E) Duyarım denizlerin benim için ağladığını.
Cümle Türleri - 1
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
51
7. “En uzun yola bir adım atarak başlanır.” denmiş. Adımla- dıkça tükenir yollar. En önemli yarışların final çizgisi bir adımla geçilir. Bir adım kala tanışılır acıların en büyüğüy- le. Mutluluk bir adımla…
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Devrik cümle B) İç içe birleşik cümle C) Eksiltili cümle D) Basit cümle E) Sıralı cümle
8. Şiir yazmayı “toprağın altını araştırma” olarak nitelendi- ren sanatçı; kendine özgü inşa ettiği şiirini, 70 Kuşağı içinden bugünlere taşımış şairlerimizden biridir.
Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- mez?
A) Yükleminin yerine göre kurallı cümledir.
B) Yapısına göre girişik birleşik cümledir.
C) Birden fazla yan cümlecik vardır.
D) Anlamca olumludur.
E) Yükleminin türüne göre fiil cümlesidir.
9. Aşağıdakilerden hangisi yapısına göre basit, söz dizi- mine göre devrik bir isim cümlesidir?
A) Heyetler arası görüşmelerde iş birliğini artırma kararı alınmıştır.
B) Bu şehirde rüyada gibiydim tam elli beş yıldır.
C) Hayat hiç de kolay değil herkesin zannettiği gibi.
D) Akıldır insana verilen en büyük sermaye.
E) Burası bünyesinde barındırıyor doğanın tüm güzellik- lerini.
10. I. Sen, kaçan ürkek ceylansın dağda II. Ben, peşine düşmüş bir canavarım III. İstersen dünyayı çağır imdada IV. Sen varsın dünyada, bir de ben varım V. Seni korkutacak geçtiğin yollar
Numaralanmış dizelerden hangisinin yapısı diğerle- rinden farklıdır?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
11. Ögelerinden en az biri ortak olan sıralı cümleye bağımlı sıralı cümle denir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi öznesi ortak bir sıralı cümledir?
A) Evden sessizce çıktık, sokakta kimseler yoktu.
B) Elindeki şemsiyeyi neredeyse on yıldır kullanıyordu.
C) Kenan uzun süreli oyunlar oynuyor, derslerini aksatı- yordu.
D) Günlerdir evden çıkmıyorum, insanlar telefonla bile bana ulaşmıyorlar.
E) Onun kitaplarını okumak; okuru besleyen, koruyan ve düşündüren bir uğraştır.
12. Genetiğiyle oynanmış tohumların kullanımı hızla yaygın- laşıyor.
Aşağıdaki cümlelerin hangisi yüklemin yerine göre bu cümleyle özdeştir?
A) Doğu kültüründe önemli bir yeri vardır masalların.
B) Usta bir ressamın elinden çıkmış resim gibidir İstan- bul.
C) Türk edebiyatının önde gelen mutasavvıflarından biri- dir Mevlana.
D) Kitap satışları ve dergi abonelikleri günden güne dü- şüyor.
E) Her zaman tam hâkim olamaz yazarlar ve şairler ko- nularına.
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
1. Sanatçı, hikâyesini asi bir kuklanın istekleri ile içinde ya- şamaya başladıktan sonra onun bir parçası olmaya çaba- ladığı toplumun değerleri arasındaki çatışma üzerine inşa eder.
Bu cümleyle ilgili,
I. Kurallı bir fiil cümlesidir.
II. Birden fazla yan cümlecik vardır.
III. Yapıca sıralı bağımlı cümledir.
yargılarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I ve II. E) I, II ve III.
2. (I) Pinokyo’yu ilk defa kırk beş yaşında okudum. (II) Ama filmini çok daha önceden izlemiştim. (III) Bunca sene sonra ancak şimdi anlıyorum ki benim Pinokyo sandığım şey ile asıl Pinokyo arasında dağlar kadar fark varmış. (IV) Buna biraz içerlediğimi itiraf etmeliyim; bugün romanda okuyup etkilendiğim ve hatırlamaya değer bulduğum pek çok olay, filminde yok. (V) Dahası çoğu karakter filminde tahrif edil- miş.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi sıralı cümledir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
3. I. Ne kendin gel ne de haber yolla.
II. Sanki onu saatlerce aramadık mı?
III. Ben de sizinle gelmeyecek değilim.
IV. Gel de bu adama güven artık!
V. Sizi bu konuda kandırıyor değilim.
Numaralanmış cümlelerden hangileri biçimce olum- suz, anlamca olumludur?
A) I ve II. B) I ve IV. C) II ve III.
D) III ve V. E) IV ve V.
4. Sıralı cümleler; her iki cümle arasında öge ortaklığı varsa bağımlı sıralı, yoksa bağımsız sıralı cümle olarak adlan- dırılır.
Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi bağımsız sıralı cümledir?
A) İçinizdeki potansiyeli kimse sizden iyi bilemez, en iyi siz değerlendirirsiniz.
B) Büyük insanların hayat hikâyelerini okuduğumda ilk zaferlerini kendilerine karşı kazandıklarını görmü- şümdür, hepsinde de öz disiplin başta geliyordu.
C) Bir örs isen sessiz dur, yok çekiç isen sıkı vur.
D) Yapabileceğinizi düşünüyorsanız yapabilirsiniz, ya- pamayacağınızı düşünüyorsanız haklısınız.
E) Cesaret, korkuya direnmek ve korkuyu alt etmektir;
korkusuzluk değildir.
5. Türkiye’de edebiyat tarihçiliğinde artık klişeleşmiş tavır- lar ve yaklaşımlar mevcuttur. Söz konusu Türk romanı olduğunda sözü bunun Avrupa menşeli bir tür olduğun- dan tutup Tanzimat, Servetifünun ve uzun bir Cumhuriyet Dönemi’ne kadar getirmek bir âdet olmuştur. Bu tarihsel yaklaşıma ek olarak tek tek romanlar üzerinden ilerleyen, bu romanları belli bağlamlara oturtan okumalar yapan edebiyat eleştirmenlerimiz de yok değildi şüphesiz.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
A) Birleşik cümle
B) Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümle C) İsim cümlesi
D) Devrik cümle E) Sıralı cümle
6. Aşağıdaki dizelerin hangisi eksiltili cümleye örnek- tir?
A) Bilmem hiç rastlanır mı yeryüzünde dengine Bakarsın belki bugün kararıverir ufuk B) Bir gün doludizgin boşanan atlarımızla Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla C) Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi D) Çamlıbel’den Tokat’a doğru Tuzlu yolların aktığı ırmak
E) Kahrımın nedenini söylesem irkilirler Çünkü herkes beni Kays, seni Leyla bilirler Cümle Türleri - 2
52
Cümle Türleri - 2
Cevap anahtarına ulaşmak için karekodu okutunuz.
MEB 2018 - 2019 ● Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü
12. Sınıf (A) Türk Dili ve Edebiyatı
52
7. Bahar aylarında açan erguvan ağaçları ile anılan Emir- gan; çınar altı kahveleri, tarihî ahşap evlerle dolu sokakla- rı, aniden karşımıza çıkan merdivenleri ve sıcakkanlı es- nafıyla, kimliğini muhafaza eden güzel bir Boğaziçi köyü.
Bu cümlenin özellikleri aşağıdaki seçeneklerin hangi- sinde doğru olarak verilmiştir?
A) Olumlu - kurallı - isim - sıralı B) Olumsuz - kurallı - fiil - bağlı C) Olumlu - devrik - fiil - birleşik D) Olumlu - kurallı - isim - birleşik E) Olumsuz - devrik - isim - basit
8. (I) Bu dünyayı yazarak algılamak ne tuhaf bir tecrübe.
(II) İnsan yazmadığı zaman varlığını duyumsayamaz oluyor. (III) Sanki çeperleri kırmanın başka yolu yokmuş, kelimeleri yan yana dizmeyince kanatlar yaralı gövde- ye yapışıp kalırmış gibi… (IV) Her yazar en iyi bildiği şeyden yola çıkar, kendi macerasını başka tecrübelerin içinden geçirip bazen açıktan bazen de kırk kat örtüye sararak anlatır. (V) Yazmanın merkezine gidince tek bir büyük hikâye vardır fakat buradan koparılan parçalara bakarsak kimsenin hikâyesi ötekine benzemez.
Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki- lerden hangisi söylenemez?
A) I. cümlenin yüklemi isimdir.
B) II. cümle biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümledir.
C) III. cümle eksiltili cümledir.
D) IV. cümle kurallı ve sıralı bir cümledir.
E) V. cümle olumsuz bir fiil cümlesidir.
9. Halk edebiyatı ----
Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa yapı bakımından diğerlerinden farklı olur?
A) sanatçıları, şiirlerinde hece ölçüsünün çeşitli kalıpları- nı kullanmışlardır.
B) ürünleri cönk adı verilen kitaplarda toplanmaktadır.
C) ve divan edebiyatı aynı yüzyıllarda gelişip yayılmıştır.
D) sahasında çalışan araştırmacılar derleme ve tarama faaliyetleri yapmaktadır.
E) üç koldan ilerleyen bir edebî akımı ifade etmektedir.
10. Aşağıdaki atasözleri yapıca ikişerli eşleştirilirse han- gisi dışta kalır?
A) Bir deli kuyuya bir taş atar, kırk akıllı çıkaramazmış.
B) Korkulu rüya görmektense uyanık yatmak evladır.
C) Bugünkü tavuk yarınki kazdan iyidir.
D) Malın iyisi suya yakın, daha iyisi eve yakın.
E) Arpacıya borç eden ahırını tez satar.
11. (I) Bütün kardeşlerine sahip çıktı. (II) Hayvanları ve doğayı çok severdi. (III) Bütün okulları başarıyla okudu. (IV) Çok güçlü bir yapısı vardı. (V) Kardeşleri için çok emek verdi.
Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi, fiil cümlesi değildir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
12. (I) Yağmur yağarken gök gürültüsü meydana geldiğinde hiç korkmam. (II) Ses olsun, kuşlar ötüşerek uçsun yeter ki. (III) Çaylar şekerli olsun ki kaşıklar şıkır şıkır ses çı- karsın. (IV) Konuşulacak bir şeyler olsun. (V) Dost olsun, arkadaş olsun; teyzeler, amcalar olsun.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıda- kilerden hangisi söylenemez?
A) I. cümle, zarf tümleci bulunan bir fiil cümlesidir.
B) II. cümle, sıralı cümledir.
C) III. cümle, olumlu fiil cümlesidir.
D) IV. cümle, birleşik yapılı bir cümledir.
E) V. cümle, özneleri bağımlı sıralı cümledir.
