Nuri İyem sergisinin düşündürdükleri

Kadın başlan

N u r i

İyem

sergisinin

düşündürdükleri

Nuri İyem son eserlerini Ocak ayın-da Taksim sanat galerisinde sergiledi. Ser-giyi gezerken düşüncelerim beni, yıllar ev-veline, 1943'lere doğru sürükledi. Yanan eski akademinin bir asistan odasında boş bir öğle saatinde birkaç kişi bir konuyu tartışıyoruz. Selim, Avni, Nuri ve daha başkalan var. Bütün söz gücümüzle fikir-lerimizi birbirimize kabul ettirmek istiyo-ruz. Konumuz o zamanın en popüler ko-nusu, sanatın sosyal yönü, sanatın Biçim mi? Öz mü? olduğu! Kimimiz sanatın sos-yal toplum hizmetinde olması gereğini tu-tuyor, kimimiz de, mutlak bir yargı ile es-tetik değerin, eses-tetik Objenin, (öz) den önı ce geldiğini, algılarımıza hitabeden en önemli unsurun bunlar olduğunu kanısın-da. Aradan bu kadar zaman geçti. Ve köprünün altından ne kadar çok sular ak-tı. Toplum ve nasibi olanlar pek çok ay-dınlandı. Sanat nasıl olursa olsun bir fe-nomen olarak süje estetik - obje. Este-tik değer ve yargı unsurlarını kapsayacak-tır. İster özgür olsun, ister güdümlü ol-sun sanat adamı eserinde her zaman ken-dinden bahseder. Felsefesi olnuyan bir sa-nat adamının güdümlü veya güdiimsüz eserleri bir fırça sallamakdan ileri gide-mez. Sanat adamının çevresi bu bakım-dan onu çok kuvvetle etkiler.

Nuri İyem, ilk eserlerini (Yeniler) adlı bir topluluk içinde sunmuştu. Bu top-luluğun belli başlı bir özelliği vardı. Se-yirciye bu şehrin, bu vatanın sosyal ha-yatını aksettiriyorlardı. Bazısı bu yapıtla-rın görünüşlerine ince mistik bir ifade ka-tıyor, ya da çok ileri gitmeyen bir

(iro-nie) ekliyordu. Bu yeni L'art-Social gru-bu toplumumuzu ince ince taşlıyordu.

Nuri, grubu içinde etkili form çizgi-leri ve tabiatı (Cezanne) ci yorumlaması ile karşımıza çıkıyordu. Sonradan Liman konulu bir sergi, topluluğun dağılması ile sonuçlandı. Daha sonra herkes kendi bil-diği yolda araştırmalarına devam etti.

Bence, o sıralarda Leopold Levy'nin sanatın amacı için söylediği şu sözler, et-kilediği bütün genç nesil için önemli ve geçerli oldu.

Sanat adamı için değişmeyen çaba-nın amacı gerçeğin menbalarını bulmak, doğayı sanatkârın özünden geçen bir kont-rol sistemi altına almak ve kendi ifade-siyle onu eser haline getirmek olmalıdır.»

Nuri İyem bugüne kadar çalışmala-rını aralıksız sürdürdü. Bu uzun çabalar devrinde İyem'in paleti batı resim sana-tının güçlü ustalarının analizlerini ve araştırmalarını kapsar. Ama, yine de her biçim ve renk aramasında o Nuri İyem olarak kalmayı bilmiştir. Onda, güçlü sübjektif tarafı yanında, kuvvetli bir

de-sen ve kompozisyon tekniği göze çarpar. Yine, Nuride görülen sübjektivizm hiç bir zaman onu «expressioniste» uca ka-dar götürmez.

Her geçen yıl, tekniğini daha ustalaş-mış hâle koymuş, onu bugün Türk resim sanatının en güçlü sanatçıları arasına ge-tirmiştir. Deney devresinde Nuri İyem'i bir aralık «cubiste», «constructuiste». «analyste» gördük. Sonra, non figüratif devri geldi ve oldukça uzun sürdü, bir devre için «non ojektif» büyük panolar yaptı. Belediye sarayında harikulâde renk ziyafeti verdi. 1967'den itibaren figüratif resme döndü. Non figüratif devrinde uç-suz, bucaksız ve sınırsızdı. Neler dene-medi? Her sergi yepyeni bir şeyler serdi önümüze. Şeklin ayak bağlarından kur-tulmuş dolu dizgindi. Non objektif resim gitgide süjeden sıyrılınca kazanılan şey nedir? Hangi gerçeği bize aktarıyor, sa-nat adamının hislerinin bir yeni dille an-latılması ama ısrarla bu yeni dille anla-tılması da kısa bir zaman içinde yeni bir akademizm olmuyor mu? Sanat olayının

aşırı objektivizminden, aşırı subjektivizme aktarılması da, sanat adamını kopardığı bağlardan yeni bağlara doğru sürüklemi-yor mu? Her halde bu nedenler! Nuri'yi de düşündürüyordu. Şüphe yok ki, sanat eseri sadece objenin biçiminde değil, ayni zamanda süjenin davranışında ve estetik yargının varlığı ile bütünleşir.

Bu, son eserlerini sergilediği salon;1,

gezerken Nuri lyem'in yıllarca, her biçi-min altında nasıl yine İyem kaldığını gör-düm. O, umumiyetle rölyef unsurları çok kullanıyor. Objeler bir rönesans ustaları tavrıyla peysaj önünde kabartma olarak bulunuyor. Son sergisinde bir evvelki gi-bi, köylü hayatı önem kazanmış, göç eden kamyonlara, otobüslere binenlerin haşır neşir olduğu günlük olayların yanısıra yüzleri vakur ve hüzün dolu köylü kadın portreleri, güç ve azim dolu grekoromen gövdeler, çalışma gücü ile dolu ayakta, veya yeni bunalımlarla çökmüş insanlar. Hepsi bize Anadolumuzun günlük hayatı-inı yücelterek aksettiriyor. İşte herşeyini

kaybetmiş köylü analar, gözleri yorgur fakat inatçı veya süzgün bakışlı köylü kızlar. Bir sürü Anadolu gerçekleri...

Sanat adamı, çağını ve toplumunu ak-settirmelidir. Çevresinde, toplumun so-rumlarından esinlenmeyen sanat adamı doğru yolda değildir. Sanat adamı, ancak böylece topluma mal olabilir. Sanat ada-mı, sadece hayallerin peşinde olamaz. Gerçektir onun izleyeceği!..

Bugünün sergilerinde çok sık gördü-ğümüz, özgür biçim adı altında süsleme-ye vardırılan şekilsizler süsleme-yerine, onda her zaman kuvveti bir disiplin görülür.

Nuri İyem güç beğenen titiz bir sa-natçıdır. Her eserinde arıyor. Bir sonra-ki resminde yeniden arıyor. Buldukların-da duraklamıyor, siliyor, tekrar arıyor.

Çok etkilendiğim son sergisinden ay-rılırken, onu nasıl övmek lâzım diye dü-şündüm. Konstrüksiyonunun güçlülüğü

ile mi? Bize çiğdem kokan, bahar kokan sevimli Anadolu'yu taşıdığı için mi? Yok-sa üzgünlük dolu gözlerle bakan köy ka-dınlarını, bu kadar içli görüntüleriyle bize aktardığı için mi? Ana, herşeyden üstün usta ressamlığıyla övülmeye lâyıktır.

Samim OKTAY

Nasip ÎYEM'in sergisi :

Yazma ve çeşme oymalarından esin-lenerek hazırladığı seramik sergisini Taksim Sanat Galerisi'nde Şubat ayında sergilemiş ve ilgi toplamıştır.