BİRLEŞİK AMERİKA YOLLARI HAREDEN SONRA DAHA GELİŞECEK

B İ R L E Ş İ K A M E R İ K A Y O L L A R I H A R E D E N S O N R A D A H A G E L İ Ş E C E K

S ı r t l a r ı takip eden bu yol, G a r p nısıf k ü r e s i n i n — ş i m d i k i h a l d e — « R ü y a Şosesi» nin bir p a r ç a s ı d ı r ; adı : P a n A m e r i k a n Şosesi g ü n ü n b i r i n d e Ş i m a l ve C e n u p A m e r i k a s ı n -o'aki b ü t ü n m i l l e t l e r i birleştirebilecek bir y o l . Bıı resim, B. A m e r i k a h u d u d u n d a n 1000 k m , cenupta M e k s i k a

dağla-r ı n d a a l ı n m ı ş t ı dağla-r .

sŞeritler halinde yol Amerikayı şimalden ce-nuba, Atlantik okyanusundan Pasifiğe kateder; şe-hirleri kasabalara, kasabaları çiftliklere bağlar ve muazzam bir şebeke halinde memleketi baştan ba-şa kaplar. Bu şebeke üstündeki şoseler, memleket-teki hayatın damarları mesabesindedir. Sulh zama-nında, Amerikanın 30.000.000 otomobili bu yollar üzerinde iş, gezme vesilesile yuvarlanıp dururlar. Harbin başlangıcından beri ise, Birleşik Amerika şo-seleri, birinci derecede ehemmiyeti haiz askerî kıy-metler meyanında sayılmaktadır.

Bu yollar üzerinde kamyonlar, maden ve de-ğirmenlerden fabrikalara iptidaî maddeler ' naklet-miş, ve fabrikalardan yükledikleri harp mühimma-tını sahil şehirlere ulaştırmışlardır. Gene bu yollar üzerinde Birleşik Amerikanın uçaklar, tanklar, ge-miler ve silâhlar imal etmek üzere topladığı amele ordusu muhtelif saatlerde, bu yollar vasıtasile işle-rine gider. Bu yollar üzerinde ordu, kolaylıkla silâh-larını tehlikenin gelebileceği her hangi istikamete çevirebilir. Hakikatte bu beton şeritlerin kendileri de birer silâhtır; hem de üstlerinden geçen tanklar ve toplar kadar müessir birer silâh.

Sulhte olsun harpte olsun, şoselerini Amerika-lılar kadar çok kullanan başka bir millet yoktur. A-merikanın 800.000 kilometre uzunluğundaki be-ton ve 4.000.000 kilometrelik diğer cins yolları, dünyada mevcut şoselerin yarıdan fazlasını teşkil eder. En hücra bir Amerikan çiftliğini bile evvelâ toprak şoseye bağlıyan az çok kabili mürur bir yol

olduğu gibi, toprak şoseyi asfalta, ve asfalt yolu şe-hirlere bağlıyan daha geniş daha mükemmel ana şoselerle bütün memleket örülmüş bir haldedir. A m e r i k a n y o l l a r ı i ç i n h e r h a n g i b i r k i m s e n i n s o k a k k a p ı s ı ö n ü n

d e n b a ş l a y ı p h e r h a n g i b i r k i m s e -n i -n s o k a k k a p ı s -n ı -n ö -n ü -n d e b i t e r ; denebilir; bu iki kapı arasında nehirler köprülerle birleştirilmiş, dağlara tırmanılmış ve ekseriyetle bü-tün bunlar bir ücret mukabili olmadan halkın emri-ne arzedilmiştir.

-B u şose resminde g ö r ü l d ü ğ ü gibi, A m e r i k a n ı n yo! inşaat-ç ı l a r ı n ı su m a n i a l a r ı dahi işlerinden a l ı k o y a m a m ı ş t ı r Bu

yol birkaç adayı k a r a y l a b i r l e ş t i r i r .

merikanın binbir çeşit ziraî ve sınaî istihsalâtı var-dır.

Yolda bu kervana zaman zaman binlerce ga-rip nakil vasıtaları katılır; bir noktaya kadar takip eder sonra tekrar başka bir yola ayrılır; Buz satıcı-sının kamyonu, bileyicinin, bileği taşından uydurdu-ğu tekerlekli arabası; günlük vizitalarına çıkmış köy doktorunun eski fordu; seyyar satıcının şehir halkı-na satılmak üzere çiftlikten aldığı sebzeyi halkı- nakletti-ği kamyonet hep bu aradadır.

S e r i i n k i ş a f l a r

Amerikalı için şose tabiî bir ihtiyaçtır. Eğer bu lun muvakkaten kapatılmış olduğunu, yahut tami-rat dolayısile seyyahatını yavaşlatması icabettiğini yahutta gene tamir dolayısile daha bozuk ve çamur-lu bir yoldan kısa bir zaman geçmesi icabettiğini anlarsa asabiyetten deli gibi olur. Unutmuşlardır ki daha 40 sene evvel şimdiki modern yollardan A-meıikada eser bile yoktu. Filhakika o zaman da mü-him şehirleri birbirine bağlıyan yollar mevcuttu; fakat bunlar, yazın tozlu, kışın kar ve buzla kaplı ilbahar ve sonbaharda ise çamur çukurlariyle dolu idi. 19 uncu asırdaki Amerikan şoseleri için hadsiz hesapsız hikâyeler anlatılır, tipik hikâyelerden biri, başına kadar çamura saplanmış bir yolcuya rastla-yan başka bir yolcunun anlattığıdır: Yolcu, çamura batana cesaret verici sözler söylüyor ve bir ip geti-rinciye kadar sabretmesini bildiriyordu. Çukurdaki adam şöyle cevap verdi: «alacağın ip çok sağlam olsun; zira altımda atim da var, onu da kurtaralım.)

Yollar o zaman o kadar bozuktu ki hayvanla veya posta arabalariyle iki şehir arasında seyahat etmeği ancak çok cesur kimseler göze alabilirdi. 1 9 uncu asrın ortalarına doğru Amerikada demir yol-ları inşaatı revaç bulunca yolcular büyük bir

sevinç-B. A m e r i k a d a n e h i r l e şose birleştiği z a m a n hasıl olan vaziyet işte b u d u r . K ö p r ü d e n gelen t r a f i ğ i n m u h t e l i f k a n a l l a r

-dan geçişi dikkata değer.

le bunu tercihe başladı; çünki trenle seyahat daha çabuk, daha temiz, daha emindi. Fakat ekseriyetle her tren yolculuğundan sonra, geri kalan bir miktar yolu, gene eski usul gitmek icabediyordu.

Halkın Amerikada iyi yollar yapılmasını iste-mesine ilk sebep bisikletlerin icadı olmuştur; yir-minci asrın başlangıcında otomobillerin yapılmasın-dan sonra ise bu istek daha fazla artmıştır, «atsız araba» nın arkasında bir toz bulutu bırakarak yol-lar üzerinde yürümesi bazen de lâstiği patlatarak bir çukura yaslanması ilk zamanlarda Amerikalı için bir eğlence mevzuu olmuştu. Fakat seneden se-neye otomobil sanayii terakki etti, ve Amerika ka-naat getirdi ki bu sanayiin inkişafı için her şeyden

fazla elzem olan yoldur. Bunun üzerine bütün mem-leket şose inşaatına sarıldı. Bu, Amerikanın girişti-ği en büyük teşebbüslerden biri idi.

i§te bir süper - §ose. O r t a d a k i k ü ç ü k r e f ü j ç a r p ı ş m a l a r ı bertaraf ederek tafiği t a n z i m eder. R e f ü j d e k i y e ş i l l i k l e r geceleri karşıdan gelen otomobil ı ş ı k l a r ı n ı n gözü a l ı n m a s ı n a

m â n i o l u r .

S i s t e m a t i k i b i r y o l ş e b e k e s i

B. A. şoselerinden 59 tanesinin uzunluğu 1600 kilometreden fazladır. Bunlardan sekizi memleketi Atlantikten Pasifiğe doğru kateder; bundan fazla miktar da sahilden memleketin yarı içine girerek sonra muhtelif çatallara ayrılıp iç şehirlere ulaşirlar. Şoseler bir numara sistemine bağlıdır. Şarktan garba olan şoseler çift numara, şimalden cenuba olan

şo-B. A m e r i k a n ı n ş a r k ı n d a b u l u n a n bu k ö p r ü n ü n üstündeki şose, altı o t o m o b i l i n y a n y a n a geçmesine müsait şekilde

y a p ı l m ı ş t ı r .

seler ise tek numara alırlar. Bu şekilde meselâ B. A. 20 Şosesi Amerikayı şarktan garba ulaştıran bir yoldur.

Y o l i n ş a a t ı m a l z e m e s i Amerikanın şoseleri iki umumî tipe ayrılır: sert ve elâstik şoseler. Sert şoseler gayet iyi tesviye edilmiş bir satıh üzerine beton dökerek yapılmış o-landır. Elâstik şoseler ise katranla yapılanlara deni-yor; Kırma taş zemini üzerine ziftin dökülmesiyle hasıl olan elâstikiyet neticesinde asfalt yol meyda-na geliyor. Her iki tipin de kuvvetli tarafları olup, muayyen şartlar altında ayrı ayrı kullanış yerleri vardır. Beton şoseler daha pahalıya mal olurlar; fa-kat buna mukabil trafiğin fazla ve uratli olduğu yerlerde daha dayanıklıdırlar.

Beton, halen meselâ, Amerikanın ekspres şoselerinde bazen bunlara süper şoseler deniyor -kullanılıyor. Bu süper şoselere misal olarak meşhur Pensylvania yolu gösterilebilir. Bu yol, şarkî Pen-nsylvanianın merkezi olan Harrisburg şehri ile çe-lik merkezi Pittsburg şehri arasında en yüksek sür'-atte gidiş gelişi temin eder. Yol 250 km. uzunluğun-da olup Şarkî B. Amerikanın en uzunluğun-dağlık arazisi için-den inşa edilmiştir. Yol dağlık arazi olmasına rağ-men öyle maharetle yapılmıştır ki, ne keskin döne-meçlere, ne dik inişlere, ne sür'ati kesecek maniala-ra maniala-rast gelinmez.

kilo-metrelik bu müthiş yol üzerinden g"nde 1000 kam-yon mühimmat taşımaktadır.

Amerikanın başlıca şehirleri arasında bir çok modern şoseler inşa edilmiştir. New-York'un başlı başına bir yol şebekesi vardır. Bunlardan birisi, West Side Express şosesi Hudîon nehrini takiben Manhattan adası imtidadınea uzar. Sokak seviyesinden y ı -karda inşa edilmiş bu meşhur şose gidiş ve geliş yol-ları ayrı olduğundan sür atini hiç kaybetmeden da-imî hareket halindedir. Bu yola giriş ve çıkışlar so-kak seviyesine inen uzatılmış ara yollarla temin e-dilmiştir. Bu ara yollar yonca yaprağını andırdıkla-rından o şekilde tesmiye edilmiştir.

N ü f u s k e s a f e t i f a z l a o l a n s a h a l a r

New-York'dan şehrin dışındaki Long adasına doğru akan trafik, Tribouglh köprüsünden geçerek bu yol üzerinden muhtelif istikametlere ayrılır. Yol-cular süper şosede uzun bir yol katettikten sonra «Yonca yapraklarından» birine saparak şehir dı-şındaki evlerine erişirler. Buna benzer modern yol-lardan iki tanesi de, Hudson nehri boyunca şehrin maline ve şimali şarkisinde Boston istikametine doğ-ru uaznır. Bunlar içinde (Merritt Parkvvay) tesmiye edilen bir tanesi bilhassa meşhurdur. Otomobilli yolculardan, halkı New Jersey e ulaştıran (George

Wasıhington) köprüsünde olduğu gibi, burada da muayyen bir ücret alınır.

Detroit, Cleveland, Chicago da olduğu gibi A-merikrnın diğer büyük şehirlerinde de sür'ati fazla-laştırıp emniyeti arttıran tedbirler alınarak modern şoseler yapılmıştır; bu tedbirler meyanmda daha yavaş olan kamyon trafiğini, otomobil yolcularının şosesinden ayırmak ve sürat; azaltacak m?niaları as-gari hadde indirmek nazarı itibara alınmıştır.

Transkontinantal şoselerinde olsun, diğer mü-him B. A. şoseleinde olsun, trafiğin sür'atini fazli-laştırıp kaza miktarını azaltacak yukardakilere ben-zer bir çok tedbir alınmıştır. Bu tedbirlerden bir da-nesi «fiyongo» yahut «kemer» şose tesmiye edilen, ve esaslı yolu, şehrin içinden değil de etrafından ge-çiren sistemdir. Memleketi bir başt n diğer başa ka-teden şoseler, şehirleri birbirine bağlıyan yollardın istifade edilerek yapılmıştı. Trafik art nea, şehir i-çinden geçen nakil vasıtaları miktarı hem yolcular hem şehir halkı için bir derd haline gelmeğe başla-dı. Bunun neticesi olarak şimdi otomobilli yolcular, kendilerini şehrin kalabalığından kurtaran «kemer» şoseleri tercih etmiş bulunuyorlar, hatta bu usulü kasabalar için bile tatbik ediyorlar.

I

V '

I

f g S j s a M Ü H M Î^ s

işte «Yonca Y a p r a ğ ı » diye i s i m l e n d i r i l e n ve t r a f i ğ i n hiç d u r m a d a n y a v a ş l a m a d a n a k m a s ı n ı t e m i n eden sistemde bir m o d e r n yol kavuşağı. Esas y o l , n e h i r b o y u n c a v e sokak seviyesinden y u k a r d a iki ıhat ü z e r i n d e u z a n m a k t a d ı r . Bu y o l d a giden o t o m o b i l l i y o l c u l a r d a n , istikamet değiştirmek y a h u t sür'atli t r a f i k t e n a y r ı l m a k isteyenler, y a h u t da y a n y o l l a r d a n b u r a y a iltihak e t m e k isteyenler t r a f i ğ i aksatmadan

b u n u y a p a b i l i r l e r .

Son senelerde milyonlarca dolar sarfedilerek en çok kazaya sebebiyet veren bir musibet şoseler-den kaldırılmıya başlanmıştır - bu, şose ile tren yo-lunun birleştiği noktalardır. Yol inşaatı tarihinde de-mir yolları ve şoseler aynı zamanda inkişaf ettikleri için birbiriyle rekabete girişerek her ikisi de nakli-yatı kendi kendine temine çalışmış ve neticede bir çok şoseler üzerinde demir yolları geçidi bulundu-ğundan, çarpışmadan ötürü bir çok insan ve mal-zeme kaybına sebebiyet verilmiştir. Şimdi bunun ö-nüne geçmek için şoseler demir yollariyle geçit yer-lerinde, ya alttan ya üstten geçirilerek inşa edili-yor ve bunun masrafları demir yolları şirketleriyle

B u , A m e r i k a d a binlerce k i l o m e t r e misali b u l u n a n •< k a t -f a n i ı y o l t i p i n e » bir n u m u n e d i r . Bu y o l , elâstiki-yeti haiz o l d u ğ u n d a n , i k l i m d e ğ i ş i k l i k l e r i n d e n müteessir o l m a z ve çatlamaz; çok kolay t a m i r e d i l i r , v e A m e r i k a n y o l

T e p e d e k i çiftlik k e n a r ı n d a n u z a n a n bu yol A m e r i k a n ı n 4.000.000 k i l o m e t r e y i buian t o p r a k y o l l a r ı n d a n b i r i d i r . İlk ve son b a h a r d a burası ıslak ve ç a m u r l u d u r ; kışın h i ç b i r kar sapanı b u r a s ı n ı t e m i z l e m e z . B u n a r a ğ m e n A m e

rika h a y a t ı n d a bu yol k e n d i n e ait v a z i f e y i y a p a r , ç i f t l i k -leri şehre gidecek ana şoselere bağlar.

B. A m e r i k a n ı n g a r b ı n d a A r i z o n a eyaletindeki « S a g u a r o National M o n u m e n t » sahasına ait bu taştan y o l u n h u d u t l a r ı

m u a z z a m kaktüslerle ç e v r i l m i ş t i r .

eyalet hükümetleri tarafından müştereken karışla-nıyor.

Yol inşaatı Amerikanın son iki neslinden barı başlıca faaliyetlerinden biri olup memleketin refa-hında büyük bir rol oynamıştır ki, Harpten sonra yeni inkişaflara kavuşacağa benziyor. Amerikanın 48 eyaletinin şoseler daireleri tarafından ileri sürü-len bir proje; B. A. şoselerini genişletmek ve tekâ-mül ettirmek için senevi I. 000. 000. 000 dolardan üç senelik bir masraf bütçesine lüzum göstermekte-dir. Diğer bir proje, B. A. hükümetinin 10 milyar dolar sarfiyle yep yeni bir süper şoseler şebekesi in-şasını - bilhassa memleketin müdafaası bakımından-elzem bulmaktadır. Bu projenin müdafaa ettiği tez, Amerikanın istilâya karşı en emniyetli şekilde mu-hafazası, en kısa bir zamanda her hangi lüzumlu bir noktaya silâh yetiştirebilmek üzere pirinci sınıf yol-lara ihtiyacı olduğu keyfiyetidir.

P a n - A m e r i k a n ş o s e s i Harp sonrası inkişaflarından dikkati çekecek muhtemel biri de Cenubî Amerikadaki milletleri birbirine bağlıyacak bir kara yolu inşaasıdır. Bu, se-nelerden beri birçok mühendislerin ve diplomatla-rın «rüyası» olmuş, hatta bunu başarmak gayesiyle yer yer yollar inşa edilmiş, fakat birçok maddî müş-külât bu rüyayı hakikat sahasına koyamamıştır.

Harp ihtiyaçlarının tazyiki altında en güç in-şaatlardan biri de Alaska - Kanada şosesi olmuştur. Şimdiye kadar B. Amerikadan bu Şimali garbî tab-yasına mühim miktarda mühimmat nakledilmiştir. Bu şoseye ait bazı kısımlar, Meksika ve bazı merke-zî Amerika memleketleri arazisinde inşa safhasına

girmiştir. Bu muazzam kara yolunun Cenup ve Şi-mal Amerikası memleketlerinin ticarî inkişafına son-suz yardımlar edeceği beklenmektedir.

Yeni şoseler için ayrılan bütçelerde inşaat mas-rafı yalnız bir kısmını teşkil eder; yolun inşası bit-tikten sonra bunun bakımı ve tamiri için de masraf lâzımdır. Amerika her sene bunun için mühim miktarda para sarfeder. Buna, şose ve köprülerin ta-miri, aynı şose üzerindeki - bazen beş altı arabalık genişlikteki - hatların katrandan çizgiyle işaretlen-mesi, ve fazla trafikten yıpranan satıhların düzeltil-mesi masrafları da dahildir.

B u z v e k a r l a m ü c a d e l e Yol tamiri amelesinin en çok müşkülât çektiği nokta, bilhassa Şimal eyaletlerinde kış hava şartla-rıyla giriştiği mücadeledir.

karın fazlalığı nisbetinde, amelenin çalışma şevki artar. Çünk': gözlerinin önünde tek bir gaye vardır.

«Y o l l a r d a i m a a ç ı k b u l u n d u r u l a -c a k t ı r . » Müthiş bir fırtmianın gelmesiyle bera-ber, yol tamir amelelerini aletleriyle işlerinin ba-şında mücadeleye girişmiş görürsünüz. Kullandıkla-rı başlıca alet kar sopasıdır, ve bunun muhtelif çe-şitleri vardır. Çok fazla miktarda kar yağan ve â-cil tedbirler alınmasına ihtiyaç bulunan muazzam, d.evvar kar sapanları fırtınanın içinde, yerden top-ladıkları karları uzaklara fırlatarak yolu açarlar. Diğer çeşit bir kar sap'nı, âdi sapanın çok daha bü-yüğünü hatırlatan bir şekilde olup, yolları, kardan temizleyip, karı yolun iki kenarına küme halinde yı-ğar.

İSTANBUL

EMNİYET SANDIĞI

VP Şubeleri

Kuruluşu 1868 ANKARA

CAÖALOĞLU Merkezi

Buralarda ve civarındaki sayın müşterilerinin:

MENKUL MALLAR EMLAK

mukabilinde

türlü ödünç isteklerini hemen ve yerinde yapar.

Y o l a m e l e l e r i n i n m ü h i m i ş l e r i n d e n b i r i de k a r l a m ü c a d e -ledir. B u resimde^ B. A . Ş o s e l e r i n i kışın d a h i m ü r u r u kabil bir fhale sokan hususî b i r aletle m ü c e h h e z b i r t r a k t ö r

g ö r ü y o r u z .

derd de yolun buz tutması halidir. Otomobilleri buz da patinaj yapmaktan kurtaracak bir çare henüz keşfedilmediği için, yol bakım amelesinin buzlu yol-lara, bilhassa dönemeçlerde ve yokuşlarda, kum, toprak serpmeleri ve bunu, her kar veya yağmurdan sonra tekrar etmeleri lâzımdır. « Y o l l a r d a -i m a a ğ, ı k b u 1 u n d u) r u, I a c, a k 11 r» !ka-idesini mevkii tatbikte tutabilmek l'zere giriştikleri mücadele, yol., amelesi için - son bahardan ilk ba-hara kadar - hiç rahat yüzü görmek yoktur; ve bu arada kışın acı soğuğu altında iş gören bu insanlar-dan bir çok kahramanca hareketler de sadir olur. Bazen bir kar fırtınası neticesinde kar tabakası al-tına gömülü bir otomobili çekip çıkarırlar, ve için

de donmakta olan biçareleri sıcak bir yere kadar göt rüp hayatlarını kurtarırlar. Bazen de kar fırtı-nasının tecrid ettiği bir çiftliğe yetişip, gıdaya ve i-lâca ihtiyacı olan çiftlik sakinlerine ihtiyaçlarım u-laştırırlar.

Amerika, şoselerinin inşası ve bakımı için, nak-len muazzam bir servet sarf etmiş; ve insan kudreti menibalarından bu işe mühim bir miktar yatırmış-tır. Buna rağmen elde ettiği neticeleri ucuza mal

et-tiğine kanidir. 40 senelik yol inşaat ve inkişafatınl müteakip B. Amerika harpten sonra bu işe daha bü-yük miktarda insan ve para kaynakları tahsis edece-ğe benziyor.

i k i esaslı şosenin birleştiği y e r l e r d e a r a v e e m n i y e t y o l l a r ı resimde g ö r ü l d ü ğ ü şekilde m o d e r n A m e r i k a n şose sisteminde y e r a l m a k t a d ı r . B u y o l B. A m e r i k a n ı n b ü y ü k şark ş e h i r