ŞEHİR ANA YOLLARI ŞEBEKESİ KROKİSİ

L E J A K D ; M E R K E Z İ İŞ MINTIKASI _ _ RADYAL Y O L L A R _ _ _ ÇEVRE Y O L L A R = Ş E H R E « İ R E N DIŞ Y O L L A R S O K A K L A R

ŞEHİR YOLLARINDA GÜZERGÂH

SECİMİ

\ ŞEHİR ' V A R O Ş L A R I Ş E H İ R V A R O Ş L A R Ş E H İ R V A R O Ş L A R I . HAMIT UNVER

Yollar 1 inci Bölge E. ve P. Şefi

_{ŞEHİR ANA YOLLARI ŞEBEKESİ KROKİSİ}

Bütün Mühendislik projelerinde ol-duğu gibi şehirlerin imarı da başlıca iki problemle karşı karşıyadır;

1 — Teknik problemler 2 — Malî problemler

Bu iki problemin birbirinden müs-takil olarak ayrı teşekküller tarafından

ele alınması ve halledilmesi gerekmek-tedir. Yapılacak işler malî imkânlar dü-şünülmeden etüd edilmeli, plân ve pro-jeleri hazırlanmalı, malî porteleri he-sap edilmeli ve mufassal bir rapor ha-linde alâkalı Hükümet teşekküllerine takdim edilmelidir. Bu raporda yapılacak işler ehemmiyet derecelerine göre sıra-lanmış olmalıdır. Bundan sonra inşaat emrini verecek teşekküllere düşen iş fi-nansmanı tesbit ve temin etmek ve ni-hayet işe başlama emrini vermekten iba-rettir. İşlerin bu esaslara göre ele alın-maması; malî imkânları temin edecek makamları, işi yapan Müteahhitleri ve bilhassa şehir sakinlerini fazlasıyla mu-tazarrır etmektedir.

Biz burada malî problemleri bir

ta-rafa bırakarak şehirlerin imarında bir numaralı iş olan şehir yolları mevzuunu etüd edeceğiz Filvaki imarı bahis konu-su olan bir şehirde ilk olarak ele alına-cak mevzu, yeni yolların açılması ve mevcut yolların tevsiidir.

Amerikan standartlarına göre şehir anayolları 4 gurupta toplanabilir.

1 — Ana caddeler 2 — Ekspres yollar 3 — Freevvays 4 — Parkways

Bu yollara ait karakteristikler aşa-ğıdaki tabloda hulâsa edilmiştir;

Şimdiye kadar şehirlerimizde açılan caddeler «Ana Cadde» ve az sayıda olmak üzere «Ekspres Yollar» dır. İstanbul Boğaziçi Asma Köprüsünün Devlet Yol-larına bağlamak üzere etüdü yapılan «İs-tanbul Çevre Yolu» bir Freeways ola-caktır. Memleketimizde henüz tatbikatı olmayan (Parkvvay) 1er ticarî trafikle il-gisi olmayan daha ziyade Parklar ve Or-manlar gibi sahalardan geçen Turistik mahiyetteki yollardır.

Şehir anayollarının teşkil ettiği şe-bekenin manzarası :

Şehir anayollarının teşkil ettiği şe-bekenin manzarası hemen hemen bütün şehirlerde birbirine benzer. Bu şebeke-nin teşekkülünde en mühim âmil muh-telif münakale ihtiyaçlarıdır.

Şehir anayolları şebekesinin şekli bir araba tekerleğine benzetilebilir. Ara-t a Ara-tekerleğindeki spiAra-tler radyal isAra-tika- istika-metteki yollara, tekerleğin çenberi dış çevre yoluna, tekerleğin poyrası iş mer-kezlerini çevreleyen iç çevre yoluna mi-sal olarak alınabilir. Bir çok büyük şe-hirlerin plânlarının tetkiki bu müşabehe-tin doğruluğu gösterir. Şüphesiz mahallî şartlar bu tekerleğin simetrisini bozabilir veya bir kısmını yok edebilir. Meselâ bazı şehirlerde radyal yolları birleştiren orta çevre yollar var.dır ki müşabehet kurduğumuz araba tekerleğinde orta çenber yoktur. Gene bu benzetmeden çev-re yollarının muntazam daiçev-revî yollar, radyal yolların çevre yollarını iş

mer-kezine bağlıyan müstakim yollar halin-de olacağı neticesine varmak doğru ol-maz. Çevre yolları bir kare veya dikdört-gen şeklinde olacağı gibi, radyal yollar ba-zı hallerde dairevî bir manzara arzederler. Arazinin topografik durumu, şehri kate-den su yolları gibi tabii ârızalar yol gü-zergâhlarına tesir ederler. Fakat her ha-lükârda araba tekerleği ile yaptığımız benzetme doğrudur. Bir misal olarak İs-tanbul şehrinin plânı incelenirse teker-lek sisteminin kısmen de olsa teşekkül ettiği görülür. İstanbulun iş merkezi Ha-liç üzerindeki Galata ve Atatürk Köprü-leri civarıdır. İstanbulun radyal istika-metteki yolları olarak sayabileceğimiz Şişli-Karaköy, Şişli-Dolapdere-Azapkapı, BebekDolmabahçe Kemeraltı, Topkapı -Sirkeci Eminönü, Yenikapı-Azapkapısı gi-bi yollar çevreden iş merkezine gelirler. İstanbulda tam teşekül etmiş çevre yo-lu yoktur. Fakat etüdleri yapılan ve şe-hir nazım plânlarına işlenmiş olan «İs-tanbul çevre yolu» dış çevre yolu ola-caktır.

(Şekil 1.) de şehir anayolları şebe-kesine ait bir kroki görülmektedir. Şek-lin tetkikinden anlaşılacağı gibi radyal yollar şehir varoşlarının trafiğini iş mer-kezine vaya civarına nakletmektedirler. Radyal yollar şehir sokaklarına paralel olacakları gibi onları diagonal olarak ta katederler.

Çevre yollarını; iş merkezini belli bir mesafeden çevreleyen yollar olarak tarif edebiliriz, Umumiyetle şehirlerde dış ve iç olmak üzere iki çevre yolu bu-lunmalıdır. Büyük şehirlerde şekilde gö-rüldüğü gibi orta çevre yolu da vardır.

Çevre yolları trafiğin tanzimi bakı-mından çok lüzumludur. Şehre girme-den transit olarak geçmek istiyen vası-talar dış çevre yolunu kullanırlar. Aynı şekilde iş merkezine girmeden şehri radyal olarak katetmek istiyen vasıtalar iç çevre yolu vasıtasiyle iş merkezine girmeden istedikleri yerlere giderler.

ekil 1 de görüldüğü gibi radyal ve çev-re yolları vasıtasile şehir birtakım dilim-lere ayrılmıştır. Bunun bir faydası da bölgeler arasındaki seyrüseferin anayol-lar vasıtasiyle kolayca temin edilebil-mesidir. Filhakika trafiğin menziline dar sokaklar yerine anayollardan gitmesi daima tercih edilir.

Şehir anayolları güzergâhlarına tesir eden faktörler:

Şehir anayollarının güzergâh ve

tip-lerinin seçiminde rol oynayan başlıca faktörler şunlardır;

1 — Trafik: Memleketimizde gerekli önemi henüz verilmemesine rağmen tra-fik bir ilimdir ve gerek şehir içi gerek-se şehir dışı yollarının güzergâh etüdle-rinde gözönünde bulundurulması icabe-den başlıca faktördür. Şehir yollarında mebde-münteha etüdleri ile trafiğin ta-kip ettiği istikametleri tesbit etmek mümkündür. Diğer taraftan muhtelif sa-yımlarla elde edilen trafik hacminin ve cinsinin ve 10-30 sene sonraki muhtemel miktarının bilinmesi yol genişliğinin ve tipinin tesbitinde çok lüzumludur. Çok şumullü olan trafik mevzuunda teferrua-ta girmeden şunu söyliyelim ki; trafik malumatı olmadan yol güzergâh etüdle-rine tevessül edilmemelidir.

2 — Şehir imar plânı;

Şehrin oturduğu arazi ticaret, sana-yi, ikametkgâh ve eğlence mıntıkaları olmak üzere muhtelif bölgelere ayrılmış-tır. Yol güzergâhları etüd edilirken bu bölgelerin hali hazır durumlarının ve nazım plânlar gereğince müstakbel du-rumlarının bilinmesi gerekir. Bu husus bilharsa memleketimiz için önemlidir. Şehirlerimizin birçoğunun imar plânları yoktur. Olanlarda da mütemadi değişik-likler yapılmaktadır. Bu hal güzergâh araştırmalarında kararsızlık ve müşkülât, doğurmaktadır. Bu bakımdan şehirleri-miz imar plânlarının bir an evvel ikmali temenni olunur.

3 — Vasıta park yerleri;

Şehir anayolları güzergâhlarını etüd edenlerin mevcut ve müstakbel vasıta park yerlerini bilmeleri faydalıdır. Ana-yollar bilhassa iş mıntıkalarında vasıta park yerlerine yakın geçmelidir. Park yerinden kalkıp anayola girecek bir va-sıtanın şehir sokaklarında uzun mesafe katetmesi trafik bakımından mahzurlu-dur.

4 — Münakale sistemleri;

Şehir dahilindeki muhtelif cins mü-nakale şebekelerinin şehir anayolları güzergâhlarına ' tesiri vardır. Demiryol-ları, suyolları ve Havayolları gibi müna-kale sistemlerinin şehirdeki durumunun ve bunların Terminal mahallerinin bilin-mesi lüzumludur.

Meselâ Terminal mahalleri büyük trafik çekerler; anayolların burala-ra yakın geçmesi faydalıdır. Şehirlerde demiryol güzergâhlarının civarı umumi-yetle inkişaf etmemiş boş sahalar

ola-rak kalırlar. Ucuz ve kolay istimlâk edi-lebileceklerinden bu sahaların yol gü-zergâhı olarak seçilmesi tercih edilebilir.

5 — Topografi ve Jeoloji;

Şehrin oturduğu arazinin topografisi ve tabiî avarızı yol güzergâhlarına tesir eden faktörlerdenbir. Arızalı araziye otu-ran şehirlerde yol güzergâhlarında ara-nan standartların temini müşküldür. Bu-na mukabil düz arazide bu müşkülât da-ha azdır. Fakat düz arazide drenaj ve alt üst geçit inşaatlarında bazı müşkülâtla karşılaşılır.

Güzergâh araştırmaları yapılırken arazi topografisine çok aykırı yol mih-verleri tesbitinden sakınmalıdır. Güzer-gâh mümkün mertebe araziye uymalıdır. Aynı şekilde insan elinden çıkmış eser-leri tahrip etmemeli veya mümkün ol-duğu kadar az tahrip etmeye itina etme-!idir. Bu bakımdan şehrin topografik durumu gösterir tesviye münhanili hari-talar ve sokaklarla binaların durumunu gösteren halihazır plânları ile çalışmak lâzımdır. Tesviye münhanili haritalar 1/1000 - 1/5000 ölçeklerinde olabilir. En uygun ölçek 1/2000 dir.

Diğer taraftan zemin yapısı ve yeral-tı suvunun durumu da yol güzergâhları-na tesir eder. Yollar ve köprüler için temel şartları etüd edilmelidir. Bu etüd-ler sondajlarla yapılabileceği gibi bina temel kazılarını tetkik ederek de bir fi-kir edinmek mümkündür,

6 — Yeraltı ve yerüstü tesisleri; Su, elektrik, havagazı, telefon gibi tesisat şebekeleri de yol güzergâhlarına tesir ederler. Yol etüdleri sırasında te-sisat şebekelerini gösterir haritaların elde bulundurulması şarttır. Böylece te-sisat şebekelerinde fazla tahribat yapıl-mamış ve tadilâtın miktarı bilinmiş olur. Elde böyle haritalar yoksa halihazır plânları alâkalı idarelere dağıtarak te-sisat güzergâhları plânlara işletilebilir.

7 — Estetik;

Şehirlerde halk, yollarla yanyana veya çok vakm olarak yaşarlar. Yolların gerek görünüş gerekse gürültü bakımın-dan şehirlileri rahatsız etmiyecek şekilde tanzimi gerekir. Meselâ dik meyiller gü-rültüyü arttırır. Kaçınmalıdır.

Yollar boyunca süsleme işlerine önem verilmelidir. Yol için istimlâkleri geniş tutarak güzelleştirici mimarî anıtlar ve parklar yapmak tavsiye olunur. İkamet-gâh bölgelerinde yolların estetiğine da-ha fazla itina etmek lâzımdır.

H ı-J W H w ' S W EH W < P5 C W g g S

<

•J O

>

<3

£

<

05 •)—I

m

w M " a g CS fl. •e CS ü — < cs X! M CD e >> cs i v v

£

.S

o > m çu 3, CA H •M Ö M G Al _o >> •M CS >> > CU 03 S "ü> _aı W) e CO _<D

S

M 4-T

S

_d)

<

J3 C <p O) _» E S cs 3 £ "o* cs o H cuo "g +s_{; n} <15 « s e JB CS a) cs

S

CL) sı

e

eu K <u M A! o :3 m W - o •G C İÛJO G _ cs S T3 0> _{C TJ} M oj >* >> O "C AS CS O.

s

cs K .M AJ AS AS SH ÇS - İS H - 3 _c •>5b tm CS "o CS s cs S g •e .5 e s a

£

ÛJO e a> •3 M PÖ CB >> > ü _Sh e a> C <u a) S M

S

S :3 >> O) > c :

e

a> N >

S •

<D ıUl CS t* -+-J CS > , CS c 3 O .£2 "o ÎH B I B L I O G R A F Y A :

HAUSER MİT BERUFSRAUMEN

Rainer WOLFF Neşreden: Verlag. Georg D.W.Callwey

München

Meslekî çalışma yerleriyle mesken-lerin bir arada bulunduğu binalar isimli bu kitapta bu konu bir incelenmeye tâ-bi tutulmuştur. Arsaların bu gitâ-bi mes-lekî faaliyetler yapılacak binaların hu-susiyetlerine göre ne gibi esasların göz önünde tutulması tesbit edilmekte ve bu hususiyetler resim ve projelerle aydın-latılmaktadır. Kitapta, bilhassa meslek hayatının icabından olan çeşitli şartların beraber inşa edilmiş ikametgâhlardaki hususî hayat tarz ve seyrine olan etki-lerin önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin tesbitine önem verilmiş ve bu hususta faydalı izahat misallerle gös-terilmiştir. Konu itibariyle çok ilgi çe-kecek olan bu kitabı okurlarımıza, hara-retle tavsiye ederiz.

F U R N I T U R E

LOUIS XVI

Yazan: F.J.B. Watson

B.A., F.S.A. Yayınlayan: Alec TIRANTI, Ltd.

72 Charlotte Street, London W. I 18 nci yüzyılda Pariste, el sanatları-nın her bölümü, bilhassa lüks mobil-ya kısmı müsait şartlar altında fevkalâ-de gelişmiştir. Bu arada loncalar mobil-yada ihtisası teşvik etmiş, üstün kabili-yetli sanatkârların yetişmesine âmil ol-muştur.

Bu devirde, mobilyacılık, imalde başlıca unsur olan marangozluk (ebenist) oymacılık, bronz dökümcülüğü, cilâlama, hırdavatçılık, döşemecilik gibi bölüm-lerdeki sanatkârların başarılı yardımla rina mazhar olmuşlardı.

Müellif, kitabın ihtiva ettiği konuyu menşei Fransadan ziyade, İngilterede en ince teferruatına kadar tetkik imkânını bulmuştur.

Çünkü Fransız mobilya sanatının özel bir sektörünü teşkil eden X V I ncı Louis uslubuna ait mobilyaların İngiliz Kraliyet kolleksiyonu, Wallace kolleksi-yonu, Victoria - Albert müzesi ve Wad-deson Manor kolleksiyonlarındaki örnek-leri, fevkalâde ve eşsizdir.

Mobilyaya meraklı sanatseverlere kitabı tavsiye ederiz.