ı r t i m a r l ı k ö ğ r e t i m i n d e i l g i n ç b i r d e n e m e l a v a l ü n i v e r s i t e s i — Q u e b e c , K a n a d a — T ü r k i y e p r o g r a m ı . 5 e y l ü l — 7 a r a l ı k 1 9 7 7
Çağdaş Mimarlık öğretiminde, öğre- timin geleceğin Sosyoekonomik koşulla- rına uygun, gerçekçi bir yöntemle yapıl- ması yolundaki en etkin girişimlerden bi- ri de; kuşkusuz Yurtdışı öğretim program- ları... Aslında, kavram olarak bu eğilimin
•kökenleri Orta - ıhattâ Antik çağlara ine- bilen bir «Gezme-Görme-Arama-Öğrenme»
biçimi olarak belirmekte. Mimarlık öğre- timinin örgütleşmediği çağlarda, ,«Usta - çırak» düzeninin, türlü koşulların yanısı- ra «Gezginciliğin» yaygın (hattâ zorunlu olduğu) bir gerçek...
Mimarlık anıtlarının da böylelikle, de- ğişik kültürel etkimelerin ortak bir yoru- mu biçiminde, Estetik ve Teknolojik bo- yutlarla bütünleşerek belirdiği de söyle- nebilir. Mimarlık tarihindeki evrelerde bu etkimelerin gitgide yoğunlaştığı, süreçle- rinin ise gitgide sıklaştığı görülmekte...
Mimarlık eğitiminin örgütleşmesi süre- cinde ise, özellikle «Beaux arts» gelene- ğinde, geçmiş kültürlerin anıtsal yapıla- rının (özellikle yerinde incelenmesi) ve yeniden yorumlanması; bir bakıma Mo- dern mimarlığın da kökeni... Le Corbusi- er'in gençlik yıllarını, kendi kendini eğit- me (Gezme-Görme-Arama-Öğrenme) ile geçirdiği, üstelik yalnızca «Kültürel Mi- marlık.a yönelik değil özellikle «Yöresel Mimarlık - Halk Mimarlığına» yönelişi de kuşkusuz çok anlamlı.
1920 ve 30'larda genç mimarların öğ- renimlerini tamamlar, tamamlamaz birey- sel olarak bir veya iki yıl «üre ile Yurtdı- şı gezilere çıkarak «Dış Dünya»yı tanıma
çabalarının yoğunlaştığı görülmekte... Bu günün, Mimarlık ustalarının çoğunun mes- leklerinin daha başlangıcında böylesine bir arayışa girişmeleri bir bakıma Geliş- me düzeylerinin kökeni.
«Gezme-Görme - Arama» kavramının Mimarlık öğretiminde, Okul sürecinde be- lirgin bir program içeriğinde düzenlenme-
si eğilimi, özellikle II. Dünya savaşını iz- leyen yıllarda yaygınlık kazanmış. Bugün, yalnız Kuzey Amerika'da 35'i aşkın Mi- marlık okulunun, ya Yaz okulu; ya da bir sömestr süreli Yurtdışı programının bulunuşu bu gelişmeyi simgelemekte.
Bu okullar, bu programlarını düzenli bir biçimde her yıl yenilemekteler dün-
— İ.D.G.S.A. da 8 Aralık günü yapılan son eleştiri: Öğrenciler İsabetle Dumas ve Rejean Gagne, Eleştirici kurul: Prof. Sedat Hakkı Eldeın, Prof Feridun Akozan, Proje
Yöneticileri: Doğan Tekeli ve Sami Sisa.
yanın çeşitli ülkelerinde... Geçen yıla dek, böyle bir program ise Yurdumuzda gerçekleşmemiş, gerçekleştirilememişti.
Daha önceleri: Danimarka-İsviçre-Almanya ve A.B.D.'den bazı okulların çok kısa sü- reli ve kısıtlı programları uygulanmıştı a- ma hiçbirinin programı, Laval Üniversite'- sinin Program İçerik-Amaç-Süreç ve Ni- teliğinde değildi. Bu bakımdan Laval Üni- versitesi, Mimarlık Okulunun programı özellikle anlam ve önem kazanmakta...
Olayın ilginç yanı: Programın hem Laval Üniversitesi'nin ilk Yurtdışı programı olu- şu; hem de böylesine bir programın da, Yurdumuzda ilk kez uygulanışı...
Program, 20 kişiden oluşan bir Öğren- ci grubunun 5 Eylül 1977'de istanbul'a gelmesi ile başladı. Öğrenciler 4 yıllık Öğretim süresi olan bu okulun 2-3 ve 4.
cü sınıflarından idiler ve başlarında Laval Üniversitesi, Mimarlık Okulu Öğretim ü- yesi Prof. Aygen Torüner ('Mimar DGSA) bulunuyordu. Kültür ve Eğitim düzeyimiz açısından, programın en övünç verici yö- nü; kuşkusuz tüm programın yalnızca Türk öğreticilerinin, Türk Bilim ve San'at adamlarının katkıları ile gerçekleşmiş ol- ması. Program süresince: İDGSA'dan on- iki, İTÜ'den üç, İstanbul Üniversitesi'nden iki, Boğaziçi Üniversitesi'nden bir, Orta - Doğu Teknik Üniversitesi'nden Dokuz, An- kara Üniversitesi'nden bir Öğretim üyesi ve TMMOB üyesi Dokuz Mimar, Kent ve Bölge plancısı görev aldılar; Ders-Semi- ner-Konferans-inceleme gezisi-Proje atel- yesi-Eleştiri vbg. eylemlere katıldılar.
Programın Eğitsel yöntemler açısın- dan bir «Deneme» olduğunun da önemle vurgulanması gerek. Bu deneyişte uygu- lanan yöntem: kalıplaşmış öğretim biçim- lerinin dışında. Öğrencinin bireysel nite- liklerini geliştirmek olarak özetlenebilir.
Sınıf-Okul çerçevesi dışındaki dış dünya- nın gerçeklerini: «Görme-Sezme-Yorumla- ma» yeteneğinin özellikle öğrencilerde ge- liştirilmesi amaçlanmıştı. Bu da Kuram- sallıktan öte, değişik süreçlerdeki uygu- lamaların «Araştırılması ile- olanak kaza- nabilirdi.
ilk hafta istanbul'da bir «Geçiş» dö- nemi olarak düzenlenmişti. Daha sonra otobüsle altı gün süren bir Batı Anadolu gezisine çıkıldı. (Gezide: Tekirdağ-Çanak- kale - Troya - Ayvalık - Bergama - Mani- sa - Salihli - Sardis - Kula - Denizli - Pa- mukkale - Selçuk - Ephesos - Priene ve Milas görüldü...) Gezinin amacı: Öğrenci- lerin kendi Fiziksel ve Kültürel çevrelerin- den çok farklı bir ortamı algılamaları, Se- ziş ve görüşlerini değişik Anlatım yön-
temleri ile (çizgi - yazı - ses...) yorum- lamaları idi. Daha sonraki aşamalarda, Öğretimin Kuramsal çerçevesinde yeralan Derslerin deyineceği Ana konular ile böy- lece, «Güdümsüz» olarak bir ilişki kuru- labilmesi olanağı sağlanmıştı öğrencile- Daha sonra on gün süre ile Bodrum yarımadasındaki Turgut Reis - Karatoprak yöresinde dört köyü içeren ıbir Yerel Mi- marlık araştırılmasına girişildi. Öğrenci- ler: Yerleşim biçimleri - Konutsal düze- nin değişimini, insan değerlerini, eylem- leri... Çevreye uyan, çevre ile kaynaşan bir yaşayış içinde araştırdılar. Bunu: Bod- rum-Antalya arası on gün süreli bir «Ma- vi yolculuk» izledi. Programın bu süreci
«Yüzen okul» olarak adlandırılmıştı ve ge- ne öğrencilerin «Görme - Sezme - Algı- lama - Yorumlama» yeteneklerinin geliş- tirilmesi yanısıra mutlu bir özgürlük or- tamında Bilgi iletişimini de amaçlıyor- du...
Antalya-Alanya ve Side'de: Kent - Kasaba ve Köy ölçeğinde Tarihsel Çevre koruma kavram ve yöntemleri üzerinde duruldu. Ankara'da da iki 'hafta süre ile Öğretimin ilk Kuramsal Uygulama aşama- sına geçildi: Türk kentlerinin günümüzde kazandığı devingenlik. Öğretim üyeleri ve Uygulayıcılar tarafından öğrencilere anla- tıldı, sorunlar tartışıldı. Bir ara da, üç gün süre ile Ürgüp-Göreme yöresi gezil di. Yörenin olağanüstü Doğal çevresi ile bütünleşen Yöresel mimarlığı, özellikle bir araştırma konusu idi.
Daha sonra Safranbolu'da da konak- lanarak istartbul'a gelindi. Tüm bu aşama- larda Öğrenciler, başlangıçtaki kişisel ve kültürel çekingenliklerinden uzaklaşmış lar, gerçek bir ilgi, duyarlık ve içten bir yönelimle Öğrenim'in başarısına katkıda bulunmaya başlamışlardı. Bu da bir bakı- ma Eğitsel amaca ulaşılmakta olunduğu- nu simgeliyordu. Benimsenen bir Öğretim yöntemi-Bütünleşen Öğretim -Özdeşleşen Öğretim öğeleri (Öğretim üyeleri ve öğ- renciler)...
Eskiz: Yves Brodeur Eskiz: Yvon Lachance Eskiz: Yves Brodeur
fTf .. oCS ^ o n „ O
• M M İ S l ^ "
İstanbul'daki Program tümü ile İ.D.G.
S.A.'da gerçekleşti. Kurban Bayramı tatili- nin Bursa ve Edirne'de geçirilişi Törelerin, gelenek ve Göreneklerin önemi ile Tarih- sel çevrenin bütünleşmesini sağlaması a- çısından çok görkemli idi.
İstanbul programının en önemli aşa- masını Mimari Proje oluşturuyordu ve de- ğişik ölçekli Tarihsel çevre koruma kap- samında, Kentsel ve Mimarlık tasarımına yönelik idi. Yöre olarak: Anadoluhisarı ve çevresi (Göksu-Küçüksu) seçilmişti. Pro- je yöneticilerinin ise —diğer öğretim ü- yeleri 'ile birlikte— programın ana ilkesi- ne paralel bir görüşle uygulayıcı mimar- lardan olması (Doğan Tekeli - Sami Sisa) ilkesi benimsenmişti.
Öğrenciler bir iç-örgütleşme düzeni ve gerçek bir davranış özgürlüğü sonucu Ana ıkonu ve Bölge sınırları içinde, Alt konu ve Bölgeleri kendileri saptadılar. İki öğrencinin başkanlığında üçer öğrenciden kurulu altı grup oluşturuldu. Her grup dü- şey bir bütünleşme göstererek: 2-3 ve 4.
cü sınıflardaki öğrencilerden oluşan:
«Karma» bir gruptu. Böylelikle hem bir grup çalışması ölçeğinde dayanışma, hem de İşbölümü - İşbirliği, Bilgi ve görgü de- yişimi, iletişimi sağlanıyordu.
Öğrenciler ilk haftayı, Bölge ve so- runlarını tanımak üzere, yerinde araştır- malar yaparak geçirdiler. Daha sonra ger- çek bir «Atelye» anlayışı içinde (Kuram- sal dersler dışında) tüm zamanlarını Atel- yede proje çalışmalarına adadılar. Hafta- da iki kez. Proje yöneticileri ile «Ortak çalışmalar» yapıldı. Alışılan Mimari pro- je eleştiri biçimi dışında, eleştirilerin
«Güdücü» olmadan çok «Önerici» olması- na özen gösteriliyordu bu çalışmalarda...
Ortak çalışmalar dışında gruplar, ço- ğunlukla kendi başlarına veya beraberce çalışıyor, konuları tartışıyor; çözüm yol- larını araştırıyorlardı, iki kez «Konuk E- leştirmenler» çalışmasına IDGSA Yüksek Mimarlık Bölümü Proje Atelyeleri yöneti- cileri de katıldılar. Böylelikle Eleştiriler Akademik düzeylerde yapılmış, çalışmalar
- Proje konusunun ve bölgesinin alt ko- nu ve alt bölgelere ayrılışı (Grup yö- neticisi: Rejean Gagne).
- Proje bölgesinde sorunların aranışı, belirlenişi.
- Bölgenin tarihsel çevre koruma kapsa- mında -Kentsel ve mimarlık tasarımı ile- düzenlenmesi, toplu öneriler.
yönlendirilmiş oluyordu...
Atelye çalışması ilerledikçe, grupla- rın Makro ölçekli araştırmalarından; bi- reysel Mikro ölçekli tasarımlara geçildi.
Her öğrenci Alt bölgelerdeki belli bir so- runa, bir konuya kişisel yaklaşımı ile bir çözüm (bir yapı) .önerdi. Dergimizin sahi- felerinde bu çalışmalardan bazı örnekler yer almakta...
8 Aralık 1977 günü IDGSA'da yapı- lan Son eleştiri'ye ise, gerek IDGSA Öğ- retim üyeleri gerekse de Proje yönetici- leri katıldılar. Kurul Öğrencilerin çalışma- larını değerlendirdi (not'landırdı). Bu not- lar-diğer Kuramsal derslerde verilen not- lar ile birlikte- Öğrencilerin 1977 Güz Sö- mestresi için gerekli, Sınıf geçmelerine yönelik not'lardı. Olayın önemli yanı:
Not'ların Türk Öğretim üyelerince verilip, Laval Üniversitesi'nce onanmış olması ve geçerliliklerinin tanınması idi. Kuşkusuz bu da Eğitim ve Öğretim düzeyimizin ni- telikleri açısından çok kıvanç vericidir.
Bu tür programların yaygınlaşabilme- slnin Yurdumuz açısından ne denli önem- li olduğu bellidir. Genç kuşakların gele- ceğe umutla, bilinçle bakabilmelerin sağ- lanışı yanısıra, Ulusal Kültür değerlerimi- zi, dışımızdaki dünyaya tanıtabilirle, ya- yabilme olanağı... Öğrencilerden Yves Brodeur'un şu sözleri bu bakımdan çok anlamlı:
«Bir gün tekrar Türkiye'ye dönebil- ımeyi düşlüyorum. O olağanüstü ülke- ye... Kaldığım sürece beni çok etki- leyen, beni benden öteye biçimleyen o ülkeye... Mutlak döneceğim bir gün. Ne zaman mı? Bu soruyu yanıt- lamak pek öylesine önemli, pek öy- lesine anlamlı değil... Belki, hiç bir zaman ayrılmadım Türkiye'den.»
Prof. A y g e n T Program yöneticisi Program koordinatörü.
- Göksu-Küçüksu < alanın tüm kent ölçeğinde bir «Boş zamanları de- ğerlendirme» işlevine ayrılması düze- ni önerisi. (Öneri: Marie Jose Paquet - Louise Rivard - Jacques Plante).
— Göksu deresinin iki yakasının Ekolojik ve tarihsel çevresinin korunmasına yö- nelik öneri. (Öneri: Glaire Lavoie Johanne Boucher - Michel Johnson).
— Geleneksel Türk kent dokusu - Konut biçimi anlayışı içinde çağdaş bir toplu konut önerisi. (Öneri: Albert Thal-
- Anadolu Hisarı kale içinin yeniden dü- zenlenişi, restorasyon ve yeniden iş- levlendirme önerisi. (Öneri: Yves Bro-
- İbrahim bey sokağı — Setüstü sokağı ve Otağ sokağının kesiştikleri bir yer- da tarihi çevre - doku düzenlenişi, res- torasyon ve yeniden işlevlendirme ö- nerisi. (Öneri: Lise Grondin).
- Tarihi çevre-doku düzenlenişi, değişik görünüşler (Lise Grondin).
Eskiz : Michel Cote
