Chapter 5. Kaynaklar, ve Ticaret: Heckscher- Ohlin Modeli

(1)

Chapter 5 Kaynaklar, ve

Ticaret: Heckscher-

Ohlin Modeli

(2)

Önizleme

• Üretim olanakları

• Girdi bileşimini değiştirme

• Faktör fiyatları ve ürün fiyatları, ile kaynaklar ve üretim arasındaki ilişki

• Heckscher-Ohlin modelinde ticaret

• Faktör fiyatları eşitlenmesi

• Ticaret ve Gelir dağılım

• Ampirik kanıt

(3)

Giriş

• Ticaret, işgücü verimliliğindeki farklılıktan doğabileceği gibi, ülkeler arasındaki kaynak (resource) farklarına da dayanabilir.

• Heckscher-Ohlin teorisi ticaretin ülkeler arası işgücü, işgücü yeteneği, fiziki ve parasal sermaye, ya da diğer faktör farkları nedeniyle olacağını öngörür.

 Ülkelerin farklı göreli faktör yoğunlukları (relative abundance of factors of production) vardır.

 Üretim prosesleri faktörleri farklı relatif yoğunlukta (relative intensity) kullanır.

(4)

Giriş (devam)

• Eli Heckscher, 1919

• Bertil Ohlin, 1933 (1977 ‘de Nobel aldı)

• → Heckscher-Ohlin Teorisi (Faktör Oranları , Faktör Donanımları Teorisi) (Factor Proportions Thoery)

• Heckscher-Ohlin teorisine göre ülkeler arasındaki işgücü, işgücü nitelikleri (labor skills), fiziki sermaye, toprak ya da üretimin diğer faktörlerindeki farklılıklar ticaretin oluşumunu açıklayan verimli farklar doğurur.

(5)

Heckscher-Ohlin Modeli

• Heckscher-Ohlin teorisinin ana varsayımları:

 Ülkerler üretim faktörleri donatımı bakımından farklıdır (Bazı faktörlerde relatif bollukları vardır (relatif abundance) ).

 Üretilen mallar da üretim faktör yoğunlukları ya da nisbi faktör oranları bakımından farklılık gösterirler.

• Ör: Emek yoğun, sermaye yoğun, toprak yoğun mallar

• Heckscher-Ohlin teorisinin diğer varsayımları:

 Bir malın üretim teknolojisi tüm ülkelerde aynı

 Ülkelerin talep koşulları birbirine benzer

(6)

İki Faktörlü Heckscher-Ohlin Modeli

1. 2 ülke : yerli ve yabancı 2. 2 ürün : kıyafet ve yiyecek.

3. 2üretim faktörü: İşgücü ve sermaye

4. Kullanılan işgücü ve sermaye karışımı ülkeden ülkeye değişir (bu farklılık verimliliği etkiler)

5. Her ülkedeki işgücü arzı ve sermaye arzı sabit ve ülkeden ülkeye farklı.

6. Uzun dönemde hem işgücü hem sermaye sektörler arası hareket edebilir, bu onların sektörler arası

getirilerini (ücretler ve kira oranı) eşitler.

(7)

ÜRETİM OLANAKLARI EK BİLGİ

(8)

Üretim Olanakları

• Biden fazla üretim faktörü olması durumunda, üretim fırsat maliyeti artık sabit değil ve Üretim Olanakları Eğrisi (Production Possibilities Frontier-PPF) de artık düz çizgi değildir.

• Neden?

(9)

Üretim Olanakları

• Her bir sektörde sabit sermaye ve işgücü bileşimi kullanıldığını varsayalım.

• 2 üretim faktörü : işgücü ve sermaye

 a_KC = bir m² kıyafet üretimi için kullanılan fiziki sermaye

 a_LC = bir m² kıyafet üretimi için kullanılan işgücü

 a_KF = bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan fiziki sermaye

 a_LF = bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan işgücü

 K = üretim için kullanılabilir toplam işgücü

 T = üretim için kullanılabilir toplam sermaye

(10)

Üretim Olanakları (devam)

• Üretim olanakları hem sermaye hem işgücü gereksinimlerinden (requirements) etkilenir:

a

_TF

Q

_F

+ a

_TC

Q

_C

≤ K

a

_LF

Q

_F

+ a

_LC

Q

_C

≤ L

topam sermaye kaynakları Her birim yiyecek

üretimi için

gereken sermaye

Toplam yiyecek üretimi

Her birim kıyafet üretimi için

gereken sermaye

Toplam kıyafet üretimi

topam işgücü kaynakları Her birim yiyecek

üretimi için gereken işgücü

Her birim kıyafet üretimi için

gereken işgücü

(11)

Şekil 5-1a: Üretim Olanakları Eğrisi –

Faktörlerin İkamesi (Substitution) olmadan

(12)

Üretim Olanakları (devam)

• Sayısal Örnek:

K = 3000, üretim için kullanılabilen toplam sermaye L = 2000, üretim için kullanılabilen toplam işgücü

• Her sektörde sabit sermaye işgücü bileşimi kullanıldığını varsayalım (faktör ikamesi yok)

 a_KC = 2 bir m² kıyafet üretimi için kullanılan fiziki sermaye

 a_LC = 2 bir m² kıyafet üretimi için kullanılan işgücü

 a_KF = 3 bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan fiziki sermaye

 a_LF =1 bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan işgücü

(13)

Üretim Olanakları (devam)

• Kullanılan sermayenin sermaye arzını geçemeyeceğine dair sermaye kısıtı:

a

_TF

Q

_F

+ a

_TC

Q

_C

≤ K 2Q

_C

+ 3Q

_F

≤ 3000

• Kullanılan işgücünün işgücü arzını

geçemeyeceğini gösteren işgücü kısıtı : a

_LF

Q

_F

+ a

_LC

Q

_C

≤ L

2Q

_C

+ Q

_F

≤ 2000

(14)

Üretim Olanakları (devam)

• Ekonomi bu iki kısıt altında üretmek zorundadır, yani üretim için yeterince sermaye ve işgücü

olmalıdır.

• Faktör ikamesi (factor substitution) olmadan

üretim olanakları eğrisi bu iki kısıtın iç kısmıdır.

(15)

Şekil 5-1b: Üretim Olanakları Eğrisi –

Faktörlerin İkamesi (Substitution) olmadan

(16)

Üretim Olanakları (devam)

• Maksimum yiyecek üretimi 1000 (point 1)

sermayenin hepsi kullanılıyor, işgücü fazlası var.

• Maksimum giyecek üretimi 1000 (point 2)

işgücünün hepsi kullanılıyor, sermaye fazlası var.

• İşgücü ve sermaye kısıtlarının kesişimi 500

yiyecek ve 750 giyecekte (point 3).

(17)

Üretim Olanakları (devam)

• Bir birim daha giyecek üretmenin yiyecek üretimi cinsinden fırsat maliyeti sabit değil:

 Ekonomi az miktarda giyecek ve çok miktarda yiyecek üretiyorken düşük (örnekte 2/3)

 Ekonomi çok miktarda giyecek ve az miktarda yiyecek üretiyorken yüksek (örnekte 2)

• Neden? Çünkü ekonomi daha çok kaynağını bir ürün

üretimi için ayırdığında bu kaynakların marjinal verimliliği (marginal productivity) düşük,

Ve böylece o ürünün fırsat maliyeti yüksek olur.

(18)

4-18

Üretim Olanakları (devam)

Faktörlerin ikamesi (Substitution) yok ise

Yukarıdaki PPF denklemi işgücünün sermaye ile ikamesine (ya da tersine) izin vermiyor.

 PPF üzerindeki her bir çizgi segmenti boyunca birim faktör gereksinimleri (unit factor requirements) sabit.

 (Üretim Olanakları Eğrisi Şekil 5-1’deki kırmızı çizgi şeklindedir çünkü hem işgücü hem de sermaye

gereksinimleri koşulu aynı anda sağlanmalı.)

(19)

4-19

Üretim Olanakları (devam)

Faktörlerin ikamesi (Substitution) var ise

• Eğer üreticiler üretim prosesinde bir girdi yerine ötekini kullanabilirlerse (ikame edebiliyorsa),

• PPF eğimli olur.

• Giyeceğin fırsat maliyeti üreticiler daha çok giyecek ürettikçe artar. (bkz. Şekil 5-2)

(20)

Şekil 5-2: Üretim Olanakları Eğrisi -

Faktörlerin İkamesi (Substitution) var ise

(21)

4-23

Üretim ve Fiyatlar

Ekonomi ne üretir?

• Üretim Olanakları Eğrisi (Production Possibilities Frontier PPF) bir ekonominin neyi üretebileceğini (yeterliliğini) gösterir.

• Ancak ekonominin neyi ürettiği (tercihi) ürün fiyatlarına bağlıdır.

(22)

4-24

Üretim ve Fiyatlar

Ekonomi ne üretir?

• Ekonomi toplam üretim değerini,V, maximize eden noktada üretmelidir.

• Eş-değer (isovalue) çizgisi sabit bir üretim değerini,V, gösteren çizgidir:

V = P_CQ_C + P_FQ_F

 P_C kıyafet fiyatı ,

 P_F yiyecek fiyatı.

 Eş-değer çizgisini eğimi: – (P_C/P_F)

(23)

Üretim ve Fiyatlar (devam)

• V: Eş-değer (isovalue) çizgisi:

 V = P_CQ_C + P_FQ_F

 P_FQ_F = V – P_CQ_C

 Q_F = V/P_F – (P_C/P_F)Q_C

 Eş-değer çizgisini eğimi: – (P_C/P_F)

(24)

Şekil 5-3: Fiyatlar ve Üretim

(25)

Üretim ve Fiyatlar (devam)

• Belli bir relative kıyafet fiyatı için, ekonomi

olabilecek en yüksek eşdeğer eğrisine değen Q noktasında üretim yapar.

• O noktada,

kıyafetin relatif fiyatı = P

_C

/P

_F

= PPF’in eğimi ( yani kıyafetin fırsat maliyeti) ne eşittir.

- Başka bir deyişle, üretimdeki ödünleşim (trade-off) piyasa fiyatlarına göre ödünleşime eşittir .

(26)

Girdi Bileşiminin Seçimi

(Choosing the Mix of Inputs)

• Üreticiler kıyafet ya da yiyecek üretmek için farklı miktarlarda üretim faktörleri kullanabilirler.

• Tercihleri işçilere ödenen ücret seviyesi (w), ve sermaye kiralamanın kira bedeline (r) (ya da sermayenin fırsat maliyetine) bağlıdır.

 r: sermayenin başkalarına kiralanma ya da başkalarından kiralanma fiyatı, borç ya da kira oranı

 w: ücret seviyesi

• Ücret seviyesi(w) kira oranına (r) göre arttıkça,

üreticiler hem yiyecek hem kıyafet üretiminde daha az işgücü hizmetleri ve daha çok sermaye kullanırlar.

w/r  işgücü/sermaye  ( L_F/K_F ve L_C/K_C )

(27)

H-O

Modeli Devam

(28)

Girdi Bileşiminin Seçimi (devam)

• Her bir faktör fiyatları için, giyecek üretimi yiyecek üretimine göre (sermayeye oranla ) daha çok işgücü kullanıyor.

a_LC /a_KC > a_LF /a_KF ya da L_C/K_C > L_F/K_F

(Giyecek üretiminin daha yüksek L/K oranı var)

• Giyecek üretimi relatif olarak işgücü yoğun (labor intensive) yiyecek üretimi ise sermaye yoğun

(capital intensive)

.

(29)

Şekil. 5-5: Faktör Fiyatları ve Girdi Seçimleri

Hatırlatma: Giyecek üretimi işgücü yoğun yiyecek üretimi ise sermaye yoğun

1. Her iki sektör için de w/r oranı arttıkça, O sektörde istihdam edilen L/K oranı azalır.

2. Her bir w/r oranı için kıyafet sektöründe (CC) yiyecek sektörüne göre (FF) daha çok L/K istihdam edilir.

O nedenle CC eğrisi FF eğrisinin sağında yer alıyor

(30)

Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları

• Rekabetçi piyasalarda (competitive markets) competitive markets), bir ürünün fiyatı üretim maliyetine eşittir. Ve üretim maliyeti faktör fiyatlarına (r ve w) bağlıdır.

• Ücretler (w) ve kiralama oranındaki(r) değişikliklerin bir ürünü üretmenin maliyetini nasıl etkileyeceği kullanılan faktör bileşimine bağlıdır.

 Sermayenin kira oranındaki (r) artış yiyecek fiyatını (yiyecek sermaye yoğun olduğu için) kıyafet fiyatından daha çok etkileyecektir.

 İşgücü ücretindeki (w) artış kıyafet fiyatını (giyecek işgücü yoğun olduğu için) yiyecek fiyatından daha çok etkileyecektir.

• w/r deki değişiklikler direkt olarak P_C /P_F deki değişikliklerle ilişkilidir.

(31)

Şekil 5-6: Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları

İşgücünün relatif ücreti (w/r) arttıkça,

işgücü yoğun ürünün relatif fiyatı (P_C/P_F) da artar.

Bir ürünü üretmek için gereken girdi fiyatları artarsa o girdiyi kullanan ürünlerin fiyatı da artar.

Fiyat artışı o girdiyi daha yoğun kullanan üründe daha fazla olur.

P_C/P_{F ile} w/r oranı arasında birebir bir ilişki vardır.

Yani her bir P_C/P_F oranına karşılık gelen bir w/r oranı vardır.

(32)

Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları (devam)

• Stolper-Samuelson Teoremi: Bir ürünün relatif fiyatı artarsa, o ürünün üretiminde yoğun olarak kullanılan faktörün reel ücreti (ücret ya da kira bedeli) artarken, diğer faktörlerin reel ücreti azalır. (Stolper &

Samuelson, 1941)

• Relatif ürün fiyatlarındaki herhangi bir

değişiklik gelir dağılımını değiştirir.

(33)

Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları (devam)

 Relatif kıyafet fiyatındaki P

_C

/P

_F

bir artış sonucu:

 İşçilerin sermaye sahiplerine oranla geliri (w/r) artar,

 Her iki endüstride kullanılan işgücü/sermaye oranı (L/K) azalır,

 İşçilerin reel geliri (alım gücü - purchasing

power) artar ve sermaye sahiplerinin reel

geliri azalır.

(34)

Kaynaklar ve Üretim

• Ekonominin kaynakları değiştikçe ürün miktarları nasıl değişir?

• Rybczynski Teoremi Bir üretim faktörünün miktarı arttıkça (ürün fiyatları ve öteki faktör miktarı sabitken), o faktörü yoğun olarak

kullanan ürünün arzı artarken diğer ürünün arzı azalır.

 (

Rybczynski, 1955)

(35)

Kaynaklar ve Üretim (devam)

• Bir ülkenin işgücünün artığını varsayalım. Bu ülkedeki işgücü/sermaye oranı L/K artıyor anlamına gelir.

• Üretim olanakları eğrisinin genişlemesi giyecek (işgücü yoğun ürün olduğu için) sapmalı olur.

• Belirli bir relatif giyecek fiyatı için (P_C/P_F ) her iki sektörde kıllanılan K/L oranında değişim olmaz

• (P_C/P_F oranı aynı kalırsa w/r ve dolayısıyla her bir sektördeki K/L oranı da yanı kalır).

• Fazladan gelen işgücünü kullanmak için ekonomi relatif olarak işgücü yoğun olan giyecek üretimini artırırken relatif olarak sermaye yoğun olan yiyecek üretimini kısıtlar.

(36)

Kaynaklar ve Üretim (devam)

Dengede:

• Marjinal gider= Marjinal getiri Giyecek için:

• w = MPL_C x P_C r = MPKc x P_C Yiyecek için:

• w = MPL_F x P_F r = MPK _F x P_F Buradan:

• P_C/P_F = MPL_F / MPL_C = MPK_F / MPK_C

• w/r = MPL_C / MPK_C = MPL_F / MPK_F

(37)

Şekil 5-8: Kaynaklar ve Üretim Olanakları

Ülke’nin işgücünde artış PPF eğrisinde Sapmalı büyümeye (Biased expansion) yol açar.

(38)

Kaynaklar ve Üretim (devam)

• Yüksek işgücü / sermaye oranı olan bir ekonomi yiyeceğe göre daha çok kıyafet üretir.

ÖRNEK: Yerli ülkenin işgücünde , yabancı ülkenin ise sermayede relatif olarak zengin (relatively

abundant ) olduğunu varsayalım.

L/K > L*/ K*

 Benzer şekilde yerli ülke sermayede, yabancı ülke ise işgücünde relatif olarak yoksun (relatively scarce).

• Yerli ülke giyecek relatif olarak işgücü yoğun (relatively labor intensive) olduğu için giyecek üretiminde relatif olarak daha verimli olur.

(39)

Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret (devam)

• Ülkelerin aynı teknoloji ve aynı zevkleri olduğunu varsayalım.

 Aynı teknoloji ile, her ülkenin daha fazla sahip olduğu kaynağı relatif olarak daha yoğun olarak kullandığı ürünün üretiminde karşılaştırmalı

üstünlüğü vardır.

 Aynı zevkleri ile, iki ülke de serbest ticaretle altında aynı relatif ürün fiyatları ile karşılaştıklarında

yiyecek ve yiyeceği aynı oranda tüketir.

(40)

Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret (devam)

• Kıyafet relatif olarak işgücü yoğun olduğu için, her relatif yiyecek/kıyafet fiyatında, yerli ülkenin

kıyafet/yiyecek üretimi yabancı ülkeye göre daha fazla olacaktır.

 Yerli ülkenin yabancı ülkeye göre daha yüksek bir relatif kıyafet arzı olacaktır.

 Yerli ülkenin relatif arz eğrisi yabancı ülkeninkinin sağında olacaktır.

(41)

Şekil 5-9: Ticaret Relatif Fiyatlarda

Yakınsama Doğurur

(42)

Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret (devam)

• Ricardo modeli gibi, Heckscher-Ohlin modeli de

ticaret sonucu relatif fiyatlarda bir yakınsama öngörür.

• Ticaret ile, relatif kıyafet fiyatının işgücü yoğun (yerli) ülkede artacağı ve işgücü kıt (yabancı) ülkede

düşeceği öngörülür.

• Relatif Fiyatlar ve Ticaret Bileşimi: Yerli ülkede, kıyafetin relatif fiyatındaki artış relatif kıyafet

üretiminde artışa ve relatif kıyafet tüketiminde düşüşe sebep olur;

- Yerli ülke kıyafet ihraç ve yiyecek ithalatçısı olur.

• Yabancı ülkedeki relatif kıyafet fiyatındaki düşüş onun kıyafet ithalatçısı ve yiyecek ihracatçısı olmasına

neden olur.

(43)

Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret (devam)

• Heckscher-Ohlin Teorisi : Bir faktörde görece daha zengin olan bir ülke üretimde o faktörü

yoğun kullanan ürünü ihraç eder.

 Bir ekonomi zengin üretim faktörlerini yoğun kullanan ürünleri ihraç ederken ve relatif kıt olduğu üretim

faktörlerini yoğun kullanan ürünleri ithal eder.

(Faktör Oranları , Faktör Donanımları Teorisi)

(44)

Ticaret ve Gelir Dağılımı

• Göreli fiyatlardaki değişiklikler emek ve sermayenin kazançlarını etkileyebilir.

 Kıyafet fiyatındaki bir artış, her iki ürün üzerinden işgücünün satın alma gücünü arttırırken her iki ürün üzerinden sermayenin satın alma gücünü azaltır.

 Yiyecek fiyatındaki bir artışın tam tersi etkisi vardır.

(45)

Ticaret ve Gelir Dağılımı (Devamı)

• Bu nedenle uluslararası ticaret, uzun dönemde bile, gelir dağılımını etkileyebilir:

 Bir ülkedeki bol faktör sahipleri ticaretten kazançlı çıkarken kıt faktör sahipleri ticaretten zararlı çıkar.

İthalatla- yarışan sektörde yoğun olarak kullanılan kullanılan üretim faktörlerleri, -- kullanıldıkları endüstriden bağımsız olarak -- ticarete açılmaktan zarar görür.

(46)

Ticaret ve Gelir Dağılımı (Devamı)

• Dünyanın geri kalanı ile kıyaslandığında, ABD yüksek vasıflı işgücü yoğun iken düşük vasıflı işgücü buna kıyasla daha azdır.

 Uluslararası ticaretin ABD’deki düşük vasıflı işçileri –sadece geçici süre değil - kalıcı olarak da daha kötü duruma düşürecek bir potansiyeli var.

(47)

Ticaret ve Gelir Dağılımı

• Gelir dağılımında değişiklikler, sadece uluslararası ticaret ile değil, her ekonomik değişim ile birlikte meydana gelir.

 Teknolojideki değişiklikler, tüketici eğilimdeki değişiklikler, kaynakların tükenişi ve yenilerinin bulunması...hepsi gelir dağılımını etkiler.

 Ekonomistler (A.B.D.’de) artan gelir eşitsizliğinin temel

sorumlusu olarak teknolojideki değişimi ve bunun sonucunda eğitime ödenen ücret primini görüyorlar.

• Ticareti önlemek yerine ticaretten dolayı (ya da başka bir ekonomik değişim) kaybedenleri telafi etmek daha iyi olurdu.

 Ekonomi bütün olarak ticaretten kazanım sağlar.

(48)

Ticaret ve Gelir Dağılımı (devam)

Ticaret politikasındaki politik bir meyil vardır:

• Ticaretten dolayı potansiyel olarak kaybedenler politik olarak kazananlardan daha organize.

 Kaygılar genellikle küçük bir kesim üzerinde yoğunlaşır, fakat kazanımlar kalabalık arasında yayılmıştır.

 Şeker ithalatını önlemek için herkes yılda ortalama $8 ödüyor:

• bu politikanın toplam masrafı yılda ortalama 2 milyar $.

 Bu programın kazanımları ise toplamda ortalama 1milyar $,

• fakat bu miktar relatif olarak az sayıdaki şeker üreticisine gidiyor.

(49)

Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği

• Son 40 yılda, Güney Kore, Meksika, ve Çin gibi ülkeler A.B.D.’ye niteliksiz işgücü yoğun (kıyafet, ayakkabı, oyuncak, montaj ürünler) ürünler ihraç ettiler.

• Aynı zamanda, niteliksiz işçilerin ücretleri nitelikli

işçilere göre daha yavaş arttığı için A.B.D.’deki, gelir eşitsizliği arttı.

Önceki trend sonraki trendin nedeni midir?

(50)

Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği (Devamı)

Heckscher-Ohlin modeli yoğun faktörlerin sahiplerinin ticaretten kazanacağını ve kıt faktörlerin sahiplerinin ticaretten kaybedeceğini öngörür.

• Ancak bu öngörüyü destekleyen kanıt azdır.

1. Modele göre, gelir dağılımında bir değişim ürün fiyatlarındaki değişimden dolayı olur. Ancak nitelik yoğun ürün fiyatlarının niteliksiz-yoğun ürün

fiyatlarına göre değiştiğine dair kanıt yoktur.

(51)

Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği (Devamı)

2. Modele göre, niteliksiz işgücü yoğun ülkelerde niteliksiz işçilerin ücretleri nitelikli işgücü ücretlerine oranla artmalıdır, ancak bazı durumlarda bunun tersi gözlenmiştir:

 Meksika’da nitelikli işgücü ücretleri niteliksiz işgücü ücretlerinden daha hızlı artmıştır.

 Oysaki Meksika A.B.D. ve Kanada’ya kıyasla niteliksiz işçi yoğun bir ülke.

(52)

Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği (Devamı)

3. Model tam olarak doğru olsa bile ticaret ABD ekonomisinin küçük bir kısmını oluşturuyor, bu nedenle ABD fiyatları ve ücretleri üzerindeki etkisinin küçük olması gerekir.

• Ticaret ekonomistlerinin çoğunun görüşüne göre sorumlu ticaretten ziyade işçi vasıfları üzerine büyük vurgu yapan yeni üretim teknolojileridir.

(Örneğin, bilgisayarların yaygınlaşması ve işyerindeki diğer ileri teknolojiler.)

(53)

Vasıf-Yanlı Teknolojik Değişiklik ve Gelir Eşitsizliği

Nitelik-sapmalı teknolojik değişimlerde: Nitelikli işgücü göreli olarak daha pahalılaşmasına rağmen W^skilled/w^unskilled , her iki sektördeki üreticiler vasıfsıza oranla nitelikli işgücü istihdamlarını arttırarak yanıt verirler.(Şekil 5-10 panel b)

Ticaret kaynaklı değişimlerde: Her iki sektördeki istihdamda zıt yönde bir etki öngörülür. (ücreti artan nitelikli işgücünün istihdam oranının azalması).(Şekil 5- 10 panel a)

• ABD ekonomisinde birçok sektördeki nitelikli işgücü oranlarındaki yaygın artış nitelik-sapmalı teknolojik değişim (skill-biased technological change) açıklamaya dikkat çekiyor. (bkz. Şekil 5-11)

(54)

Şekil 5-10: Artan Ücret Eşitsizliği:

Ticaret veya Nitelik-Sapalı Teknolojik Değişim?

(55)

Şekil 5-11: ABD’nin 4 Sektör Grubunda Üretim-Dışı ve Üretim İstihdam Oranlarının Değişimi

(56)

Vasıf-Yanlı Teknolojik Değişiklik ve Gelir Eşitsizliği (Devamı)

• Ticaret büyük olasılıkla, teknolojik değişim sürecini hızlandırarak, ücret eşitsizliğindeki artışlara dolaylı bir katkı sağlamıştır.

 İhracata başlayan firmalar nitelikli işgücü yoğun üretim teknolojilerine yöneliyorlar.

Ticaretin serbestleşmesi bu durumda geniş bir firma kesiminin bu tarz teknoloji-artırımı yapmaya teşvik ederek yaygın bir teknolojik değişim meydana getirebilir.

Üretim sürecini ülkeler arasında bölmek gelişmiş ülkelerdeki nitelikli işgücüne olan göreli talebi nitelik- sapmalı teknolojik değişikliklere benzer şekilde arttırabilir.

(57)

Faktör Fiyatları Eşitlenmesi

• Ricardo modelinden farklı olarak, Heckscher-Ohlin modeli girdi (faktör) fiyatlarının ülkeler arasında eşitleneceğini öngörür.

• Serbest ticaret relatif ürün fiyatlarını eşitler.

• Ürün fiyatları ile faktör fiyatlarının ilintili olması

sebebiyle iki ülkedeki faktör fiyatları (w,r) da eşitlenir.

• Ticaret, yoğun faktörler kullanılarak üretilen ürünlere talebi arttırır. Bu da endirekt olarak yoğun faktörlere olan talebi arttırarak, yoğun faktörlerin fiyatlarının artmasına neden olur.

(58)

Tablo 5-1: Uluslararası Ücret Karşılaştırması (A.B.D. = 100)

Ancak gerçek hayatta ülkeler arasında faktör fiyatları eşitlenmez. (Bir sebep: kalite farkı olabilir)

Ülkeler arasında sadece işgücü kalite farklılığı ile

açıklanamayacak kadar geniş ücret farklılıkları vardır.

(59)

Faktör Fiyatları Eşitlenmesi (Model vs Gerçek)

Ancak gerçek hayatta faktör fiyatları ülkeler arasında tam olarak eşit değildir. Bunun bazı nedenleri:

1. Model ticaret yapan ülkelerin aynı ürünleri ürettiğini varsayar, (böylece o ürünlerin fiyatları eşitlenir)

 Ancak ülkeler faktör oranları oldukça farklı ise farklı ürünler üretirler.

2. Model ticaret yapan ülkelerin aynı teknolojiye sahip olduklarını varsayar,

 Ancak farklı teknolojiler faktörlerin verimliliklerini ve

dolayısıyla da bu faktörlere ödenen ücretleri (w/r oranlarını) etkileyebilir.

(60)

Faktör Fiyatları Eşitliği

(Model vs Gerçek) (devam)

3. Model ticaret engellerini ve taşıma masraflarını da dikkate almıyor, ki bunlar ürün fiyatları ve faktör fiyatlarının eşitlenmesini önleyebilir.

4. Model sonuçlarını uzun vade için öngörür. Ancak ticari liberalleşmeden sonra, ekonomideki üretim faktörleri zengin faktörleri yoğun olarak kullanan endüstrilere hızla kayamayabilirler.

 Kısa vadede, faktörlerin verimlikleri halihazırdaki

endüstrilerindeki kullanımlarına göre belirlenir, böylece ücret/kira oranları ülkeler arasında farklı olabilir.

(61)

Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı

• A.B.D. veri testleri

• Leontief Paradoksu. (Leontief, 1953)

Global veri testleri

 Bowen, Leamer ve Sveikauskas (1987):

Heckscher-Ohlin modelini 27 ülke verisi üzerinde test ettiler ve Leontif Paradoksunu uluslararası düzeyde onayladırlar. (Tablo 4-3):

(62)

Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı

• A.B.D. veri testleri

 A.B.D. dünyadaki en sermaye-yoğun ülke olmasına rağmen A.B.D.’nin ihracatları ithalatlarına göre daha az sermaye-yoğun:

• Leontief Paradoksu. (Leontief, 1953) (Nobel 1973)

(63)

Tablo 5-2: A.B.D. İhracat ve İthalatının

1962 Yılı Faktör Bileşimi

(64)

Tablo 5-3: Teknolojik Verimlilik Tahminleri, 1983 (A.B.D. = 1)

“Kayıp ticaret”in nedeni ülkeler arasındaki benzer teknoloji varsayımı olarak görünmektedir.

Teknoloji işçilerin verimliğini ve bu nedenle işgücü servislerinin değerini etkiler.

Yüksek teknoloji sahibi ve yüksek işgücü değeri olan bir ülke, düşük teknoloji sahibi ve düşük işgücü değeri olan bir ülkeden çok fazla ithalat yapmayacaktır.

(65)

Tablo 5-3: Teknolojik Verimlilik Tahminleri, 1983 (A.B.D. = 1) (devam)

ABD: dünya gelirinin %25’i dünya işgücünün %5’i

Faktör oranları teorisine göre göre ABD’nin işgücü içeren ithalatının çok olması gerekir (işgücünün 4 misli kadar) ancak ABD ticaretinin faktör içeriği çok daha düşük net işgücü ithalatı göstermektedir.

(66)

Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı

Global veri testleri

 Bowen, Leamer ve Sveikauskas (1987):

Heckscher-Ohlin modelini 12 faktör ve 27 ülke verisi üzerinde test ettiler (Tablo 4-3):

• Modele göre bir ülkenin her zaman faktör oranı gelir oranından yüksek olan ürünleri ihraç etmesi gerekir.

 Faktör oranı = Ülkenin faktör arzı/dünyadaki faktör arzı

 Gelir oranı =Ülkenin geliri/dünyadaki toplam gelir

• Ancak ticaretin öngörülen yönde olması oranı %61

 Leontief Paradoks’una uluslararası seviyede destek buldular.

(67)

Tablo 4-3: Heckscher-Ohlin Modelinin Testi

(68)

Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı (Devamı)

• Heckscher-Ohlin Modeli birbiriyle ticaret yapan ülkeler arasında faktör fiyatlarının eşitleneceğini öngördüğü için aynı zamanda faktör fiyatları eşitleninceye kadar üretim faktörlerinin belirli miktarda ürünü üretip ihraç edeceğini öngörür.

- Başka bir deyişle, üretim faktörleri hizmetlerine ait tahmini bir servis değeri ülkeler arasındaki tahmin edilen ticaret hacmi içerisinde barınır.

(69)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• Fakat faktör fiyatları ülkeler arasında eşitlenmediği için, tahmin edilen ticaret hacmi gerçekleşenden çok daha fazladır.

- Daniel Trefler tarafından bulunan “kayıp ticaret” in bir sonucu.

• Bu “eksik ticaret” in nedeni ülkeler arasındaki özdeş teknoloji varsayımı olarak görünmektedir.

- Teknoloji işçilerin verimliliğini etkiliyor ve bu yüzden de emek hizmetinin değerini etkiler

- Yüksek teknoloji sahibi ve yüksek işgücü değeri olan bir ülke, düşük teknoloji sahibi ve düşük işgücü değeri olan bir ülkeden çok fazla ithalat yapmayabilir.

(70)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• Donald Davis ve Donald Weinstein’ın (2001) önemli bir çalışması, benzer teknolojilerin varsayımları ile birlikte faktör fiyatının eşitleneceği altındaki varsayımları yumuşatıldığında (ülkelerin aynı ürünleri üretmesi ve maliyetsiz ticaret ile ürünlerin fiyatlarının eşitlenmesi): (10 ülke için, K ve L)

 böylece ticaretin yönü ve faktör içeriğine ilişkin tahminler ampirik kanıt ile uyumlu hale geliyor ve nihai olarak iyi bir tutarlılık gösteriyor.

• “Saf “ Heckscher-Ohlin Modeli’nin öngörüleri için destek bulmadaki güçlük yapılan bazı varsayımlardan ötürüdür.

(71)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• Donald Davis ve Donald Weinstein’ın önemli bir çalışması faktör fiyatını eşitleyen varsayımları vurgulayarak yaygın teknolojilerin varsayımları

yumuşatıldığında (ülkeler aynı ürünleri üretiyor ve maliyetsiz ticaret ürünlerinin fiyatlarını eşitliyor):

- istikamet için tahminler ve ticaretin içeriğinin hacmi

deneysel kanıt ile iyi bir şekilde sıralanır ve nihai olarak iyi bir görünüm meydana getirir.

• “Saf “ Heckscher-Ohlin Modeli’nin tahminleri için dayanak bulmadaki güçlük yapılan bazı

varsayımlardan kaynaklanabilir.

(72)

Tablo 5-4: Ticaretin Faktör İçeriği için Daha İyi

Ampirik Uyum

(73)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• İşgücü- bol (labor-abundat) ve nitelik-kıt (skill-scarce) gelişmekte olan ülkelere ait ihracatları, nitelik-yoğun, işgücü-kıt (zengin) ülkelerin ihracatları ile karşıtlatırın.

 Gelişmekte olan üç ülkenin ABD’ye ihracatları en düşük vasıf yoğunluklu sektörlerde toplanmıştır.

 Üç vasfı yoğun ülkenin ABD’ye ihracatları yüksek vasıf yoğunluklu sektörlerde toplanmıştır.

(74)

Şekil 5-12: Birkaç Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülke için İhracat Bileşimi, 2008-2012

(75)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• Veya örneğin Çin gibi bir ülke büyüdüğünde ve göreli olarak daha yüksek vasıflı olduğunda ihracatların

nasıl değiştiğini kıyaslarken:

- Zaman içerisinde yüksek vasıflı sektörlerde ihracatın yoğunluğunun durmadan artması.

- Son yıllarda, ihracatın en büyük kısmı en yüksek vasıflı

sektörlerde işlem görürken önceki yıllarda ihracatlar en düşük vasıflı sektörlerde yoğunlaştırıldı.

(76)

Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı (Devamı)

• Ya da Çin gibi bir ülke büyüdüğünde ve göreli olarak vasıf-yoğunluğu arttıkça ihracatların nasıl değiştiğini kıyaslayalım:

 Yüksek-vasıflı sektörlerdeki ihracat yoğunluğu zaman içerisinde durmadan artar.

 Son yıllarda, ihracatın en büyük kısmı en yüksek vasıflı sektörlerde gerçekleşirken önceki yıllarda ihracatlar en düşük vasıflı sektörlerde yoğunlaşmıştı.

(77)

Şekil 5-13: Çin İhracatının Zaman İçerisindeki

Değişimi

(78)

Özet

1. Üretim prosessinde kullanılan faktörler arasındaki ikame (Substitution) eğimli PPF eğrisi ne yol açar.

 Ekonomi bir üründen düşük miktarda üretiyorsa, o ürünün üretiminde kullanılan kaynakların marjinal verimliliği yüksek ve o ürünün fırsat maliyeti düşüktür.

 Ekonomi bir üründen yüksek miktarda üretiyorsa, o ürünün üretiminde kullanılan kaynakların marjinal verimliliği düşük ve o ürünün fırsat maliyeti yüksektir.

2. Bir ekonomi kaynaklarını kullanarak yapabileceği en yüksek üretimi yapıyorsa, bir ürünü üretmenin fırsat maliyeti ürünün piyasadaki relatif fiyatına eşittir.

(79)

Özet (devam)

3. Stolper-Samuelson Teoremi: Bir ürünün relatif fiyatı artarsa, o ürünün üretiminde yoğun olarak kullanılan faktörün reel ücretinde (r ya da w) artış öngörülür.

 Üretimdeki diğer faktörlerin reel ücretlerinde ise düşme öngörülür.

4. Rybczynski Teoremi: Ürün fiyatları sabitken bir üretim faktörünün miktarı artarsa, o faktörü yoğun olarak kullanan ürünün arzı artarken, diğer ürünün arzının azalacağını öngörür.

(80)

Özet (devam)

5. Bir ekonomi zengin üretim faktörlerini yoğun

kullanan ürünleri ihraç ederken kıt üretim faktörlerini yoğun kullanan ürünleri ithal etmesini öngörür.

6. Ticaret ile yoğun faktörlerin sahipleri kazanırken kıt faktörlerin sahipleri ise kaybeder.

7. Ticaret ile ülkenin genelinin daha iyi duruma gelir.

Dolayısıyla teoride her ülke içerisindeki kazananlar kaybedenler kompanse edebilirler.

(81)

Özet (devam)

8. Heckscher-Ohlin modeli relatif ürün fiyatlarının ve faktör fiyatlarının eşitleneceğini (Faktör Fiyatları Eşitliği) öngörür (Ancak bu iki durum da gerçek hayatta görülmez )

6. Heckscher-Ohlin modelinin ampirik kanıtı zayıftır (yüksek gelir seviyesindeki ülkeler ile düşük/orta gelir seviyesindeki ülkeler arasındaki ticaret

durumları ya da teknolojik farklılıkların dikkate alınması dışında).