ZİRAAT FAKÜLTESİ BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ. BBB311-Budama Tekniği ve Terbiye. Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY

(1)

BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ ZİRAAT FAKÜLTESİ

BBB311-Budama Tekniği ve Terbiye

(2)

Bodur Kirazlarda Göz Yönetimi

Hafta-9

BBB311-Budama Tekniği ve

Terbiye

(3)

Gisela anaçları yeni fikirlere İhtiyaç duyar

• Budama ile gisela anaçları üzerinde kalitenin artırılması bilimsel bir gerçektir.

• Dolayısıyla dikkat edilmesi gereken bazı

konular vardır.

(4)

Işık yönetimi

• Budama ve terbiye bu amaca yardımcı olur.

Prof. Lang’e göre, ışık kesiminde hatırlanması

gereken 4(S’s) vardır. Bunlar; yer (site),

pazarlanabilir çeşit (kalem-scion), yer ve çeşit

ile eşleşen anaç (stock) ve en iyi ışık dağılımı

için tüm yukarıdaki faktörlerle eşleşen terbiye

sistemi (system).

(5)

Karbonhidrat dağılımı

• Yapraklar

^CO²’i şekere çevirir ki bu da tatlılık için anahtardır, üreticiler bu karbonun (yeni toprak üstü büyümesi, kök veya meyveye)

nasıl

dağıldığını keşfetmelidir. Bahçede çaba

gösterdiğimiz kaliteli meyveyi alabilmek

için biz bu karbonu meyveye göndermek

isteriz.

(6)

Su

• Besin elementlerini ağaca

yönlendirebilmemiz bakımından suyu nasıl

yönlendireceğimiz önemlidir. Biliriz ki eğer

bir ağaç transpirasyon yapmıyorsa, birçok

besin elementi kök sistemi içerisinde hareket

edemez dolayısıyla tüm ağaca güzel bir

şekilde dağılmaz. Meyve turgorunun

korunması, turgor maksimum boyutta

meyveye neden olduğu için önemlidir.

(7)

Azot İlavesi

• Gittikçe biz azotu nasıl uygulayacağımız

konusunda bazı anahtar düşünceler olduğunu

anlarız. Ağaç sağlığı ve yapraktaki fotosentez

ilişkileri önemlidir çünkü yaprağa ne kadar ışık

geliyorsa fotosentez de o kadar fazla olur. Azot

ve karbon birbiriyle içicedir.

(8)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Meyvecilikte bodurluğun keşfiyle ortaya çıkan yaklaşımlardan biri, erken meyveye yatan

kiraz çeşitxanaç kombinasyonlarında ana dallar, dallar ve sürgünler yerine gözleri yönetmektir.

• Göz yönetimi açısından kış sonu veya ilkbahar başı Gisela 5, Gisela 6 ve Gisela 12 gibi erken meyveyi teşvik eden anaçlar üzerindeki

Sweetheart gibi erken meyveye yatan ve çok verimli olan çeşitler için çok önemli bir

dönemdir.

(9)

• Üreticilerin kiraz ağacının kanopisi

hakkındaki görüşleri 4 m’den daha yüksek karmaşık yapılı bir ağaçtan;

– üçüncü yaşa kadar meyve verebilen, – tüm kültürel işlemlerin elle kolaylıkla

yapılabileceği büyüklükteki bir yapıya dönüştürüldüğünde

meyve verecek sürgünlerin kaynağı olan

gözlere özen göstermek önemli olacaktır.

(10)

• Göz yönetimi esnasında

– budama,

– meyve miktarı ve iriliği ile ilgili verilen kararlar – büyüme kaynaklarının (ışık, mineral besinler,

fotosentez ürünleri, su) kanopi gelişimi ve

meyve kalitesi için daha iyi kullanımını teşvik edecektir.

(11)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bir önceki yıl kök, gövde ve sürgünlerde depolanan karbonhidrat ve N’lu bileşikler,

• kış sonu ve erken ilkbaharda büyüme

noktalarına hareket eder.

(12)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bu depo maddelerinin, kanopi gelişimi ve yüksek meyve kalitesi için yaprak, çiçek ve yeni sürgünleri üretecek gözlere yönlenmesi çok önemlidir.

• Bu nedenle, kirazlarda bazı göz ilişkilerinin

ortaya konması, gözlerin yönetimine

yardımcı olabilecektir.

(13)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Kiraz doğal olarak bir orman ağacı olduğu için doğal büyüme karakteri,

– güçlü ve dik büyüyen lideri oluşturan bir terminal göz ve hemen onun altındaki yan sürgünleri oluşturan yan gözlerden ibarettir.

• En üst yan sürgünler, liderin zararlanma

durumunda onunla yer değiştirmeye hizmet

etmek için dar açıyla güçlü bir şekilde

yukarı büyür.

(14)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Daha aşağıdaki yan sürgünler, gölgeleme etkisini artırmak için daha geniş açıyla ortaya çıkarlar.

• Fizyolojik olarak terminal gözler (lider veya yan dallar üzerindeki), lider veya laterallerin daha aşağısındaki yan gözlerden sürgünlerin çıkışını engelleyen büyümeyi düzenleyicileri üretirler.

• Bu, bitki büyüme kaynaklarını, yukarıdaki laterallerden herhangi bir şekilde gölgelenebilecek gereksiz alt sürgünler yerine stratejik büyüme noktalarına gönderme yoludur.

(15)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Doğal göz ilişkilerini değiştirmenin en kolay yolu, liderin tepesini vurmaktır.

• Bu, tepedeki tomurcuğun uyanmasını teşvik eder ve geçici olarak aşağıdaki tomurcukların engelleyici hormonlardan kurtulmasını sağlar.

• Bunun sonucunda aşağıda lateral sürgünler oluşur.

• Bununla birlikte bu sürgünler de, dar açılı ve güçlü dik büyüme ile hızla yeni göz hiyerarşisini kurmaya ve aşağıdaki gözleri engellemeye çalışırlar.

(16)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Son on yıl içerisinde, iyi bir göz yönetiminin (yabani büyümeden ziyade) ağaç gelişiminde daha etkili olabileceğini bulduk.

• Göz yönetimi, göz kaldırma veya göz seçme işlemlerinden ibarettir ve en iyi ilkbahar başında gözler şiştiğinde uygulanabilir.

• İlk olarak, tek bir terminal lider göz bırakılır, onun altındaki 7.5-12.5 cm’lik mesafedeki güçlü yan gözler kaldırılır (Şekil 1).

(17)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

(18)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bu iş sürgün gelişimine göre ya tepe vurmaksızın yapılır veya tepe vurulursa en üstte kalan göz yeni terminal olarak bırakılır.

• Terminal gözün kaldırılmasının bir nedeni de ağacın yüksekliğini azaltmaktır.

• Bu yüzden tepe kesimi erken ilkbahardan ziyade liderin gücünü azaltmak için bir önceki sezonun yaz sonunda yapılırsa en iyi sonucu verir.

(19)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• İkinci olarak, 7.5-12.5 cm’lik mesafedeki gözler kaldırıldıktan sonra, hemen onun aşağısındaki ilk gözden başlayarak, liderin altında ve etrafında gözlerin helezonik olarak dağılımı hedeflenerek, kaldırılan her 2-5 göz için bir göz bırakılır.

• Örneğin, eğer bırakılan 1. yan göz kuzey yönünde ise sonraki birkaç göz kaldırılır ve sonra güney-batıya yönelmiş bir göz bırakılabilir.

• Yine arkasından birkaç göz kaldırıldıktan sonra bu defa doğuya yönelmiş bir göz seçilir.

(20)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Üçüncü olarak, yukarıdan aşağıya helezonik olarak dizilen en alttaki gözün aşağısındaki (toprak seviyesinden 30-45 cm mesafedeki) tüm gözler kaldırılır.

• Bu şekilde engelleyici üst büyüme noktalarının azaltılması, uygun mesafelerle stratejik büyüme noktalarının bırakılması ve gereksiz gözlerin kaldırılması, kirazlardaki doğal büyüme alışkanlığının üstesinden gelir ve büyüme kaynaklarının bırakılan bu anahtar gözlere sevkini sağlar.

• Bu düzenleme, yabani bir kanopi oluşumu yerine, meyve toplama bölgesinde gelecekte bol miktarda

(21)

Göz yönetim tekniği ile liderin etrafında ve aşağısında helozonik olarak dengeli dağılmış, meyve toplama

yüksekliğinde yerleşim bol lateral sürgünler

(22)

İki yaşlı bir kiraz ağacının lideri üzerinde göz kaldırma ve göz seçiminden sonra ortaya çıkan yeni yan sürgünler ve

mükemmel dal açıları.

(23)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Göz yönetim teknikleri Michigan State Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nde yüksek tünel altında 36 kiraz çeşidinde uygulanmış,

• tüm çeşitlerde etkili sonuçlar alınmıştır.

• Genellikle bahçede 2. yılda her bir bitkide

liderin etrafında 18-27 yeni lateral elde

edilmiştir,

(24)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Göz yönetimi açısından bahçe kurma aşamasında fidan seçimi önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Bu noktada dallı ve kamçı fidanların özelliklerinden kısaca bahsetmek faydalı olacaktır.

• Dallı fidan, erken meyveye yatma için diğer önemli bir adım olacaktır.

• Dallı fidanlar verime başlama zamanını kısaltır.

• Ancak meyvecileri zora sokan kirazın yabani büyüme özelliği, dallı fidan üretmek için yapılan

(25)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Yeni büyümeyi düzenleyici uygulamaları, ekonomik dallı fidan üretimi için gelecekte ümitvar gözükmektedir.

• Fakat günümüzde istenildiğinde dallı fidan bulmak zordur.

• Bununla birlikte bahçe tesisinin ilk yıllarında bol yan sürgün elde etme, göz yönetimi yoluyla da kolayca başarılabilir.

• Öncelikle her bir dallı fidanı ideal veya ideal

(26)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• İdeal dallı fidan denildiğinde, helezonik bir şekilde dengeli dağılan eşit güçte büyüyen yan dallara sahip fidan akla gelir.

• Hedefimiz, göz yönetim teknikleri ile kirazın yabani büyüme alışkanlığını kırmak olduğunu göre, muhtemelen idealden uzak olan dallı fidanları kamçı şekline çevirmek ve kalan gözleri yönetmek daha iyi olacaktır.

(27)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• İdeal dallanmış bir ağaç, meyve sürgünleri ve ana dalların istenilen kat ve helozonik yapıda olması sağlanarak, nispeten eşit güçte büyüyen geniş açılı yeterli yan sürgüne sahip olmalıdır (terbiye sistemine de bağlı olarak).

• Bu şekil oluşturulduğunda büyüme dengeli olacak, oluşan meyveler ışığa daha iyi maruz kalacağı için üniform ve kaliteli olacaktır.

(28)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• En aşağıdaki meyve toplama bölgesi helozonik bir şekilde oluşturulabilirse, karşılıklı gelen veya daha aşağıdaki gözlerin herhangi bir engellenmesi söz konusu olmayacaktır.

• Eğer bu şartların herhangi birisi sağlanmazsa, ağaç ideal olmayacaktır.

• Bu durumda bütün lateraller, yeni oluşanlarla dengenin kurulabilmesi ve geniş açılı bir büyüme sağlanabilmesi için, tabanlarında vejetatif bir göz bulunan bir tırnak bırakılarak kesilmeli ve ağaç

(29)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Fidanın çapı ve kök sistemi ne kadar büyük (ki bu büyüme rezervlerinin daha fazla toplanması anlamına gelir) ve toprak ne kadar sıcak olursa (ki bu daha hızlı kök oluşumunu ifade eder),

• ilkbahar başlangıcında uygulanan göz yönetimi de o kadar başarılı olabilir.

(30)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bu tartışma esas olarak bir önceki sezonda gelişen sürgünler üzerindeki gözlere uygulanacak işlemlerle ilgilidir.

• Göz yönetim stratejileri daha yaşlı odunda uygulandığında aynı genel pratikler geçerlidir; yalnızca tek bir terminal göz bırakılır ve lateral gözler gelecekte sürgün oluşturması istenenler bırakılarak azaltılır.

• Eğer yaşlı odunda kontrol edilecek gözlerin üst kısmında lateraller varsa, bunlar bazaldaki vejetatif bir göz üzerinden kesilmelidir.

• Muhtemelen bu tip fidanlar yeni dikilen fidanların

(31)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• İlk yıl esas olarak kök sistemi kurulacaktır.

• Yeni uç sürgün büyümesi ve bunun dışında muhtemelen zayıf dallanmış iki yaşlı lider üzerinde tek tük yan sürgünler de olacaktır.

• Eğer bu gözler ve mevcut lateraller

yukarıda anlatıldığı gibi yönetilirse, bir

önceki sezondan ve iki yaşlı daldan

sürgünler

(32)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Liderin daha yaşlı kısımları için diğer bir karmaşık faktör (mevcut laterallere ilaveten) özellikle erken meyveye yatan çeşit/anaç kombinasyonlarında, gözlerin tek bir vejetatif gözü çevreleyen çiçek tomurcuklarına sahip olabileceğidir.

• Bu gözler şiştikçe çiçek tomurcuklarını

kaldırma, büyüme kaynaklarının istenen

lateralleri oluşturacak vejetatif gözlere

yönelmesine yardımcı olacaktır.

(33)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bunun dışında yan sürgün oluşturması istenen gözün hemen üzerindeki kabuğa çentme (çizme) işlemi de yapılabilir (fidan çapının 1/3’ü kadar mesafede).

• Ya da boyalı promalin kullanılabilir (üç kısım koyu latex boya:1 kısım promalin).

Promalin hemen göz üzerine, tomurcuk

kaldırmayla aynı zamanda uygulanabilir.

(34)

BODUR KİRAZLARDA GÖZ YÖNETİMİ

• Bu uygulamalarda dikkat edilmesi gereken husus çentme işleminin, bakteriyel kansere sebep olmamak için kuru dönemlerde; promalin uygulamasının ise göz aktivitesi açısından 15^◦C’nin üzerindeki sıcak ilkbahar günlerinde yapılmasıdır.

• Çentme işleminin ilkbahardaki bakır uygulaması öncesi veya sonrası yapılması bakteriyel kanser riskini azaltır.

• Eğer potansiyel bir bakteriyel kanser riski varsa, bakır uygulaması göz koparma işlemlerinden önce veya sonra da yapılabilir.