BAHÇE BİTKİLERİ BÖLÜMÜ ZİRAAT FAKÜLTESİ
BBB302-Yumuşak ve Sert Çekirdekli Meyveler
Prof. Dr. Hüsnü DEMİRSOY
Şeftali-Nektarin Yetiştiriciliği-2
Hafta-7
BBB302-Yumuşak ve Sert Çekirdekli
Meyveler
Bahçe Tesisi
Bahçe Tesisi
Çeşit seçimi
Yetiştirilecek çeşitler mutlaka pazarda tutulan ve yüksek fiyatla
satılan çeşitler olmalıdır. Yetiştirilecek çeşit sayısı, arazi büyüklüğü ve ekonomik koşullar dikkate alınarak saptanmalıdır. Şeftali
çeşitlerinin çoğu kendine verimli olduğundan, genellikle döllenme sorunu yoktur. Ancak kısırlık gösteren çeşitler dikilecekse,
bahçede bunları dölleyecek çeşitlere yer verilmelidir.
Bahçe yerinin dikime hazırlanması
Arazi üzerinde genel bir temizlik yapılmalıdır daha sonra eğer gereksinim varsa, toprak-su muhafaza ve drenaj önlemleri
alınmalıdır. Dikimden önceki yaz ve sonbahar aylarında bahçe
arazisi dikim için hazırlanır. Yaptırılan toprak analizine göre eksik
olan besin elementlerine göre bir temel gübreleme yapılır.
Fidanların dikimi
Bahçelerde şeftali fidanları genellikle kare dikim
düzenine göre dikilir. Bahçede ara ziraatı yapılacaksa, dikdörtgen yerleşim düzeni uygulanır. Fidanlar genellikle 6x6 veya 6x5 aralıklarla dikilir. Şeftali bahçeleri genellikle bir yaşındaki aşılı fidanlarla kurulur. Her fidanın dikileceği
yerde 50-60 cm çapında ve 60 cm derinlikte çukurlar açılır. Fidanda kök budaması yapıldıktan sonra, toprak
üstünde kalan kısmına da ileride ağaca verilecek taç şekline uygun budama yapılır. Fidan, boğaz kısmı toprak seviyesinin 7-8 cm üzerinde kalacak şekilde dikim yapılır.
Bahçe Tesisi
Yıllık Bakım İşlemleri
Yıllık Bakım İşlemleri
Nektarinlerin yılık bakım masrafları, şeftaliden daha yüksektir. Çünkü, nektarin bahçelerinde
hastalık ve zararlılara karşı daha çok
mücadele yapılması gerekir. Hasat sırasında nektarin bahçelerinde, rüzgardan ve
zararlılardan kaynaklanan meyve kayıpları,
şeftali bahçelerindekinden fazladır.
Toprak İşleme
Toprak işlemesinin amacı; toprağın kabartılması, havalandırılması, yabancı otların yok edilmesi, yağmur suyunun toprağın alt tabakalarına işlemesinin sağlanması, sulama ve yağmurlamadan sonra oluşan kaymak tabakasının kırılması, toprakta mevcut besin elementlerinden ağaçların daha iyi yararlanmasını sağlamaktır.
Kurak iklim koşullarının hakim olduğu ülkemizde, daha çok açık toprak işleme yada geçici örtülü toprak işlemesi uygulanır.
Yıllık Bakım İşlemleri
Sulama
Nektarin ağaçlarının gübrelenmesi ve sulanması genellikle şeftalininkine benzer.
Azot fazlalığı, meyve olgunluğuna çok yakın aşırı sulamalar, şiddetli rüzgarlar meyve çatlamasını teşvik eder, şeker konsantrasyonunu düşürür.
Ağaçlara verilecek su miktarı: yıllık yağış toplamına, yağışın yıl içerisinde dağılış durumuna, toprağın fiziksel yapısına, toprakta bulunan su miktarına, evaporasyonun ve transpirasyonun şiddetine, toprağın işlenme durumuna, ağaçların gelişme durumuna, yaşına ve mahsul miktarına göre değişir.
Şeftali sert çekirdekli meyve türleri arasında en fazla suya gereksinim gösterendir.
Meyvelerde çekirdek oluşumu tamamlandıktan sonra, suya olan gereksinim artar.
Sulamaya başlama tarihi, bölgenin iklim koşullarına göre farklılık gösterir. Kurak geçen yerlerde sulamaya erken başlanır. Meyvelerin hasadından 1-2 hafta önce yapılan sulamalar meyvelerin hızla irileşmesini,renklerinin daha cazip olmasını ve kalitelerinin yükselmesini sağlar.
Hasattan sonraki sulamalar ise, çiçek tomurcuğu oluşumu ve gelişimi, depo maddelerinin oluşumu ve birikimi üzerine etki yapar.
Ağaçların aşırı sulanmasından da kaçınılmalıdır. Fazla su vejetatif gelişmeyi arttırır.
Meydana gelen genç sürgünlerin donlara dayanımı azalır.
Yıllık Bakım İşlemleri
Gübreleme
Şeftali fidanları çabuk büyür ve erken verime yatar. Şeftali
ağaçlarında meyvelerin önemli bir kısmı bir yıl önce meydana gelen dallarda oluşur. Bu nedenle her yıl sürgün oluşumunu arttırmak ve
hastalık ve zararlılara olan dayanımı sağlamak amacıyla düzenli gübrelenmesi gerekir.
Gübre miktarı, toprağın yapısına, iklim koşullarına, ağaçların yaşına, gelişme durumuna ve alınan mahsul miktarına göre değişir.
Verilecek gübre çeşidinin ve miktarının, yapılacak toprak ve yaprak analizlerine ile saptanması gereklidir.
Şeftali ağaçlarına verilen N P K miktarlarının 1-0.25- 1 veya 1-0.6-1 oranlarında verilmektedir.
Şeftali bahçeleri kurulurken bir temel gübreleme yapılması önerilir.
Bahçelerin gübrelenmesinde , yanmış, çürümüş çiftlik gübrelemesi, yeşil gübre bitkileri ve yapay gübreler kullanılır. Üç veya dört yılda bir,
dekara 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi verilir. Sonbahar başında ekilen baklagiller gelecek ilkbahar başında toprağa gömülerek azot ve
organik madde gereksinimi karşılanmış olur.
Yıllık Bakım İşlemleri
Budama
Şeftali ağaçlarına uygulanan budama yöntemleri, nektarinlere de uygulanabilir.
İki tip budama uygulanır.
Fidanlara ilk 4-5 yıl şekil budaması uygulanarak, ağaçlara bir taç şekli kazandırılır.
Goble, değişik doruk dallı, ve son yıllarda uygulanan Tatura adı verilen Y şekli uygulanır.
Bölgenin iklim koşullarına göre kurak bölgelerde ortası kapalı olan doruk dallı veya değişik doruk dallı şekil, yağışlı ve nemli yerlerde ise ortası açık olan goble yada tatura şekli verilir.
Şekil budaması tamamlanmış, tam verime yatmış ve maksimum taç yüksekliğini almış ağaçlarda mahsul budaması uygulanır. Şeftalilerde meyveler, bir yıl önce yaz
aylarında meydana gelen tek yıllık dallarda oluşur. Bu nedenle, her yıl yeterli sayıda ve uzunlukta yeni sürgün oluşumunun sağlanması gerekir. Mahsul budaması kış dinlenme döneminde yapılır. Ancak çok sayıda ve kuvvetli sürgün yapan ağaçlarda yaz budaması da yapılmalıdır.
Yıllık Bakım İşlemleri
Meyve Seyreltmesi
Şeftali ağaçlarında meyve tutumu istenilenin üzerinde olursa seyreltme yapılmalıdır.
Aksi halde ağaçlar fazla meyveyi besleyemez. Meyvelerin önemli bir kısmı çeşide özgü renk ve iriliği kazanamaz ve kalite düşer. Dalların bazıları meyve yüküne dayanamayarak sarkar veya kırılır.
Şeftali ağaçlarında kimyasal maddelerle seyreltme yaygın olarak kullanılmaz meyvelerin ağaç üzerinde dağlımı homojen olmaz.
Elle seyreltme daha masraflıdır fakat daha güvenli bir yoldur.
Erkenci çeşitlerde çekirdekler sertleşmeye başladığı zaman; orta ve geç çeşitlerde ise haziran meyve dökümünden sonra yapılmalıdır.
Küçük meyveli çeşitlerde dal üzerinde 8-12 cm, orta-iri meyveli çeşitlerde; 15-20 cm’de bir ve her meyveye 40-60 yaprak düşecek biçimde yapılmalıdır.
Elle seyreltme mesafeye göre yapıldığı gibi ağaç üzerinde kalması gereken meyve sayısına da göre yapılabilir.
Yıllık Bakım İşlemleri
Hasat
Şeftali meyvesi nazik olduğu için hasat sırasında çok dikkatli davranılmalıdır. Aksi halde meyveler yaralanır, berelenir.
Uzak pazarlara gönderilecek veya soğuk hava deposunda muhafaza edilecek meyveler, tam olgunluklarından 1-2 gün önce hasat edilir. Yakın pazarlara gönderilecek meyveler, tam
olgunlaştıkları zaman toplanmalıdır.
Hasat ve Muhafaza
Meyveler aynı zamanda
olgunlaşmadığından hasat sırasındaki iklim koşullarına göre 2-4 gün ara ile
3-4 defa hasat edilir.
Birçok nektarin çeşidinde meyve kabuğunun renklenmesi,
meyvelerin olgunlaşmasından haftalar önce gerçekleştiğinden,
sadece meyve kabuk rengine bakarak meyveleri hasat etmekten
kaçınılmalıdır. Meyvelerin iyi kalitede olabilmeleri için tam olum
tarihinden en erken 4-5 gün önce toplanması gereklidir.
Hasat ve Muhafaza
Muhafaza
Taze meyveleri soğuk hava depolarında %90 nisbi nemde, -1ile 0
oC’de 2-4 hafta kadar muhafaza edilebilir.
Nektarin meyveleri de şeftali meyveleri gibi soğuk hava depolarında uzun süre saklamaya uygun değildir. Soğuk hava depolarında -0.6-0
oC sıcaklıkta, %85-90 nisbi nemde meyve kalitesi bozulamadan 2-3 hafta kadar
saklanabilirler. Nektarin meyvelerinin kabukları tüysüz olduğundan, depoda saklama sırasında su kaybı
şeftalilerden fazla olur.
Hasat ve Muhafaza
Şeftali fidanları diğer meyve türlerine göre daha erken meyve vermeye başlarlar. Genellikle dördüncü yıldan itibaren önemli verim artışı olur ve verim giderek artar.
Tam verim devresinde bir bahçeden, yılda ortalama dekar başına 2-3 ton meyve alınabilir.
Bazı nektarinlerin meyveye yatışı, şeftaliye göre daha geç ve verimleri aynı yaştaki şeftali ağaçlarından daha
azdır.
Verim
ÇEŞİTLER
Spring Time
Red Havenden 34 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 90 gr.meyve eti sulu, beyaz, çekirdek
ete bağlı, çekirdek yarılıyor. Sahil şeridi için tavsiye
edilir. Kendine verimlidir.
Early Red
Oldukça verimli bir çeşittir. Ağacı kuvvetli gelişir. Red Haven’den 25 gün önce olgunlaşır. Meyve eti
sarı,sulu, çekirdek ete bağlıdır. Yetiştiriciliği Ege,
Marmara ve geçit bölgelerinde önerilir.
Dixired
Red Havenden 12 gün önce olgunlaşır.
Ortalama meyve ağırlığı 175 gr. meyve eti sulu, sarı, çekirdek
ete bağlıdır.
Yetiştiriciliği Ege,
Marmara ve geçit
bölgelerinde önerilir.
Red Haven
Ağacı kuvvetli gelişen verimli bir çeşittir.
Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı,sulu, çekirdek etten ayrı ve nakliyeye dayanıklıdır.
Ortalama meyve ağırlığı 185 gr dır.
Yetiştiriciliği Ege, marmara ve kuzey
geçit bölgelerinde
önerilir.
J.H.Hale
Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen oldukça verimli bir
çeşittir. Red Haven’ den 7 gün sonra olgunlaşır.
Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı,sulu, çekirdek etten ayrıdır. Depolamaya uygun
çeşittir. Aynı zamanda kendine de kısır olup tek çeşitle bahçe tesis edilemez.
Ortalama meyve ağırlığı 227 gr dır. Yetiştiriciliği Ege, Marmara ve kuzey geçit
bölgelerinde önerilir.
Loring
Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen verimli bir çeşittir.
Red Haven’den 17 gün sonra olgunlaşır.Meyvesi
yuvarlak, meyve eti sarı,sulu, çekirdek etten
ayrı ve nakliyeye dayanıklıdır. Ortalama meyve ağırlığı 204 gr dır.
Yetiştiriciliği Ege,
marmara ve kuzey geçit
bölgelerinde önerilir
Glo Haven
Ağacı yarı dik gelişen verimli bir çeşittir. Red Haven’den 14 gün sonra
olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı,sulu, çekirdek etten ayrıdır. Ortalama meyve
ağırlığı 213 gr dır.
Yetiştiriciliği Ege,
marmara ve kuzey geçit
bölgelerinde önerilir.
Crest Haven Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişen çok verimli bir çeşittir. Red Haven’den 26 gün sonra
olgunlaşır. Meyvesi yuvarlak, meyve eti sarı,sulu, çekirdek etten ayrıdır. Ortalama meyve
ağırlığı 240 gr dır.
Yetiştiriciliği Ege,
marmara ve kuzey geçit
bölgelerinde önerilir.
Monroe
En geç olgunlaşan ticari çeşidimiz olup Red
Haven’ den 45 gün sonra olgunlaşır. Meyvesi basık
ortalama ağırlığı 244 gr dır. Meyve eti orta
derecede sulu az lifli ve nakliyeye uygundur.
Çekirdek etten ayrıdır.
Yetiştiriciliği Marmara ve kuzey geçit bölgeleri için
tavsiye edilir.
TRİOGEM
ARMKING
Ağacı yarı dik ve kuvvetli gelişir.
Verimlidir. Tüysüz.
Redhaven’den 26 gün önce olgunlaşır.
Ortalama meyve ağırlığı 120 gr,meyve
sıvama koyu
kırmızı,meyve eti sarı, sulu, az lifli, çekirdek
ete bağlıdır.
Yetiştiriciliği Ege Marmara ve Akdeniz
bölgelerinde önerilir.
Crimson Gold
Ağacı yarı dik ve orta kuvvette gelişir.
Verimlidir. Tüysüz. R.
Haven’den 8 gün önce olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 140 gr,
meyve sıvama koyu kırmızı, meyve eti sarı,
sulu, az lifli, çekirdek ete bağlıdır.
Yetiştiriciliği Ege Marmara ve Akdeniz
bölgelerinde önerilir.
Fantasia
Ağacı yarı dik ve orta kuvvette gelişir.
Verimlidir. Tüysüz. R.
Haven’den 28 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 165 gr,
meyve sıvama koyu kırmızı, meyve eti sarı, sulu, meyve dokusu lifli,
çekirdek etten ayrı bir çeşittir. Yetiştiriciliği Ege
Marmara ve Akdeniz ile kuzey geçit bölgelerinde
bölgelerinde önerilir.
Stark Red Gold Ağacı yarı dik ve orta
kuvvette gelişir.
Verimlidir. Tüysüz. R.
Haven’den 22 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 200 gr,
meyve parçalı kırmızı renkte, meyve eti sarı, sulu, lifli, çekirdek etten
ayrı bir çeşittir.
Yetiştiriciliği Ege
Marmara ve Akdeniz ile kuzey geçit bölgelerinde
bölgelerinde önerilir.
Summer Super Star Ağacı yarı dik ve orta
kuvvette gelişir.
Verimlidir. Tüysüz. R.
Haven’den 11 gün sonra olgunlaşır. Ortalama meyve ağırlığı 167 gr,
meyve sıvama koyu kırmızı, meyve eti sarı,
sulu, az lifli, çekirdek etten ayrı bir çeşittir.
Yetiştiriciliği Ege
Marmara ve Akdeniz ile kuzey geçit bölgelerinde
önerilir.
Fairlane
Ağacı yarı dik ve orta kuvvette gelişir. Verimlidir.
Tüysüz. R. Haven’den 56 gün sonra olgunlaşır.
Ortalama meyve ağırlığı 157 gr, meyve sarı zemin üzerine bir tarafı parçalı açık kırmızı koyu kırmızı, meyve eti sert sarı, sulu, az lifli, çekirdek eten bağlı bir çeşittir. Yetiştiriciliği Ege Marmara ve Akdeniz ile kuzey
geçit bölgelerinde önerilir.
Önemli Hastalık ve Zararlılar
Tüm kültür çeşitlerinde olduğu gibi şeftali ve nektarinde birçok hastalık ve zararlılar etkili bulunmaktadır. Bunlardan önemli ve yaygın
olarak görülenler şu şekilde sıralanabilir.
Önemli Hastalıklar: a) Şeftali yaprak kıvırcıklığı b) Şeftali küllemesi c) Kök kanseri d) Kırmızı
leke.
Önemli Zararlılar: a) Yaprak biti b) Kabuklu Bit c)Akdeniz meyve sineği
Önemli Hastalık ve Zararlılar
Yaprak Kıvırcıklığı
Mantari bir hastalıktır.
Klok hastalığı da denir.
Etmeni Taphrina deformans’dır.
Yaprak ve genç sürgünlere zarar verir.
Bazen de çiçek ve meyvelerde bozulmalara neden olur. Yapraklar kıvırcıklaşır büzülme ve bükülme eğilimi gösterir.
Hastalığın etkisiyle genç sürgünler
kalınlaşır, eğilir ve gelişmeleri yavaşlar.
Hasta kısımlarda sarı ve koyu kırmızı renkte kabarıklıklar oluşur. Boğum arası kısalır ve sürgünün gelişmesi zayıflar.
Meyveler üzerinde sarı veya kırmızı renkte şişkinlikler oluşur.
Şeftali ağaçlarında ekonomik yönden
önemli zararlar meydana getirir.
Külleme
Bir mantar hastalığıdır.
Etmeni Sphaerotheca pannosa var. persica’dır.
Çok sık görülen bir hastalıktır.
Her yıl ilkbaharda ortaya çıkar. Hastalık sıcak, rutubetli ve kapalı havaları sever. İlkbaharda yeni oluşan sürgünlerin uçlarındaki yapraklarda hafif bir kabarıklık, yağlı bir görünüş ve renk açılması olur.
Kabarık yerin altı daha sonra gri, beyaz, unsu bir tabaka (miselyum) ile kaplanır.
Hastalık yeşil sürgünlerin uçlarında da görülür.
Mantarla bulaşık meyveler iyi gelişemez.
Zamanla hasta kısımlarda çatlamalar olur.
Kök Kanseri
Hastalığın etmeni Agrobacterium
tumefaciens adlı bir bakteridir. Genellikle kök boğazında ve kalın kökler üzerinde urlar meydana getirir.
Hastalık topraktan bulaşır. Bakteri yara veya yarıklardan içeri girer ve burada çoğalır. Bazen toprak üstü kısımlarda da görülür.
Hastalığın etkisiyle urlar meydana gelir ve yıldan yıla büyüyerek irileşir ve yan kökleri yok eder.
Nemli topraklarda, hızlı büyüyen ağaçlar
daha çok zarar görür. Yapraklar sararır,
normal büyüklüğüne erişemez. Dallarda ve
gövde de sakız oluşur. Gelişme zayıflar ve
hastalığın ilerlemesiyle ağaçlar kurur.
Kırmızı leke
Bir mantar hastalığıdır.
Etmeni Coryneum beijerinckii’dir.
Buna kızıl leke hastalığı da denir.
Mantar tomurcuk, sürgün, yaprak ve meyvelerde zarar yapar. nisan,-mayıs aylarında yapraklar üzerinde önce küçük kırmızı lekeler oluşur. Zamanla mercimek büyüklüğüne ulaşan bu lekelerin orta kısımları kuruyarak
dökülür ve lekenin ortasında delik açılır.
Bulaşık tomurcuklarda zamk oluşur ve zamanla kahverengileşir. Lekeler
gelişmekte olan meyvelerde de görülür.
Yaprak Biti
Myzus persicae
Mayısta en yüksek bulaşmayı yaparlar. Şeftali yaprakbiti, ağaçların öz suyunu emerek
beslenir. Bu zararlı, aynı zamanda virüs taşıyıcısı(vektörü)’dır. Saldırısına uğrayan yapraklar, önce uzunlamasına ikiye katlanır, sonra spiral şeklinde, bazen de değişik
biçimlerde kıvrılır. Zararlı, çiçeklerin açılmasını engeller, erken kurumalarına ve dökülmelerine yol açar. Dişi organ ve genç meyvelerde
yaptığı emgiler nedeniyle, meyvelerin şekli bozulur.
Şeftali yaprakbiti, zaman zaman
şeftaliden başka, diğer sert çekirdekli meyve ağaçlarında da zarar yapabilir.
Coccomytilus halli
Bu zararlı kışı, dal çatlaklarında,
sürgünlerin budak yerlerinde, tomurcuk kapsülleri arasında, boğumlarda ergin halde geçirir. İlkbaharda mayıs ayından itibaren, hareketli larvalar çıkmaya başlar ve çıkış, haziranda son bulur.
Şeftali virgül kabuklubitinin en önemli konukçusu şeftalidir. Zararlının larvaları, ağaçların dal, sürgün, tomurcuk, yaprak ve meyvelerinde, özsuyu emmek suretiyle zarar yapar. Tomurcukları
zayıflatır veya körleştirir. Böylece
ağaçlarda, ertesi yıl çiçek ve sürgünlerin, dolayısıyla verimin azalmasına sebep olur.
Zararlı ile fazla bulaşık (sıvama) olan bahçelerde, ağaçları kurutabilir.
Meyvelerde, zararlının beslendiği
kısımlarda nokta şeklinde lekeler oluşur.
Bu lekeler meyvelerin pazar değerini düşürür.
Kabuklu Biti
Ceratitis capitata
Akdeniz meyve sineğinin larvaları, meyveleri
kurtlandırmak suretiyle zarar yapar. Meyvenin etli kısmında beslenen larvalar, meyvenin bu kısımlarında bir yumuşama ve çöküntü meydana getirirler.
Saldırıya uğrayan meyveler, vaktinden önce olgunlaşır ve yere dökülürler. Kurtlu ve
vuruklu(yumurta bırakmak için yaralanmış) meyvelerin pazar değeri düşmekte ve bunların dış satımı mümkün olmamaktadır.
