TÜRKÇE KPSS KPSS. Genel Yetenek Genel Kültür. Eğitimde. Lise ve Ön Lisans Adayları İçin. konu anlatımlı

TÜRKÇE

KPSS

KPSS 2016

Genel Yetenek Genel Kültür

konu anlatımlı pratik bilgiler sınavlara en yakın

özgün sorular ve açıklamaları çıkmış sorular ve açıklamaları

29. ^{Eğitimde yıl}

Lise ve Ön Lisans Adayları İçin

Pegem Akademi Sınav Komisyonu;

2014 KPSS’ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların,

100'ün üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini

açıkladı.

Editör: Savaş DOĞAN Yazar: Komisyon KPSS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI

ISBN 978-605-318-169-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

1. Baskı: Ağustos 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749

Matbaa Sertifika No: 13987

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA

Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60

Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net

E-ileti: pegem@pegem.net

Değerli Adaylar;

Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde

önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları

kapsamındaki 30 sorunun pratik ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;

Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki;

■ Sözcükte Anlam,

■ Cümlede Anlam,

■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri,

■ Sözel Mantık, Dil Bilgisi kapsamındaki;

■ Ses Bilgisi,

■ Yapı Bilgisi,

■ Sözcük Bilgisi,

■ Cümle Bilgisi,

■ Anlatım Bozuklukları ve Yazım Kuralları kapsamındaki

■ Noktalama İşaretleri,

■ Yazım Kuralları

bölümlerinden oluşmaktadır.

Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda;

■ bulmaca,

■ çözümlü testler,

■ cevaplı testler ve

■ çıkmış sorulara

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,

PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim.

Savaş Doğan

SUNU

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Sözcükte Anlam

Sözcüğün Anlam Özellikleri ... 3

Gerçek Anlam ... 3

Mecaz Anlam ... 4

Terimsel Anlam ... 5

Mecaza Dayalı Söz Sanatları ... 6

Benzetme (Teşbih) ... 6

Eğretileme (İstiare) ... 6

Kişileştirme (Teşhis) ... 7

Kinaye (Değinmece) ... 8

Mecazımürsel (Ad Aktarması) ... 8

Dokundurma (Tariz) ... 9

Mübalağa (Abartma) ... 9

Dolaylama ... 9

Güzel Adlandırma ... 10

Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ... 10

Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler ... 10

Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ... 11

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler ... 11

Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ... 12

Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler ... 12

Genel-Özel İlişkili Sözcükler ... 12

Yansıma Sözcükler ... 13

Kalıplaşmış Söz Öbekleri ... 13

İkilemeler ... 13

Pekiştirmeler ... 14

Deyimler ... 14

Atasözleri ... 15

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ... 17

Bulmaca... 19

Çözümlü Test ... 20

Cevaplı Test ... 25

Çıkmış Sorular ... 28

vi

2. BÖLÜM Cümlede Anlam

Cümlenin Yorumu ...37

Cümlenin İletisi ...37

Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı ...38

Cümlede Vurgu ...38

Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ...38

Anlamca Çelişen Cümleler ...39

Anlamlarına Göre Cümleler ...39

Olumlu Cümleler ...39

Olumsuz Cümleler ...39

Soru Cümleleri ...40

Ünlem Cümleleri ...40

Emir Cümleleri ...40

İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ...41

Çıkarım ...41

Kanıksama ...41

Saptama ...41

Değerlendirme ...42

Yakınma (Şikayet) - Sitem ...42

Pişmanlık - Hayıflanma ...43

Ön Yargı ...43

Olasılık ...43

Varsayım ...44

Tahmin ...44

Şaşırma ...44

Kuşku ...45

Uyarı ...45

Öneri ...45

Anlam İlişkilerine Göre Cümleler ...46

Neden - Sonuç İlişkisi ...46

Amaç - Sonuç İlişkisi ...46

Gerekçeli Yargı Bildiren Cümleler ...46

Koşul (Şart) Cümleleri ...47

Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ...47

Öznel ve Nesnel Anlatım ...47

Tanım Cümleleri ...48

Karşılaştırma Cümleleri ...49

İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler ...49

Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri ...49

Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri ...50

Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ...50

Cümlenin Yapısı ...51

Cümle Tamamlama ...51

Cümle Oluşturma ...52

Bulmaca...53

Çözümlü Test ...54

Cevaplı Test ...59

vii

3. BÖLÜM Paragrafta Anlam

Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde

Dikkat Edilecek Hususlar ... 69

Paragrafın Yapısı ... 69

Paragrafın Bölümleri ... 69

Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler ... 70

Paragrafı İkiye Bölme ... 71

Paragraf Oluşturma ...71

Paragrafta Yer Değiştirme ...72

Paragrafın İçeriği ... 73

Konu ... 73

Ana Düşünce ... 73

Yardımcı Düşünceler ... 74

Paragrafta Anlatım Biçimleri ... 74

Açıklayıcı Anlatım ... 74

Tartışmacı Anlatım ... 74

Öyküleyici Anlatım ... 75

Betimleyici Anlatım ... 75

Düşünceyi Geliştirme Yolları ... 76

Tanımlama ... 76

Karşılaştırma ... 76

Örnekleme ... 77

Tanık Gösterme (Alıntılama) ... 77

Soru Sorma ... 77

Sayısal Verilerden Yararlanma ... 77

Duyulardan Yararlanma ... 77

Kişileştirme ... 77

Benzetme ... 78

Parçaya Dayalı Sorular... 79

Anlatım Nitelikleri ... 81

Özgünlük ... 81

Özlülük (Yoğunluk) ... 81

Yalınlık (Sadelik) ... 81

Akıcılık ... 81

Sürükleyicilik ... 81

Açıklık ... 81

Duruluk ... 81

Tutarlılık ... 81

Bulmaca... 82

Çözümlü Test ... 83

Cevaplı Test ... 89

Çıkmış Sorular ... 93

viii

4. BÖLÜM Ses Bilgisi

Sesler ...111

Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları ...111

Ünsüz Sesler ... 112

Ses Olayları ... 112

Ünsüz Değişimi - Yumuşama ... 112

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) ... 112

Ses Düşmesi ... 113

Ses Türemesi ... 114

Ulama ... 115

Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi ... 115

Ünlü Daralması ... 115

Kökte Ünlü Değişimi ... 116

Yardımcı Sesler ... 116

Bulmaca... 117

Çözümlü Test ... 118

Cevaplı Test ... 123

5. BÖLÜM Yapı Bilgisi

Ekler ...129

Yapım Ekleri ...129

Çekim Ekleri ...130

Yapılarına Göre Sözcükler ...132

Yapılarına Göre Bileşik Kelimeler ...132

Bulmaca ...134

Çözümlü Test ...135

Cevaplı Test ...139

ix

6. BÖLÜM Sözcük Bilgisi

İsim (Ad) ... 145

Varlıkların Türüne Göre İsimler ... 145

Varlıkların Sayılarına Göre İsimler ... 145

İsmin Hâlleri ... 145

İsim Tamlamaları ... 146

Zamir (Adıl) ... 147

Kişi Zamirleri ... 148

İşaret Zamirleri ... 148

Belgisiz Zamirler ... 148

Soru Zamirleri ... 148

İlgi Zamiri (Aitlik Eki) ... 148

Sıfat (Ön Ad)... 149

Niteleme Sıfatları ... 149

Belirtme Sıfatları ... 149

Adlaşmış Sıfatlar ... 149

Zarf (Belirteç) ... 150

Durum Zarfları ... 150

Yer-Yön Zarfları ... 150

Zaman Zarfları ... 150

Ölçü-Miktar Zarfları ... 151

Soru Zarfları ... 151

Edat (İlgeç) ... 151

Bağlaç... 153

Ünlem ... 153

Fiil (Eylem) ... 154

İş (Kılış) Fiilleri ...154

Oluş Fiileri ...154

Durum Fiileri ...154

Fiillerde Kip ...154

Fiillerde Kişi ...157

Fiillerde Olumsuzluk ...157

Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması ...157

Fiillerde Çatı ...158

Fiilimsiler ...161

Fiilimsi Grupları ...162

Yardımcı Fiiller ...163

Ek Fiil (Ek-Eylem) ...163

Bulmaca...165

Çözümlü Test ...166

Cevaplı Test ...171

Çıkmış Sorular ...174

x

7. BÖLÜM Cümle Bilgisi

Cümle Türleri ... 179

Yüklemlerine Göre Cümleler ... 179

Öge Dizilişine Göre Cümleler ... 179

Yapılarına Göre Cümleler ... 180

Cümlenin Ögeleri ... 181

Yüklem ... 181

Özne ... 182

Nesne ... 183

Dolaylı Tümleç ... 183

Zarf Tümleci ... 184

Edat Tümleci ... 184

Bulmaca... 185

Çözümlü Test ... 186

Cevaplı Test ... 191

Çıkmış Sorular ... 194

8. BÖLÜM Yazım Kuralları

Kısaltmaların Yazımı ...202

Sayıların Yazımı ...203

Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı ...203

Birleşik Kelimelerin Yazımı ...204

Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ...204

Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler ...205

Yabancı Özel Adların Yazımı ...209

Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...209

Bulmaca...212

Çözümlü Test ...213

Cevaplı Test ...218

xi

9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri

Nokta ( . ) ...225

Virgül ( , ) ...225

Noktalı Virgül ( ; ) ...227

İki Nokta ( : ) ...228

Üç Nokta ( ... ) ...228

Soru İşareti ( ? ) ...229

Ünlem İşareti ( ! ) ...229

Kısa Çizgi ( - ) ...229

Uzun Çizgi (–) ...230

Tırnak İşareti ( “ ” ) ...230

Parantez ( ) ...231

Kesme İşareti ( ’ ) ...231

Bulmaca...234

Çözümlü Test ...235

Cevaplı Test ...240

Çıkmış Sorular ...243

10. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları

Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ...247

Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı ...248

Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ...248

Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ...248

Deyim-Atasözü Yanlışları ...249

Anlam Belirsizliği ...249

Mantık Hataları ...250

Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ...250

Fiil ve Yüklem Yanlışları ...250

Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ...251

Özne Eksikliği ...251

Çatı Uyuşmazlığı ...252

Nesne Eksikliği ...252

Dolaylı Tümleç Eksikliği ...253

Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği ...253

Tamlama Yanlışları ...253

Bulmaca...255

Çözümlü Test ...256

Cevaplı Test ...261

Çıkmış Sorular ...264

Bulmaca Çözümleri ...267

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

1. Yalnızca bir şair olarak değil, bir aydın olarak da hem kendini hem de şiirimizi ileriye götürmüştür. Şiirimize yeni konular, görüşler, biçimler getirmiştir. Şiir diline, konuşma dilinin canlılığını, genişliğini aşılamıştır.

Bunu yaparken de sadelik içinde, en az sözcükle derinliğe varmanın yolunu bulmuştur.

Bu parçadaki “en az sözcükle derinliğe varmak”

sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden han- gisidir?

A) Yoğun bir anlatım biçimi kullanma B) Geniş kitlelere seslenme

C) Yeni ve değişik ürünlerle şiiri geliştirme D) Alışılmış deyişleri bir yana bırakma E) Şiire yeni duygu ve düşünceler katma

Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 53 / 23. Soru

Ör. “Ben bir çırağım, sadece ustamın yaptığı heykelleri parlatıyorum.” diyen bir yazarın asıl anlatmak iste- diği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özgün eserler meydana getirdiği B) Mevcut eserler üzerine çalıştığı C) Kalıcı eserler verdiği

D) Kendinden öncekileri beğenmediği E) Eserlerinin teknik yönden kusursuz olduğu

Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı Kitap Sayfa 45 / Örnek Soru

2.

I. Türklerde minyatür geleneğinin, Orta Asya’da Uygurlar Dönemi’nde ortaya çıktığı anlaşılmak- tadır.

II. Alman araştırmacı A. Von Le Coq’un Haço’da yaptığı kazılar sırasında bulunan minyatürlü Ma- niheist yazma yaprakları, bugün Berlin Devlet Müzeleri Koleksiyonu’nda korunmaktadır.

III. Günümüze uluşan bazı minyatür parçaları, bu dönem kitap resminin şekillenişinde Maniheizmin etkili olduğunu gösterir.

IV. 8. ve 9. yüzyıllara ait Uygurca yazılmış bu Mani- heist yazma yaprak parçalarının ikisinin üzerine yapılan minyatürler, konu ve kompozisyon bakı- mından dikkat çekici özelliklere sahiptir.

V. Bu minyatür parçalarında bir Uygur hakanının Mani dinini kabul edişi, beyaz giysileriyle dinsel metinleri kopya eden Maniheist Uygur kâtipleri ve Mani anısına yapılan ayinsel kutlamaya katılan Uygur rahipleri betimlenmiştir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturabilmesi için hangileri yer değiştirmelidir?

A) I ve IV B) II ve III C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 7 / 2. Soru

3. Müzik, ---- bağımlıdır ancak bu gerekli koşuldur ve hiçbir zaman yeterli değildir. Doğru seslendirme ya da doğru yorum ancak kuramın iyi kavranmış olması ile olasıdır. Bestecinin, yapıtını oluştururken kullandığı müzik etkenleri ne kadar iyi anlaşılmış ve ---- ise icra- cının yorumu da o oranda başarılı ve ---- olur.

Bu parçada boş bırakılan yere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

A) birikime – yorumlanmış – sıradan B) yeteneğe – özümsenmiş – doyurucu C) çalışmaya – kavranmış – itici D) özveriye – vurgulanmış – niteliksiz E) duygusallığa – pekiştirilmiş – sarsıcı

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 2 / 10. Soru

13

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

4. "Şöyle dikkatlice bakarsan bir şeye benzetemezsin.

Kısacık, incecik, koca kafalı, yirmi yaşında gösteren, hep düşünceli duran bir çocuktur." diye tanıttığı fakat âleme hayat veren yiğitliği ve atıcılığıyla efsane hâline koyduğu İnce Memed, yazarının göze çarpmayan fakat kendisinde üstünlükler sezen kişiliğini düşün- dürmektedir. Yazarın erken yaşta yitirdiği babası da "Akçasaz'ın Ağaları"nda Yusufcuk Yusuf olarak yaşamaktadır.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Edebî eserler yaratıcılarının hayatından bazı izler taşır.

B) Yazarların kendilerinde bazı üstünlükler görmesi doğal bir tutumdur.

C) Edebî eserleri anlamak, yazarının hayatını da bilmekle mümkündür.

D) Yazarların yazmaktaki amacı, kendilerini anlat- mak istemeleridir.

E) Bir eserde yazarın ayak izlerini aramak boşuna bir çabadır.

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 4 16. Soru

5. Ulusal bir hastalığımızın “aydın üretmemek” olduğu- nu düşünürsek ve bunun tarihsel nedenleri arasında aydın üretiminin kitap üretiminin bir türevi olduğunu ve esas burada başarısız kaldığımızı düşünürsek bu yayın çabaların değeri anlaşılacaktır.

Bu parçaya göre ülkemizde aydın yetişmemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanmaktadır?

A) Bilimsel çalışmaların yetersizliği B) Aydınlara önem verilmemesi C) Yayın alanındaki yetersizlik D) Millî eğitim politikaları E) Bilime olan saygının azalması

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 9 17. Soru

6.

I. Bu denemede ateşle oynamayı seven bir Çinli çocuğun rastlantı sonucu kızarmış domuz etini tadan ilk insan olduğu mizah yollu anlatılıyordu.

II. Bu türün en önemli özelliği belki de konu sınırla- maması olmamasıdır.

III. Edebiyat, sanat, insanlar, gelenekler hatta gü- lünç olaylar gibi değişik konular ele alınabilir.

IV. Deneme, yazarın belli bir konuda görüşlerini kısa biçimde anlattığı edebiyat türüdür.

V. Örneğin İngiliz yazar Charles Lamb 19. yüzyılın başlarında, "Domuz Rostosu Üzerine" adlı bir de- neme yazmıştı.

Yukarıdaki numaralanmış cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralandığında hangisi baştan dördüncü olur?

A) I B) II C) III D) IV E) V

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 10 3. Soru

7. İznik 14. yüzyılın ortalarından 17. yüzyılın sonlarına I

değin Osmanlı Çiniciliğinin merkeziydi. Romalılar

II III IV

zamanından kalma 1 metre yüksekliğindeki surlarıyla bu kent, bir açık hava müzesine benziyor. Kente girmek için hâlâ sağlam olan İnegöl Kapısı’nı

V kullanabilirsiniz.

Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerin hangi- sinde büyük harflerin kullanımıyla ilgili bir yanlış- lık yapılmıştır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 9 / 11. Soru

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmamıştır?

A) Dinsel ve siyasal otoriteler arasındaki savaş batıda yüzyıllarca sürmüştür.

B) Bilge Karasu’nun “beyoğlu” kitabı, meraklıları için, çok geç buldukları bir define gibi.

C) Uzakdoğu’da ipek üretimi ve pamuk lifi kullanımı ise MÖ 2500’lü yıllarda başlamıştır.

D) Ona, Murat beyin yanında nasıl davranması gerektiğini anlatacağım.

E) Orhan Veli’nin ilk şiirleri 1 Aralık 1936 tarihinde Varlık adlı dergide yayımlandı.

Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban- kası Sayfa 225 / 18. Soru

9. Son romanı Pembe Otobüs’le Yunus Nadi Roman I II

Ödülü’nü kazanan Yazar Mehmet Anıl’ın yeni kitabın- III

da sıra dışı bir hırsızlık öyküsü anlatılıyor. Buca’da

Forbes caddesinde bulunan Güneş apartmanında IV V

büyük bir hırsızlık yaşanır. Hırsız bütün katları dolaş- mış, altı eve girmiştir. Polisin bütün çabalarına rağmen

suçlular bulunamaz, dosya kapatılır ve aradan yıllar geçer.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerin hangilerinde yazım yanlışı vardır?

A) I ve III B) I ve V C) II ve V D) III ve V E) IV ve V

Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban- kası Sayfa 228 / 4. Soru

10. Lefkoşa Atatürk meydanındaki Venedik sütunu

I II

Venedikliler tarafından 1550’de dikildi. Bu granit

III IV

sütunun, Salamis’teki bir mabetten getirildiği sanılıyor.

Lefkoşa, uzaklarda ise Beşparmak Dağları’nı V

seyrediyor.

Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangilerinin yazımı yanlıştır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 87 / 14. Soru

11. Son bir iki yıldır 70’li, 80’li yılları anlatan güzel romanlar I II ve anı kitapları yayımlandı, şimdi kırk elli yaşlarına III

giren yazarlar o dönemi, bugüne nasıl gelindiğini, IV

gençlik yıllarını anlatma gereği duydular.

V

Bu cümledeki numaralı sözlerden hangileri farklı türde bir tamlamadır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve V D) III ve V E) IV ve V

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 6 / 13. Soru

15

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

12. Aşağıdaki cümlelerden hangisi sıralı bir cümle- dir?

A) Baktığı antika aynada, gülüşünün ışıltısıyla yüzünün çizgileri de kayboluyordu.

B) Her fırtınadan sonra gemilerin daha çok yaşlan- dığını anlatan bir şarkı söylüyordu.

C) Gözlerim uzaklara, ta uzaklara denizin maviliği- ne takılıvermişti.

D) Çocuk sonsuz bir mavide yitip giden şarkıyı söylerken gözümün önünde büyüyordu.

E) Kızağını arkadaşlarına bırakmış, kardan adamın gövdesini şişmanlatıyordu ağır ağır karla.

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 26 / 8. Soru

13. Avrupalılar çok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat gibi mallara çok ilgi göstermiş- lerdir. Ancak o zaman dünyanın en büyük ticaret yolları sayılan “İpek” ve “Baharat” yollarının denetimi Müslümanların denetiminde bulunuyordu. Bazı Avru- palılar, bu Müslüman ülkelerine giderek zengin olmak istiyorlardı.

Parçadaki altı çizili sözlerden hangisi, aşağıdaki sözcük türlerinden birine örnek oluşturmaz?

A) Edat B) Bağlaç C) Sıfat

D) Zamir E) Fiilimsi

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 7 / 16. Soru

14. Aşağıdakilerin hangisinde dolaylı tümleç açıklayı- cıyla birlikte verilmiştir?

A) Genç yazarlar, eline kalemi yeni alanlar, hemen ödül peşindeler.

B) İstanbul’a, gençliğimin geçtiği şehre, her yıl gidiyorum.

C) Bütün şehir, eğlencelerin başlamasını dört gözle bekliyor.

D) Yazarın son eseri, iki farklı dalda ödül aldı.

E) Tatil beldeleri, özellikle de Bodrum, dolup taşı- yor.

Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban- kası Sayfa 184 / 16. Soru

15. Aşağıdakilerin hangisinde ara söz farklı bir öge- nin açıklayısıdır?

A) Son işlediğimiz konuyu, birleşik fiilleri, pek anlamadım.

B) İşte ben tam da bu saatleri, akşam saatlerini, seviyorum.

C) Beni serinleten doğa olayını, yağmuru, özledim.

D) Bir zamanlar, bundan on yıl önce, sahalarda fırtına gibiydim.

E) Doğduğum ayı, martı, üç gün sonra geride bırakacağım.

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 10 12. Soru

16. (I) Belki de şanslıyımdır; dün hafif bir yağmur eşli- ğinde karanlık bastırdıktan sonra buraya vardım ve sonra yağmur seli bütün gece durmadan boşaldı.

(II) Ama bu sabah kahvaltıdan sonra yağmur dindi ve gün ışığı fırtına bulutlarının katmanları arasından parça parça açtı. (III) Nedense böyle havalar bana ayrı bir keyif vermiştir çocukluğumdan beri. (IV) Bu yüzden şimdi bulutların kenarları parlak ışıklar saçar- ken deniz görkemli bir gümüş parlaklığıyla ışıldıyor.

(V) Kasvetli bulut kümesinde verilmiş şanslı bir ara mı, yoksa tatilim için gümüşten ince bir astar mı?

Bu parçada numaralı cümlelerden hangisi parça- nın anlam bütünlüğünü bozmaktadır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban- kası Sayfa 134 / 9. Soru

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

17. Felaketlere uğruyoruz, bu doğru; ama Avrupa’da ve Rusya’nın batısında 1914-1945 arasında ölen 100 milyon kişiden sonra, asıl tuhaf olan bizim oturup hâlâ insan öldürme adına teknoloji geliştirmemiz.

Neden acaba bilimde ve teknolojide olağanüstü bir hız geliştiren beynimiz ahlaksal düzlemde o kadar yavaş ilerliyor? Winston Churchill, kariyerinin başında bir savaşta yalın kılıç bir süvari birliğinin başına geçmiştir. Yaşamının sonunda, hidrojen bombasının kullanılmasına ilişkin bir belge imzaladı. Aynı adam…

Kusursuz bir gelişim… Ne yazık ki yalnızca silahlar ve iletişim için.

Bu parçada yakınılan durum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlemesi B) Teknolojinin yalnızca Batı’da görülmesi C) İnsanlığı felaketlere sürükleyecek çalışmaların

yapılması

D) Barış içinde yaşamak dururken savaş çığırtkan- lığı yapılması

E) İnsanların her türlü gelişmeye tepkisiz kalması

Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban- kası Sayfa 102 / 10. Soru

18. (I) Teknoloji nano ölçeğe doğru ilerledikçe, üreti- len elektronik cihazlar da gittikçe küçülüyor. (II) Bu cihazlar o kadar küçüldü ki artık insanların üzerlerine giydikleri kıyafetlerle veya aksesuarlarla bütünleşik hâle geldiler. (III) Bu bilimsel ve teknolojik gelişme giyilebilen teknoloji olarak biliniyor. (IV) Çoğunuz Demir Adam filmini izlemişsinizdir. (V) Demir zırhla kaplanmış bu giysinin silah gibi atış yapabilme ve bilgisayar gibi kullanılabilme özelliklerinin olması ve bu giysiyi giyen kişinin uçabilmesi hayal gücümüzün sınırlarını zorluyor.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinden sonra “Peki, bu giyilebilen teknoloji ne kadar ileri gidebi- lir?” cümlesi getirilebilir?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 7 / 1. Soru

19. - 20. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.

Yirmi yıl önce kim derdi ki şu bildiğimiz edebiyat der- gilerinin yahut elimize alıp kokladığımız kitapların dı- şında, başka bir âlem ortaya çıkacak ve orada insan- lar gönüllerince yazılar yazacak, alabildiğine özgür bir alanda yayınevine, editöre, kağıda, baskıya takılma- dan edebiyatın dünyasına giriverecek! Şimdi böyle uçsuz bucaksız bir âlemin tanığıyız. Sanal ortamda edebiyat ya da e-edebiyat diyebileceğimiz bu sınırsız yazı alanı, düşüncenin özgür bir ifade ortamı bulması adına sevindirici bir durum ama bunca üretim, bazı soruları da sormayı gerekli kılıyor. Yayınevlerinin ince eleklerinden geçemeyen yazar ve şairler için internet bir imkân olabilir mi? Sanal ortamdaki bu edebî üretim ne kadar gerçeklik taşıyor? Burada yazıp çizen herke- se yazar, şair diyecek miyiz? Bu âlemin başıboşluğu giderek bir yazı çöplüğüne mi dönüşecek? Buradan gerçek bir edebiyat çıkabilir mi?

19. Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi sanal ortamın edebiyat üzerinde yarattığı olumsuzluk- lardan biri değildir?

A) Nitelikli eserlerin ayırt edilememesi B) Yazar, şair ölçütünün belirsizleşmesi C) Her türlü yazının kontrolsüzce yayımlanması D) Eserlerin eleştiri süzgecinden geçirilememesi E) Herkesin düşüncelerini ifade edebilmesi

20. Bu parçada geçen “ince eleklerinden geçemeyen”

sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden han- gisidir?

A) Eleştiri aşamasından olumsuz sonuç alma B) Her türlü yayının sergilenebilmesi C) Sanatçıların kendini özgür hissetmesi D) Sınırsız bir yazı alanının oluşması E) Sanatçı üzerinde hiçbir baskının olmaması

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 1 / 24 ve 25. Sorular

17

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

21. - 23. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

(I) Üniversiteler, birçok işlevinin yanında, ulusal bilincin diri kalması yolunda yararlı faaliyetler ger- çekleştiren kurumların başında gelir. (II) Onca emek ve zahmet sonucu ortaya konan etkinlikler, ne yazık ki çoğu zaman görmezden gelinir, hafife alınır ya da medyanın popüler tutkusuna malzeme olmadığı için gözlerden nihan kalır. (III) Geçtiğimiz günlerde Erciyes Üniversitesi'nce gerçekleştirilen "Ölümünün 85. Yılında Ömer Seyfettin'i Anma Toplantısı", takip edebildiğim kadarıyla edebiyat ortamlarının dahi ilgi- sine mazhar olmadı. (IV) Uzun süren bir araştırma ve büyük bir emek sonucu Ömer Seyfettin'in hikâyelerini, mektuplarını, hatıralarını, şiirlerini ve diğer yazılarını büyük ölçüde tamamlayarak yedi kitap hâlinde yayıma hazırlayan Hülya Argunşah'ın gayretleriyle gerçek- leştirilen toplantının başlığı "Ömer Seyfettin'i Yeni- den Okumak"tı. (V) Çeşitli üniversitelerden sahanın uzmanı olan akademisyenler, gün boyu bildiriler sunup Türk hikâyeciliğinin bu genç kalemini tanıttılar. (VI) Toplantıya iştirak edenler, Ömer Seyfettin ve eserleri üzerinde yeniden düşünmeyi ya da onun yazdıklarını yeniden okumayı gerekli görmüş olabilirler.

21. Bu parçanın anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Sayıp dökmelere yer verilmiştir.

B) Deyimler kullanılmıştır.

C) Tanık göstermeye yer verilmiştir.

D) Anlatıcının yorumlarına yer verilmiştir.

E) Bir konudaki eleştiriler, bir örnekle pekiştirilmiştir.

22. Bu parça iki paragrafa ayrılmak istenirse ikinci paragraf numaralı cümlelerin hangisiyle başlar?

A) II B) III C) IV D) V E) VI

23. Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde karşılaştırma yapılmıştır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve V D) III ve V E) V ve VI

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 6 / 24 - 26. Sorular

24 - 26. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.

Tarih boyunca birkaçı hariç bütün toplumlar coğrafi açıdan diğerlerine yakın olduklarından, birbirleriyle iliş- kide bulunmuşlardır. Komşu toplumlar arası ilişkilerin ara ara ya da daima düşmanca olduğu görülmüştür.

Bir toplum gücünü koruyabildiği sürece ve çevresel zarar dâhil herhangi bir nedenden ötürü zayıflayana kadar düşmanlarını uzak tutmakta başarılı olabilir.

Böylesi durumlarda çöküşün doğrudan nedeni, askerî fetihlerdir. Ancak altta yatan temel unsur, toplumun zayıflamasına neden olan genel süreçtir. Buna göre ekolojik, toplumsal veya başka nedenlerden ötürü meydana gelen çöküşler, sıklıkla askerî hezimetler olarak maskelenmiştir. Buna verilebilecek en iyi örnek, Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşüdür. Roma, bin yıl boyunca sınırlarını kuşatmış olan Kuzey Avrupa ve Orta Asya’da yaşayan kavimleri başarılı bir biçimde defetmeyi bilmiştir. Fakat en sonunda savaşı kazanan- lar Romalılar değil, karşı taraf olmuştur. Orta Asya'dan gelen kavimler, nüfusları arttıkça daha iyi silahlar, atlar edinip daha iyi örgütlenmiş, diğer kavimlerin geçirdiği değişimden veya Orta Asya’daki steplerin iklim değişi- minden olumlu etkilenmiş ve başarılı olmuşlardır.

24. Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?

A) Askerî yönden güçlü olan topluluklar diğer toplu- lukları hakimiyeti altına almaktadır.

B) Bazı imparatorluklar ayaklanmalar sonucu tarih sahnesinden silinmiştir.

C) Dünya tarihinde yıkılmayan imparatorluk yoktur.

D) Siyasi gelişmeler; toplumsal yapı ve doğadan bağımsız değildir.

E) Kuraklık ve savaşlar tarihin her döneminde görülmüştür.

25. Bu parçaya göre Orta Asya’dan gelen kavimlerin başarılı olmasında;

I. çok sık savaşmaları, II. silah güçlerinin iyi olması, III. örgütlenmelerinin kuvvetli olması, IV. doğa olaylarıyla mücadele etmeleri etkenlerinden hangileri rol oynamamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I ve IV E) II ve IV

2014

PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR

26. Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıda veri- lenlerden hangisi yanlıştır?

A) Konunun somutlanması için örneklere başvurul- muştur.

B) Bilgi verme amacı güdülmüştür.

C) Bazı yargılar gerekçesiyle verilmiştir.

D) Öznel ifadelere yer verilmiştir.

E) Tanımlamalara yer verilmiştir.

Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 3 / 25 - 27. Sorular

27. - 29. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.

Bir restoranda öğle yemeği yiyen Ahmet, Belgin, Ce- mil ve Deniz’in yedikleri ile ilgili şunlar bilinmektedir:

• Herkes en az iki, en fazla üç parça sipariş vermiştir.

• Bir kişi çorba, bir kişi meyve, iki kişi içecek ve iki kişi tatlı almamıştır.

• Cemil sadece içecek almamıştır.

• İçecek alanlardan biri meyve almamıştır.

• Ahmet meyve almamıştır.

• Çorba alanlardan bir kişi meyve almamıştır.

•

•

•

27. Deniz çorba ve meyve siparişi verdiyse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Belgin çorba almamıştır.

B) Ahmet meyve almıştır.

C) Belgin tatlı almıştır.

D) Deniz içecek almıştır.

E) Deniz tatlı almıştır.

28.

I. Belgin’in içecek aldığına

II. Çorba alanlardan birinin içecek aldığına III. İçecek alanlardan birinin çorba almadığına Bu bilgilere göre yukarıdakilerden hangilerine kesinlikle ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

29. Tatlı alanlardan biri meyve almadıysa aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Ahmet tatlı almıştır.

B) Belgin tatlı almıştır.

C) Deniz meyve almamıştır.

D) Ahmet çorba almamıştır.

E) Belgin çorba almamıştır.

Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak Test Test 30 / 8 - 10. Sorular

<×OODUD*|UHd×NP×Ā

6RUX$QDOL]OHUL

2014 2

2012 3

2010 4

2008 3

2006 6

2UWD|āUHWLP

<×OODUD*|UHd×NP×Ā

6RUX$QDOL]OHUL

2014 2

2012 4

2010 4

2008 5

2006 3

gQ/LVDQV

SÖZCÜKTE ANLAM

Sözcüğün Anlam Özellikleri Mecaza Dayalı Söz Sanatları

Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri Kalıplaşmış Söz Öbekleri

İkileme

Pekiştirme

Deyimler

Atasözleri

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."

LUDWING WITTGENSTEIN

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."

LUDWING WITTGENSTEIN

SÖZCÜKTE ANLAM

„ SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Başlarken...

Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir.

Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade, cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir te- mel olması açısından çok önemlidir.

Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuru- luşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir.

Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı söz- cükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır.

Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşıla- yan sözcüklerdir:

Örneğin, aşağıdaki sözcüklerin başka anlamlara ge- lebilecek kullanımı yoktur.

kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:

Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.

testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yara- yan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç:

Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.

Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.

Örneğin, “düşmek” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir:

düşmek:

1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağı- ya inmek:

Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.

2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitire- rek yukarıdan aşağıya inmek:

Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.

3. Yere devrilmek, yere serilmek:

Çocuk koşarken yere düştü.

1. BÖLÜM

4. Yağmak:

Dağlara kar düştü.

5. Vurmak, değmek, rastlamak:

İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.

Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlam- lıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygun- dur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara da yan anlam ya da mecaz anlam denir.

Gerçek Anlam Temel Anlam

Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir.

ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk:

Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.

boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:

Sabaha kadar boynum ağrıdı.

durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:

Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.

Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcük- leri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.

Yan Anlam

Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak ka- zandığı yeni anlamlardır.

„ Dilberin başında siyah saç olur.

(temel anlam)

Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan be- denlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kul- lanılmıştır.

4

Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşa- ğıda verilmiştir:

„ Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:

Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.

„ Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:

Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayı- rına gittik.

„ Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:

Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz Suyu gürül gürül akan çeşme başında.

„ Yukarıya, üste gelen yön:

Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu.

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.

„ Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.

(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)

„ Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.

(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlar- da, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.

D kkat

Somut anlamlı sözcüklerin soyut anlama ge- lecek şekilde kullanılması mecaz anlamlı sözcükleri oluşturur.

„ Gülen gözlerinin manası pek derin.

(“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anla- mında kullanılmış.)

„ Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.

(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek”

anlamında kullanılmış.)

„ Aldanma cahilin kuru sözüne.

(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)

0HFD]DQODPVDGHFHV¶]F¼NWHGHßLOF¼POHQLQ

WDPDPñQGDJ¶U¼OHELOLU

C Ona gerçekleri anlata anlata dilimde tüy bitti.

C ‡RFXNODUñQRK¢OLQLJ¶U¼QFHL§LPFñ]HGL\RU

C .RPğXQXQWDYXßXNRPğX\DND]J¶U¼Q¼U

C .D\PDßñVHYHQPDQGD\ñ\DQñQGDWDğñU

Not

ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam”

ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda se- çenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olun- malıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam ta- mamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.

D kkat

5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek

(diş göstermek) 6. Kötülük yapmak

için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla

istediğini yaptırmak (diş geçirmek) Sözcük

1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlar- dan her biri

2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Sarımsak dilimi,

karanfil vb.nde dişe benzetilen tane 4. Bazı dantel ve

işlemelerin kenarla- rındaki yuvarlak sivri bölüm

Temel Anlam Yan Anlam

Mecaz Anlam Gerçek Anlam

5

ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya baş- ladığı “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır?

A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükem- mel bir insandı babam.

B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile ta- nıdık hepimiz.

C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık.

D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı.

E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre otur- duk.

B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”

anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kulla- nılmıştır.

Cevap B

Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler- den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?

A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz.

B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı.

C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köy- dü burası.

D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkı- sı vardı.

E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genel- likle hazır bilgiyi tercih eder.

C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı

“boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.

Cevap C

D kkat

temel anlamda kullanılmıştır?

A) Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor.

B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar bizi ararsın.

C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.

D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli su kaçmış.

E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne dü- şünüyorsun?

“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.

Cevap B

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi bü- yük bir sevinçle.

B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı.

C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı.

D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bık- mıştık hepimiz.

E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, has- ret gidermek istiyordu.

A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek an- lamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğin- deki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.

Cevap D

Terimsel Anlam

Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.

„ Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.

(matematik terimi)

„ Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.

(spor terimi)

„ Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi

(müzik terimi)