TÜRKÇE. soru KPSS 2017 GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR. önce biz sorduk. Eğitimde

(1)

KPSS 2017

30. Eğitimde

yıl

önce bİz sorduk

soru

92 120 Soruda

TÜRKÇE

konu anlatımlı pratik bilgiler

sınavlara en yakın özgün sorular ve açıklamaları çıkmış sorular ve açıklamaları

GENEL YETENEK - GENEL KÜLTÜR

(2)

Savaş DOĞAN KPSS Türkçe Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-483-6 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

34. Baskı: 2016, Ankara Yayın-Proje: Seda Gökay Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA

Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60

Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

(3)

ğ Bu kitap;

ğ ğ

30 soru ş ş

ş ş

Sözel Akıl Yürütme

■ Sözcükte Anlam,

■ Cümlede Anlam,

■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri, Dil Bilgisi

■ Ses Bilgisi,

■ Yapı Bilgisi,

■ Sözcük Bilgisi,

■ Cümle Bilgisi,

■ Anlatım Bozuklukları Yazım Kuralları

■ Noktalama İşaretleri,

■ Yazım Kuralları ş

ş ş ş

resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik etkinliklerle

ş ş

■ bulmaca,

■ çözümlü testler,

■ cevaplı testler

■ çıkmış sorulara ş

ş

İ ş ğ ş

ğ ğ ş

pegem@pegem.net ğ ş

ş ş

Savaş Doğan

SUNU

(4)

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Sözcükte Anlam

ğ 3

3 4 5 6

ş 6

ğ İ 6

ş ş ş 7

ğ 8

8 9

ğ 9

9 10

İ ş 10

ş 10

ş 11

ş ş 11

12 12 12 13

ş ş 13

İ 13

ş 14

14 15

ş ş 17

19 20 25

(5)

2. BÖLÜM Cümlede Anlam

37

İ 37

38 38

ş 38

ş 39

39 39 39 40 40 40

İ ğ ş 41

41 41 41

ğ 42

Ş 42

ş 43

43 43 44 44

Ş ş 44

ş 45

45 45

İ ş 46

ş Ş 47

47 47 48

ş ş 48

İ 49

ğ 49

50

ğ 50

51 51

ş 52

53 54 59

ş 62

(6)

vi

3. BÖLÜM Paragrafta Anlam

77 77

ş 77

ş ş 78

İ 79

ş 79

ğ ş 80

İ ğ 81

81

ş 81

ş 82

82 82

ş 82

83 83

ş ş 84

84

ş ş 84

85 85 85 85 85

ş ş 85

86 86 87 89 89

ğ 89

89 89 89 89 89 89 90 91 97

(7)

vii

4. BÖLÜM Ses Bilgisi

135 135 136 136

ğ ş ş 136

ş ş 136

ş 137

138 138

ş 139

139

ğ ş 140

140 141 142 147

ş 150

5. BÖLÜM Yapı Bilgisi

153 153 153 154 156 158 159 163

ş 166

(8)

viii

6. BÖLÜM Sözcük Türleri

İ 171

İ 172

173

ş 174

İş 174

174 174

İ 174

175 175 175

ş ş 175

176 176 176 176 177 177

İ 177

ğ 179

179 180

İş ş 180

ş 180

180 180

ş 183

183 183 184 187 188 189 189 191 192 197

(9)

ix

7. BÖLÜM Cümle Bilgisi

209 209

ş 209

210 211 211 212 213 213 214 214 215 216 221

ş 224

8. BÖLÜM Yazım Kuralları

ğ 231

234 235

İ 235

ş 236

ş ş 236

ş 237

241

İ 241

244 245 250

ş 253

(10)

x

9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri

259 259 261

İ 262

262

İş 263

263 264

İş 264

265

İş 265

268 269 274

ş 277

10. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları

285 285

ş 286

ğ ş 286

ş 287

ğ 287

288 288

ş 288

ş ğ 289

ğ 289

ğ 290

ğ 291

ş 291

ş ğ 292

293 294 299

ş 302

(11)

<×OODUD*|UHd×NP×Ā

6RUX$QDOL]OHUL

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."

LUDWING WITTGENSTEIN

"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."

LUDWING WITTGENSTEIN

(12)

SÖZCÜKTE ANLAM

n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Başlarken...

Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir.

Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından da çok önemlidir.

Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuru- luşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir.

Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı söz- cükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır.

Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşıla- yan sözcüklerdir.

Örneğin, aşağıdaki sözcüklerin başka anlamlara ge- lebilecek kullanımı yoktur.

kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:

Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.

testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yara- yan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç:

Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına.

Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.

Örneğin, “düşmek” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir:

düşmek:

1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağı- ya inmek:

Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.

2. Yere devrilmek, yere serilmek:

Çocuk koşarken yere düştü.

1. BÖLÜM

4. Vurmak, değmek, rastlamak:

İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.

Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlı- dır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur.

Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre ka- zandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da me- caz anlam denir.

Gerçek Anlam

Temel Anlam

Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı dü- şünülür.

ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk:

Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.

boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:

Sabaha kadar boynum ağrıdı.

durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:

Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.

Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcük- leri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır.

Yan Anlam

Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak ka- zandığı yeni anlamlardır.

n Dilberin başında siyah saç olur.

(temel anlam)

Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan be- denlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kul- lanılmıştır.

(13)

4

Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşa- ğıda verilmiştir:

n Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:

Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.

n Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:

Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayı- rına gittik.

n Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:

Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz Suyu gürül gürül akan çeşme başında.

n Yukarıya, üste gelen yön:

Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu.

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.

n Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.

(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)

n Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.

(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlar- da, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir.

n Gülen gözlerinin manası pek derin.

(“Derin” sözcüğü “anlaşılması, kavranması zor” anlamın- da kullanılmış.)

n Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.

(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek”

anlamında kullanılmış.)

n Aldanma cahilin kuru sözüne.

(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)

ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam”

ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda seçe- nekler arasında yan anlamda kullanılmış söz- cük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır.

Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.

D kkat

Pür

5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek

(diş göstermek) 6. Kötülük yapmak

için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla

istediğini yaptırmak (diş geçirmek) Sözcük

1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlar- dan her biri

2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Dişe benzetilen sarım-

sak tanesi 4. Bazı dantel ve

işlemelerin kenarla- rındaki yuvarlak sivri bölüm

Temel Anlam Yan Anlam

Mecaz Anlam Gerçek Anlam

“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)

(14)

5

ÖSYM’nin birkaç kez sorduğu “düşsel öge”

kavramı da mecazla aynı doğrultudadır.

“Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.

Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır?

A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükem- mel bir insandı babam.

B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile ta- nıdık hepimiz.

C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık.

D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı.

E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre otur- duk.

B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”

anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kulla- nılmıştır.

Cevap B

Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler- den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?

A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz.

B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı.

C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köy- dü burası.

D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkı- sı vardı.

E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.

C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı

“boylu boyunca yatmak”tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.

Cevap C

D kkat

Pür “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde

temel anlamda kullanılmıştır?

A) Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor.

B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar bizi ararsın.

C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.

D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli su kaçmış.

E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne dü- şünüyorsun?

“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.

Cevap B

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?

A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi bü- yük bir sevinçle.

B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı.

C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı.

D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bık- mıştık hepimiz.

E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, has- ret gidermek istiyordu.

A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek an- lamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğin- deki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.

Cevap D

Terimsel Anlam

Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.

n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.

(matematik terimi)

n Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.

(spor terimi)