ONKOLOJİ HEMŞİRELİĞİ
Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge
• Neoplazi: Kontrolsüz şekilde hücre büyümesi
• Metaplazi: Olgun bir hücrenin yerini bir başka hücre türünün alması
• Hipertrofi: Hücrenin boyutlarının büyümesi
• Hiperplazi: Hücrelerin sayıca artması
• Kanser: Yengeç anlamına gelen ve epitel kökenli malign tümör
Kanser, hücrenin genetik olarak transformasyonu, çoğalma hızının artması, doğal hücre ölüm sürecinin yavaşlaması veya ortadan kalkması sonucunda kontrolsüz hücre
büyümesidir.
• Tümör: Şişlik/ur
BENİNG MALİGN
Hücre Özelliği Genellikle normal ve olgun Atipik, olgunlaşmamıştır Büyüme Modeli Yavaş ve sınırlıdır. Nadiren
mitoz bölünmelidir, çevre dokuya saldırmaz.
Genellikle hızlı ve sınırsızdır.
Çevre dokulara saldırır.
Yayılma Lokalize kalır, kapsüllüdür. Metastaz yapar.
Tekrarlama Nadiren tekrarlar. Sıklıkla tekrarlar.
Yaşamı tehdit etme Prognazı iyi. Etki, büyüklüğe ve yerine bağlıdır. Baskı ve obstrüksiyona neden olur.
Yaşamı tehdit eder.
Prognozu erken teşhis ve tedavi ile iyidir.
* Doku ismi köküne “om”, “oma”, “kanser”, “karsinoma”,
“sarkom”, “sarkoma” kelimeleri eklenerek tümörler
adlandırılır. Kökenini epitel dokudan alır. Örneğin; adeno karsinoma.
* Destekleyici dokulardan kökenini alan tümörler ise, doku
tipini gösteren sözcüğün arkasına sarkom ya da sarkoma eki
getirilerek isimlendirilir. Örneğin; osteo sarkom, lenfo sarkom
gibi.
Hücre veya Doku
Cinsi Benign Tümör Malign Tümör
Epitel Dokusu Karsinoma
Cilt ve Mukoz
Membran Sguamöz hücreli
karsinom
Bazal hücreli karsinom
Bezler Polip, Adenom Adenokarsinom
Kas dokusu Miyom Miyosarkom
Embriyonik Fibröz
Doku Miksoma Miksosarkom
Fibröz Doku Fibroma Fibrosarkom
Kıkırdak Kondrom Kondrosarkom
Kemik Osteom Osteosarkom
Yağ Dokusu Lipom Liposarkom
Endotel Dokusu Endotelioma
Hücre veya Doku
Cinsi Benign Tümör Malign Tümör
Lenf Damarları Lenfanjiom Lenfanjiosarkom
Kemik İliği Multipl Miyeloma
Lösemi
Lenfoid Doku Malign lenfoma
Lenfosarkom
Retiküler hücreli sarkom
Lenfatik lösemi Sinir Lifleri ve
Tabakaları Nöroma, Nörinoma, Nörofibroma
Nörojenik sarkom Ganglion hücreli Ganglionöroma Nöroblastoma
Glia hücreleri Glioma Glioblastoma
Meninksler Meningiom
Gonadlar Embrionel
karsinoma, sarkoma
Dünya’da Tanılanan Kanser Vakaları ve Ölümler
Kaynak: http://www.cancer.org/acs/groups/content/@epidemiologysurveilance/documents/document/acspc-031941.pdf
Kanserin Yedi Kardinal Belirtisi (Amerikan Kanser Derneği)
1. Bağırsak ya da mesane alışkanlıklarında değişim, 2. İyileşmeyen yaralar,
3. Herhangi bir vücut açıklığından anormal kanama ya da akıntı,
4. Meme ya da başka bir yerde kabartı ya da kitle, 5. Hazımsızlık ya da yutma güçlüğü, açıklanamayan
kilo kaybı,
6. Bir siğil ya da bende anormal değişim,
7. Israrcı öksürük ya da ses kısıklığı.
KANSERDE TANI YÖNTEMLERİ
Kanserde Tanı Yöntemleri
• Anamnez (yaş, cinsiyet, çalışma koşulları, aile öyküsü alınır)
• Fizik muayene(lenfadenopati, karın için kitle, hepatomegali)
• Tam kan sayımı
• Akciğer grafisi
• Tümör markerleri
• Mamografi
• Laparoskopi (Abdomende umblikus altından küçük bir kesi yapılarak batına girilmesi ve gözle incelenmesidir.)
• Endoskopi, larengeskopi, rektoskopi, bronkoskopi
• PET-CT /Positron Emission Tomography-Computes Tomography)
• Görüntüleme yöntemleri (tomografi, ultrason, manyetik rezonans
(MR).
* Tümörlü hücrelerin belirlenmesinde
kullanılmaktadır.
* PET CT teknolojisinde
görüntüleme damara verilen FDG(Florodeoksiglikoz) adı verilen radyoaktif özellikli bir şeker sayesinde yapılır.
* Kana verilen FDG’nin kanserli hücrelere yerleşebilmesi için bir saat kadar beklendikten sonra yaklaşık yirmi-yirmi beş dakika süren bir görüntüleme yapılır.
• Tümör markerleri tümör tarafından yapılan veya en azından tümörün varlığı ile yakından ilgili olan sonuçlardır.
• Tümör markerleri, kanser hücreleri tarafından ya da konağın kanserli dokuya yanıtı ile
sentezlenip salınan biyolojik maddeler olarak
da tanımlanabilir.
Tümör markerleri:
– Kanda
– Tümör tarafından yapılan veya tümörle birlikte bulunan vücut sıvılarında
– Tümör dokusunda ölçülebilir.
• Bu markerler ya tümör dokusunun kendisi tarafından ya da tümör dokusunun neden olduğu metabolik değişiminin
sonucu olarak vücut sıvılarına salgılanırlar.
• Ölçülen bu değerler malign bir oluşumun göstergesi olabilir
ancak kesin sebebi değildir. Bunlar inflamatuar enfeksiyonlar
gibi tamamen bening sebeplerle de salınabilirler.
En sık ölçülen tümör markerları:
– AFP(Alfa feto protein); karaciğer tümörleri
– CEA(Karsino embriyonejik antijen); kolon, meme, akciğer tümörleri
– PSA(Prostat spesifik antijen); prostat – Ca15-3; meme
– Ca19-9; pankreas, safra kesesi ve kanalı tümörleri – Ca125; over
– Ca50; pankreas, safra yolları tümörleri – Ca72-4; mide ve over tümörleri
– hCG (Human Chorionic Gonadatropin): Erkek ya da gebe
olmayan kadınlarda varlığı kanser göstergesidir.
Tümör markerlerinin (belirteçlerinin) klinik kullanım amaçları:
• Neoplazi taranması
• Kanser tanısı
• Kanserin sınıflandırılması
• Prognozun belirlenmesi
• Tedavi takibi
• Rekürrens takibi
• Metastaz takibi
BİYOPSİ
• Biyopsi: Dokudan parça alınarak incelenmesi
yöntemidir. İç organlardan biyopsi alınması endoskopik yöntemlerle gerçekleştirilir.
– Alınan parça hemen dondurularak inceleme şeklinde ise frozen kesit, parafin içinde 24 saat bekletildikten sonra
incelenmesine parafil kesit denir.
BİYOPSİ üç şekilde gerçekleştirilir.
• Eksizyonel biyopsi: 3 cm altındaki tümörün
çıkarılması
• İnsizyonel biyopsi: 3 cm’den büyük kanser
dokusundan alınan parça
• İnce iğne aspirasyonu:
iğne ile kitleden aspire edilen maddenin
incelenmesidir.
EVRE 1: Lokalize. Genellikle köken aldığı dokuyla
sınırlıdır.
EVRE 2: Bölgesel. Köken aldığı dokunun
çevresindeki lenf
bezlerine yayılım gösterir.
EVRE 3: Yayılmış. Köken aldığı dokudan kan ve lenf yolu ile yayılmıştır.
EVRE 4: Çok yaygın. Sıklıkla kemik iliğini ve uzak
organlara yayılmıştır.
Kemoterapi Hastalık Süreci ve/veya
Radyoterapi
Kemik İliği Depresyonu
Trombositopeni + Lökopeni + Eritrositopeni
Kanama Enfeksiyon Anemi
• Alopesia
• Deri bütünlüğünde bozulma
• Yorgunluk
• Anemi
• Nötropeni
• Trombositopeni
• Stomatit
• Diyare
• Konstipasyon
• Bulantı-kusma
• İştahsızlık
• Ağrı
• Anksiyete veya depresyon
