'/O lsu io
ty O U U
M
p
.
( £ k l3 5 3 j
Bir Ermeni tarihçisinin ifşaatı:
Ermeni Komitacıları Kiirtleri
Nasıl İmha Etmişlerdi?..
Bu şahifelerde okuyacağınız yazılar, Ermeni tarihçi
si Dr. Astarciyanın Arapça olarak neşrettiği (Ermeni
Milletinin Tarihi) adlı eserinden aynen tercüme edil
miştir. Muharrir, Kürtlerin hangi maksatlarla imha
edildiklerini anlatmaktadır .
T
Ü R K LER , on beşinci a sırd a E rm en istan a g irm işler, İra n lIla r ve M ısırlılarla h a rb e d e re k E r- m en istan ın m ü h im k ısım la rı n ı zap tetm işlerd ir. F a tih S u l ta n M ehm ed, E rm en i m ille ti n in zekâ ve m a h a re tin i ta k d ir ed e re k 250 b in E rm eniyi İsta n b u la g etirtm iş v e o n la ra k ıy m e t v e rm iştir. B öyleee İsta n b u l E rm e n ile rin in siyasî ve İktisadî m e rk e z le ri ol du. İsta n b u lu n B alyan, Düz- yan, D adyan v e B ezciyan gi- Ml Sermeni a ile le ri İm p a ra to rlu ğ a k ıy m e tli e lem an lar y etiştirm işle r, d ev letin b ü y ü k m a k a m la rın ı işgal eyle- ntişlerdi. İk in c i A b d ü lh am it zam anında H ariciy e N azırı olan N o rad u n k iy an E fendi b u n la rd a n b irid ir. P re n s A r- tin K azazyan d a S u lta n M
ah-Meşhur Ermen i komitacılarından A nt ra n ik .
\ y
•■nhPPÜt» OPnKUV-PKKP
Jj
: ■
uu tf i
UbT-mbhb KTPU.iibS ZU3 hU.imbnf'bbrnh
M ahallî kıyafeti ile bir K ü r t (ocuğu. (Bu sayfalarda o k u . yacağınız yazılarda bizzat E r meni tarihçisinin de itiraf et tiği üzere, Ermeni komitacıla rı, böyle sayısız masumlara
kıym ışlardır.)
m u d u n çok ta k tir e ttiğ i d ev le t ricalin d en idi.
F a tih S u ln an M ehm et, E r m e lile r i m em nun etm e k i- çin B u rsad ak i papas Y uaki- m i İsta n b u la g e tirte re k onu E rm e n ile re P a tr ik y ap m ış tır. (Sahife: 266)
E rm en iler, R usyanın geniş leyip k u v v etlen eceğ in i dah a 1659 d a an lam ışlar, onu n la d o stlu k k u rm a k için Ç ar A- fceksi’ye a ltın k a k m a lı b ir ta h t h ed iy e etm işlerd ir. Bu ta h t R o m anoflarm B olşevik- le r ta ra fın d a n im hasına k a d a r taç giym e m era sim le rin de k u lla n ılm ıştır. B ü y ü k P et- ro ve K a te rin a d e v rin d e yüz b in lerce E rm en i sa n a t e rb a bı R usy ay a g itm işlerd ir. Bu
R us v e Ermjeni sam im iyeti
K a ra k in Pastırmacıyan. U v e b irinci m e şru tiy et ida resi k u ru ld u .
M em leketin b ir te ra k k i ham lesi yapacağı anlaşılınca Rus Ç arı İk in ci A leksandr, de d elerin in (İsta n b u la kim h ü k m ederse dün y ay a o h ak im o. lu r) tavsiy esin e u y a ra k 1877 de T ü rk le re h a rp ilâh etti.
R uslar, K afk as cephesindeki O sm anlı K u m an d an ı M uhtar P aşa n ın k a rşısın a E rm eni G e n era li L oris M elek y an 'ı ç ık a r dılar. E rm en i gönü llü leri A r d ah a n ve B eyazidi zap tettiler. E rm eni P re n s O adyanın yazlık L azaryan da K arsı işgal etti. H a re k â t böylece devam e d e r ken T ü rk le r sulh istediler. 1881 ta rih in d e A yastafanosta,, E rm eni P re n s D ad y an m yazlık köşkünde m uahede im zalandı.
R uslar, A v ru p a d a R om an - ya, S ırb istan ve K arad a ğ ın is tik lâ lle rin i k a b u l e ttird ile r a- m a E rm en istan ı k u rm a k işini gene istik b ale b ırak ıp K ars, A rd a h an v e B atu m u n ilhakiy- le ik tifa ettile r.
H albuki T ü rk iy ed ek i E rm e niler, dev lete gaile çık arm ak için , K ü rt a ş ire tle rin e k arşı kan lı m ücadeleler yapm ışlar, birçok k ö y v e k asab ay ı basıp yağm a etm işlerdi. V an, B itlis ve A leşkerdde b irço k k a tlia m la r olm uş, K ü rd a ş ire t reisle rin d en Şeyh C e lâ littin v e M ir İsm ailin a ş ire tle rin e m ü te ad - d it b a s k ın la r yapm ışlardı. Bu sebeple bu h a rp sonunda da
on bin lerce E rm eni Rus işgal o rd u lariy le b irlik te K afkas- yay a gitm eğe m ecbur olm uş lardır: (Sahife: 275)
★
1878 T ü rk -R u s m uharebesin de R us k ıt’a la ıı A yastafonosa gelince E rm eni P a trik i Nerses V aızabedyan A y astafanostaki Rus K u m an d a n ı B üyük D ük N ikola N ikolaviçe gitm iş, A- y astafanos m uahedesine Er- m eniler için 16 inci m addeyi koydurm uş ve bu n u P ad işa h a kab u l e ttir rAiştir. F a k a t çok egçm eden în g ilizler R u sların bu zaferin i k ısk a n m ışlar, B er- linde yeni b ir m uah ed e h a z ır lanm ası için d ev letlere k a ra r v e rd irm iş le rd ir K o m iteci P a- pas H a y ıik H arm ey an ın b aş k anlığında b ir heyet B erline g id erek A yastafanos m u a h e d esindeki 16 ııcı m addeyi B e r lin m uahedesine 61 inci m ad de o la ra k geçirtm işti.
Bu m adde dah a sonra B üyük d ev letlerin T ü rk iy e işlerine k arışm a la rın a ve E rm en iler le hin d e P a d işa h la rı tazyik e t m elerin e im kân hazırlam ıştır.
B erlin k o n feran sın d an dönen P ap as H ay rik H arm eyan, Er- m enistanın kurulm am asındaıı m üteessir o la ra k E rm en ilere (E rm e n ista n ın istik lâ lin i dev le tle r değil bizzat k en d in iz k u racaksınız.) dem iştir. Bu, E r- m en ileri açıkça isy an a teşvik etm ek dem ekti. (Sahife: 279)
★
İşte T ü rk iy e dah ilin d e E r- m en ilerin kanlı faaliy etleri b u n d an sonra b aşlam ıştır. Hay r i k H arm e y an ile M ıgırdiç P o rta k a ly a n gibi kom iteciler E rm eni D aru lm u a llim in d e ve k iliselerde dinî te d risa t p e r desi altın d a h alk ı isyana te ş vik ediyorlardı. K om iteciler, F ra n sa d a b ir m a tb a a k u rd u lar. B u rad a basılan ve E rm eni- leri isyana hazırlay an k ita p ve b ey an n am eler gizlice m em le k ete gönderiliyor, ev lere dağı tılıyordu. N ih ay et gizli (E rm e n i m illî b irlik ) kom itesi k u ru ld u . G ençlere gizlice askerî ta lim ler y a p tırıld ı ve b u h a z ırlık lard a n so n ra E rm en ilerle Kürtleı- a r a s ın d a , ilk ça rp ış . m a la r başladı. E rm e n ile r bu n u A v ru p a h la ra d u y u rm a k için İsta n b u lu n K u m k ap ı sem tinde b ü y ü k b ir m itin g y ap tıla r.
H üküm et, E rzurum kilise
-sinde k ü lliy etli m ik ta rd a silâh ve m üh im m at m ey d an a ç ık a r dı. B u a ra m a d a d a polislerle E rm en iler a ra sın d a m üsadem e oldu. (Sahife:286) ★ İh tilâ lc ıla r a rtık ş a rk ta h u d u t tan ım ıy o rlard ı. K afkasya . E ı-m enileriyle daim î tem as ve m u h a b ere tem in olunm uştu. R usyadan gizlice b ü y ü k m ik ta rd a silâh ve m ü h im m at cel- bedilm iş, kilise bod ru m ların d a saklanm ıştı. T ü rk iy ey e casus lar gönderiliyordu. B u n lar K ü rt ve Ç erkeş k ıy a fe tle riy le T ü rk iy e E ım e n ista n ın ı köy köy dolaşıyor, k ilise v e m a n a s tır la r d a kalıyor, h alk ı isya na d av et eden n u tu k la r v e ri yorlardı.
N ihayet b ü tü n E rm eni ku- ru m la rm m iştira k iy le , T ü rk i- ru m la rın ın iştira k iy le , T ü rk i- m enistanı k u ra c a k m eşhur Taşniak p a rtisi k u ru ld u . Bu p a rtiy i k u ra n la rın b aşın d a t a nınm ış k o m itecilerden K rista- por M ihaılyan, R osdom Z or- yan ve Sim on ¿ a v a r y a n vardı. B u n lar sık sık T ü rk iy e y e geli- Çiyor, E rm eni gençlerine silâh talim leri y ap tırıy o r, isyan h a zırlık ların ı tanzim v e id a re e- d iyorlardı. B ütün E rm eni m ektep ve k iliselerin d e ih tilâl şa rk ıla rı söyleniyor, ih tilâl p i yesleri gösteriliyordu.
(Devamı var)
A ram Başaruh.
161
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
