Prof. Dr. Arzu OĞUZ
Ankara Üniversitesi Fikri ve Sınai Haklar Araştırma ve Uygulama Merkezi (FİSAUM) Müdürü
FiF
Eser Sahipliği
•FSEK’e göre, eser sahibi eseri meydana getiren gerçek kişiyi ifade eder.
•eserin yaratılması ile yani hukukî eylem ile kazanılır
•Bir eseri tek bir kişi kendi emeğiyle yaratabileceği gibi, eserin birden çok
kişinin ortak çalışması ile de yaratılması mümkündür. Bu durumda, karşımıza
iştirak halinde eser sahipliği ile müşterek eser sahipliği kavramları
çıkmaktadır.
Müşterek Eser Sahipliği
• FSEK md. 9/I’d :“Birden fazla kimsenin vücuda getirdikleri eserin kısımlara ayrılması mümkün ise, bunlardan herbiri vücuda getirdiği kısmın sahibi sayılır.”
• Müşterek eser sahipliğinde, her bir eser sahibinin yarattığı kısım bellidir
• her biri yarattığı kısmın sahibidir.
• her bir eser sahibi, kendi yarattığı kısım üzerinde eser sahipliğinden
doğan hak ve yetkilerini kullanabilir.
Müşterek Eser Sahipliği
• FSEK md. 9/II hükmüne göre, eser sahipleri kendi aralarında yaptıkları bir anlaşma ile eserin bütününde değişiklik veya yayımlama ve mali hakların nasıl kullanılacağını kararlaştırmış olabilirler.
• Bu kararlaştırma yoksa eserle ilgili bu hakların kullanılmasına izin vermeyen eser sahibinin iradesi yerine geçmek üzere, mahkemeye başvurulması mümkündür.
• Ancak bu durum eserin bütününün değiştirilmesinde söz konusu olur.
• Eser sahiplerinden her biri, kendisine ait eser kısmının yayımlanmasında veya değiştirilmesinde, mali hakları kullanmakta diğerlerinin iznine
muhtaç değildir.
İştirak Halinde Eser Sahipliği
• FSEK md. 10/I :“Birden fazla kimsenin iştirakiyle vücuda getirilen eser ayrılmaz bir bütün teşkil ediyorsa, eserin sahibi, onu vücuda
getirenlerin birliğidir.”
• eser sahipliği tek tek şahıslara değil, onların oluşturduğu birliğe aittir.
Bu birliğe FSEK md. 10/II gereği Borçlar Kanunu’nun Adi Şirket hakkındaki hükümleri kıyasen uygulanır
• paylı eser sahipliğinden farklı olarak, yaratılan eserde, eser
sahiplerinden her birinin yarattığı ayrı bir kısım yoktur.
İştirak Halinde Eser Sahipliği
• FSEK md. 10/II iştirak halinde esere malik olan eser sahipleri hakkında
“adi şirket” e ait hükümlere yollama yapılmıştır.
• aynı madde “eser sahiplerinden biri, birlikte yapılacak muameleye
muhik bir sebep olmaksızın müsaade etmezse, bu müsaade mahkeme tarafından verilir” hükmünü getirmiştir.
• eserin sadece değiştirilmesi ya da yayımlanması değil, bunun dışındaki tüm diğer işlemler için birlikte hareket etme zorunluluğu getirilmiştir.
• ilgili herhangi bir işleme “muhik sebep” olmaksızın izin vermeyecek
olursa, mahkemeye başvurulması mümkündür.
İştirak Halinde Eser Sahipliği
• FSEK md. 10/II c son “Eser sahiplerinden her biri, birlik menfaatlerine tecavüz edildiği takdirde, tek başına hareket edebilir”.
• iştirak halinde yaratılan esere tecavüz halinde diğer eser sahiplerinin katılımı veya izni gerekmeden her bir eser sahibine tek başına
harekete geçebilme olanağını sağlamıştır.
• eser sahipliğinden doğan hakların ihlali nedeniyle açılabilecek davalar;
eserin tamamıyla ilgili açılabilecek saldırının önlenmesi, durdurulması,
ihtiyati tedbir talep edilmesi, el koyma, imha, şüpheli hakkında şikayet
hakkının kullanılması, şahsi ceza davası bu kapsamdadır
Eser Sahipliği FSEK m.18
• Mali hakları kullanma yetkisi münhasıran eser sahibine aittir.
• Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi
anlaşılmadıkça; memur, hizmetli ve işçilerin işlerini görürken meydana getirdikleri eserler üzerindeki haklar bunları çalıştıran veya tayin
edenlerce kullanılır. Tüzel kişilerin uzuvları hakkında da bu kural uygulanır.
• Bir eserin yapımcısı veya yayımcısı, ancak eserin sahibi ile yapacağı
sözleşmeye göre mali hakları kullanabilir
İştirak Halinde Eser Sahipliği
• Bir işlenmenin ve derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları mahfuz kalmak şartıyla onu işleyendir.
• Sinema eserlerinde; yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı
ve diyalog yazarı, eserin birlikte sahibidirler. Canlandırma tekniğiyle
yapılmış sinema eserlerinde, animatör de eserin birlikte sahipleri
arasındadır
Eser Sahipliği Karineleri
• Yayımlanmış eser nüshalarında veya bir güzel sanat eserinin aslında, o eserin sahibi olarak adını veya bunun yerine tanınmış müstear adını kullanan kimse, aksi sabit oluncaya kadar o eserin sahibi sayılır
• Umumi yerlerde veya radyo-televizyon aracılığı ile verilen konferans ve
temsillerde, mutad şekilde eser sahibi olarak tanıtılan kimse o eserin
sahibi sayılır, meğer ki, birinci fıkradaki karine yoluyla diğer bir kimse
eser sahibi sayılsın.
Eser Sahipliği Karineleri
• Yayımlanmış olan bir eserin sahibi 11 inci maddeye göre belli
olmadıkça, yayımlıyan ve o da belli değilse çoğaltan, eser sahibine ait hak ve salahiyetleri kendi namına kullanabilir.
• Bu salahiyetler, 11 inci maddenin 2 nci fıkrasındaki karine ile eser
sahibinin belli olmadığı hallerde konferansı verene veya temsili icra
ettirene aittir.
Prof. Dr. Arzu OĞUZ
Ankara Üniversitesi Fikri ve Sınai Haklar Araştırma ve Uygulama Merkezi (FİSAUM) Müdürü
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi
