• Sonuç bulunamadı

SUNUfi (BAfiKANIN MESAJI) GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER B R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK I.DÜNYA EKONOM S... 08

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "SUNUfi (BAfiKANIN MESAJI) GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER B R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK I.DÜNYA EKONOM S... 08"

Copied!
19
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)
(2)

SUNUfi (BAfiKANIN MESAJI). . . 03

GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER. . . 04

B‹R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK. . . 06

I.DÜNYA EKONOM‹S‹. . . 08

II.DÜNYA ‹NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ. . . 10

III. DÜNYA T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ. . . 11

IV. TÜRK‹YE EKONOM‹S‹. . . 13

V. TÜRK‹YE KONUT SEKTÖRÜ. . . 15

VI. TÜRK‹YE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ. . . 21

VII. TÜRK‹YE GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ F‹NANSAL GÖSTERGELER. . . 27

VIII. TÜRK‹YE ‹NfiAAT SEKTÖRÜ. . . 29

IX.TÜRK‹YE F‹NANSAL GÖSTERGELER. . . 31

(3)

Güncel veriler içeren önemli bir baflvuru kayna¤›yla karfl›n›zday›z

YODER olarak geçmifli sa¤l›kl› de¤erlendirmek ve gelece¤e yönelik do¤ru öngörüler oluflturmak için güncel verilere büyük önem veriyoruz. Bu do¤rultuda, 2006 y›l›ndan beri gayrimenkul sektörünü detayl› bir flekilde inceledi¤imiz raporlar yay›ml›yoruz.

Gayrimenkul sektörüyle ilgili tüm kesimler için önemli bir veri kayna¤› olaca¤›na inand›¤›m›z, bundan sonra üç ayl›k dönemlerde yay›mlanarak sektörün tüm alt segmentleriyle birlikte irdelenece¤i raporlar›n ilki olan “Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Sektör Raporu 3. Çeyrek, 2009” bafll›kl› raporumuzu sizlerle paylaflmaktan mutluluk duyuyoruz.

Geliflmelerin h›zl› yafland›¤› sektörümüzde bir baflvuru niteli¤inde güncel bilgiler sa¤layacak olan bu üç ayl›k raporlar›m›zda, dünyada ve Türkiye’de gayrimenkul sektörünün gelifliminin yan›

s›ra içinde bulundu¤umuz dönemde ülkemiz dahil tüm küresel ekonominin durumunu da de¤erlendirecek ve gelece¤e yönelik beklentilerimizi analiz edece¤iz. Çeyrek dönemler itibariyle haz›rlanacak raporlar›m›z›n gayrimenkul sektörünün Türkiye ekonomisine katt›¤› de¤eri göstermesi aç›s›ndan da tüm kesimler için önemli bir baflvuru kayna¤› oldu¤una inan›yoruz.

GYODER Yönetim Kurulu Baflkan›

G

YAYINLAYAN

Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›¤› Derne¤i Nispetiye Caddesi, Levent ‹fl Merkezi, 6 / 2 34330 Levent - ‹stanbul

Tel: 0 (212) 282 53 65 Faks: 0 (212) 282 53 93

YAZAR

Dr. Can Fuat Gürlesel

Ekonomi ve Strateji Dan›flmanl›k Hizmetleri

HAZIRLAYAN

Özgencil Yay›nc›l›k Tan›t›m Organizasyon A.fi.

Teflvikiye Caddesi, Sadun Apt. 105 / 6 34367 Teflvikiye - ‹stanbul

Tel: 0 (212) 227 61 52/53/54 Faks: 0 (212) 227 61 44

Tüm Haklar› Sakl›d›r. © 2009 Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›¤› Derne¤i

“Kaynak Gösterilmeden Al›nt› Yap›lamaz”

Turgay Tanes

Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Raporu Üçüncü Çeyrek 2009, Ekonomi ve Strateji Dan›flmanl›k Hizmetleri taraf›ndan ba¤›ms›z olarak haz›rlanm›flt›r. Çal›flmada ulusal ve uluslararas› resmi ve özel kurumlar›n verileri ile bu verilere dayal› analiz ve de¤erlendirmeler yer almakta olup, haz›rlayan kurumun görüfllerini yans›tmaktad›r.

(4)

‹yileflme ç›k›fl stratejileri ve yeni finansal balon riskleri

D

ünya ekonomisi küresel kriz ile birlikte ulafl›lan dip noktas›ndan döndükten sonra 2009 y›l›n›n üçüncü çeyre¤inde iyileflme dönemine girmifltir. Ancak iyileflmenin yavafl ve kademeli olaca¤› ve zaman alaca¤› öngörülmektedir. ‹yileflmenin kal›c› ve istikrarl› olaca¤›na iliflkin kayg›lar sürerken geliflmifl ülkelerin kriz

nedeniyle ald›klar› önlemlerin 2010 y›l›ndan itibaren geri çekilmesi, yani ç›k›fl stratejileri de tart›fl›lmaya bafllam›flt›r. Hükümet destekleri ile birlikte Merkez Bankalar›n›n düflük faiz ve genifl likidite olanaklar›

uygulamalar›n› 2010 y›l› ikici yar›s›ndan itibaren çekmeye bafllamalar› halinde ekonomideki iyileflmenin sürdürülebilir olup olmayaca¤› önemli bir risk

oluflturmaktad›r. Buna karfl›n di¤er bir risk ise ucuz ve bol likidite ile özellikle geliflen ülkelerde oluflmaya bafllayan yeni finansal balon riskleridir.

Dip aray›fl› sürüyor

K

üresel krizin konut ve gayrimenkul sektörü finansman sistemi kaynakl› olmas› nedeniyle inflaat sektörü ile gayrimenkul sektöründe küçülme kuvvetli olmaktad›r ve iyileflme gecikmektedir.

Geliflmifl ülkelerde ABD ve Avrupa genelinde inflaat faaliyetlerinde ve harcamalar›nda daralma halen sürmektedir. Konut sektöründe ise özellikle ABD’de üçüncü çeyrekten itibaren iyileflme iflaretleri kuvvetlenmeye bafllam›flt›r. Ticari gayrimenkul sektörü ise ABD’de halen gerilemektedir. Asya-Pasifik bölgesinde ise inflaat, konut ve ticari gayrimenkul sektörlerinde görülen geniflleme yeni finansal balon risklerini ortaya ç›karmaktad›r.

Küçülme yavafllarken büyümeye geçifl kademeli olacak

T

ürkiye ekonomisinde küçülme giderek yavafllamaktad›r ve ekonomi y›l›n dördüncü çeyre¤inde muhtemelen pozitif büyüme gösterecektir. Ancak iktisadi faaliyetlerdeki canlanma henüz istenilen seviyede de¤ildir. Merkez Bankas›’n›n faiz indirimlerine ra¤men iç talebi canland›rmaya yönelik desteklerin çekilmesi ile birlikte iktisadi faaliyetlerdeki geniflleme s›n›rl›

kalmaktad›r. ‹ç ve d›fl talep koflullar› henüz istenilen seviyede de¤ildir ve Türkiye’de ekonomik iyileflme yavafl ve kademeli olacakt›r.

TÜRK‹YE EKONOM‹S‹:

DÜNYA EKONOM‹S‹:

DÜNYA ‹NfiAAT KONUT VE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ:

GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER... GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER...

‹nflaat sektöründe kuvvetli daralma

Y

›l›n üçüncü çeyre¤inde tüm iktisadi faaliyetlerdeki toparlanma ve canlanmaya karfl›n inflaat

sektöründe kuvvetli daralma devam etmifltir. Sektörde konut ile konut d›fl›

bina inflaat faaliyetleri önemli ölçüde daralm›flt›r. Üçüncü çeyrekte konut kredileri faiz oranlar›n›n gerilemesi ve kulland›r›lan konut kredilerinde büyüme konut talebi için olumlu geliflme olmufltur. Ancak konut sat›fllar›nda henüz istenilen canlanma

gerçekleflmemifltir. Ticari gayrimenkul sektöründe de yeni yat›r›mlarda dura¤anl›k sürerken, varl›k fiyatlar›, kiralar ve getirilerde gerileme üçüncü çeyrekte önemli ölçüde yavafllam›flt›r.

TÜRK‹YE ‹NfiAAT KONUT VE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ:

(5)

ABD ekonomisi yüzde 0.7 Euro Bölgesi ekonomisi 0.4 ile yeniden büyüdü.

Geliflmifl ülkelerde güven ve beklenti endeksleri 50 puan›

aflarak pozitife geçti.

ABD’de kriz sonras›

yeni ve mevcut ev sat›fllar› ile konut fiyatlar› artt›.

Avrupa Euro bölgesinde inflaat sektörü faaliyetleri

yüzde 9.2 küçüldü.

6

ABD’de ticari gayrimenkul

fiyatlar› endeksi (2005=100) 124’den 112’ye geriledi.

7

Türkiye ekonomisinde küçülme yüzde 3.3’e geriledi.

OECD Bileflik Öncü Göstergeleri 100.6 ile kriz öncesi seviyesine geri döndü.

8

Türkiye Cumhuriyeti

Merkez Bankas› faizi yüzde 6.5’e indi.

9

Al›nan konut yap›

ruhsatlar› say›s› 88.892 ile geçen y›l›n ayn› dönemine

göre yüzde 35 geriledi.

10

11 12

13

15 16

18 19

20

17 14

Konut kredileri y›lbafl›ndan itibaren 2.1 milyar TL artarak 39.5 milyar TL oldu.

Üçüncü çeyrek içinde 96.808 adet ve toplam 6.0 milyar TL tutar›nda yeni konut kredisi kullan›ld›.

Konut kredisi ayl›k faiz oran› ortalama 0.96 ile yüzde 1.0’in alt›na indi.

Konut fiyatlar› endeksi (2007=100) 92.1 seviyesine, konut kiralar›

endeksi (2007=100) 90.8 seviyesine yükseldi.

AVM Perakende Endeksi (2005=100) toplam ciro endeksi 153 ile en yüksek seviyesine ulaflt›. M2bafl›na ciro endeksi ise 107 oldu.

Yeni ofis binas›, sanayi binas› ve lojistik binas›

al›nan yap› ruhsatlar› m2 büyüklükleri önemli ölçüde küçüldü.

‹nflaat sektörü yüzde 18.1 küçüldü. ‹nflaat harcamalar› 17.3 milyar TL ile büyük ölçüde küçüldü.

Yabanc›lar›n portföy yat›r›mlar› 63.2 milyar dolardan 81.3 milyar dolara yükseldi.

Yabanc›lara gayrimenkul sat›fl› 466 milyon dolar, do¤rudan yabanc›

sermaye yat›r›mlar›

164 milyon dolar oldu.

‹stanbul ofis piyasas›nda A ve B tipi ofis kiralar› M‹A ve M‹A d›fl› bölgelerde ikinci çeyrek döneme göre de¤iflmedi.

Aç›lan 7 AVM ile birlikte toplam AVM say›s› 205, toplam kiralanabilir alan büyüklü¤ü 4.8 milyon m2’ye ulaflt›.

1 2

3 4

5

B‹R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK... B‹R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK...

(6)

Dünya ekonomisinde karfl›lafl›lan derin krizin

önlenmesine yönelik olarak al›nan önlemler ve sa¤lanan destekler etkisini göstermeye bafllam›fl ve geliflmifl ülkelerde ekonomik daralma ikinci çeyrekten itibaren sona ermifltir. ABD ekonomisi üst üste dört çeyrek küçüldükten sonra üçüncü çeyrekte yüzde 0.7 büyümüfltür. Japonya ekonomisi de ikinci çeyrekte yüzde 0.7 ve üçüncü çeyrekte yüzde 0.3 büyümüfltür. Avrupa’da

Euro bölgesi befl çeyrek dönem daralman›n ard›ndan üçüncü çeyrekte yüzde 0.4 büyüme göstermifltir.

Geliflmifl ülkeler üçüncü çeyrekte yeniden büyümeye geçerek resesyondan ç›km›flt›r.

Mali göstergelerde y›l›n ikinci çeyre¤inde bafllayan iyileflme dalgalanmalar ile birlikte devam ederken, ulafl›lan yeni seviyeler itibari ile yeni finansal balonlar›n oluflmas› riskleri de artmaktad›r. Hisse senedi piyasalar›ndaki toparlanman›n ard›ndan üçüncü ve dördüncü çeyrekte h›zl› yükselmeler yaflanm›flt›r. Para otoritelerinin düflük faiz oranlar› devam etmektedir. ABD Merkez Bankas› FED’in faiz oran› yüzde 0.25’dir. Krizin dip noktas›ndan sonra Dolar yine de¤er kaybettikten sonra Euro Dolar paritesi dalgalanma ve yön aray›fl› içinde bulunmaktad›r.

Alt›n fiyatlar›nda h›zl› art›fllar yaflanm›flt›r. Ancak alt›n fiyatlar› ve petrol fiyatlar› son çeyrekte yeniden

gerilemektedir. Mali göstergelerde ve emtia fiyatlar›nda dalgalanmalar ve yön bulma gayreti devam etmektedir.

Ekonomik krizin dip noktas›n›n yafland›¤› birinci çeyrekte en düflük seviyelerine inen beklenti ve güven endeksleri ikinci ve üçüncü çeyreklerde kuvvetli bir iyileflme göstermifltir. ABD, AB ve Çin’de imalat sanayi beklenti endeksleri 50 seviyesi üzerine ç›karak yeniden pozitife dönmüfltür. Tüketici güven endekslerinde de ikinci ve üçüncü çeyreklerde h›zl› bir iyileflme yaflanm›flt›r. Ancak ABD’de tüketici güven endeksi Kas›m ay›

itibariyle yeniden gerilemifltir. Beklenti ve güven endekslerinin seviyeleri 2010 y›l› ekonomisi için ümit vermektedir.

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

ABD % 0.5 -0.2 0.4 -0.7 -1.4 -1.6 -0.2 0.7

EURO BÖLGES‹ %

0.4 0.8 -0.3 -0.4 -1.8 -2.5 -0.2 0.4

Ç‹N % 11.2 10.6 10.1 9.0 6.8 6.1 7.9 8.9

JAPONYA % 1.0 1.0 -0.7 -1.7 -3.0 -3.2 0.7 0.3

Dünya Ekonomisi Büyüme

(B‹R ÖNCEK‹ ÇEYREK DÖNEME GÖRE)

KAYNAK: OECD

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

DOW JONES ENDEKS‹

13.167 11.740 11.347 10.850 8.776 7.608 8.447 9.712 10.330

PETROL VAR‹L DOLAR

95.9 101.5 139.9 95.3 34.7 46.4 67.9 70.4 71.0

ALTIN ONS DOLAR

835 932 922 895 860 976 939 1.002 1.120

ABD MERKEZ BANKASI FA‹Z‹ %

4.25 2.25 2.00 2.00 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25

EURO DOLAR PAR‹TES‹

1.4598 1.5787 1.5744 1.4580 1.2919 1.3304 1.4070 1.4613 1.4365

Dünya Ekonomisi Mali Göstergeleri

KAYNAK: MENKUL KIYMET, EMT‹A VE VADEL‹ ‹fiLEM BORSALARI, FED

DÖNEMLER

2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4

ABD 43.4 32.9 36.3 44.8 52.6 53.6 (1)

‹MALAT SANAY‹ BEKLENT‹ ENDEKSLER‹ TÜKET‹C‹ GÜVEN ENDEKSLER‹

AB 45.0 33.9 33.9 42.6 49.3 51.2 (1)

Ç‹N 47.7 41.2 44.8 51.8 54.3 55.2 (1)

ABD 70.3 60.1 57.3 70.8 73.5 67.4 (1)

AB -19 -30 -32 -23 -17 -17 (1)

Ç‹N 93.4 87.3 86.0 86.5 88.1 88.5 (2)

Dünya Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri

KAYNAK: RESM‹ ‹STAT‹ST‹K KURUMLARI

Geliflmifl ülkeler üçüncü çeyrekte resesyondan ç›kt›

Öncü göstergeler ümit verirken iflsizlik art›yor

Mali göstergelerde iyileflme, dalgalanma ve yeni finansal balon riskleri birlikte yaflan›yor

Beklenti ve güven endekslerinde iyileflme

Dünya ekonomisindeki iktisadi faaliyetlerin öngörülmesi aç›s›ndan izlenen seçilmifl öncü göstergelerde iyileflme sürerken iflsizlik art›fl› devam etmektedir. OECD bileflik öncü göstergesi birinci çeyrekteki dip noktas› ard›ndan üçüncü çeyrekte 100.6’ya ulaflm›flt›r. Dördüncü çeyrekte Ekim ay›nda 101.4 ile iyileflmesini sürdürmektedir. Dünya ticaretindeki geliflmeleri yans›tan Balt›k Capsize tafl›mac›l›k endeksi

dalgal› bir fleyin izlemesine ra¤men dördüncü çeyrekte Aral›k ay› itibari ile yeniden art›fl içindedir. Di¤er bir öncü gösterge metal fiyatlar› endeksi ise y›l›n ilk çeyre¤indeki dip noktas› ard›ndan istikrarl› art›fl›n›

sürdürmektedir ve dördüncü çeyrekte Kas›m ay› itibari ile 142.0 seviyesine ulaflm›fl bulunmaktad›r. Ekonomilerdeki büyüme ve öncü göstergelerdeki iyileflmeye ra¤men OECD ülkelerinde iflsizlik artmaya devam etmektedir.

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4

OECD B‹LEfi‹K ÖNCÜ GÖSTERGE

ENDEKS‹

102.4 102.0 100.6 97.2 93.3 93.0 96.5 100.6 101.4 (1)

BALTIK CAPSIZE TAfiIMACILIK

ENDEKS‹

13.603 13.745 13.978 4.318 1.337 2.066 7.241 2.846 5.387 (2)

IMF METAL F‹YAT

ENDEKS‹

162.6 201.1 186.3 164.1 103.4 96.5 118.5 134.8 142.0 (3)

OECD BÖLGES‹

‹fiS‹ZL‹K % TOTAL

5.6 5.7 5.8 6.2 6.7 7.6 8.3 8.5 8.8 (1)

Dünya Ekonomisi Öncü Göstergeleri

KAYNAK: OECD, IMF, WTO

I. DÜNYA EKONOM‹S‹

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) 18 Aral›k

(1) Kas›m, (2) Ekim.

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Ekim (2) Aral›k (3) Kas›m

(7)

II. DÜNYA ‹NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Ekim.

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle

ABD konut sektöründe iyileflme sürüyor

Avrupa Euro alan›nda toplam inflaat sektörü faaliyetlerinde küçülme sürüyor

Ekonomik krizin özellikle ABD’de konut finansman sistemi kaynakl› olmas› nedeniyle inflaat sektörü krizden di¤er sektörlere k›yasla daha kuvvetli etkilenmifltir. ABD’de inflaat sektörü harcamalar› kriz ile birlikte önemli ölçüde daralmaya bafllam›flt›r. Konut inflaat›

harcamalar›ndaki daralma 2008 y›l› ilk

çeyre¤inde, konut d›fl› bina harcamalar›nda ise 2008 y›l› son çeyre¤inde bafllam›flt›r. Konut d›fl›

bina harcamalar› daralmaya devam etmektedir ve 2009 y›l› üçüncü çeyre¤i son ay› itibari ile y›ll›k 357.9 milyar dolar olmufltur. Konut inflaat harcamalar› ise üçüncü çeyrekte y›ll›k bazda 256 milyar dolar olmufl ve 6 çeyrek dönem sonra yeniden artm›flt›r.

Ekonomik kriz Avrupa Birli¤i’ndeki inflaat sektörü faaliyetlerini de olumsuz etkilemifltir ve Euro bölgesinde inflaat faaliyetlerinde 2008 y›l› ikinci çeyre¤inde bafllayan küçülme sürmektedir. 2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde de Euro bölgesinde inflaat faaliyetleri bir önceki y›l›n ayn› çeyrek dönemine göre yüzde 9.2 gerilemifltir. ‹nflaat faaliyetlerinde küçülme konut inflaat› faaliyetlerindeki daralmadan kaynaklanmaktad›r. Konut inflaat› faaliyetlerinde daralma kuvvetli oranda sürmektedir. Konut d›fl› bina inflaat›

faaliyetleri ise ikinci ve üçüncü çeyrekte s›n›rl› da olsa büyüme göstermifltir.

ABD’de konut sektöründe ev sat›fllar› ve konut fiyatlar›nda y›l›n ikinci çeyre¤inde bafllayan dip noktas›ndan dönüfl, üçüncü çeyrekte iyileflmeye dönüflmüfltür. Ekim ay› itibari ile yeni ev sat›fllar›

y›ll›k 430 bin, mevcut ev sat›fllar› ise y›ll›k 6.1 milyon olmufltur. Konut fiyatlar›nda ikinci çeyrek sonunda bafllayan art›fl üçüncü çeyrekte de sürmüfltür. Case Schiller 10 Kompozit konut fiyat endeksi Eylül ay›nda 158.6 ile y›l›n en yüksek de¤erine ulaflm›flt›r.

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4

YEN‹ EV SATIfiLARI AYLIK B‹N(1)

512 496 488 436 374 332 400 402 430 (1)

MEVCUT EV SATIfiLARI YILLIK B‹N(1)

5.652 4.920 4.900 5.100 4.740 4.550 4.890 5.570 6.100 (1)

CASE SHILLER 20 185.0 172.2 167.8 161.6 150.6 140.0 141.9 146.0 -

KONUT F‹YATLARI ENDEKS‹

CASE SHILLER 10 200.7 186.2 180.5 173.4 162.1 151.4 152.7 158.6 -

ABD Konut Sektörü

KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US, STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

ABD ‹nflaat Sektörü Harcamalar›

(YILLIK, M‹LYAR DOLAR)

KAYNAK: US BUREAU OF CENSUS

KONUT ‹NfiAATI HARCAMALARI

410.3 383.1 351.7 350.4 292.3 248.9 237.0 256.0

KONUT DIfiI ‹NfiAAT HARCAMALARI

399.9 407.8 417.8 423.2 404.3 401.5 382.6 357.9

‹nflaat harcamalar›ndaki daralma ABD’de sürüyor

DÖNEMLER 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

TOPLAM

‹NfiAAT SEKTÖRÜ

-3.8 -5.0 -8.2 -10.3

-7.4 -9.2

KONUT

‹NfiAATI -4.3 -5.9 -9.0 -12.4 -10.2 -12.1

KONUT DIfiI B‹NA

‹NfiAATI -2.4 -2.4 -6.8 -2.8 1.8 0.5

Avrupa Birli¤i Euro Alan› ‹nflaat Faaliyetleri

(B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM‹NE GÖRE DE⁄‹fi‹M YÜZDE)

KAYNAK: EUROSTAT CONSTRUCTION OUTPUT

III. DÜNYA T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ

Ticari gayrimenkul sektörüne yönelik finansman olanaklar› halen çok s›n›rl› kalmaya devam etmektedir.

Daha önce kulland›r›lm›fl olan finansman kaynaklar›n›n geri dönüflüne iliflkin riskler sürmektedir. Finansal kald›raç oranlar› azalm›fl, kredi vadeleri 3-4 y›la inerek k›salm›flt›r. ‹kincil finansman pazar›nda (menkul k›ymetlefltirme) ilk ifllemler üçüncü çeyrekte s›n›rl› olarak yap›lmaya bafllam›flt›r.

Ticari gayrimenkul yat›r›mlar› (sat›n alma iflleri) önemli ölçüde daralm›flt›r. Varl›k fiyatlar›na iliflkin belirsizlik, ticari gayrimenkul getirilerinin düflmesi ve sat›n alma finansman olanaklar›n›n azalmas› nedeni ile yat›r›m ifllemleri dura¤anlaflm›flt›r. Al›c›-sat›c› fiyat fark› önemli ölçüde aç›lm›flt›r. Küçük ölçekli ifller yap›lmaktad›r. Üçüncü ve dördüncü çeyrekte Avrupa’da iyi getirili ve A s›n›f› ticari gayrimenkullere yat›r›m yeniden bafllarken Asya Pasifik bölgesinde bankalar›n finansman olanaklar› ile yat›r›m faaliyetleri daha canl› görülmektedir.

Ticari gayrimenkul sektöründe yeni arzlar Asya Pasifik bölgesinde sürerken, Avrupa’da dura¤an, ABD’de gerileyen yeni arz faaliyetleri sürmektedir.

Finansman olanaklar›, yat›r›mlar ve

yeni arzlar halen çok s›n›rl›

(8)

IV. TÜRK‹YE EKONOM‹S‹

Ticari gayrimenkul sektöründe 2009 y›l›n›n genelinde varl›k fiyatlar›nda yüzde 15-20 aral›¤›nda gerileme yavafllayarak sürmektedir. Varl›k fiyatlar›nda dip seviyeleri 2010 y›l›nda görüldükten sonra yeniden art›fl süreci bafllayaca¤› öngörülmektedir.

Ticari gayrimenkul kiralar›nda y›l›n ilk üç çeyre¤inde yaflanan gerileme dip noktalar›na yaklaflm›fl görülmektedir. Al›flverifl merkezi, ofis ve lojistik alan kiralar› küresel ölçekte ortalama yüzde 10 gerileme gösterdikten sonra üçüncü çeyrekte dura¤anlaflm›flt›r. Varl›k fiyatlar› ve kiralardaki gerilemeler ile ticari gayrimenkul getirileri de düflmüfltür. Kirac›lar 2009 y›l› genelinde daha düflük maliyetli ticari gayrimenkulleri tercih etmektedir.

Asya bölgesinde varl›k fiyatlar› ve kiralarda dibe üçüncü çeyrekte ulafl›ld›ktan sonra artan talep etkisi ile birlikte iyileflme sürecine girilmektedir. Baz› ülkelerde varl›k fiyatlar›nda afl›r› fliflme riski de yaflanmaya bafllam›flt›r. Avrupa genelinde dip seviyeleri olarak 2010 y›l› ilk yar›s› öngörülmektedir. ABD’de ise zay›flama sürmektedir.

ABD ticari gayrimenkul sektöründe 2007 y›l› dördüncü çeyre¤inden itibaren bafllayan fiyatlardaki gerileme 2009 y›l›n›n ilk üç çeyre¤inde de devam etmifltir. Ticari gayrimenkul fiyatlar› 2008 y›l›nda yüzde 18, 2009 y›l›

üçüncü çeyre¤i sonunda ise yüzde 28.7 gerilemifltir. ABD ticari gayrimenkul sektöründe varl›k fiyatlar›ndaki gerileme ve ortalama yüzde 20’lere yaklaflan boflluk oranlar› ile yat›r›mc›lar›n talebi zay›f kalmaya devam etmektedir. Potansiyel kredi kay›plar› riski ile birlikte ABD’de ticari gayrimenkul sektörü genelinde zay›flama üçüncü çeyrekte de sürerken perakende binalar›n de¤erlerinde görülen ilk art›fl dip noktas› için iflaret vermektedir.

Varl›k fiyatlar›, kiralar ve getiriler dip noktas›na yaklafl›yor

ABD ticari gayrimenkul sektöründe zay›flama sürüyor

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

OF‹S B‹NALARI

175 173 165 163 151 124 127 114

SANAY‹

LOJ‹ST‹K B‹NALARI 190 183 185 172 165 163 131 123

ABD Ticari Gayrimenkul Piyasas› Fiyat Endeksleri 2000=100

KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US, STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES

PERAKENDE B‹NALARI

186 182 187 175 172 150 138 142

T‹CAR‹

GAYR‹MENKUL 192 183 171 175 157 148 124 112

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle

Türkiye ekonomisi 2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde yüzde 3.3 küçülmüfltür. Y›l›n ilk çeyre¤inde yüzde 14.7, ikinci çeyre¤inde ise yüzde 7.9 olan ekonomideki küçülme üçüncü çeyrekte yavafllam›flt›r. ‹ktisadi

faaliyetlerden imalat sanayi, ticaret ve ulaflt›rma, iletiflim hizmetlerindeki küçülme de yavafllamaktad›r. Mali hizmetler faaliyetlerinde ise y›l genelinde büyüme sürmektedir. 2009 y›l› son çeyre¤inde iktisadi faaliyetlerde ve ekonominin genelinde pozitif büyümeye geçifl olaca¤› öngörülmektedir.

Türkiye ekonomisinde küçülme yavafll›yor

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

GSMH 3.4 7.2 2.8 1.0 -6.5 -14.7

-7.9 -3.3

‹MALAT SANAY‹

4.1 9.1 4.8 0.3 -10.8 -21.8 -11.2 -3.9

T‹CARET 7.3 9.9 4.5 -1.5 -15.9 -26.3 -15.4 -7.2

ULAfiTIRMA

‹LET‹fi‹M 8.3 7.9 4.2 1.2 -7.4 -17.7 -12.2 -6.9

MAL‹

H‹ZMETLER 7.8 9.3 9.6 8.0 9.4 10.8

7.5 7.8

Türkiye Ekonomisi ‹ktisadi Faaliyetlerde Büyüme

KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU

(9)

Küresel krizin etkileri ile birlikte 2009 y›l› ilk çeyrek döneminde dip noktas›na gerileyen beklenti ve güven endeksleri y›l›n ikinci çeyre¤inde çok h›zl› bir toparlanma göstermifltir. Reel kesim beklenti endeksi 99.4, tüketici güven endeksi 85.27 seviyelerine ulaflm›flt›r.

Üçüncü ve dördüncü çeyrekte ise beklenti ve güven endekslerinde k›smi bir gerileme yaflanmaktad›r ve

endekslerdeki iyileflme dura¤anlaflm›flt›r.

Endekslerdeki k›smi gerileme ve dura¤anlaflma ekonomideki iyileflmenin de yavafl ve kademeli olaca¤›na iflaret etmektedir.

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

Türkiye Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri

KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI

REEL KES‹M BEKLENT‹ ENDEKS‹

101.4 105.4 98.3 85.2 52.3 67.8 99.4 97.8 91.2

TÜKET‹C‹

GÜVEN ENDEKS‹

93.89 81.96 75.01 80.72 69.90 74.77 85.27 81.92 78.38

Güven ve beklenti endekslerinde h›zl› iyileflme dura¤anlaflt›

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m 2009

V. TÜRK‹YE KONUT SEKTÖRÜ

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

Al›nan Konut Yap› Ruhsat› ve Kullan›m ‹zin Belgeleri

KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI

YAPI RUHSATI DA‹RE SAYISI 162.613 121.403 148.346 136.476 113.994 118.473 115.369 88.892

YAPI KULLANIM ‹Z‹N BELGES‹ DA‹RE SAYISI

115.123 91.463 88.070 79.912 91.639 100.746

87.620 97.832

Al›nan konut yap› ruhsatlar› üçüncü çeyrekte azald›

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m 2009

Konut sektöründe yeni ev bafllang›çlar›n›

gösteren al›nan konut yap› ruhsat› say›s› 2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde 88.892 ile önemli ölçüde küçülmüfltür. Al›nan konut yap›

ruhsatlar› ekonomik kriz ile birlikte 2008 y›l›

dördüncü çeyrek döneminden itibaren azalmaya bafllam›flt›r. 2009 y›l› ilk iki çeyre¤inden sonra en keskin küçülme y›l›n üçüncü çeyre¤inde gerçekleflmifltir. Al›nan yap› kullan›m izin belgesi say›s›nda ise 2009 y›l›

üçüncü çeyre¤inde bir önceki döneme göre art›fl olmufltur. Konut arz›ndaki genifllemeye karfl›n yeni konu bafllang›çlar›nda kuvvetli daralma yaflanmaktad›r.

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) 26 Kas›m

Konut sektöründeki faaliyetlerde belirleyici olan bireysel konut kredilerinde y›l›n ikinci yar›s›nda canlanma yaflanmaktad›r. Ancak genel faizlerdeki ve konut kredisi faizlerindeki gerilemenin tetikledi¤i kredi talebi ile görülen canlanma s›n›rl› kalmaktad›r. 2008 y›l sonunda 37.4 milyar TL olan konut kredileri toplam› ilk yar› y›l sonunda sadece 1.2 milyar TL artarak 38.6 milyar TL olmufltur. Kas›m ay› sonunda ise konut kredileri hacmi 41.6 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. Konut kredileri toplam hacminde görülen canlanma henüz s›n›rl› kalmaktad›r.

Toplam konut kredileri hacminde y›l›n ikinci yar›s›ndaki canlanma s›n›rl›

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

KONUT KRED‹LER‹

M‹LYAR TL 30.7 33.9 36.2 37.6 37.4 37.4 38.6 39.5 41.6

M‹LYAR TL 64.0 69.9 75.0 80.7 78.8 78.2 81.0 84.9 88.4

TÜKET‹C‹ KRED‹LER‹ TOPLAM KRED‹LER

KONUT KRED‹LER‹ % 44.9 48.5 48.3 46.6 47.5 47.8 47.6 46.5 47.1

M‹LYAR TL 280.4 319.5 342.7 361.8 367.6 366.2 368.2 373.7 394.6

KONUT KRED‹LER‹ % 10.9 10.6 10.6 10.4 10.2 10.2 10.5 10.6 10.5

Konut Kredileri ve Tüketici Kredileri ile Toplam Krediler ‹çindeki Pay›

KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4

Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler

KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL‹YE BAKANLI⁄I

TÜKET‹C‹ F‹YATLARI

%YILLIK 8.39 9.15 10.61 11.13 10.06 7.89 5.73 5.27 5.53 (1)

CAR‹ AÇIK YILLIK M‹LYAR DOLAR

38.0 41.0 44.4 48.5 41.6 31.3 20.9 14.7 11.4 (2)

BÜTÇE AÇI⁄I YILLIK M‹LYAR TL %

13.7 15.9 5.9 6.6 17.6 37.9 43.0 53.7 56.0 (3)

‹fiS‹ZL‹K

% 10.6 10.7 9.0 10.3 13.6 15.8 13.0 13.4

DOLAR / TÜRK L‹RASI

1.16 1.32 1.23 1.26 1.53 1.67 1.54 1.50 1.51

MERKEZ BANKASI FA‹Z ORANI %

15.75 15.25 16.25 16.75 15.00 10.50 8.75 7.25 6.50

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m 2009, (2) (3) Ekim 2009 (4) (5) Aral›k

2009 y›l›nda temel göstergeleri etkileyen en önemli gösterge Merkez Bankas› faiz oranlar› olmufltur.

Küresel kriz ve kuvvetli ekonomik daralma karfl›s›nda Merkez Bankas› faiz oranlar›n› yüzde 6.5’e kadar indirmifltir. Merkez Bankas›’n›n faiz indirimlerinin sonuna gelinmifltir. Tüketici fiyatlar› ile enflasyon ise yüzde 5’ler ile son y›llar›n en düflük seviyelerine yaklaflm›flt›r. Cari aç›k Ekim ay›nda y›ll›k bazda 11.4 milyar dolara gerilemifltir. Bütçe a盤› ve iflsizlik ise artmaya devam etmektedir. Bütçe a盤› y›ll›k bazda ekim ay›

itibariyle 56.0 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. ‹flsizlik oran› ise yeniden art›fl e¤ilimine girmifltir ve Eylül ay› itibari ile yüzde 13.4’e yükselmifltir. Türk Liras› istikrarl› bir bant içinde dalgalanmaktad›r.

‹flsizlik ve bütçe a盤› olumsuz seyrediyor

(10)

DÖNEMLER 2007 Q3

2007 Q4

2008 Q1

2008 Q2

2008 Q3

2008 Q4

2009 Q1

2009 Q2

2009 Q3

PARA C‹NS‹ VE TOPLAM TL YP T TL YP T TL YP T TL YP T TL YP T TL YP T TL YP T TL YP T TL YP TL

KRED‹ M‹LYON TL 4.279

0 4.280 4.686 1 4.681 5.377 0 5.338 4.735 2 4.737 3.701 4 3.705 1.578 3 1.581 2.475 4 2.479 3.968 4 3.972 5.985 5 5.991

Çeyrek Dönemlerde Kulland›r›lan Konut Kredileri

KAYNAK: TÜRK‹YE BANKALAR B‹RL‹⁄‹

KRED‹ ADET‹

65.139 2 65.141 69.991

8 69.999 78.428

3 78.431 72.743

7 72.750 58.641 20 58.661 27.418 23 27.441 40.979 38 41.017 64.598 35 64.633 96.757 51 96.808

Çeyrek dönemler içinde kulland›r›lan konut kredileri say›s›nda y›l›n üçüncü çeyrek döneminde kuvvetli bir art›fl görülmektedir. Krizin etkileri ile birlikte 2008 y›l› dördüncü çeyre¤i 27.441 adet ve 1.58 milyar TL ile en az konut kredisi kullan›lan dönem olmufltur. ‹zleyen çeyrek dönmelerde adet ve miktar olarak geniflleyen konut kredileri üçüncü çeyrekte 96.808 adet ve 6 milyar TL ile kuvvetli bir art›fl göstermifltir. Düflen faiz oranlar›, tüketici talebinde art›fl ve bankalar›n kredi verme konusundaki ifltahlar› kuvvetli art›flta rol oynam›flt›r.

Üçüncü çeyrekte kulland›r›lan konut kredisi say›s›nda ve miktar›nda kuvvetli art›fl

Konut kredilerinin yeniden canlanmaya bafllamas› ve özellikle üçüncü çeyrekte kulland›r›lan kredilerde yaflanan kuvvetli genifllemeye ba¤l› olarak kredilerin vade yap›s› da de¤iflmekte ve 1-3 y›l ile 3-5 y›l vadeli kredilerin pay› genifllemektedir. Özellikle üçüncü ve dördüncü çeyrekte kullan›lan kredilerin vade yap›s›n›n etkisi ile 3-5 y›l vadeli kredilerin pay› yüzde 27.8’e, 1-3 y›l vadeli kredilerin pay› ise yüzde 7’ye ç›karken, 5 y›l ve üzeri vadelerde kulland›r›lan kredilerin pay› göreceli olarak azalmaktad›r. Tüketici talebi ile birlikte bankalar›n da daha orta vadeli kredi kulland›rma iste¤i (kapasitesi) bu yeni e¤ilimde belirleyici olmaktad›r.

Konut kredilerinde orta vadeli kredilerin pay› art›yor

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) 26 Kas›m

Konut kredisi faiz oranlar›nda h›zl› gerileme

Konut kredisi faiz oranlar›nda y›l›n

üçüncü çeyre¤inde h›zl› bir gerileme yaflanm›flt›r ve bu gerileme y›l›n dördüncü çeyre¤inde de devam etmektedir. Ekonomik kriz ile birlikte ayl›k ortalama yüzde 1.78 oran›na kadar ç›kan konut kredisi faizleri 2009 y›l› birinci çeyrek sonunda yüzde 1.64, ikinci çeyrek sonunda ise ortalama yüzde 1.48 olmufltur. Merkez Bankas›’n›n agresif faiz indirimi ile Hazine borçlanma ve mevduat faizlerindeki gerilemeye paralel olarak y›l›n üçüncü çeyre¤inde konut kredisi ayl›k ortalama faiz oranlar› da h›zla gerilemifl ve çeyrek dönem sonunda yüzde 0.96’ya kadar inmifltir.

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

M‹N‹MUM 0.99 1.30 1.48 1.16 1.51 1.49 1.29 0.58

ORTALAMA 1.24 1.49 1.60 1.49 1.78 1.64 1.48 0.96

MAKS‹MUM 1.32 1.54 1.77 1.79 2.10 1.84 1.79 1.25

Konut Kredisi Ayl›k Faiz Oranlar› Yüzde

KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LATI

DÖNEMLER 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

1-12 AY 0.3 0.3 0.2 0.4 0.4 0.4

Konut Kredilerinin Vade Da¤›l›m› Yüzde Pay

(TÜRK L‹RASI KULLANDIRILAN KRED‹LER)

KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI

13-36 AY 6.5 6.2 5.9 5.8 6.2 7.0

37-60 AY 24.7 24.4 23.6 23.2 25.0 27.8

61-120 AY 49.4 49.7 50.7 51.0 49.8 48.2

121-180 AY 16.4 16.7 17.0 17.1 16.4 14.6

181-240 AY 1.8 1.9 1.9 1.8 1.6 1.3

241+

AY 0.9 0.8 0.7 0.7 0.7 0.7

(11)

Küresel krizin etkileri ile birlikte bankalar›n kulland›rd›klar› kredileri içinde geri dönmeyen ve tasfiye olunacak kredilerin pay› artmaktad›r. Tüm kredilerde tasfiye olunacak kredilerin oran› üçüncü çeyrek sonunda yüzde 5.65 olmufltur. Kulland›r›lan konut kredileri içinde de tasfiye olunacak kredilerin pay›nda art›fl yaflanmaktad›r.

2007 sonunda yüzde 0.38 olan pay 2008 sonunda yüzde 1.24’e, 2009 y›l› üçüncü çeyrek sonunda ise yüzde 2.17’ye yükselmifltir. Miktar olarak tasfiye olunacak konut kredisi toplam› 857 milyon TL’ye ulaflm›flt›r.

Tasfiye olunacak konut kredileri miktar› ve pay›ndaki art›fla ra¤men oran›n genel ortalaman›n çok alt›nda ve konut finansman sistemi için henüz risk oluflturmayan bir seviyede oldu¤u görülmektedir.

Tasfiye olunacak konut kredilerinde art›fl risk oluflturmuyor

2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde konut sat›fllar› yeniden yavafllam›flt›r. Türkiye genelinde 2008 y›l›nda ortalama 110 bin olarak gerçekleflen çeyrek dönem konut sat›fllar› krizin etkisi ile birlikte son çeyrekte 92.5 bine gerilemifltir. 2009 y›l› ilk çeyre¤inde sat›fllar 109 bin olmufltur. 2009 ikinci çeyre¤inde ise sat›fl verisi 194.7 bin adet aç›klanm›fl olmakla birlikte bu say›n›n içinde fiili sat›fllardan çok daha önce sat›fl› yap›lan ancak tapuda sat›fl (devir) ifllemi yap›lmayan ve hükümetin ç›kard›¤› tapu harç teflvikinden yararlanmak isteyenlerin ifllemleri de yer almaktad›r. Fiili sat›fl› do¤ru yans›tmayan ikinci çeyrek verisinden sonra üçüncü çeyrekte sat›fllar 111.9 bin olmufl ve 2008 çeyrek dönem sat›fl ortalamalar›na geri dönmüfltür.

Konut sat›fllar› üçüncü çeyrekte normalleflti

Türkiye genelinde konut fiyatlar› 2008 y›l› ikinci çeyre¤inden itibaren gerilemeye bafllam›flt›r. Konut fiyatlar›

2007=100 endeksine göre konut fiyatlar› 2009 ilk çeyre¤inde 85.3 ile dip noktas›na ulaflm›flt›r. Konut fiyatlar›

y›l›n ikinci çeyrek döneminde ise yeniden artmaya bafllam›flt›r. Art›fl üçüncü çeyrekte de devam etmifltir ve konut fiyatlar› endeksi üçüncü çeyrek sonunda 91.2’ye ç›km›flt›r. Konut fiyatlar› art›fl› dördüncü çeyrekte ise dura¤anlaflm›flt›r.

Konut fiyatlar› ikinci ve üçüncü çeyrekte yeniden artt›

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

KONUT KRED‹LER‹

M‹LYON TL 30.735 33.930 36.203 37.649 37.347 37.384 38.610 39.510

Tasfiye Olunacak Konut Kredileri

KAYNAK: TC.MERKEZ BANKASI, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU

TASF‹YE OLUNACAK KONUT KRED‹LER‹ M‹LYON TL

102 151 239 267 464 519 580 857

TASF‹YE OLUNACAK KONUT KRED‹LER‹ % PAY

0.38 0.47 0.66 0.71 1.24 1.39 1.50 2.17

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle.

DÖNEMLER 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

TÜRK‹YE GENEL‹

112.168 113.088 109.333 92.516 108.861 194.743 111.913

Konut Sat›fllar› Adet

KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU

‹STANBUL 29.411 28.346 24.360 21.386 26.091 56.909 22.896

ÜÇ BÜYÜK ‹L 60.783 59.230 52.559 44.645 55.068 102.988

52.464

D‹⁄ER ‹LLER 51.385 53.858 56.774 47.871 53.793 91.755 59.449

DÖNEMLER 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

TÜRK‹YE 105.6

98.0 94.8 88.0 85.3 89.8 91.2 91.8

Konut Fiyatlar›, Konut Fiyatlar› Endeksi 2007=100

KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS

‹STANBUL 108.3 101.6 96.2 87.8 84.4 87.2 88.6 89.7

ANKARA 98.9 88.1 87.6 82.9 81.6 86.5 87.1 87.5

‹ZM‹R 105.1 93.7 94.6 92.5 87.9 99.8 101.2 103.1

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

KONUT SATIN ALMA YA DA ‹NfiA ETT‹RME E⁄‹L‹M‹

6.31 7.74 8.69 8.34 8.57 7.54 9.32 7.07 6.65

Tüketicilerin Konut Sat›n Alma Ya da ‹nfla Ettirme E¤ilimi

KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LATI

Konut sat›n alma

e¤ilimi yeniden geriliyor

Hane halklar›n›n konut sat›n alma e¤ilimi krizin etkisi ile birlikte 2009 y›l› ilk çeyre¤inde gerilemifltir. ‹kinci çeyrekte ise ekonomide dipten dönülmesi ve tüketici güveninin artmas›na ba¤l› olarak verilen teflviklerin de deste¤i ile konut sat›n alma e¤ilimi 9.32 ile son 8 çeyre¤in en üst seviyesine ç›km›flt›r.

Tüketicilerin konut sat›n alma e¤ilimi üçüncü çeyrekte ise gerilemifl ve 7.07’ye inmifltir.

Son çeyrekte Kas›m ay› itibari ile e¤ilim 6.65 ile birinci çeyrek e¤iliminin de alt›na düflmüfltür.

(12)

Türkiye genelinde konut kiralar› endeksi konut fiyatlar› ile benzer geliflme göstermektedir. Konut kiralar›

endeksi de 2008 y›l› ikinci çeyre¤inden itibaren düflmeye bafllam›fl, düflüfl krizin etkisi ile h›zlanm›flt›r. Konut kiralar› endeksi 2009 y›l› ilk çeyre¤inde dip noktas›na ulaflt›ktan sonra ikinci çeyrekte yeniden artm›flt›r. Ancak konut kiralar› endeksinde art›fl üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemlerde dura¤anlaflm›flt›r.

Konut kiralar› ikinci çeyrekte artt›ktan sonra dura¤anlaflt›

Al›flverifl merkezi yat›r›mlar›ndaki yavafllama, erteleme ve iptaller ile birlikte 2009 y›l›nda Kas›m ay› sonuna kadar aç›lan AVM say›s› azalm›fl ve 19 olmufltur. Aç›lan 19 yeni AVM ile birlikte toplam 699.640 m2ilave kiralanabilir alan yarat›lm›flt›r. Böylece Türkiye genelinde AVM toplam kiralanabilir alan› 5.080.698 m2’ye yükselmifltir.

2009 y›l›nda yeni aç›lan AVM say›s› azald›

DÖNEMLER 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

TÜRK‹YE 102.8

98.5 94.7 88.6 84.6 90.4 91.2 90.2

Konut Kiralar›, Konut Kiralar› Endeksi 2007=100

KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS

‹STANBUL 106.2 100.1 94.6 87.8 81.7 89.0 89.6 89.4

ANKARA 100.5

99.4 99.2 95.0 91.6 95.4 96.1 93.0

‹ZM‹R 93.6 90.2 88.5 86.8 81.3 85.5 87.9 88.4

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m

DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (2)

AÇILAN AVM SAYISI

3 5 7 4

Türkiye Genelinde Al›flverifl Merkezleri

KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS

AÇILAN AVM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2

36.700 129.000 251.000 282.940

TOPLAM AVM SAYISI

193 198 205 209

TOPLAM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2 4.366.558 4.403.258 4.797.758 (1)

5.080.698

(1) ADANA METRO1 AVM 14.500 M2‹LAVE ALAN AÇILMIfiTIR. (2) 15 ARALIK

VI. TÜRK‹YE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ

Al›flverifl merkezleri alt sektöründe küresel krizin de etkisi ile önemli trend de¤ifliklikleri yaflanmaktad›r.

Küresel krizin de etkisi ile birlikte al›flverifl merkezlerinde 2008 sonuna kadar süren h›zl› büyüme dönemi sona ermifltir.

Al›flverifl merkezi yat›r›mlar›nda yavafllama, erteleme ve iptaller yaflanmaktad›r. AVM yat›r›mlar›n›n getirileri azal›rken, yat›r›mlar›n geri dönüfl süresi uzamaktad›r. Yat›r›mlar›n finansman olanaklar› da halen s›n›rl›d›r ve olanlar›n vadeleri 3-4 y›la gerilemifltir.

AVM’lerde 2009 y›l bafl›ndan bu yana kiralarda ortalama yüzde 25 gerileme yaflanm›flt›r. AVM ile perakendeciler aras›nda yeni makul kira koflullar› yarat›lmaktad›r. Yerli ve yabanc› perakendeciler düflen kiralar ve daha uygun yeni koflullardan yararlanma e¤ilimi içindedir. Yabanc› perakendecilerin Türkiye ilgisi sürmektedir.

AVM’lerde krizin de etkisi ile 2009 y›l›n›n genelinde Outlet’e dönüflüm e¤ilim yaflanmaktad›r. Yabanc›lar›n AVM sat›n alma iflleri ise 2007 y›l› sonundan beri durmufltur. Yabanc›lar›n orta ölçekli AVM’ler ile daha çok ilgilenmektedir, ancak efektif bir ifllem olmam›flt›r. AVM’lerde h›zl› büyüme dönemi sonras› sindirme dönemi yaflanacakt›r.

Al›flverifl merkezlerinde h›zl› büyüme dönemi sona erdi

(13)

Ekonomik krizin do¤al bir sonucu olarak sat›n alma e¤ilimi 2008 y›l› son çeyre¤inde h›zla dip noktas›na ulaflm›flt›r. 2009 y›l›n›n ilk çeyre¤inde tüketici güveninde art›fl, sat›n alma e¤iliminde ise dura¤anl›k yaflanm›flt›r.

Y›l›n ikinci çeyre¤inde ise tüketici güvenindeki h›zl› iyileflme ile birlikte tüketicinin sat›n alma e¤ilimi de güçlenmifltir. Y›l›n üçüncü ve dördüncü çeyre¤inde ise sat›n alma e¤ilimi yeniden gerilemeye bafllam›flt›r.

Sadece yar› dayan›kl› tüketim mal› sat›n alma e¤ilimi daha kuvvetli kalmaktad›r.

Tüketici sat›n alma e¤ilimi yeniden zay›fl›yor

H›zla toparlanan al›flverifl merkezleri toplam ciro endeksi ekim ay›nda zay›flad›

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

TÜKET‹C‹

GÜVEN ENDEKS‹

93.89 81.96 75.01 80.72 69.90 74.77 85.27 81.92 78.38

Türkiye’de Tüketici Güven Endeksi ve Sat›nalma E¤ilimleri

KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU

YARI DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARINA

HARCAMA E⁄‹L‹M‹

107.83 100.46 95.64 101.16

88.04 87.75 94.07 97.51 95.20

DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARINA

HARCAMA E⁄‹L‹M‹

17.64 18.95 17.23 17.24 14.72 15.29 17.14 14.44 13.35

GENEL EKONOM‹K DURUM 87.65 71.51 64.73 75.55 56.51 55.46 79.44 72.95

69.52 Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m

Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Ekim

AVM perakende endeksi içinde yer alan toplam ciro endeksi krizin etkisi ile birlikte 2009 ilk çeyre¤inde 121 ile dip seviyesine ulaflt›ktan sonra y›l›n ikinci ve üçüncü çeyre¤inde h›zl› bir toparlanma ve art›fl göstermifl ve üçüncü çeyrek sonunda 153 seviyesinde ç›km›flt›r. Ancak ciro endeksi Ekim ay›nda yeniden 130 seviyesine düflmüfltür. Yeni aç›lan AVM’ler ile birlikte kiralanabilir alan m2endeksi art›fl›n› sürdürürken, m2bafl›na ciro endeksinde de dalgalanma devam etmektedir. Üçüncü çeyrekte 107 ile y›l›n en yüksek seviyesine ulaflan endeks Ekim ay›nda tekrar 93’e gerilemifltir.

Ekonomik krizin etkileri ile birlikte önemli ölçüde daralan hane halk› tüketim harcamalar› üçüncü çeyrekte art›fl göstermifltir. Hane halk› tüketim harcamalar› 2009 y›l› ilk çeyre¤inde yüzde 10.0 darald›ktan sonra daralma ikinci çeyrekte yüzde 1.5 ve üçüncü çeyrekte yüzde 0.9 olmufltur. Tüketim harcamalar›n›n dibe vurdu¤u y›l›n ilk çeyrekten sonra ikinci ve özellikle üçüncü çeyrekte tüketim harcamalar›n›n mutlak büyüklük olarak geniflledi¤i ve tüketim harcamalar›n›n artt›¤› görülmektedir.

Tüketim harcamalar› üçüncü çeyrekte artt›

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3

HANEHALKI TÜKET‹M HARCAMALARI

BÜYÜME % 6.1 5.7 1.2 -1.3 -5.3 -10.0

-1.5 -0.9

Türkiye’de Tüketim Harcamalar›

KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU

GIDA HARCAMALARI

M‹LYAR TL 42.7 41.6 44.5 47.2 46.0 41.3 46.4 51.0

G‹Y‹M AYAKKABI HARCAMALARI M‹LYAR TL

9.2 9.7 10.6 10.7 8.8 8.6 9.6 10.2

MOB‹LYA EV EfiYALARI HARCAMALARI

M‹LYAR TL 10.5 13.6 13.4 11.8 10.4 11.6 13.5 12.5

E⁄LENCE KÜLTÜR HARCAMALARI

M‹LYAR TL 6.8 6.7 6.8 7.0 7.2 6.0 6.9 7.8

DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)

TOPLAM C‹RO ENDEKS‹

147 121 125 144 140 121 132 153 130

Al›flverifl Merkezleri Perakende Endeksi 2005=100

KAYNAK: AMPD NIELSEN PERAKENDE ENDEKS‹

K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2ENDEKS‹

140 145 153 162 168 172 176 182 185

M2BAfiINA C‹RO ENDEKS‹

120 98 99 109 104 89 96 107 93

Referanslar

Benzer Belgeler

183 programlarında yer alan temel öğeler bağlamında analiz ederken, Yılmaz ve Sayhan tarafından gerçekleştirilen çalışmada ise lisans öğretim programları düzeyinde

İMKA İPLİK TEKSTİL İȘLETMELERİ SANAYİ VE DIȘ TİCARET ANONİM ȘİRKETİ KIRKLARELİ İMALAT 250.000.000. E.S.T.EYÜP SABRİ TUNCER KOZMETİK SANAYİ ANONİM ȘİRKETİ

1 - fiimdi Amasyada bulunan eski valilerden Bekir Sami Beyefendiye özeldir: Telgra- f›n›zdan çok yararland›k. Toplant› halinde bulunan Do¤u ‹lleri Kongresi hemen hepsi

Yapıştırıcı Teknolojileri İş Birimi tarafından ortaya konan satış 2020’nin üçüncü çeyreğinde nominal olarak yüzde -4,8 oranında azaldı ve 2,280 milyar Euro

20 metre hız testi puanlamasında erkek ve kız adaylar için ayrı olmak üzere en iyi derece tam puan diğer adayların puanlaması en iyi derece +75 saliseye kadar

Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar, hem geleceğin hekimi hem de SCORA savunucusu olarak benim için büyük bir önem taşımaktadır... Önlenebilir olan

Bu amaçla; öğrencinin problem çözme, analitik, eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek amacı ile çeşitli okumalar, senaryolarla örnek

Payları yeni işlem görmeye başlayan bir şirketin hasılat tutarları, son bir yıllık dönem tutarlarının kesintisiz bir şekilde hesaplanabildiği ilk döneme