DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3
Al›nan Konut Yap› Ruhsat› ve Kullan›m ‹zin Belgeleri
KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI
YAPI RUHSATI DA‹RE SAYISI 162.613
YAPI KULLANIM ‹Z‹N BELGES‹ DA‹RE SAYISI
115.123
Al›nan konut yap› ruhsatlar› üçüncü çeyrekte azald›
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m 2009
Konut sektöründe yeni ev bafllang›çlar›n›
gösteren al›nan konut yap› ruhsat› say›s› 2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde 88.892 ile önemli ölçüde küçülmüfltür. Al›nan konut yap›
ruhsatlar› ekonomik kriz ile birlikte 2008 y›l›
dördüncü çeyrek döneminden itibaren azalmaya bafllam›flt›r. 2009 y›l› ilk iki çeyre¤inden sonra en keskin küçülme y›l›n üçüncü çeyre¤inde gerçekleflmifltir. Al›nan yap› kullan›m izin belgesi say›s›nda ise 2009 y›l›
üçüncü çeyre¤inde bir önceki döneme göre art›fl olmufltur. Konut arz›ndaki genifllemeye karfl›n yeni konu bafllang›çlar›nda kuvvetli daralma yaflanmaktad›r.
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) 26 Kas›m
Konut sektöründeki faaliyetlerde belirleyici olan bireysel konut kredilerinde y›l›n ikinci yar›s›nda canlanma yaflanmaktad›r. Ancak genel faizlerdeki ve konut kredisi faizlerindeki gerilemenin tetikledi¤i kredi talebi ile görülen canlanma s›n›rl› kalmaktad›r. 2008 y›l sonunda 37.4 milyar TL olan konut kredileri toplam› ilk yar› y›l sonunda sadece 1.2 milyar TL artarak 38.6 milyar TL olmufltur. Kas›m ay› sonunda ise konut kredileri hacmi 41.6 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. Konut kredileri toplam hacminde görülen canlanma henüz s›n›rl› kalmaktad›r.
Toplam konut kredileri hacminde y›l›n ikinci yar›s›ndaki canlanma s›n›rl›
DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)
KONUT KRED‹LER‹
M‹LYAR TL 30.7
M‹LYAR TL 64.0
TÜKET‹C‹ KRED‹LER‹ TOPLAM KRED‹LER
KONUT KRED‹LER‹ % 44.9
M‹LYAR TL 280.4
KONUT KRED‹LER‹ % 10.9
Konut Kredileri ve Tüketici Kredileri ile Toplam Krediler ‹çindeki Pay›
KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI
DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4
Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler
KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL‹YE BAKANLI⁄I
TÜKET‹C‹ F‹YATLARI
%YILLIK
CAR‹ AÇIK YILLIK M‹LYAR DOLAR
38.0
BÜTÇE AÇI⁄I YILLIK M‹LYAR TL % TÜRK L‹RASI
1.16
MERKEZ BANKASI FA‹Z ORANI %
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m 2009, (2) (3) Ekim 2009 (4) (5) Aral›k
2009 y›l›nda temel göstergeleri etkileyen en önemli gösterge Merkez Bankas› faiz oranlar› olmufltur.
Küresel kriz ve kuvvetli ekonomik daralma karfl›s›nda Merkez Bankas› faiz oranlar›n› yüzde 6.5’e kadar indirmifltir. Merkez Bankas›’n›n faiz indirimlerinin sonuna gelinmifltir. Tüketici fiyatlar› ile enflasyon ise yüzde 5’ler ile son y›llar›n en düflük seviyelerine yaklaflm›flt›r. Cari aç›k Ekim ay›nda y›ll›k bazda 11.4 milyar dolara gerilemifltir. Bütçe a盤› ve iflsizlik ise artmaya devam etmektedir. Bütçe a盤› y›ll›k bazda ekim ay›
itibariyle 56.0 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. ‹flsizlik oran› ise yeniden art›fl e¤ilimine girmifltir ve Eylül ay› itibari ile yüzde 13.4’e yükselmifltir. Türk Liras› istikrarl› bir bant içinde dalgalanmaktad›r.
‹flsizlik ve bütçe a盤› olumsuz seyrediyor
DÖNEMLER 2007 Q3
2007 Q4
2008 Q1
2008 Q2
2008 Q3
2008 Q4
2009 Q1
2009 Q2
2009 Q3
PARA C‹NS‹ VE TOPLAM TL
KRED‹ M‹LYON TL 4.279
Çeyrek Dönemlerde Kulland›r›lan Konut Kredileri
KAYNAK: TÜRK‹YE BANKALAR B‹RL‹⁄‹
KRED‹ ADET‹
65.139
Çeyrek dönemler içinde kulland›r›lan konut kredileri say›s›nda y›l›n üçüncü çeyrek döneminde kuvvetli bir art›fl görülmektedir. Krizin etkileri ile birlikte 2008 y›l› dördüncü çeyre¤i 27.441 adet ve 1.58 milyar TL ile en az konut kredisi kullan›lan dönem olmufltur. ‹zleyen çeyrek dönmelerde adet ve miktar olarak geniflleyen konut kredileri üçüncü çeyrekte 96.808 adet ve 6 milyar TL ile kuvvetli bir art›fl göstermifltir. Düflen faiz oranlar›, tüketici talebinde art›fl ve bankalar›n kredi verme konusundaki ifltahlar› kuvvetli art›flta rol oynam›flt›r.
Üçüncü çeyrekte kulland›r›lan konut kredisi say›s›nda ve miktar›nda kuvvetli art›fl
Konut kredilerinin yeniden canlanmaya bafllamas› ve özellikle üçüncü çeyrekte kulland›r›lan kredilerde yaflanan kuvvetli genifllemeye ba¤l› olarak kredilerin vade yap›s› da de¤iflmekte ve 1-3 y›l ile 3-5 y›l vadeli kredilerin pay› genifllemektedir. Özellikle üçüncü ve dördüncü çeyrekte kullan›lan kredilerin vade yap›s›n›n etkisi ile 3-5 y›l vadeli kredilerin pay› yüzde 27.8’e, 1-3 y›l vadeli kredilerin pay› ise yüzde 7’ye ç›karken, 5 y›l ve üzeri vadelerde kulland›r›lan kredilerin pay› göreceli olarak azalmaktad›r. Tüketici talebi ile birlikte bankalar›n da daha orta vadeli kredi kulland›rma iste¤i (kapasitesi) bu yeni e¤ilimde belirleyici olmaktad›r.
Konut kredilerinde orta vadeli kredilerin pay› art›yor
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) 26 Kas›m
Konut kredisi faiz oranlar›nda h›zl› gerileme
Konut kredisi faiz oranlar›nda y›l›n
üçüncü çeyre¤inde h›zl› bir gerileme yaflanm›flt›r ve bu gerileme y›l›n dördüncü çeyre¤inde de devam etmektedir. Ekonomik kriz ile birlikte ayl›k ortalama yüzde 1.78 oran›na kadar ç›kan konut kredisi faizleri 2009 y›l› birinci çeyrek sonunda yüzde 1.64, ikinci çeyrek sonunda ise ortalama yüzde 1.48 olmufltur. Merkez Bankas›’n›n agresif faiz indirimi ile Hazine borçlanma ve mevduat faizlerindeki gerilemeye paralel olarak y›l›n üçüncü çeyre¤inde konut kredisi ayl›k ortalama faiz oranlar› da h›zla gerilemifl ve çeyrek dönem sonunda yüzde 0.96’ya kadar inmifltir.
DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3
M‹N‹MUM
Konut Kredisi Ayl›k Faiz Oranlar› Yüzde
KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LATI
DÖNEMLER 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)
Konut Kredilerinin Vade Da¤›l›m› Yüzde Pay
(TÜRK L‹RASI KULLANDIRILAN KRED‹LER)
KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI
13-36
Küresel krizin etkileri ile birlikte bankalar›n kulland›rd›klar› kredileri içinde geri dönmeyen ve tasfiye olunacak kredilerin pay› artmaktad›r. Tüm kredilerde tasfiye olunacak kredilerin oran› üçüncü çeyrek sonunda yüzde 5.65 olmufltur. Kulland›r›lan konut kredileri içinde de tasfiye olunacak kredilerin pay›nda art›fl yaflanmaktad›r.
2007 sonunda yüzde 0.38 olan pay 2008 sonunda yüzde 1.24’e, 2009 y›l› üçüncü çeyrek sonunda ise yüzde 2.17’ye yükselmifltir. Miktar olarak tasfiye olunacak konut kredisi toplam› 857 milyon TL’ye ulaflm›flt›r.
Tasfiye olunacak konut kredileri miktar› ve pay›ndaki art›fla ra¤men oran›n genel ortalaman›n çok alt›nda ve konut finansman sistemi için henüz risk oluflturmayan bir seviyede oldu¤u görülmektedir.
Tasfiye olunacak konut kredilerinde art›fl risk oluflturmuyor
2009 y›l› üçüncü çeyre¤inde konut sat›fllar› yeniden yavafllam›flt›r. Türkiye genelinde 2008 y›l›nda ortalama 110 bin olarak gerçekleflen çeyrek dönem konut sat›fllar› krizin etkisi ile birlikte son çeyrekte 92.5 bine gerilemifltir. 2009 y›l› ilk çeyre¤inde sat›fllar 109 bin olmufltur. 2009 ikinci çeyre¤inde ise sat›fl verisi 194.7 bin adet aç›klanm›fl olmakla birlikte bu say›n›n içinde fiili sat›fllardan çok daha önce sat›fl› yap›lan ancak tapuda sat›fl (devir) ifllemi yap›lmayan ve hükümetin ç›kard›¤› tapu harç teflvikinden yararlanmak isteyenlerin ifllemleri de yer almaktad›r. Fiili sat›fl› do¤ru yans›tmayan ikinci çeyrek verisinden sonra üçüncü çeyrekte sat›fllar 111.9 bin olmufl ve 2008 çeyrek dönem sat›fl ortalamalar›na geri dönmüfltür.
Konut sat›fllar› üçüncü çeyrekte normalleflti
Türkiye genelinde konut fiyatlar› 2008 y›l› ikinci çeyre¤inden itibaren gerilemeye bafllam›flt›r. Konut fiyatlar›
2007=100 endeksine göre konut fiyatlar› 2009 ilk çeyre¤inde 85.3 ile dip noktas›na ulaflm›flt›r. Konut fiyatlar›
y›l›n ikinci çeyrek döneminde ise yeniden artmaya bafllam›flt›r. Art›fl üçüncü çeyrekte de devam etmifltir ve konut fiyatlar› endeksi üçüncü çeyrek sonunda 91.2’ye ç›km›flt›r. Konut fiyatlar› art›fl› dördüncü çeyrekte ise dura¤anlaflm›flt›r.
Konut fiyatlar› ikinci ve üçüncü çeyrekte yeniden artt›
DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3
KONUT KRED‹LER‹
M‹LYON TL 30.735
Tasfiye Olunacak Konut Kredileri
KAYNAK: TC.MERKEZ BANKASI, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU
TASF‹YE OLUNACAK KONUT KRED‹LER‹ M‹LYON TL
102
TASF‹YE OLUNACAK KONUT KRED‹LER‹ % PAY
0.38
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle.
DÖNEMLER 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3
TÜRK‹YE GENEL‹
112.168
Konut Sat›fllar› Adet
KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU
‹STANBUL
D‹⁄ER ‹LLER 51.385 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)
Konut Fiyatlar›, Konut Fiyatlar› Endeksi 2007=100
KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS
‹STANBUL
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m
DÖNEMLER 2007 Q4 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)
KONUT SATIN ALMA YA DA ‹NfiA ETT‹RME E⁄‹L‹M‹
6.31
Tüketicilerin Konut Sat›n Alma Ya da ‹nfla Ettirme E¤ilimi
KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LATI
Konut sat›n alma
e¤ilimi yeniden geriliyor
Hane halklar›n›n konut sat›n alma e¤ilimi krizin etkisi ile birlikte 2009 y›l› ilk çeyre¤inde gerilemifltir. ‹kinci çeyrekte ise ekonomide dipten dönülmesi ve tüketici güveninin artmas›na ba¤l› olarak verilen teflviklerin de deste¤i ile konut sat›n alma e¤ilimi 9.32 ile son 8 çeyre¤in en üst seviyesine ç›km›flt›r.
Tüketicilerin konut sat›n alma e¤ilimi üçüncü çeyrekte ise gerilemifl ve 7.07’ye inmifltir.
Son çeyrekte Kas›m ay› itibari ile e¤ilim 6.65 ile birinci çeyrek e¤iliminin de alt›na düflmüfltür.
Türkiye genelinde konut kiralar› endeksi konut fiyatlar› ile benzer geliflme göstermektedir. Konut kiralar›
endeksi de 2008 y›l› ikinci çeyre¤inden itibaren düflmeye bafllam›fl, düflüfl krizin etkisi ile h›zlanm›flt›r. Konut kiralar› endeksi 2009 y›l› ilk çeyre¤inde dip noktas›na ulaflt›ktan sonra ikinci çeyrekte yeniden artm›flt›r. Ancak konut kiralar› endeksinde art›fl üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemlerde dura¤anlaflm›flt›r.
Konut kiralar› ikinci çeyrekte artt›ktan sonra dura¤anlaflt›
Al›flverifl merkezi yat›r›mlar›ndaki yavafllama, erteleme ve iptaller ile birlikte 2009 y›l›nda Kas›m ay› sonuna kadar aç›lan AVM say›s› azalm›fl ve 19 olmufltur. Aç›lan 19 yeni AVM ile birlikte toplam 699.640 m2ilave kiralanabilir alan yarat›lm›flt›r. Böylece Türkiye genelinde AVM toplam kiralanabilir alan› 5.080.698 m2’ye yükselmifltir.
2009 y›l›nda yeni aç›lan AVM say›s› azald›
DÖNEMLER 2008 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (1)
TÜRK‹YE 102.8
98.5 94.7 88.6 84.6 90.4 91.2 90.2
Konut Kiralar›, Konut Kiralar› Endeksi 2007=100
KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS
‹STANBUL 106.2 100.1 94.6 87.8 81.7 89.0 89.6 89.4
ANKARA 100.5
99.4 99.2 95.0 91.6 95.4 96.1 93.0
‹ZM‹R 93.6 90.2 88.5 86.8 81.3 85.5 87.9 88.4
Veriler çeyrek dönemin son ay› itibariyle. (1) Kas›m
DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 (2)
AÇILAN AVM SAYISI
3 5 7 4
Türkiye Genelinde Al›flverifl Merkezleri
KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE, REIDIN EMLAK ENDEKS
AÇILAN AVM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2
36.700 129.000 251.000 282.940
TOPLAM AVM SAYISI
193 198 205 209
TOPLAM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2 4.366.558 4.403.258 4.797.758 (1)
5.080.698
(1) ADANA METRO1 AVM 14.500 M2‹LAVE ALAN AÇILMIfiTIR. (2) 15 ARALIK