BAZI BESİN BİLEŞENLERİNİN Daphnia longispina ve Moina micrura’ nın POPULASYON ARTIŞI ÜZERİNE ETKİSİ
Tülay VAROĞLU Yüksek Lisans Tezi
SU ÜRÜNLERİ TEMEL BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
ISPARTA-2007
T.C.
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BAZI BESİN BİLEŞENLERİNİN Daphnia longispina ve Moina micrura’ nın
POPULASYON ARTIŞI ÜZERİNE ETKİSİ
TÜLAY VAROĞLU
DANIŞMAN Doç. Dr. Sevgi SAVAŞ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
SU ÜRÜNLERİ TEMEL BİLİMLER ANABİLİM DALI
ISPARTA-2007
Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü’ ne
Bu çalışma jürimiz tarafından SU ÜRÜNLERİ TEMEL BİLİMLER ANABİLİM DALI’ nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Başkan ... ...
Üye ... ...
Üye ... ...
ONAY
Bu tez .../.../2007 tarihinde Enstitü Yönetim Kurulunca belirlenen yukarıdaki jüri üyeleri tarafından kabul edilmiştir.
.../ ... /2007
Prof. Dr. Fatma GÖKTEPE Enstitü Müdürü
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER...i
ÖZET ...iii
ABSTRACT ...iv
ÖNSÖZ ...v
SİMGELER (KISALTMALAR) DİZİNİ ...vi
ŞEKİLLER DİZİNİ ...vii
ÇİZELGELER DİZİNİ ...ix
1. GİRİŞ ...1
2. KAYNAK BİLGİSİ ...4
2.1.Genel Özellikleri...4
2.1.1. Sistematik ...4
2.1.2. Yayılış Alanları...4
2.1.3. Morfoloji ve Anatomi...5
2.1.4. Fizyoloji...7
2.1.4.1. Üreme ...6
2.1.4.2. Büyüme ve Gelişme ...8
2.1.4.3. Beslenme...9
2.2. Cladoceralar Üzerine Yapılan Çalışmalar...10
3. MATERYAL VE METOT...13
3.1. Materyal...13
3.1.1. Araştırma Yeri ...13
3.1.2. Daphnia longispina ve Moina micrura ...13
3.1.3. Araştırmada Kullanılan Su ...13
3.1.4. Besin...13
3.2. Metot ...13
3.2.1. Daphnia longispina ve Moina micrura ’nın İzolasyonu...13
3.2.2. Alg Kültürü...14
3.2.3. Daphnia longispina ve Moina micrura’nınSayımı...17
3.2.4. İstatistiki Analizler...18
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ...19
4.1. Farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamı...19
4.1.1. COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların toplam
birey sayıları...19
4.2. Farklı azot ve fosfor içeren Sertleştirilmiş COMBO ortamı ...23
4.2.1. COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların toplam birey sayıları ...23
4.3. Farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamı...27
4.3.1. COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların büyüme hızı ...27
4.4.Farklı azot ve fosfor içeren sertleştirilmiş COMBO ortamı...33
4.4.1 COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların büyüme hızı ...33
4.5. COMBO ve sertleştirilmiş COMBO ortamının su kalitesi analizleri………...40
5. TARTIŞMA VE SONUÇ...42
6. KAYNAKLAR ...47
ÖZGEÇMİŞ...51
Bazı Besin Bileşenlerinin Daphnia longispina ve Moina micrura’ nın Populasyon Artışı Üzerine Etkisi
Tülay VAROĞLU
ÖZET
Bu çalışmada, cladoceran’ ların populasyon artışına nütrient sınırlaması ile COMBO ve sertleştirilmiş COMBO ortamlarının etkisi belirlendi. Cladoceran’ lar azot ve fosforca yeterli, azot ve fosforu sınırlandırılmış COMBO ile sertleştirilmiş COMBO ortamında üretilen alg ile beslendi. Deneme 16 saat aydınlık: 8 saat karanlık ışık uygulamasında gerçekleştirilmiştir. Deneme başında, her bir tüpe 1 adet 24 saatten genç birey konulmuş, birey sayısı ve büyüme hızı 28 gün süre ile belirlenmiştir.
Cladoceran’ ların nütrient sınırlaması ve kültür ortamlarına olan duyarlılıkları farklılıklar göstermiştir. D. longispina ve M. micrura nütrient sınırlamasına karşı çok duyarlı olup, N/P yeterli ortamda, N/P sınırlandırılmış ortamdan daha iyi gelişim göstermiştir. Bu türlerin azot sınırlandırmasına olan duyarlılıkları fosfor sınırlamasından daha azdır. M. micrura’ da en yüksek populasyon artışı COMBO ortamında iken, D. longispina’ da ise sertleştirilmiş COMBO ortamında saptanmıştır.
ANAHTAR KELİMELER: Daphnia longispina, Moina micrura, populasyon artışı, azot, fosfor, kültür ortamı .
Influence of Some Dietary Compounds on Population Growth of Daphnia longispina and Moina micrura
Tülay VAROĞLU
ABSTRACT
In this study, the effect of nutrient (N and P) deficiency and the COMBO medium and the high-hardness COMBO medium to cladocerans population growth rate were determined in the growth bioassays. The cladocerans were fed N/P-sufficient, N- deficient and P-deficient algae in COMBO medium and also in high-hardness COMBO of those. The experiment carried out a period of 16 hours light: 8 hours dark. In the beginning of the experiments, 1 individual < 24 h old were put on each vessel, number of the individual, growth rates were determined during 28 days.
Cladocerans showed different responses to nutrient deficiency and also culture mediums. D. longispina ve M. micrura were very sensitive to nutrient deficiency and grew better in N/P sufficient algae than in N/P deficient algae. This species were less sensitive to N-deficiency, than P-deficiency. The maximum population growth rate of D. longispina was determined under high-hardness COMBO medium, while M.
micrura was determined under COMBO medium.
KEY WORDS: Daphnia longispina, Moina micrura, population growth rate, nitrogen, phosphorus, culture medium.
ÖNSÖZ
Zooplanktonların önemli bir grubunu oluşturan cladoceranlar içinde ekolojik önemleri ve besinsel değerleri nedeni ile kültür çalışmalarında en çok Daphnia ve Moina cinsleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Besindeki nütrient sınırlamasına (azot ve fosfor) karşı cladocera populasyonundaki büyüme hızının türlere göre farklılıklar gösterdiği bildirilmektedir. Bu çalışmada, D. longispina ve M .micrura’ nın populasyon artışı üzerine farklı azot ve fosfor içeren combo ve sert combo ortamında üretilen S. obliguus’ un etkisinin belirlemesi amacıyla her iki cladoceran farklı besin ortamlarındaki üretimi gerçekleştirilmiştir. Farklı ortamlarda üretilen D. longispina ve M .micrura kültürlerindeki en yüksek birey sayısı ve büyüme hızı belirlenerek üretimin en iyi olduğu besin alginin ortaya konması amaçlanmıştır.
Bu çalışma konusunu bana öneren ve araştırma süresince yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Doç. Dr. Sevgi SAVAŞ’ a, en içten teşekkurlerimi arz ederim.
Ayrıca tezim süresince maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen aileme teşekkür ederim.
2006 Tülay VAROĞLU
SİMGELER (ve KISALTMALAR) DİZİNİ R: Regresyon katsayısı
r: Büyüme hızı ml: mili litre mg: mili gram µM: mikromol
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 2.1.1.1. Daphnia longispina ...4 Şekil 2.1.1.2 . Moina micrura ...4 Şekil 4.1.1.1 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina‘ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………..21 Şekil 4.1.1.2 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micrura‘ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………..23 Şekil 4.2.1.1. Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina’ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………25 Şekil 4.2.1.2 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen Moina micrura’ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………...27 Şekil 4.3.1.1 Tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina’ nın büyüme hızı………...29 Şekil 4.3.1.2 COMBO ortamında azotu sınırlandırılarak (N/P=1) üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina’ nın büyüme hızı………..29 Şekil 4.3.1.3 COMBO ortamında fosforca sınırlandırılarak (N/P=200) üretilen S.
obliguus ile beslenen D. longispina’ nın büyüme hızı………...30 Şekil 4.3.1.4 Tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micrura’ nın büyüme hızı………...32 Şekil 4.3.1.5 COMBO ortamında azotu sınırlandırılarak (N/P=1) üretilen S.
obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………...32 Şekil 4.3.1.6 COMBO ortamında fosforu sınırlandırılarak (N/P=200) üretilen S.
obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………...33 Şekil 4.4.1.1 Sertleştirilmiş tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina’ nın büyüme hızı………...35 Şekil 4.4.1.2 Sertleştirilmiş COMBO ortamında azotu sınırlandırılarak (N/P=1) üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina’ nın büyüme hızı………..35 Şekil 4.4.1.3 Sertleştirilmiş COMBO ortamında fosforu sınırlandırılarak (N/P=200) üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina’ nın büyüme hızı………..36
Şekil 4.4.1.4 Sertleştirilmiş tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………...38 Şekil 4.4.1.5 Sertleştirilmiş COMBO azotu sınırlandırılarak (N/P=1) üretilen S.
obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………...38 Şekil 4.4.1.6 Sertleştirilmiş COMBO ortamında fosforu sınırlandırılarak (N/P=200) üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………..39
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge 3.2.2.1. Araştırmada besin olarak kullanılan S. obliguus’ un üretim planı ..16 Çizelge 4.1.1.1 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina ‘nın toplam birey sayısı...20 Çizelge 4.1.1.2 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micrura ‘nın toplam birey sayısı……….22 Çizelge 4.2.1.1 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina’ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………24 Çizelge 4.2.1.2 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura’ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)………..26 Çizelge 4.3.1.1 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina ‘nın büyüme hızı………...28 Çizelge 4.3.1.2 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micura ‘nın büyüme hızı………31 Çizelge 4.4.1.1 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina’ nın büyüme hızı……….34 Çizelge 4.4.1.2 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura’ nın büyüme hızı………...37
Çizelge 4.4.1.3 Farklı azot ve fosfor içeren ortamda üretilen S. obliguus ile kültüre edilen D. longispina’ nın en yüksek birey sayısı ve büyüme hızları………..39 Çizelge 4.4.1.4 Farklı azot ve fosfor içeren ortamda üretilen S. obliguus ile kültüre edilen M. micrura’ nın en yüksek birey sayısı ve büyüme hızları………..40
Çizelge 4.5.1. COMBO ve sertleştirilmiş COMBO ortamına ait bazı su kalitesi parametreleri………...41
GİRİŞ
Tatlı su ekosisteminin önemli bir grubunu oluşturan cladocera’ lar birincil üreticilerden besin zincirinin üst tabakasındaki tüketicilere enerji akışında rol oynamaktadır. Cladocera’ lar doğal suların biomas bakımından baskın kümesini oluştururlar ve biomasın tür ve çeşitliliği; besin çokluğu, besin niteliği, balık ve omurgasızların baskısı gibi biotik faktörler ile pH, sıcaklık, çözünmüş oksijen ve amonyum düzeyi gibi abiyotik faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Doğal su sistemlerindeki fiziko-kimyasal değişimlere karşı duyarlı olmalarından dolayı bazen su ortamında sadece birkaç cins cladocera baskın olarak bulunur.
Su ürünleri yetiştiriciliğinde cladoceran’ lar önemli bir canlı yem kaynağını oluşturmaktadır. Balık yetiştiriciliğinde özellikle ilk beslenme döneminde canlı yem kullanılması larvaların büyüme ve yaşama oranını arttırmaktadır. Yetiştiriciliği yapılan balık ve kabuklu hayvanların larval döneminde canlı yeme olan istem artmakta, cladocera’ lar kolay üretilebilmesi ve besinsel içeriğinin yüksek olması nedeniyle tercih edilmektedir. Cladoceralar yüksek oranda protein ve esansiyel yağ asitleri içermektedir. Besinsel değeri yaşa ve türe göre değişmekle birlikte, kuru ağırlığının %50’ sini protein oluşturmakta ve balıklar için nitelikli ve besleyici bir yem kaynağı özelliği göstermektedir (Hoff ve Snell, 1987). Daphnidae familyasının iki önemli cinsi Daphnia ve Moina balık yetiştiriciliğinde canlı yem kaynağı olarak kullanılmaktadır.
Cladoceranlar’ daki populasyon artışı besin yoğunluğuna ve besinin biyokimyasal içeriğinin yeterli olmasına bağlıdır. Besin olarak kullanılan tatlı su mikroalglerinin üretiminde kullanılan birçok zenginleştirici kültür ortamı olmasına karşın, bunların Daphnia gibi zooplanktonların büyümesi için yeterli olmadığı belirtilmektedir (Kilham vd., 1997 b; Samel vd., 1999). Bu ortamlardan Daphnia türlerinin hem beslenme hem de toksikolojik amaçlarla üretiminde önerilen Keating ortamı (MS) kullanıldığında populasyon artışının iyi olmasına karşın, üretimde aseptik çalışma zorluğundan dolayı pratik olmadığı bildirilmiştir (Kilham vd., 1998). Elendt Bios (1990), tarafından geliştirilen sert su ortamı M-4 toksikolojik testler için OECD
(Organization for Economic Cooperation and Developments) tarafından D. magna için uygun olarak kabul edilmesine karşın alg kültürlerinin uzun süreli muhafazasında iyi sonuçlar vermediği belirtilmiştir.
Son yıllarda hem alg hem de zooplanktonların büyümesi için harika bir ortam olarak tanımlanan COMBO, diğer ortamlarla karşılaştırıldığı zaman bazı üstün özelliklerinden dolayı tercih edilmektedir. COMBO ortamı D. pulicaria gibi yumuşak su türleri için geliştirilmiş olup, toplam sertliği doğal suların sertliğine benzerdir. Bu ortamda üretilen alg Daphnia’ ların beslenmesinde direk olarak kullanıldığında, zenginleştirici ilaveli alg kültür ortamlarından kaynaklanabilecek problemler elemine etmektedir (Kilham vd., 1998).
Cladoceralar için besin bileşenlerinin (azot ve fosfor) sınırlanması hem laboratuar koşulları hem de bulundukları alanlarda populasyon artışını etkileyen faktörlerin başında yer almaktadır. Zooplankton üremesi ve büyümesi üzerine besinin kalitesi özelliklede nütrient sınırlamasının etkisi son yıllarda önem kazanan araştırma konularındandır. Besindeki nütrient sınırlaması, besin türü ve miktarı gibi faktörlere bağlı olarak cladocera’ lardaki büyüme hızı 0,01-1,5 arasında değişebileceği bildirilmiştir (Nandini ve Sarma, 2000; Nandini ve Rao, 1998).
Besin bileşenlerindeki sınırlamaya karşı cladocera’ ların tepkisi onların hayat döngüsü olarak adlandırılan, bireylerin ilk üreme yaşı, yaşam süresi, üretilen yavru sayısı gibi birçok değişken faktörle değerlendirilebilir. Azot ve fosfor ekosistemin kimyasal fertilitelerini ve üretkenlilerini tayin eder (Urabe, 1997; Samel vd., 1999).
Fosfor ise hayvanların çoğalmalarında önemli bir etken olup, nükleik asitlerin (DNA, RNA), fosfolipid, fosfoproteinler ve pek çok hayvan iskeletinin yapısına girer (Ferrao-Filho, 2003). Cladoceran’ ların populasyon artışına azot ve fosfor sınırlamasının etkisini belirlemek amacıyla yapılan çalışmalarda, doğal su ortamlarındaki azot ve fosfor miktarındaki değişimlere karşı cladoceran’ ların duyarlılıklarının ortaya konmasıyla populasyon dinamiklerinin anlaşılmasına yöneliktir. Böylece laboratuar koşullarında gerçekleştirilen besin sınırlamalarına zooplanktonların vereceği tepkiler ile onların habitatlarının özellikleri ve
zooplankton yoğunluğu arasında bağlantı kurulması amaçlanmaktadır. Besin elementlerinin sınırlanmasının zooplankton üzerine etkisinin belirlenmesine yönelik çalışmalarda COMBO ortamı kullanılmakta ve farklı N:P oranları uygulanmaktadır (Kilham vd., 1997 a).
Bu çalışmada, besin olarak kullanılan S. obliguus farklı azot ve fosfor içeren kültür ortamlarında üretilerek D. longispina ve M . micrura’ nın populasyon artışı üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yumuşak su özelliği COMBO ortamı ve sertleştirilmiş COMBO ortamı, her iki cladoceran türünün üretimi için kullanılarak en iyi olan ortamın belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla mikroalg ve cladoceran’
ların azotu sınırlandırılmış (N/P=1) ve fosforu sınırlandırılmış (N/P=200) COMBO ortamında gerçekleştirilmiştir. Ayrıca yumuşak su özelliğinde olan COMBO ortamının yanı sıra sertleştirilmiş COMBO ortamında da aynı azot ve fosfor sınırlaması uygulanarak her iki cladoceran türünün üretimi için en iyi kültür ortamının belirlenmesi hedeflenmiştir.
2. KAYNAK BİLGİSİ
2.1.Genel Özellikleri
2.1.1. Sistematik
Phylum: Arthropoda Clasis: Crustacea Subclasis: Branchiopoda Ordo: Cladocera Familia: Daphniidae Genus: Daphnia
Species: Daphnia longispina (Margaritora, 1983)
Şekil 2.1.1.1. D. longispina
Phylum: Arthropoda Clasis: Crustacea Subclasis: Branchiopoda Ordo: Cladocera Familia: Moinidae Genus: Moina
Species: Moina micrura (Edmonson, 1959)
Şekil 2.1.1.2 . M. micrura
2.1.2. Yayılış Alanları
Daphnidae familyasına ait olan türler çok geniş bir alana yayılmış olup, kuzey ve güney yarım küredeki göller, rezervuarlar, nehirler, havuzlar vb. tatlı su birikintilerinde yaşamaktadır. Sığ, vejetasyonu bol olan göller diğerlerine oranla daha fazla tür içermektedir. Çoğunlukla littoral kesimde bulunur (Erençin ve Köksal, 1981), 22-24 °C su sıcaklığında iyi gelişme gösterirler (Alpbaz vd., 1989). Ancak
kuzey bölgelerin sığ sularında yaşayan birkaç soğuk su türü de mevcuttur. Özellikle ilkbahar aylarının başlangıcında bu türlerin populasyon yoğunluğu oldukça artar (Wetzel, 1975).
Genellikle tatlı sularda, az bir kısmı ise tuzluluğu %0 4-20 arasında değişen iç sularda ve deniz kıyılarında yaşamakta olup, denizlerde bulunmazlar.
2.1.3. Morfoloji ve Anatomi
Daphniade familyasının türlerinin büyüklüğü 0,2-3 mm arasında değişmektedir.
Genel olarak erkek bireyler dişilere göre daha küçüktür (Demirsoy, 2001).
Cladocera’ larda belirgin bir baş bulunur. Vücut kutikular bir çift kabuk (karapaks) içinde yer alır. İki kabuk arasında serbestçe yer alan vücut ekstremitelerini taşıyan bölüm, göğüs (torax) ve karın (abdomen) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Ancak bu kısımlar bir segmentle açık olarak ayrılmamıştır. Vücut yanlardan basıktır. Ventral kısım boyunca tüycükler ya da dikenler taşır. Cladocera’ larda vücudun ventralinde her iki kabuğun uzantısından oluşan tek bir diken bulunur (Edmondson, 1959;
Erençin ve Köksal, 1981).
Baş 5 çift ekstremite taşımakta, birinci çift seksüel dimorfizm gösteren çubuk şeklindeki antennülerdir. Bunlar duyu tüyleri ve koklama duyusu kıllarını taşıyıp bir ya da daha fazla sayıda lateral duyu kılları (seta) şeklindedir. Dişilerde birinci çift antenler çok zayıftır. İkinci çift antenler esas olarak hareket organeli olan antenlerdir.
Eksopoditleri 3 parçalı, endopoditleri 4 parçalı olmakla birlikte normal halde bir kaide kısmı ile iki koldan oluşurlar ve çok büyüktürler. Başın her zaman karın tarafına doğru eğilmiş olan ön kenarı az ya da çok sivridir ve buna “Rostrum” adı verilir (Edmondson, 1959; Demirsoy, 1998; 2001).
Duyu organlarının en önemlisi gözlerdir ve orta çizgi üzerinde birbirleriyle birleşerek bir tek büyük göz haline gelmişlerdir. Üstü bir deri kıvrımıyla örtülü olan bu tek
göz, özel kaslar aracılığıyla devamlı titreme hareketleri yapar ve çoğunda beynin ventral tarafında yer alan nauplius gözü körelmiştir (Demirsoy , 2001).
Kalp başın hemen gerisinde sırt tarafında yer alıp, oval ya da uzunca bir kese şeklindedir. Kalp kanı bir çift delik (ostia) ile alır ve ön ucu ile vücuda dağıtır. Kan damarları yoktur, ancak yinede belirgin bir yol izler. Kan renksizdir fakat bazı çok iyi beslenmiş Cladoceralarda kırmızıdır ve bu yüzden bütün vücut kırmızı görünür.
Bu renk hemoglobinin etkisiyle ortaya çıkar. Ayrıca kahverengi veya siyah renkli Cladocera’ lara da rastlanır. Bu canlıların bazı üyelerinde kanda, kaslarda, yumurta ve sinir hücrelerinde hemoglobin bulunur. Fakat hemoglobinin bulunuşu sudaki oksijen miktarına bağlıdır. Aynı türe ait bireylerin renkli ve renksiz örneklerinin görülmesi bu yüzdendir. Örneğin, iyi havalandırılmış sularda renksiz, kirli sularda renklidir. Cladocera’ larda kalp dakikada 120 defa atar (Edmondson, 1959;
Demirsoy, 1998).
Cladoceralarda solunum tek bir organla olmaz. Ayaklar, karapaksın iç duvarı gaz değişiminde rol oynar. Karapaksın iç duvarı dış duvarından daha incedir ve solunumda görevlidir. Karapaksın ön ucunda maksillar ya da kabuk bezi adı verilen bir organ bulunur. Yassı olan bu organ boşaltım ve osmoregülasyon görevini üstlenmiştir (Edmondson , 1959).
Sindirim sistemi ağızla başlar. Ağzın hemen gerisinde bir çift küçük ve küt olan mandibul bulunur. Daha sonra bir çift maksil gelir. Bacaklar yassılaşmış, uçları çatallı ve 5 çifttir. Bacaktaki kıllar aracılığıyla su akıntısı sonucu süzülen mikroorganizmalar mandibul aracılığı ile ağza gönderilir. Sindirim sistemi basit yapıdadır. Kısa bir özafagus orta barsağa açılır. Uzun sindirim borusu vücut şekline uygun kıvrımlar yaparak kısa son barsağa ulaşır ve son segmentte anüsle dışarı açılır (Demirsoy, 1998).
Cladocera’ larda ayrıca karotenoid pigmenti bulunur ve bu pigment ışığa karşı koruyuculuk görevi yapar ve kutikular melanin, sığ habitatlarda ışık stresi altındaki zooplanktonda yüksek oranda görülür. Cladocera’ ların vücut ağırlığının % 0,03’ünü
oluşturmasına rağmen hem U.V ışınlarının % 90’ından fazlasına engel olan bir perde gibi, hem de U.V. oksidantlara karşı antioksidant olarak görev yapar (Wetzel, 1975).
2.1.4. Fizyoloji
2.1.4.1. Üreme
Cladocera’ larda eşeyli ve eşeysiz üreme görülür. Yüksek yoğunlukta bulundukları pek çok ortamda populasyonun eşeysiz üreyen dişilerden oluştuğu gözlenmiştir.
Optimal koşullarda cladocera’ ların her 2.5-3 günde bir yeni yumurtlama dönemine girdiği rapor edilmektedir. Bir dişi yaşamı boyunca 25 yeni yumurtlama dönemine girebilmektedir (Cirik ve Gökpınar, 1993).
Cladoceralarda üreme yılın büyük bir bölümünde partenogenetiktir. Partenogenetik üreme seksüel üreme ile kesilinceye kadar devam eder (Wetzel, 1975). Bu dönemde oluşan yumurtalara yaz yumurtaları ya da subitan yumurtalar denir. İnce kabuklu olan bu yumurtalar, ana hayvanın kuluçka odacığında hızla gelişir. Bazılarında subitan yumurtalar kuluçka odacığına salınan albuminli bir sıvı ile beslenir (Demirsoy, 2001).
Düşük sıcaklık, kuraklık, kısa fotoperiyot, besin niteliği ve niceliğinde azalma, yaşama rekabeti ve aşırı populasyon yoğunluğu gibi uygun olmayan koşullarda partenogenetik yumurta üretimi azalır (Abrantes ve Gonçalves., 2003; Hülsman, 2001; Rose vd, 2002). Ortam koşullarında meydana gelen değişikliklerden dolayı erkek bireyler ortaya çıkar. Bu erkekler bir veya iki gonofora sahiptir ve kopulasyon organı olarak görev yapar. Erkekler dişilerle çiftleşir. Çiftleşme sonucunda oluşan yumurtalar büyük ve etrafları koruyucu bir zar ile örtülüdür. Bu yumurtalara kış yumurtası adı verilir. Kış yumurtaları ancak döllendikten ve bir dinlenme süresi geçirdikten sonra gelişmeye başlayabilirler (heterogoni). Kış yumurtalarının sayısı oransal olarak azdır. Kış yumurtaları ya serbest olarak suya bırakılırlar ya da önce kuluçka boşluğunda etrafları bir ‘Ephippium’ ile çevrilir. Karapaksın iç çeperinden atılan kitin tabakalarından meydana gelmiş olan bu ephippium, karşılıklı olarak
birbirine yapışmış iki saat camı şeklindedir. Daphnia cinsinde ephippium iki yumurta içerirken Ceriodaphnia cinsinde tek yumurta içermektedir. Ephippium etrafında içleri hava dolu odacıklar da bulunabilir (Demirsoy, 2001). Kış yumurtaları soğuğa ve kuraklığa karşı çok dayanıklıdır. Buna karşın yaz yumurtaları ise, uygun ortam koşullarında populasyonun hızla artmasını sağlarlar. Yumurtadan çıkan bireyler annenin minyatürüdür. Yalnız Leptodorae türlerinde doğrudan metanauplii larvası meydana gelir. Kuluçka kesesine ulaşmış yumurtalar sıkı yapılı kabuklarından çıktıktan sonra ilk olarak nauplii, birkaç saat sonra da metanauplii larvası oluştururlar (Demirsoy, 2001).
2.1.4.2. Büyüme ve Gelişme
Büyüme ve gelişme; besin tipi, besin niteliği ve niceliği, predatör baskısı, rekabet, sıcaklık, suyun kimyasal özelliği gibi faktörlere bağlı olarak değişir (Cowgill vd., 1986; Klüttgen vd., 1996, Gliwicz ve Guisande; 1992; Glazier,1992).
Cladocera’ larda büyüme birbirini takip eden olaylar ile kendini gösterir. Öncelikle kuluçka kesesinde yumurtalar oluşur. Bu yumurtalar olgunlaşıp dışarı atıldıktan sonra kabuk değiştirme görülür. Kabuk değişiminden sonra büyüme gerçekleşir.
Kabuk değiştirme sayısı türlere ve çevresel faktörlere göre değişiklik gösterir. İki kabuk değiştirme arasındaki süre genelde sıcaklıktan etkilenir, yem bileşenlerinden ise daha az etkilenir. Kabuk değiştirme arasındaki süreçte besin niceliğinin belirgin etkisi çok düşük besin yoğunluğunda görülür. Genellikle iki kabuk değiştirme arasındaki süre sabittir ancak bazı türlerde düşük yem yoğunluğunda azalır.
Gençlerde kabuk değiştirme sayısı 3-8 arasında değişir (Edmondson, 1959).
Sıcaklığın bireylerin büyüme, üreme olaylarında, eşeysel olgunluğa ulaşma yaşında ve boy uzunluğunda, yaşam süresinde etkili olduğu bilinmektedir. Benider vd., (2002), farklı sıcaklıkların Moina macrocopa’ nın cinsel olgunluğa ulaşma boyu ve ortalama ömür uzunluğu üzerine etkisini incelemiştir. Moina cinsinin cinsel olgunluğa ulaşma boyu ve ortalama yaşam süresinin sırasıyla 18 °C’ de 1,19 mm ve 22 gün iken 30 °C’ de 1,11 mm ve 6 gün olduğu ve yaşam süresinin sıcaklıkla ters
orantılı olarak azalış gösterdiği belirlemiştir. Daphnia magna‘ da ortalama ömür uzunluğunun 8 °C’ de 108, 10 °C’ de 88, 18 °C’ de 42 ve 28 °C’ de 26 gün olduğu belirtilmektedir (Erençin ve Köksal, 1981).
2.1.4.3. Beslenme
Cladocera’ lar besinlerini filtre ederek alırlar. Besin partiküllerinin alımı thoraksa bağlı 5 çift ayakla sağlanır. Ayaklar yassı ve her biri birkaç parçadan oluşur, üzerleri çok sayıda tüyler ve uzun kıllar ile kaplıdır. Bu tüy ve kıllar su akımlarının sağlanmasına yarar. Yapılan ritmik hareketler ile besin partikülleri tutulur ve bacakların arasındaki ventral besin oluklarında süzülerek toplanır. Burada besin partikülleri ağız salgısı ile karşılaşır. Besin ve salgı öğütülmek üzere maksillalar tarafından mandibulalar arasına itilir. Öğütülen besinler yemek borusuna geçer (Wetzel, 1975).
Cladocera’ ların çoğunluğu besinlerini seçmeden alırlar. Alg , bakteri, protozoa, detritus gibi besinlerle beslenirler. Bu yüzden bu hayvanlar doğada farklı nitelikte geniş bir besin kaynağı ile karşı karşıyadırlar (Boersma ve Vijverberg, 1996; Lurling ve Donk, 1996). Besin maddesinin morfolojisi, sindirilebilirliliği, besinsel değeri ve muhtemel toksik bileşimleri besinin cladocera’ lar için kalitesini belirleyen temel etmenlerdir (Repka, 1997; Lurling vd., 1997).
Besin kalitesindeki artış cladocera’ ların büyüme ve üremesi üzerine olumlu bir etki yapmaktadır. Yapılan çalışmalarda en yüksek büyüme ve üremenin alg ile beslenenlerde olduğu görülmektedir (De Biase vd., 1990). Buna karşın ortamda besin olarak alg olmaması halinde besinsel içeriği düşük olmasına rağmen mavi yeşil alglerinde cladocera’ ların populasyon büyüme oranını arttırdığı belirtilmiştir (Nandini, 2000; Nandini ve Rao, 1998)
Alglerin besin değeri hücrelerin kimyasal bileşimine, büyüklüğüne ve hücre çeperinin kalınlığına bağlıdır. Cladocera’ ların beslenmesinde genç algler tercih
edilir. Çünkü yaşlı algler zooplanktonu olumsuz yönde etkileyen chlorellin denilen bir madde üretirler (Şanal, 2000).
Zooplanktonik organizmaların çoğu esansiyel yağ asitlerini sentezleyemedikleri için alglere gereksinimleri vardır. Bu yüzden onların besin içeriğinin belirlenmesinde alglerin lipid ve yağ asitleri içeriği önemlidir. Özellikle eicosapentaenoic acid (EPA) ve docosahexaenoic acid (DHA) gibi doymamış yağ asitleri zooplankton için temeldir (Boersma ve Becker, 2003; Urabe vd., 1997).
2.2 Cladoceralar Üzerine Yapılan Çalışmalar
Yapılan çalışmalar farklı azot ve fosfor içeren ortamlarda üretilen alglerin, cladocera’
lar için besin olarak kullanılmasına yöneliktir. Özellikle farklı fosfor içeren ortamlarda üretilen alglerin morfolojisi ve biyokimyasal içeriği değişmekle beraber, alglerin hücre çeperinin kalınlaşmasından dolayı cladocera’ lar tarafından sindiriminin zorlaştığı belirtilmiştir. Fosforu sınırlandırılmış ortamda üretilen alglerin toplam yağ asitleri içeriği yüksek olmasına rağmen, doymamış yağ asitleri içeriği düşüktür. Bu alglerle beslenen bireylerin büyüme hızındaki azalmanın, yetersiz fosfor derişiminden mi yoksa alglerde oluşan değişimlerden mi kaynaklandığının belirlenmesine ilişkin çalışmaların halen sürdüğü belirtilmektedir (Sterner vd., 1993, Boersma ve Becker, 2003).
Kilham vd. (1997 b), farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamında üretilmiş farklı yoğunluklardaki Ankistrodesmus falcutus ile D. pulicaria ‘ı besleyerek yaşam döngüsünü incelemiştir. Denemede tam COMBO (N/P=20), azotu sınırlandırılmış (N/P=1) ve fosforu sınırlandırılmış (N/P=200) COMBO ortamında üretilen besin algi kullanılmıştır. Denemeye başlangıç yoğunluğu 1birey/ml olacak şekilde 24 saatten genç bireylerle başlanmıştır. En yüksek büyüme hızı, azotu sınırlandırılmış ortamda 0,18 gün-1 ve fosforu sınırlandırılmış ortamda ise 0,32 gün-1 olarak belirlenmiştir.
Azotu sınırlandırılmış ortamda üretilen algin tüm yoğunluklarında D. pulicaria’ nın yumurta verimliliğinin düşük olduğu ve yumurta verimliliğinin besin seviyesinin
artışı ile artmadığı, fosforu sınırlandırılmış ortamda üretilen algle beslendiğinde ise yumurta verimliliğinin besin yoğunluğundaki artışa bağlı olarak arttığı bildirilmişdir.
Urabe vd. (1997) D. magna ‘ nın beslenmesinde azotu ve fosforu sınırlandırılmış COMBO ortamında üretilmiş Scenedesmus acutus kullanılmıştır. Denemeye 1 L’lik kültür kaplarında 10 birey/L olacak şekilde başlanmıştır. Fosforu sınırlandırılmış alglerle beslenen D. magna ‘ nın büyüme oranı 0,219±0,007 gün-1, azotu sınırlandırılmış alglerle beslenenlerde ise büyüme oranı 0,390±0,004 gün-1 olduğu belirtilmiştir. Çalışmada fosforu sınırlandırılmış alglerle beslenen Daphniaların gelişiminin sınırlandığı saptanmıştır.
Samel vd. (1999) Daphnia magna’ nın üretiminde ASM ortamında üretilmiş Ankistrodesmus falcatus ve MBL ortamında üretilen Selenastrum capricornutum kullanılmıştır. Algler 5x104 h/ml yoğunlukta santifürüj edildikten sonra 50:50 oranında beslemede kullanılmıştır. Daphnia magna üretiminde ise yumuşak su özelliğindeki COMBO ortamı ve bu ortamdan daha sert olan Elendt M4, Elendt M7 ortamı kullanılmıştır. Denemeye 1birey/100 ml olacak şekilde başlanmıştır.
Uygulanan besleme rejimine göre ulaşılan en yüksek birey sayıları sırasıyla 164±23;
152±15; 113±12 birey/100 ml olarak saptanmıştır. D. magna ‘nın sert su özelliğindeki Elendt M4 ve Elendt M7 ortamlarında, COMBO ortamına göre daha iyi bir gelişim gösterdiği belirlenmiştir.
Scenedesmus acutus farklı azot ve fosfor oranına (N/P=16; N/P= 18; N/P=100) sahip COMBO ortamında kültüre edilmiş ve D. obtusa’ nın beslenmesinde kullanarak yaşam döngüsüne ait parametreleri incelenmiştir. Uygulanan azot/fosfor oranlarına göre büyüme hızları sırasıyla 0,370; 0,189; 0,132 gün-1 olarak saptanmıştır.
Populasyon artışının azotu ve fosforu sınırlandırılmış olan alglerle beslenen gruplarda daha yavaş olduğunu belirtilmiştir (Urabe ve Sterner, 2001).
Farklı azot ve fosfor oranlarından oluşan MBL ortamında Scenedesmus spinosus’ u üreterek tropikal cladoceranlardan Ceriodaphnia cornuta, Daphnia gessneri, Moina micrura ‘nın yağ asidi içeriği ve büyüme oranına olan etkisi incelemişlerdir. Besin
algi tam MBL (600µMN:30µMP); azotu sınırlandırılmış (30µMN:30µMP) ve fosforu sınırlandırılmış (600µMN:0,6µMP) ortamlarda kültüre edilmiştir. Denemede azotu ve fosforu sınırlandırılmış olan alg ile beslenen cladocera kültürlerine EPA ve DHA’ ca zengin balık yağı emisyonu ilave edilmiştir. Deneme sonucunda azotu ve fosforu sınırlandırılmış alglerle beslenen cladoceran türlerinin populasyon artışının farklılıklar gösterdiği, M. micrura’ nın fosforu sınırlandırılmış alglere karşı daha duyarlı olduğu, azotu sınırlandırılmış alglerde ise daha iyi gelişim gösterdiği ve daha fazla sayıda yumurta ürettiği belirtilmiştir (Ferrao-Filho, 2003).
Farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamında üretilmiş Scenedesmus obliguus’ u Brachionus calyciflorus ’ un populasyon artışı üzere olan etkisinin belirlenmesi amacıyla kullanmışlardır. Denemede alg kültüründe tam COMBO (N/P=20), azotu sınırlandırılmış (N/P=0,8) ve fosforu sınırlandırılmış (N/P=500) COMBO ortamı kullanılmıştır. Tam COMBO ve uygulanan azot/fosfor oranlarına göre büyüme hızları sırasıyla 0,7; 0,3-0,4; 0,4-0,5 gün-1 olarak saptanmıştır. Azotu ve fosforu sınırlandırılmış alglerle beslenen Brachionus calyciflorus’ un somatik büyüme ve yumurta verimliliğin azalma görülürken, ömür uzunluğunun bu durumdan etkilenmediğini belirtilmiştir (Jensen ve Verschoor, 2004).
3. MATERYAL VE METOT 3.1 Materyal
3.1.1. Araştırma Yeri
Araştırma Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Araştırma ve Üretim Birimi Canlı Yem Ünitesinde gerçekleştirilmiştir.
3.1.2. Daphnia longispina ve Moina micrura
Araştırmada kullanılan Daphnia longispina Burdur ili Karacaören baraj gölü, Moina micrura ise Antalya ili Titreyen gölden plankton kepçesi ile vertikal ve horizantal çekimler yapılarak toplanmıştır.
3.1.3. Araştırmada Kullanılan Su
Daphnia longispina ve Moina micrura üretimi için S.D.Ü Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi üretim tesislerinde kullanılan artezyen suyu kullanılmıştır.
3.1.4. Besin
Araştırmada besin olarak kullanılan Scenedesmus obliguus (Turpin) Kützing Max Planck Limnoloji Enstitüsü (SAG) Almanya’ dan temin edilmiş olup, Chlorophyta filumu, Chlorophyceae sınıfı, Scenedesmaceae familyasına ait Scenedesmus cinsinin bir türüdür.
3.2. Metot
3.2.1. Daphnia longispina ve Moina micrura ’nın İzolasyonu
Gölden plankton kepçesiyle alınan örnekler S. D. Ü. Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi’
ne getirilmiş ve mikroskop altında incelenerek Margaritora (1983) ve Edmonson
(1959) göre türler sistematik olarak tanımlanmıştır. İzole edilen D. longispina ve M.
micrura’nın istenmeyen canlılardan temizlenmesi amacıyla 1 ml/L. oranında formaldehit içeren saf suya birkaç kez batırılmış (1-2 dk) saf su ile tekrar yıkandıktan sonra izolasyon işlemi tamamlanmıştır (De Biase, vd. 1990). Cladoceran’ ların kültür koşullarına adaptasyonun sağlanması amacıyla 3 ay boyunca stok kültürler laboratuarda muhafaza edilmiştir.
3.2.2. Alg kültürü
Denemede alg kültüründe zenginleştirici olarak COMBO ortamı ve sertleştirilmiş COMBO ortamı kullanılmıştır. Bu ortamların hazırlanışı aşağıda verilmiştir (Kilham vd., 1997 a, Kilham vd., 1998).
Mineral tuz solusyonu Miktar (mg/L)
CaCl2 2H2O 36.76
MgSO47H2O 36.97
K2HPO4 8.71
NaNO3 85,01
NaHCO3 12.60
Na2SiO39H2O 28,42
H3BO3 24.00
KCI 7.45 (sadece düşük P)
İz element solusyonu I (Alg için) Miktar (mg/L)
Na2EDTA 2H2O 4.36
FeCl3 H2O 1.00
MnCl2 4H2O 0.18
CuSO4 5H2O 0,001
ZnSO4 7H2O 0,022
CoCl2 6H2O 0,012
NaMoO4 2H2O 0.022
H2SeO3 0.0016
Na3VO4 0.0018
İz element solusyonu II (Zooplankton için) Miktar (mg/L)
LiCl 0.31
RbCl 0.07
SrCl2 6H2O 0.15
NaBr 0.016
KI 0.0033
Vitaminler Miktar (mg/L)
B12 0.00055
Biotin 0.0005
Thiamin 0.1
Mineral tuz solusyonunun hazırlanması; kimyasal maddelerin her birinden belirtilen miktarlarda alınarak 1 L saf su içerisinde eritilerek 7 stok solüsyon hazırlanmıştır.
Stok solusyonlar oda sıcaklığında muhafaza edilmiştir.
İz element solüsyonu I’ in hazırlanması; her bir maddeden (Na2EDTA 2H2O ve FeCl3 H2O hariç) 100 ml saf su içerisinde eritilmiştir. Ayrı bir kapta 750 ml saf suya belirtilen miktarlarda Na2EDTA. 2H2O ilave edilerek çözünür daha sonra ortama FeCl3 H2O ilave edilerek eritilir. Aynı çözelti içerisine önceden hazırlanan stok iz solusyonlarından 1’ er ml eklenerek hacim 1 L’ e tamamlanır (Not : Ortamda çökelme meydana gelmemesi için Na2EDTA 2H2O’ ın FeCl3 H2O’ den önce tam olarak eritilmesi gerekmektedir).
İz element solusyonu II’ nin hazırlanması ; kimyasal maddelerin her birinden 100 ml saf su içerisinde belirtilen oranlarda eritilir. Hazırlanan her bir stok solusyonundan 1’
er ml alınarak 750 ml saf su içerisine konularak hacim 1 L’ e tamamlanır.
Vitamin solusyonunun hazırlanması ; 10 mg biotin 96 ml steril saf su içerisinde, 10 mg B12 ise 89 ml steril saf su içerisinde eritip, 1’ er ml alınarak 100 ml steril saf su içerisinde konulur. Üzerine 20 mg thiamin ilave edirek +4° C’ de buzdolabında muhafaza edilir.
Üretim için COMBO ortamının hazırlanması; 750 ml saf suya 7 mineral tuz solusyonunun her birinden 1 ml, iz element solusyonu I’ den 1 ml, iz element solusyonu II’ den 1ml ve vitamin solusyonundan 0,5 ml konularak hacim 1L’ ye tamamlanarak hazırlanır.
Üretim için sertleştirilmiş COMBO ortamının hazırlanmasında mineral tuz solusyonlarından CaCl2. 2H2O, MgSO4.7H2O, NaHCO3’ dan oluşan maddelerin miktarları sırası ile 3, 3, 10 katı oranında arttırılmıştır (Kilham et. al., 1998).
Denemede besin olarak kullanılan S. obliguus’ un kültürü için Çizelge 3.2.2.1. ‘ de belirtilen üretim planı kullanılmıştır.
Tam COMBO ortamı ile yürütülen denemelerde Kilham (1997 a) belirtilen ortam esas alınırken, azotu ve fosforu sınırlandırılmış COMBO ortamı Kilham (1997 b)’ a göre hazırlanmıştır. Tam COMBO ortamı (1000µmN:50µmP), azotu sınırlandırılmış ortam (50µmN :50µmP) ve fosforu sınırlandırılmış ortam (1000µmN:5µmP) dan oluşan 3 farklı kültür ortamında alglerin üretimi gerçekleştirilmiştir.
Çizelge 3.2.2.1. Araştırmada besin olarak kullanılan S. obliguus’ un üretim planı
Alg Kültür Ortamları Azot/Fosfor oranı
N/P=20 (Tam COMBO) N/P=1 (Azotu sınırlandırılmış) COMBO Ortamı
N/P=200 (Fosforu sınırlandırılmış) N/P=20 (Tam COMBO)
N/P=1 (Azotu sınırlandırılmış) Sertleştirilmiş COMBO Ortamı
N/P=200 (Fosforu sınırlandırılmış)
Besin olarak kullanılan S. obliguus üretimi stok alg kültürlerinden alınarak kesikli kültür yöntemine göre 500 ml, 1, 2 ve 6 L’ lik hacimlerde üretilmiştir. Alg kültürleri 20 º C oda sıcaklığında, sürekli aydınlatma altında gerçekleştirilmiştir. Denemede
kullanılan S. obliguus yoğunluğunun belirlenmesinde Neubauer sayım kamerası kullanılmıştır.
D. longispina ve M. micrura’ nın kültür suyu olarak artezyen suyu kullanılmıştır.
Artezyen suyuna adaptasyonu için önceleri doğal göl suyu ile artezyen suyu 1:1 oranında karıştırılmış ve belirli bir süre sonra (10-15 gün) artezyen suyuna tamamen adapte olmaları sağlanmıştır. D. longispina ve M. micrura’ nın populasyon artışının belirlenmesi amacıyla farklı besin ortamlarında üretimleri gerçekleştirilmiştir. Her iki cladoceran türünün stok kültürlerinin oluşması amacıyla Çizelge 3.2.2.1. ‘de belirtilen alg kültür planına göre üretilen S. obliguus ile besleme uygulanarak 3 ay süresince besin ortamlarına adaptasyonları sağlanmıştır. Denemeye her bir besin ortamında üretilen 24 saatten genç bireyler kullanılarak 1 birey/30 ml olacak şekilde başlanmış ve 20° C’ de 16 saat aydınlık 8 saat karanlık olacak şekilde yürütülmüştür.
Buna göre 6 farklı besin ortamıda 3 tekerrürlü olarak 18 deneme grubu oluşturulmuştur. Deneme gruplarına göre her iki cladoceranın beslenmesinde kullanılan S. obliguus’ un hücre yoğunluğu 2x105 h/ml olup, deneme 28 gün boyunca yürütülmüştür.
3.2.3. Daphnia longispina ve Moina micrura’ nınSayımı
D. longispina ve M. micrura’ nın 24 saatlik periyotlarla deneme kümelerine göre her bir tekerrürdeki bireyler yeni ortamlarına aktarılmadan önce stereo mikroskop altında toplam birey sayıları tespit edilmiştir.
Deneme kümelerinden elde edilen toplam birey sayısına göre D. longispina ve M.
micrura ’nın büyüme hızları (r) aşağıdaki eşitlik kullanılarak hesaplanmıştır.
r = (ln Nt-ln No) / t
No= Başlangıçtaki daphnia sayısı (Adet) Nt= t zaman sonundaki daphnia sayısı (Adet)
t=Birim hacimde (ml) maksimum birey sayısına ulaşma süresi (gün) (Nandini ve Sarma, 2003).
3.2.4. Kültür Ortamlarının Su Analizleri
Denemede kullanılan tam COMBO ve sertleştirilmiş tam COMBO ortamlarının pH, elektriksel iletkenlik, toplam sertlik ve toplam alkalinite parametreleri incelenmiştir.
pH ölçümleri pH metre (0,01 duyarlılıkta), elektriksel iletkenlik ise SCT metre (0,1 MS/cm duyarlılığında) ile belirlenmiştir. Her iki kültür ortamında da toplam sertlik analizi EDTA titrimetrik yöntemi ile belirlenerek sonuçlar mg/L CaCO3 olarak verilmiştir. Toplam alkalinite (HCO3-, CO3-, OH- ) tayini, fenolftalein ve metil oranj indikatörü yanında ayarlı asit çözeltisi ile titre edilerek saptanmıştır (Anonim, 1980;
Anonim, 1986).
3.2.5. İstatistiki Analizler
Bu çalışmada verilerin değerlendirilmesinde istatistiki metotlar kullanılmıştır. Elde edilen verilerde önemli bir farklılığın olup olmadığı varyans analizi (ANOVA) ve P=0,05 güven sınırı esas alınarak belirlenmiştir (Düzgüneş vd., 1993).
4.ARAŞTIRMA BULGULARI
Farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamı ve sertleştirilmiş COMBO ortamında üretilen S. obliguus’ un D. longispina ve M. micrura’ nın populasyon artışına etkisi belirlenerek toplam birey sayıları ve büyüme hızları tespit edilmiştir.
4.1. Farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamı
4.1.1 COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların toplam birey sayıları
Tam COMBO, farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile kültüre edilen D. longispina ‘nın toplam birey sayısı çizelge 4.1.1.1’ de verilmiştir.
Çizelge 4.1.1.1 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina ‘nın toplam birey sayısı
COMBO ORTAMI
Gruplar Günler
N/P=20 Birey sayısı (birey/30 ml)
N/P=1 Birey sayısı (birey/30 ml)
N/P=200 Birey sayısı (birey/30 ml)
1 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
2 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
3 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
4 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
5 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
6 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
7 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
8 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
9 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
10 5,000±0,447A 3,000±1,154A 4,667±0267A
11 14,333±1,329A 5,666±0,970B 6,667±1,466AB
12 17,333±0,500A 10,000±0,548B 12,667±0858AB
13 23,667±1,014A 14,333±1,191B 19,333±0,731AB
14 25,666±0,302A 18,000±1,247B 25,667±0,603A
15 35,000±1,014A 21,000±1,155B 30,667±0,730AB
16 37,666±0,498A 29,333±1,336A 35,667±0,588A
17 53,666±1,833A 34,000±0,891B 41,000±0,469AB
18 79,000±0,406A 60,333±0,857B 63,333±0,476B
19 142,333±0,211A 73,000±1,000C 107,667±0,620B 20 204,333±0,291A 112,666±0,568C 134,333±0,659B 21 195,333±1,707A 175,000±0,965A 136,667±1,475B 22 157,666±2,608A 157,000±0,863A 119,333±1,607A 23 121,000±2,330A 129,667±1,449A 100,667±0,983A 24 107,000±2,950A 107,667±1,301A 88,667±0,585A
25 94,333±3,273A 95,333±0,853A 72,000±0,717A
26 76,666±1,846A 83,333±1,677A 60,000±1,708A
27 80,333±0,614A 86,667±0,862A 67,000±0,212B
28 91,000±0,629A 94,333±0,934A 76,333±0,516B
*A-C: Aynı satırdaki farklı harfler gruplar arası farklılığı göstermektedir (p<0,05).
Denemede tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina’da ki en yüksek birey sayısı 20. günde 204,333±0,291 birey/30 ml, azotu sınırlandırılmış ortamda üretilen S. obliguus ile beslenen grupta ( N/P =1) 21. günde 175,000±0,965 birey/30 ml, fosforu sınırlandırılmış ortamda üretilen S.
obliguus ile beslenen grupta (N/P=200) 21. günde 136,667±1,475 birey/30 ml’ dir (Çizelge 4.1.1.1).
Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina‘nın toplam birey sayıları Şekil 4.1.1.1’ de verilmiştir.
0 50 100 150 200 250
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 Süre (gün)
Birey sayısı (birey/30ml)
N/P=20 N/P=1 N/P=200
Şekil 4.1.1.1 Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina‘nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)
Tam COMBO, farklı azot ve fosfor içeren COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile kültüre edilen M. micrura ‘nın toplam birey sayısı Çizelge 4.1.1.2’ de verilmiştir.
Çizelge 4.1.1.2. Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micrura ‘nın toplam birey sayısı
COMBO ORTAMI
Gruplar Günler
N/P=20 Birey sayısı (birey/30ml)
N/P=1 Birey sayısı (birey/30ml)
N/P=200 Birey sayısı (birey/30ml)
1 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
2 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
3 3,000±1,155A 2,333±1,152A 1,000±0,000A
4 9,000±0,333A 8,000,±0,354A 3,000±1,000B
5 15,667±0,887A 14,333±0,550A 6,667±1,245B
6 39,333±0,974A 21,333±0,545B 10,333±0,950C
7 62,000±1,164A 35,000±0,507B 11,333±0,454C
8 103,333±2,460A 52,000±0,555B 20,000±1,949C
9 166,667±2,872A 93,000±1,196B 34,667±3,908C
10 433,333±2,733A 169,000±1,718B 59,000±3,726C
11 558,667±1,416A 250,000±1,534B 90,000±2,431C
12 898,667±0,972A 362,333±0,557B 120,000±1,294C
13 980,667±1,926A 607,333±0,169B 201,667±0,705C
14 1280,667±0,665A 862,667±1,289B 329,667±2,133C
15 1444,000±0,596A 816,333±6,717B 535,000±2,156C
16 1088,333±2,795A 633,333±2,050B 239,333±1,848C
17 851,000±1,942A 581,000±2,553B 197,667±0,966C
18 611,667±0,667A 566,333±1,215B 181,667±1,160C
19 487,333±3,424A 539,000±1,611A 164,000±1,506B
20 411,667±0,764B 599,667±1,868A 134,000±1,496C
21 425,667±3,441B 605,000±0,247A 98,333±0,656C
22 393,000±6,709B 583,000±0,395A 83,667±1,443C
23 555,667±4,697A 528,333±1,752A 67,667±1,845B
24 747,333±7,600A 460,333±3,404B 63,000±1,363C
25 869,667±5,927A 514,333±2,028B 78,667±1,023C
26 929,333±2,331A 551,333±1,747B 94,000±0,722C
27 811,667±3,470A 603,667±0,450B 108,333±0,908C
28 737,333±4,605A 666,000±0,787A 122,000±0,905B
*A-C: Aynı satırdaki farklı harfler gruplar arası farklılığı göstermektedir (p<0,05).
Denemede tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen M.
micrura ’nın en yüksek birey sayısı 15. günde 1444,000±0,596 birey/30 ml, azotu sınırlandırılmış ortamda üretilen S. obliguus ile beslenen grupta ( N/P =1) 14. günde 862,667±1,289 birey/30 ml, fosforu sınırlandırılmış ortamda üretilen S. obliguus ile beslenen grupta (N/P=200) 15. günde 535,000±2,156 birey/30 ml’ dir (Çizelge 4.1.1.2.).
Farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura ‘nın toplam birey sayıları Şekil 4.1.1.2’ de verilmiştir.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 Süre (gün)
Birey sayısı (birey/30ml)
N/P=20 N/P=1 N/P=200
Şekil 4.1.1.2 Farklı kültür ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen M. micrura
‘nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)
4.2. Farklı azot ve fosfor içeren Sertleştirilmiş COMBO ortamı
4.2.1. Sertleştirilmiş COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen cladoceran’ ların toplam birey sayıları
Sertleştirilmiş tam COMBO, farklı azot ve fosfor içeren sertleştirilmiş COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina ‘nın toplam birey sayısı Çizelge 4.2.1.1’ de verilmiştir.
Çizelge 4.2.1.1. Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D. longispina ‘nın toplam birey sayısı
SERTLEŞTİRİLMİŞ COMBO ORTAMI
Gruplar Günler
N/P=20 Birey sayısı (birey/30 ml)
N/P=1 Birey sayısı (birey/30 ml)
N/P=200 Birey sayısı (birey/30 ml)
1 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
2 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
3 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
4 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
5 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
6 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
7 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
8 1,000±0,000A 1,000±0,000A 1,000±0,000A
9 5,333±1,639A 1,000±1,000A 1,000±0,000A
10 11,000±1,381A 5,667±0,242A 5,667±0,242A
11 17,000±1,057A 9,000±1,333AB 8,000±1,541B
12 23,667±0,627A 13,667±1,024B 14,667±0,797B
13 29,667±0,695A 18,333±1,368B 21,667±0,656AB
14 34,333±0,689A 23,000±1,444B 28,333±0,391AB
15 41,667±0,715A 28,667±1,351B 34,000±0,453AB
16 49,333±1,029A 32,667±1,289B 40,000±0,418AB
17 73,000±2,278A 36,000±0,833B 46,000±0,510B
18 120,333±2,482A 60,667±0,323B 72,000±0,471B
19 185,000±3,384A 79,333±0,657B 92,333±0,635B
20 244,333±1,588A 127,333±0,399B 131,000±0,920B
21 237,667±1,313A 194,000±0,502B 163,667±0,554C
22 200,000±1,885A 169,000±0,580AB 148,333±0,546B
23 164,333±1,917A 149,000±0,357A 134,667±0,526A
24 134,000±1,945A 135,667±0,396A 112,000±0,474A
25 166,333±2,418A 119,333±0,734A 102,000±0,453A
26 94,333±1,405A 105,667±0,871A 87,333±0,645A
27 109,667±1,231A 93,000±1,154AB 75,000±0,808B
28 128,667±0,819A 117,000±1,154A 83,667±0,992B
*A-C: Aynı satırdaki farklı harfler gruplar arası farklılığı göstermektedir (p<0,05).
Denemede sertleştirilmiş tam COMBO (N/P=20) ortamında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina ‘da ki en yüksek birey sayısı 20. günde 244,333±1,588 birey/30 ml, azotu sınırlandırılmış ortamda üretilen S. obliguus ile beslenen grupta ( N/P =1) 21. günde 194,000±0,502 birey/30 ml, fosforu sınırlandırılmış ortamda
üretilen S. obliguus ile beslenen grupta (N/P=200) 21. günde 163,667±0,554 birey/30 ml ‘dir (Çizelge 4.2.1.1).
Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen D.
longispina’ nın toplam birey sayıları Şekil 4.2.1.1’ de verilmiştir.
0 50 100 150 200 250 300
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 Süre (gün)
Birey sayısı (birey/30ml)
N/P=20 N/P=1 N/P=200
Şekil 4.2.1.1 Sertleştirilmiş farklı COMBO ortamlarında üretilen S. obliguus ile beslenen Daphnia longispina’ nın toplam birey sayısı (Birey/30 ml)
Sertleştirilmiş tam COMBO, farklı azot ve fosfor içeren sertleştirilmiş COMBO ortamında üretilen S. obliguus ile kültüre edilen M. micrura ‘nın toplam birey sayısı Çizelge 4.2.1.2’ de verilmiştir.
