YÜKSEK LİSANS TEZİ İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ VE CANLI FARKINDALIĞI KONUSUNUN ÖĞRETİMİNDE GRAFİK ROMAN KULLANIMININ

İLKOKUL DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN AKADEMİK BAŞARISINA ETKİSİ

Selin BAYRAK SAĞIRKAYA

YÜKSEK LİSANS TEZİ İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

MAYIS, 2017

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ...(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN

Adı : Selin

Soyadı : BAYRAK SAĞIRKAYA

Bölümü : Sınıf Eğitimi

İmza :

Teslim tarihi :

TEZİN

Türkçe Adı : Canlıların Ortak Özellikleri Ve Canlı Farkındalığı Konusunun Öğretiminde Grafik Roman Kullanımının İlkokul Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarısına Etkisi

İngilizce Adı : The Effect Of The Common Characterictics Of Living And Live Awareness Subject Of Education With Graphic Roman Use For The Primary Fourth Grade Students Academical Success

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Selin BAYRAK SAĞIRKAYA

JÜRİ ONAY SAYFASI

Selin BAYRAK SAĞIRKAYA tarafından hazırlanan “Canlıların Ortak Özellikleri Ve Canlı Farkındalığı Konusunun Öğretiminde Grafik Roman Kullanımının İlkokul Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Akademik Başarısına Etkisi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Gazi Üniversitesi İlköğretim Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Prof. Dr. Rabia SARIKAYA

İlköğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………

Başkan: Prof. Dr. Bekir BULUÇ

İlköğretim Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………

Üye: Yrd. Doç. Dr. Miraç YILMAZ

Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Hacettepe Üniversitesi ………

Tez Savunma Tarihi: 31/05/2017

Bu tezin İlköğretim Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Ülkü ESER ÜNALDI

Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü ………

Kızım Derin’e

TEŞEKKÜR

Araştırmamın her aşamasında çalışmalarımı inceleyen, önerilerde bulunan ve bilgilerinden faydalandığım değerli hocam Prof. Dr. Rabia SARIKAYA’ya saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

Hayatım boyunca her zaman yanımda olup, desteklerini asla esirgemeyen, bana eğitim imkanı sunan sevgili anneme ve babama; bana her zaman destek olan sevgili eşime içtenlikle teşekkür ediyorum.

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ VE CANLI FARKINDALIĞI KONUSUNUN ÖĞRETİMİNDE GRAFİK ROMAN KULLANIMININ

İLKOKUL DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN AKADEMİK BAŞARISINA ETKİSİ

(Yüksek Lisans Tezi)

Selin BAYRAK SAĞIRKAYA GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MAYIS, 2017

ÖZ

Bu çalışmanın amacı fen bilimleri dersinde grafik roman kullanımının ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin canlıların ortak özelliklerini kavramasına ve canlı farkındalığına etkisini araştırmaktır. Araştırma nicel yaklaşıma göre yapılmış olup çalışmada ön test-son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi kolay ulaşılabilir örnekleme yoluyla seçilmiş ve eğitim-öğretim yılında Ankara ilinde Kahramankazan ilçesindeki bir ilkokulda okuyan 42 öğrenciden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Canlı Farkındalığı ve Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” kullanılmıştır. Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde “Canlıların Ortak Özellikleri ve Canlı Farkındalığı” konulu grafik roman oluşturulmuştur. Grafik roman araştırmacı tarafından kazanımlara uygun olarak hazırlanmış ve geçerliliğini tespit etmek için üç farklı uzmandan görüş alınmıştır. İkinci bölümde ise kontrol ve deney grubuna “Canlı Farkındalığı ve Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” ön test olarak uygulanmıştır.

Ardından deney grubuna grafik romanla kontrol grubuna normal öğretim programına uygun olarak ders işlenmiştir. Asıl uygulama beş gün devam etmiştir. Uygulama sonunda “Canlı Farkındalığı ve Canlıların Ortak Özelliği Başarı Testi” son test olarak uygulanmıştır.

Çalışma sonunda deney ve kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında fark olup olmadığı Mann-Whitney U testi ile analiz edilmiştir. İstatistiksel analizler sonucunda deney ve kontrol grubunun ön test puanları arasında fark olmadığı ancak son test puanları bakımından deney grubu lehine anlamlı fark olduğu (p<0,05) tespit edilmiştir. Bulgulardan hareketle ilkokul 4. sınıf öğrencilerinde grafik roman kullanımının canlı farkındalığı kazandırmada etkili olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler : Akademik Başarı, Canlı Farkındalığı, Grafik Roman, İlkokul 4. Sınıf Öğrencileri

Sayfa Adedi : 76

Danışman : Prof. Dr. Rabia SARIKAYA

THE EFFECT OF THE COMMON CHARACTERICTICS OF LIVING AND LIVE AWARENESS SUBJECT OF EDUCATION WITH GRAPHIC ROMAN USE FOR THE PRIMARY FOURTH GRADE

STUDENTS ACADEMICAL SUCCESS (M.Sc.Thesis)

Selin BAYRAK SAĞIRKAYA GAZİ UNIVERSITY

INSTITUDE OF EDUCATIONAL SCIENCES MAY, 2017

ABSTRACT

The aim of this study was to understand common characteristics of living being and to search the effect of live awareness of primary fourth grade students in science lectures. This method is quantitative study and pre-test and post-test control group quasi-experimental design was used. The sample of this study was selected by easily accessible sampling method. Research has been carried out in a primary school attached to the Ankara district of Kahramankazan sample consists of 42 students on education years. In this study, the data collection tool developed by the researcher as "Common Features of Live and Live Awareness Achievement Test" was used. The study consists of two chapters. In first chapter Graphic Romans "Common Features of Live and Live Awareness" is created. Graphic Roman is prepared according to reseacher’ finding and in order to determine the validity 3 different opinions have been taken into consideration. In the second chapter control and experimental groups "Common Features of Live and Live Awareness Achievement Test" pre-test has been applied. Real experiment has been studied for five days. At the end of experiment

"Common Features of Live and Live Awareness Achievement Test" is applied as last test.

Experimental and control groups in which students independent of sample points taken from the pre-test and post-test achievement test were compared with Mann-Whitney U test and significant difference (p<0,05) was found in favor of the experimental group. As a result, it can be said that graphic roman use for the primary fourth grade students is effective to provide " Live Awareness".

Keywords : Academic Achievement, Live Awareness, Graphic Romans, Primary School Students.

Page Number : 76

Supervisor : Prof. Dr. Rabia SARIKAYA

İÇİNDEKİLER

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii

JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii

TEŞEKKÜR ... v

ÖZ ... vi

ABSTRACT ... viii

İÇİNDEKİLER ... x

TABLOLAR LİSTESİ ... xii

ŞEKİLLER LİSTESİ ... xiii

BÖLÜM 1 ... 1

GİRİŞ ... 1

Problem Durumu

... 1

Araştırmanın Amacı

... 7

Alt Problemler ... 7

Araştırmanın Önemi

... 7

Sayıltılar

... 8

Sınırlılıklar

... 9

BÖLÜM 2 ... 10

KURAMSAL ÇERÇEVE ... 10

BÖLÜM 3 ... 18

YÖNTEM ... 18

Araştırmanın Modeli

... 18

Araştırma Ortamı

... 19

Evren ve Örneklem

... 19

Uygulama

... 20

Araştırmada Kullanılan Öğretim Materyali

... 22

Verilerin Analizi

... 23

BÖLÜM 4 ... 24

BULGULAR VE YORUM ... 24

Veri Toplama Araçlarının Güvenirliğine Yönelik Bulgular

... 24

Canlı Farkındalığı Başarı Testine Yönelik Bulgular

... 24

Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testine Yönelik Bulgular

... 27

Alternatif Kavramlara İlişkin Bulgular

... 29

BÖLÜM 5 ... 31

SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER ... 31

Sonuç ve Tartışma

... 31

Öneriler

... 35

Araştırmacılar İçin Öneriler ... 36

Öğretmenler İçin Öneriler ... 36

KAYNAKÇA ... 37

EKLER ... 41

Ek-1. Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

... 42

Ek-2. Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi Cevap Anahtarı

... 46

Ek-3. Canlı Farkındalığı Başarı Testi

... 47

Ek-4. Canlı Farkındalığı Başarı Testi Cevap Anahtarı

... 54

Ek-5. Grafik Roman

... 55

Ek-6. Grafik Romanlarda Kullanılan Resim,Fotoğraf Ve Videoların Linkleri

.... 75

EK-7. İzin Yazıları

... 76

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Araştırmanın Deneysel Planı...22 Tablo 2. Deney grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön test Puanları ile Kontrol Grubunun Ön Test Puanlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...25 Tablo 3. Deney Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Son Test Puanları ile Kontrol Grubunun Son Test Sonuçlarına Ait Mann- Whitney U Testi Sonuçları ...25 Tablo 4. Kontrol Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön Test- Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...26 Tablo 5. Deney Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön Test- Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...26 Tablo 6. Deney Grubunun “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” Ön Test Puanları ile Kontrol Grubunun Ön Test Puanlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...27 Tablo 7. Deney Grubu ve Kontrol Grubunun “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...28 Tablo 8. Kontrol Grubunun “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” Ön Test-Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...28 Tablo 9. Deney Grubunun “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” Ön Test- Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları ...29

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Edgar Dale’nin yaşantı konisi...3 Şekil 2. Çalışmada gerçekleştirilen uygulama basamakları ... 21

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Bu bölümde problem durumuna, araştırmanın amacına, araştırmanın önemine, varsayımlara, sınırlılıklara, tanımlamalara yer verilmiştir.

Problem Durumu

Evrende birçok canlı vardır ve bilim insanlarının bunların her birini tek tek incelemesi mümkün değildir. Bu yüzden, canlılar sınıflandırılmaktadır. Canlıların belirli özellikleri göz önüne alınarak yapılan gruplandırmaya sınıflandırma denir. Sınıflandırmayı inceleyen bilim dalına sistematik (taksonomi) denir.

Bu araştırma ilkokul 4. sınıfta yapıldığından kazanımlara uygun olarak bitkiler, hayvanlar ve mikroskobik canlılar, canlıların ortak özelliği ve canlı farkındalığı için seçilen canlı gruplarıdır.

İlkokul yıllarındaki çocuklar, bilişsel yeterlilik bakımından çok hızlı değişme gösterirler. Bu dönemde en üst düzeyde gruplama yapabilirler. Bir grup nesnenin bir başka grubun alt sınıfı olabileceğini anlarlar. Çocuklar, bu dönemde nesnelerin belli özelliklerine göre sınıflayabilirler. Somut işlemler dönemindeki çocuklar benmerkezcilikten uzaklaşmışlardır.

Olayları ve dünyayı, başkaları açısından da görebilirler. İlkokul öğrencilerinde canlılar ile ilgili kavratılması ve farkındalık oluşturulması gereken konular aşağıda belirtilmiştir;

Canlı varlıkların ortak özellikleri,

Canlıların görülmeyen karmaşık ilişkileri, Canlıların yaşam için gizli bir dengesi olduğu, Canlıların yaşamın bir parçası olduğu,

Tüm canlıların birbirlerine bağımlı oldukları ve bir denge içinde yaşadıkları; bu yüzden bir

İnsanlarında çevreye muhtaç olduğu bu nedenle çevreye karşı sorumluluklarımız olduğu.

Canlı Farkındalığının ve Çevre Bilincinin oluşturulmasında konuyla ilgili diğer kurumlar ve medya ile işbirliği sağlanmalıdır. Haber bültenlerinde çevre ve doğa koruma konusuna daha çok yer verilmesi, oluşan kirliliklerin ve çözümlerinin takip edilerek sonuçlarının yayınlanması toplumun duyarlılığını yükseltmeye katkı sağlayacaktır.

Günümüz çocukları, ebeveynleri pek çok konuda eğitir hale gelmişlerdir. Bu yüzden farkındalık oluşturulan çocukların hem yetişkinlerden daha duyarlı olacağı hem de onlara rehberlik edeceği tahmin edilmektedir. Canlı farkındalığı oluşturulan çocuklar birbirlerine kalıcı alışkanlıklar transfer edecek ve rahatlıkla birbirlerini etkileyeceklerdir.

Doğru bir şekilde kullanıldığında anlatım yöntemi diğer öğretim yöntemlerinin önemli ve faydalı bir parçası olabilir. Bu yöntem her yaş grubundaki öğrencilere kullanılabilir.

Öğretmenlerin kullandığı en pratik yöntemdir (Tan, 2010).

Çağdaş eğitim anlayışında öğretmen, öğrenmeyi en üst düzeyde gerçekleştirebileceği öğretim yöntemini seçme ve uygulama sorumluluğundadır. Öğrencilerin derslere aktif katılımının sağlandığı yöntemler öğrencilerin derslerdeki öğrenmelerini arttırmaktadır (Sezer ve Tokcan, 2003).

Ancak, geleneksel öğrenme materyali olan kitaplar yerine çocuklar tarafından daha çok ilgi gören görsel zekayı da harekete geçiren grafik romanlar öğrencilerin ilgi ve dikkatini çekmede motivasyonunu sağlamada; arkasından verilen çalışma yaprakları ile öğrendiklerini değerlendirebilme ve kontrol edebilme imkanı sunmaktadır.

Farklı öğretim materyallerinin, öğretim ortamındaki işlevleri ve önemi Edgar Dale tarafından oluşturulan yaşantı konisinde gösterilmektedir.

Şekil 1.Edgar Dale’nin yaşantı konisi

Not: “Eğitimde Drama”, Demirkan, İ., 2012, http://www.tercumaniahval.com/egitimde-drama-

%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%81%D9%8A-

%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%85-drama-in-education/ sayfasından erişilmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın üzerinde durduğu ve her sınıf seviyesini kapsayan 2013-2014 Eğitim-Öğretim Yılı “Değerler Eğitimi” projesi dahilinde Van Milli Eğitim Müdürlüğü mart ayının değeri olan “Sorumluluk” değeri için 7. ve 8. sınıflara “Buzdan Şehir” adlı çizgi roman dağıtmıştır. Sorumluluk değerini öğrencilere aşılamak için Van Milli Eğitim Müdürlüğü’nün çizgi roman türünü seçmesi de çizgi romanların artık eğitime katkı sağlamak amacıyla çoğaltıldığının bir göstergesidir (Esmer, 2014).

“Okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim programı içerisinde ele alınan çevre konularının çevre bilincini geliştirme açısından yeterli olmadığı belirtilmektedir” (Ünal ve Ergin 2006;

Külköylüoğlu ve Kiziroğlu’ndan aktaran Şimşekli 2004). Ele alınan konuların etkisizliği tartışıladursun, Şimşekli (2004) okulların çalışmaya yeterince destek vermemesinin, çevre konusunu güncel ve acil çözüm gerektiren sorunlar arasında görmemelerinden kaynaklandığını ileri sürmektedir.

Oysa çevre eğitimine erken yaşlarda, doğanın bir değer olduğunu öğretmekle başlanmalıdır

araştırmalar, çocukluklarında bitki ve hayvanlarla ilgilenen ve doğada çocukluk yaşantıları olan kişilerin ileriki yaşamlarında, çocukluklarında bu davranışları yapmayan kişilere göre çevre sorunlarına karşı daha duyarlı olduklarını ortaya koymaktadır” (Erten, 2004).

Alternatif yaklaşımlardan Doğa Deneyimine Dayalı Çevre Eğitimi kalıcı yöntemlerden biridir. Bu yaklaşımın kazanımları aşağıdaki gibidir:

Doğa ve çevreleri hakkındaki bilgi dağarcıklarının genişlemesi

Çevreye yönelik dünya görüşü ve tutumlarının olumlu yönde değişmesi Çevre dostu davranışlar kazanmaları

Geleceğe yönelik beklentilerinin karamsarlıktan iyimserliğe evrilmesi Canlı ve cansız varlıklarla aralarındaki duygusal bağların güçlenmesi Ekolojik benliklerinin oluşması

Doğal varlıklarla güçlü empatik ilişkiler kurmaları Daha yüksek ahlaki yargılara ulaşmaları

Doğa deneyiminin uygulanma biçimleri arasında okullarda eko-kulüpler kurulması, doğa kampları, endüstriyel alanların ziyareti ve çevreye etkilerinin incelenmesi gibi uygulamalar yer almaktadır. Önerimiz bunların yanı sıra çevreye yönelik birtakım etkinliklerde, örneğin mahallelerine park yapılırken, karar alınması sürecine çocukların da katılımının sağlanmasıdır.

Piaget’e göre somut işlemler dönemine denk gelen ilkokul öğrencileri bu dönemde sınıflama ve sıralama konularında başarılı olurlar. Sınıflama, nesneleri belirli bir ortak özelliğine göre gruplara ayırma yeteneğidir. Bu dönemdeki çocuklar nesneleri somut oldukları ve düşsel olmadıkları sürece kavramsal bir hiyerarşinin bir çok düzeyine göre sınıflama yapabilirler.

Somut işlemler dönemindeki çocuklar bir grup nesneyi birden fazla özelliğine göre sınıflayabilirler.

Bell (1981) ve Braund (1991), öğrencilerin hayvanları diğer canlı varlıklarla karıştırdıklarını ve hayvanların çeşitliliği hakkındaki bilgilerinin evcil hayvanlarla sınırlı olduğunu ortaya koymaktadır. Örneğin öğrenciler, görünür üyelere sahip olmayan bazı omurgalı hayvanları

“omurgasız ve büyük bir kabuk iskelet taşıyan” kavram yanılgıları olarak da ifade edilebilecek bilgilerin, tespiti ve telafisi yapılmadığında uzun yıllar devam edip öğrenme

sürecini olumsuz etkilemektedir. Geleneksel öğretim yöntemleri ile bu bilgileri tespit edip düzeltmek pek mümkün değildir.

İnsanların doğayı taklit etmesiyle ortaya çıkan çizgi roman, zaman içinde resim ve metnin bir arada kullanılarak duygu ve düşüncelerin ifade ediliş biçimi hâline gelmiştir. Romanın

“yozlaşmış” şekli aynı zamanda yaratıcı ve çarpıcı ayrımlarıyla yazın türleri arasında özgün bir yere sahip olmuştur (Cantek, 2002).

Çizgi romanların genel olarak taşıdığı özellikler şunlardır:

1. Çizgi roman görselleri, belirli bir hikâyeyi anlatır.

2. Diyalog, hareket, duygu ve düşünce, yer ve zaman, neden-sonuç ilişkileri gibi kurgu unsurları resim ve çizimlerle ifade edilir.

3. Karakterler, birbirini tekrarlayan özelliklere sahiptir.

4. Art arda gelen birçok olay veya durum, birbiriyle ilişkili karelerin kısa bir zaman akışına sığdırılmasıyla verilir (Uslu Üstten, 2014).

Çizgi romanlar aylık çıkan yayınlardır. Her ay bir sayısı çıkan, ya da en azından periyodik olarak yayınlanan ve kesin bir bitiş tarihi olmayan eserlere, basitçe çizgi roman denilmektedir. Örneğin, Spider-Man bir çizgi romandır, çünkü aylık olarak yayınlanmaktadır. Her ay düzenli olarak yeni bir sayısı çıkmaktadır ve satın alınmaya devam edildiği sürece de bu şekilde devam etmektedir. Grafik Roman kavramı ise ya spesifik olarak bir sayıda bitecek olan ya doğrudan bitilmiş olarak basılan ya da yayınlandıktan sonra toplanıp bir araya getirilerek tek bir hikayeye dönüştürülen çizgi romanları tanımlamak için kullanılmaktadır.

Benzetmelerden yararlanarak kavramlar kafamızda canlandırılabilir. Örneğin, Darwin evrimi anlatırken soy ağacını kullanmış, canlıların ayrışmasını ise arap saçına benzetmiştir.

Freud bilinçaltını, bilinçli düşüncenin alt kısmında bulunan bir bölge olarak kabul etmiş, id’i ata ve ego’yu da at sırtındaki bir adama benzeterek id’in ego’yu üzerinden fırlatıp atabildiğini belirtmiştir. Adam Smith, piyasaların kendi kendini düzenlenmesini tarif ederken görünmeyen bir el simgesini kullanmıştır. Şirketler kendilerine sözcükler, grafikler ve cingıllardan markalar yaratmaktadır (Gardner, 2007).

Oluşturmacı öğrenme anlayışı, öğretmeye yönelik, öğrencilere model arama, soru sorma, fikirlerini ve stratejilerini modelleme, yorumlama ve savunma fırsatı veren somut ve

etkinlik, iletişim, yorum, kanıtlama ve derinlemesine düşüncelerle meşgul olan küçük bir topluluk olarak görülür (Fosnot ve Perry, 2007).

Grafik Roman ise; bireylerin edindikleri yeni bilgilerin, önceki bilgileri ve tecrübeleri tarafından yönlendirildiği ve bunun üzerine kendi bilgilerini çeşitli aktiviteler ve çalışmalarla inşa ettiği görüşüne dayanır R. Sarıkaya (kişisel iletişim, Mayıs 9, 2016). Bu yöntemde öğrencinin aktif katılımının sağlandığı bir ortam yaratılır. Öğrencilerin araştıracağı, deneyeceği ve kendi çözüm yollarını üreteceği bir yapı oluşturulur. Yöntemin uygulanışında kilit rol oynayan öğeler vardır. Bunlar; sürecin bir sıraya yerleştirilmesi, süreçte yer alacak hayali karakterlerin işe koşulması, öğrenme etkinliğinin gerçekleştirileceği, üzerinde çalışılacağı bir olay seçilmesi ve gerçek hayattan problemler sunularak bunların çözümlenmesi yoluna gidilmesidir.

Ayrıca görsel zenginlikleri de okur ile görsel sanatlar arasında bir bağ kurmakta aracılık edecektir. Öğretme-öğrenme sürecinde kullanılan araç-gereçler genellikle öğretimi desteklemek amacıyla kullanılırlar ve eğitim- öğretimin etkili ve kalıcı olmasında önemli faydaları vardır. Bunlar; çoklu öğrenme ortamı sağlarlar. Eğer öğretimimiz sadece anlatımdan meydana geliyorsa, öğrencilerimiz duyduklarının % 20’ sini hatırlayacaklardır.

Görsel materyallerin kullanımı, öğrettiklerimizin % 50’ sinin hatırlanmasına katkı sağlayacaktır. Öğrencilerin ayrıca derse katılımlarının sağlanması, öğrendiklerinin % 70’ ini hatırlamalarına yardımcı olacaktır. Bir ödev veya etkinlik tamamlandığında öğrenciler öğrendiklerinin % 90’ ını hatırlayacaklardır. Dolayısıyla, araç-gereçlerin kullanımı, öğrenme işlemine katılan duyu sayısını artırarak daha fazla ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olacaktır (Yalın, 2004).

Eğer bilginin dışarıda var olan gerçek dünya ile ilgili öğrenmeyi içerdiğine inanılırsa, o zaman dünya anlamaya çalışılır.

Literatür taramasında grafik romanların öğretimde kullanılmadığı görülmektedir. Ayrıca özellikle canlı farkındalığı oluşturma konusunda yapılan çalışmaların azlığı da dikkat çekmektedir. Az sayıda yapılan bu çalışmalar da genellikle ilkokul seviyesinde gerçekleştirilmemiştir. Oysa ki canlı farkındalığı oluşturmak için özellikle daha küçük yaş gruplarında çalışma yapılmalıdır. Bu açıdan bu araştırmada canlıların ortak özellikleri ve canlı farkındalığı konu olarak seçilmiştir ve çalışma ilkokul düzeyinde yapılmıştır. Bu bakımdan araştırma literatüre katkı sağlayacak ve diğer araştırmalara da öncülük edecektir.

Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın amacı; canlıların ortak özellikleri ve canlı farkındalığı konusunun öğretiminde Grafik Roman kullanımının ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin akademik başarısına etkisinin araştırılmasıdır.

Problem Cümlesi: Canlıların ortak özellikleri ve canlı farkındalığı konusunun öğretiminde Grafik Roman kullanımının ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin akademik başarısına etkisi var mıdır?

Alt Problemler

1) İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerine canlı farkındalığı oluşturmak için tasarlanan grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubunun ön test puanlarıyla mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

2) Grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubu ile mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

3) Kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

4) Deney grubunun ön test ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

5) İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerine canlıların ortak özelliklerini kavratmak için tasarlanan grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubunun ön test puanlarıyla mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

6) Grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubu ile mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

7) Kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

8) Deney grubunun ön ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

Araştırmanın Önemi

İlköğretimin temel amacı, bireyleri hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır. Her ikisinin de

becerilerdir. Bu becerilerin gerçekleşmesinde ilköğretim programında yer alan derslerin her birinin rolleri vardır. Bunlar arasında fen bilimlerinin yeri hepsinden farklıdır.

Okula başlamadan önce çocukların dünyası, aileleriyle ve ailelerin çocuklara sağlayabildiği olanaklarla sınırlıdır. Okul, çocuklara yeni fırsatlar sunarak daha geniş bir dünyaya açılmalarını sağlar. Çocuklar da okulla birlikte yeni insanlar tanımaya ve yeni deneyimler edinmeye başlar (Milli Eğitim Basımevi [MEB], 2005).

Doğal çevreye ilişkin zihinsel duyarlılığın 8 yaşlarında geliştiği görülmektedir. Çocuklar, insan ile doğa arasındaki etkileşimi, ilkokul kademesine denk gelen bu dönemde değerlendirebilmektedir (Unicef 1990, s.58).

Yeni deneyimler edinirken öğrencilerin kendilerini bir yetişkin gibi güçlü hissetmelerini sağlayarak çalışmalarında karşılaştıkları güçlükleri yenme, başarılı olma isteğini arttıracaktır. Öğrencilerin kendilerini ifade edebilmelerini, çevrelerindeki canlıların farkına varmalarını ve ortak özelliklerini kavramalarını temele alan grafik romanların uygulandığı bu araştırma da öğrencilerin başarabildiklerini hissetmelerine neden olacak, tüm canlıların bir değer taşıdığını fark etmelerini sağlayacaktır.

Canlı farkındalığı yaratmanın önemi çeşitli araştırmacılar tarafından belirtilmesine rağmen alanda öğretim-öğrenme uygulamalarına yönelik az sayıda çalışma yer almaktadır. Bu yüzden araştırmada özellikle zihinsel duyarlılığı gelişmekte olan dördüncü sınıf öğrencilerinin seçilerek canlı farkındalığı yaratmak için öğretim-öğrenme uygulamaları olarak grafik romanların oluşturulması hem literatürde örnek olması hem de canlıların ilkokul düzeyi öğretiminde alternatif bir sürecin önerilmesi bakımından önemli görülmektedir.

Sayıltılar

Bu araştırmada aşağıdaki sayıltılardan hareket edilmiştir.

1. Araştırmada kullanılan veri toplama araçları araştırmanın amaçlarına uygun olarak hazırlanmıştır.

2. Öğrenciler, veri toplama araçlarını içten ve samimi bir şekilde yanıtlamışlardır.

3. Uygulamalar süresince öğrenciler doğal davranmışlardır.

4. Öğrenciler, ölçme araçlarının uygulanması sürecinde yaklaşık olarak aynı düzeyde güdülenmişlerdir.

Sınırlılıklar

Araştırmacı tarafından öğrencilerde canlı farkındalığı yaratmak için tasarlanan grafik romanlar ile sınırlıdır.

Canlılar konusunun kapsamı ilkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersinde verilebilecek öğretim programı ile sınırlıdır.

Öğrenme-öğretme sürecinde yapılan etkinlikler, araştırmanın yürütüldüğü bir devlet ilkokulunun öğrencileri ve olanakları ile sınırlıdır.

Araştırma eğitim-öğretim yılının 2. dönemi 5 gün süre ile sınırlıdır.

Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı bir devlet ilkokulunun 4. sınıfında öğrenim gören 42 öğrenci ile sınırlıdır.

BÖLÜM 2

KURAMSAL ÇERÇEVE

Ülkemizde bilgi çağına geçtiğimiz son yıllarda eğitime verilen önem hızla artmakta, eğitimin kapsamında ve yönteminde önemli değişiklikler meydana gelmekte, bu değişimin doğal sonucu olarak toplumun bireylerden beklediği beceriler de değişmektedir (MEB, 2004).

Dewey en etkili öğrenme ortamının öğrencinin aktif olduğu, yaparak ve yaşayarak öğrendiği ortam olduğunu savunmakta, öğrenciyi pasif bir alıcı konumunda gören eğitim kuramlarına karşı çıkmaktadır (Demirel, 2002). Dewey’in başından geçen şu olay aslında onun eğitim felsefesini anlamamızı kolaylaştıracaktır: Bir gün John Dewey bir mağazadan çeşitli işlerde kullanılmak üzere okul için birkaç masa satın almak ister. İstediğine uygun bir şey bulamadığını gören satıcı “Korkarım ki aradığınız şeyleri bizde bulamayacaksınız. Siz çocukların iş görmesine yarayacak şeyler arıyorsunuz. Hâlbuki bizdeki şeylerin hepsi yalnız dinlemek için yapılmıştır.” der. Bunun üzerine Dewey; “Bu cevap bütün geleneksel eğitimi betimlemekte ve onun tarihini kısaca anlatmaktadır. Dinlemek, kulak ve kitap” der.

Dewey’in bu tepkisi aslında daha sonra çağımız eğitim anlayışında önemli bir yere sahip olan öğrenci merkezli eğitim, bilimsel yöntem ve problem çözme yönteminin ortaya çıkmasında ve gelişiminde önemli bir rol oynayacaktır.

Fen bilimlerinin içeriğine bakıldığında aşağıdaki farklı yapıdaki bilgilerden oluştuğu söylenebilir:

- Olgular - Kavramlar

- İlkeler ve genellemeler - Kuramlar ve doğa kanunları

Bilgi çağının yaşandığı günümüzde eğitim sistemimizde temel amaç, öğrencilerimize mevcut bilgileri aktarmaktan çok bilgiye ulaşma becerilerini kazandırmak olmalıdır. Bu ise, üst düzey zihinsel süreç becerileriyle olur. Başka bir deyişle ezberden çok kavrayarak

öğrenme, karşılaşılan yeni durumlarla ilgili problemleri çözebilme ve bilimsel yöntem süreç becerilerini gerektirir. Bu özelliklerin kazandırıldığı derslerin başında fen dersleri gelir. Bu derslerde bireylerin içinde yaşadıkları çevreyi ve evreni bilimsel yönden ele alıp incelemeleri amaçlanır. Onların hayata kolay uyum sağlamaları, içinde bulundukları çevreyi çok iyi gözlemlemelerine ve mümkün olduğunca olaylar arasında neden–sonuç ilişkilerini kurarak sonuç elde etme yollarını öğrenmelerine bağlıdır. Bu bakımdan öğrenciler fen derslerinde çevrelerini bilimsel metotlarla inceleyerek olay ve durumlar karşısında objektif düşünme ve doğru kararlar verme alışkanlığını kazanmalıdırlar. Bu da onların çevresine, ailesine ve kendilerine yararlı olmalarını sağlar (Kaptan, 1999).

Fen Bilimleri dersinin konuları, çocukların doğal ve toplumsal çevrelerini tanımalarına, içinde bulundukları bu çevrelere uyum sağlamalarına yönelik becerilerin kazandırılması esas alınarak seçilmiştir. İnsan, yaşamak için hem doğal, hem de toplumsal çevrenin bazı ilkelerini öğrenmek zorundadır.

Bu derste çocuğa içinde bulunduğu doğal ve toplumsal çevre inceletilerek; kendini tanıma, çevreyi ve çevrede meydana gelen olayları anlama, daha iyi yaşama yollarını bulma, çevredeki eşyaların yerlerini ve bunların nasıl kullanılacağını bilme, Atatürk'ü tanıma, bireyin yakın çevresi ile ilgili günlük olaylara ilgi duyma, toplu yaşamın önemini kavrama, toplumun istediği davranışları gösterme, sağlıklı ve düzenli yaşama alışkanlıklarını kazanma gibi bireyin yaşadığı çevreyi daha iyi tanıması ve bu çevre ile uyumlu biçimde yaşayabilmesi için gerekli bilgi ve alışkanlıkların kazandırılmasına çalışılır.

Yetersizliği olmayan çocuklar, Fen Bilimleri dersinde ele alınan konuların büyük çoğunluğunu çevreyle etkileşim sonucunda kendi kendilerine öğrenmektedirler. Ancak zihinsel öğrenme yetersizliği olan çocuklar grup içi ilişkilerinde başkalarına bağımlıdırlar.

Kendi başlarına hareket etmeleri, sorumluluk almaları, kolayca arkadaşlık kurabilmeleri akranlarına göre daha zor olmaktadır. Dolayısıyla Fen Bilimleri dersinde yer alan konuları kendi kendilerine öğrenmekte güçlüklerle karşılaşmaktadırlar. Bu nedenle konuların plânlı ve sistemli bir eğitimle verilmesi gerekmektedir.

Bu dersin konusu doğal ve toplumsal çevre olduğu için öğrenmeyi kolaylaştıracak her türlü materyal derste kullanılabilir. Öğretim materyalleri öğrenilen konuların daha kalıcı olmasını sağlar, soyut fikirleri somut hâle getirir, ilgi ve dikkati çeker, anlatım yolu ile çok uzun sürede kazandırılacak bir davranışın daha kısa sürede kazandırılmasını sağlar. Materyallerin

etkili olması, bu materyalin kazandırılacak davranışa, konuya, çocuğun özelliklerine uygun olmasına ve öğretmen tarafından iyi kullanılmasına bağlıdır (MEB, 2004).

Öğrenciler hem görsel hem de yazılı ifadeler içeren gösterimlerden ve anlatının mizahi dilinden etkilenirler. Bu nedenle bilimsel kavramları öğrencilere aktarmak için çizgi romanlar mükemmel bir araçtır (Weitkamp ve Burnet’ten aktaran Orçan, 2013).

Grafik romanlar, içerisinde gerçek ögeleri barındırdığından dolayı sınıfta öğretim amaçlı kullanılmasında özenli davranılması gerekmektedir.

Müfredatta belirlenen kazanımlara yönelik olması gerekmektedir.

İçeriği, öğrencilerin sınıfına uygun seviyede olmalıdır.

Öğrencilerin ilgisini çekecek ve motive edecek özelliklere sahip olmalıdır. Haugaard (1973) yapmış olduğu çalışmada eğitici çizgi romanların derse yönelik motivasyonu üst düzeye çıkarmada önemli bir yere sahip olduğu ifade etmiştir (Haugaard’dan aktaran Yıldırım, 2016).

Bireysel çalışmayı da desteklemelidir.

İçerisinde verilen linkler sayesinde öğrenme ortamına teknoloji kullanımını da entegre etmelidir.

Piaget’ye göre çocuk, dünyanın pasif alıcısı değildir. Bilgiyi kazanmada aktif bir role sahiptir. Ayrıca, değişik yaşlardaki çocukların ve yetişkinlerin dünyaları birbirlerinden farklıdır. Piaget bu farklılığın nedenlerini incelemiş ve bireyin dünyayı anlamasını sağlayan bilişsel süreçleri açıklamaya çalışmıştır. (Senemoğlu, 2007).

Piaget’e göre her birey zihninde yaşantıları sonucunda oluşturduğu kendine özgü bir bilgi yapısına (şema) sahiptir. Her bireyin sahip olduğu bu şemalar çevreyle etkileşim sonucu sürekli olarak değişir ve gelişir (Çakıcı, 2010). Öte yandan, öğretimin planlanmasında cevaplanması gereken en önemli soru öğrencinin amaçlanan ve planlanan eğitimi almaya elverişli bir bilişsel gelişim düzeyine sahip olup olmadığıdır. Eğer planlanan eğitim öğrenciye kazandırılacak davranışlar açısından çocuğun seviyesinin üzerinde ise çocuk başarısız olacaktır. Öğrencinin hangi yaşta hangi özelliklere sahip olduğunun bilinmesi, verilecek eğitimin hedefleri, içeriği ve kullanılacak yöntemlerin öğrencilerin düzeyine göre seçilmesine olanak sağlar. Bu nedenle, bilişsel gelişimin ne anlama geldiğinin ve bilişsel gelişim dönemlerinin özelliklerinin bilinmesi önem taşımaktadır (Çepni, 2011). Öğretmenler

etkili bir fen eğitimi için öğrencilerinin hangi bilişsel gelişim seviyesinde olduklarını bilmelidirler (Çakıcı, 2010).

Canlılar içinde en büyük grubu oluşturan böcekleri topluma tanıtmak, bilgilendirerek sevdirmek ve bu şekilde farkındalık yaratarak bilgi düzeylerini arttırmak üzere 2007-2009 yıllarında TÜBİTAK Bilim ve Toplum projeleri kapsamında BÖFYAP (Böcek Farkındalığı Yaratma Projeleri) olarak anılan bir proje gerçekleştirilmiştir (Ege Üniversitesi, 2008).

BÖFYAP’ın başlıca amaçları:

Canlılar içinde en büyük grubu oluşturan böcek zenginliğinin ve doğadaki işlevlerinin farkına vardırılması,

Böcekler konusundaki doğru bilgilendirmeye bağlı olarak bilinçlenmenin arttırılması, Böcek farkındalığının yaşama sokularak diğer canlılarla olduğu gibi böceklerle de daha yakın ilişki kurulması,

Çoğunlukla yanlış bilgilere dayanarak ortaya çıkmış olan korku ve tiksinti gibi olumsuz duyguların azaltılarak, bunun yerine böcek sevgisinin ön plana çıkarılmasıdır.

Çocukların gelecekte fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı birer birey olarak yetişebilmeleri için sosyal, fiziksel, duygusal ve zihinsel becerilerini geliştirebilecekleri ortam ve imkânlara ihtiyaçları vardır. Bu becerilerin geliştirilebilmesi için; eğitim, oyun ve spor, sosyal-kültürel faaliyetler ile tören ve kutlamalara yönelik çeşitli faaliyetler bu bilinçle bir arada düşünülmelidir. Tüm bu faaliyetlerin gerçekleştirilebileceği en uygun ve etkili yerler okul bahçeleridir (Algan, 2008).

Bitkiler insanoğlunun fiziksel ve psikolojik huzuru için varolup, peyzajda canlı materyal olarak gerek fonksiyonel gerekse estetik açıdan farklı amaçlarla kullanılmaktadır.

Tüm mevsimlerde kullanılabilen, teorik ve pratik bilgiler temel alınarak hazırlanmış bitkiyle bütünleştirilmiş alanlar yaratılmalıdır.

Bitki farkındalığını hissettirmek için bu araştırma da öncelik çiçeklere verilmiştir. Çocuklar insanlığın umudu, ortak geleceğidir. Çiçekler ise insanoğlunun estetik ihtiyaçlarının karşılığıdır. Çiçekler renkleriyle, kokularıyla, desenleriyle, tabii denge içerisinde aldıkları önemli roller ile insanlık için son derece önemlidir.

Çiçekler, insanlığın kültür mirasına da biyolojik hayatına da değer katmaktadır. EXPO 2016 Antalya, temasını iki değerli ve anlamlı varlık olan “Çiçek ve Çocuk” olarak belirlemiştir.

Çünkü çiçek hayatı, çocuk da yarını ifade etmektedir.

Antalya’da 2016 yılının Nisan ve Ekim ayları arasında düzenlenen Botanik EXPO’sunun teması “Çiçek ve Çocuk”, ana fikri de “Gelecek Nesiller İçin Yeşil Bir Dünya”. EXPO 2016 Antalya, temasına uygun olarak, dünyada kutlanan tek çocuk bayramının Türkiye’de olması nedeniyle, 23 Nisan 2016 günü açılmıştır.

Hayvanların farkındalığı da, çocuğa, insanın nasıl doğanın bir parçası olduğunu anlatır.

Hayvanların da acı çekebildiğini, üzülebildiğini, sevinebildiğini, insanlar gibi bir vücut çalışma sistemi olduğunu öğrenen çocuk hayvanı kendi varlığını bütünleyen bir başka canlı olarak görecektir.

Hayvanlar çocukların duygusal, sosyal, fiziksel, zihinsel gelişimine şu şekilde katkıda bulunmaktadır:

Zihinsel Gelişim: Hayvanlar dünyası çok çeşitlidir ve zengindir. Her hayvan farklı renklere, özelliklere, şekillere sahiptir ve çocuklar bunları keşfetmeyi çok sever. Bu çocuklarda araştırma, analiz etme, kategori yapma, ilişki kurma, problem çözme vb. becerilerin gelişmesi yardımcı olur.

Duygusal ve Sosyal Gelişim: Çocuklar hayvanların birbirleriyle iletişimi gözler, onların da mutlu, üzgün olduğunu gözler. Böylece arkadaşlarının ihtiyaçlarına daha duyarlı olmayı öğrenir. Ayrıca bir hayvanın bakım sorumluluğunu almak sorumluluk duygusunu geliştirir.

Sorumluluk alıp, bunları yerine getiren çocuk bundan gurur duyar ve öz güveni artar.

Dil Gelişimi: Hayvanlar hakkında konuşmak çocuklar için en eğlenceli konulardan biridir.

Çocuklar hayvan hakkında konuşarak yaşıtlarıyla iletişim kurma şansı yakalar. Hayvanlar üzerine konuşacak çok şey olduğu için bu sohbetler çocukların arkadaş edinmelerine yardımcı olur. Eğer bir çocuk evcil hayvan besliyorsa; arkadaşlarına ona nasıl baktığını, onunla neler yaptığını anlatması konuşma becerisini ve kelime dağarcığını geliştirir.

Fiziksel Gelişim: Çocuklar hayvanları taklit etmeyi çok severler ve onları taklit ederken zıplarlar, atlarlar. Bu büyük ve küçük kas gelişimine yardımcı olmaktadır (Yavuz, 2016 ).

Çevremizde yaşayan gözle göremediğimiz canlıları, ancak mikroskop yardımıyla görürüz.

Bu nedenle bu canlılara mikroskobik canlılar denir. Bu canlılar havada, karada (toprakta), suda ve diğer canlıların vücutlarında yaşarlar. Hem faydalı hem de zararlı olanları vardır.

Mikroskobik canlılar, çıplak gözle görülemeyen ancak mikroskop ile görülebilen

organizmaların, genel adıdır. Fen Bilimleri dersinde 4. sınıflara farkındalık yaratmak için ise sadece Salmonella benzeri bazı mikropların tehlikeli hastalıklara yol açtığını, fakat bazılarının da -maya gibi- yiyecek yapımında çok önemli olduğunu keşfettirmek sağlanabilir.

Öğrencilere öğrenmeleri için farklı imkânlar sunmak ve ne öğrendiklerini gösterebilmeleri için de farklı ölçme yöntemleri kullanmak gerekmektedir.

Ausubel (1968)’e göre anlamlı öğrenme kartopunun yuvarlanarak büyümesi gibi bilgilerin gelişi güzel bir araya gelerek rastgele birikmesiyle değil yeni öğrenilen daha az kapsayıcı kavramların zihinde yer alan önceden edinilmiş daha kapsayıcı, daha genel kavramların altına bilinçli olarak belirli bir düzen ve hiyerarşi içerisinde sıkı bir şekilde bağlanmasıyla oluşur.

Bilginin zihinde somut olarak düzenlenmesi için farkındalık yaratmak ve görselleştirmek fen öğretiminde anlamlı öğrenmeyi sağlamada önemlidir. Somut olarak gözlenen ancak ölçeklendirme gereksinimi duyulan ya da soyut, doğrudan gözlenemeyen durumlarda kullanılan araçlar model olarak adlandırılmaktadır (Ünal ve Ergin, 2006).

Kavram haritası, bir öğretim stratejisi olarak, öğretim modelinin her aşamasında uygulanabilir bir nitelik taşımaktadır. Kavram haritaları bir konun “başlangıç, gelişme, açıklama ve değerlendirme “ gibi bütün aşamalarında konu boyunca kullanılabilir (Kaptan, 1999).

Öğrencilerin kavram hakkında önceden bilgileri varsa, kavram haritası yöntemini kullanmak en uygun stratejilerden birisidir. Bu aşamada, kavram haritaları öğrencilerin kavram hakkında önceden bir şeyler bilip bilmediklerini belirlemek amacıyla da kullanılabilir.

Öğrencilerden o andaki anlattıklarına göre bir kavram haritası yapmaları istenebilir. Bu da bize sınıfımızdaki öğrenciler arasındaki en genel yanlış anlamaları belirleyip düzeltmek için bir fırsat verecektir. Öğrencilerin elde ettiği sonuçları ve gözlemleri yazabilecekleri bir defter tutmak da iyi bir yöntemdir. Bu defterleri kendi çizimlerini yapmak ve düşüncelerini yazmak için de kullanabilirler.

Dewey, öğrencilere anlamlı gelen problemlerin ancak onların tecrübe ve ilgi alanlarından hareketle oluşturulabileceğini savunmuştur. Kuşkusuz bu görüş, sadece öğrencilerin entelektüel ufuklarının zorlanmamasını ve genişletilmemesini içermemekte; burada sadece öğretmenin başlaması gereken yer ve öğrenmenin gerçekleşme biçimi vurgulanmaktadır

Venville (2004), doğal sınıf ortamında, öğretim sonucunda oluştuğu varsayılan kavramsal değişikliklerin doğasını keşfetmek ve özellikle sınıf ortamında öğrencilerin öğrenme etkileşimlerini araştırmıştır. Bu araştırma çocukların canlılar ile ilgili bilimsel bir anlayışa sahip olmadıklarını bu yüzden öğrencilerin bilimsel konuları nasıl öğrenmeleri gerektiği üzerine odaklanmaktadır. Çalışma grubunu 26 öğrenci arasından seçilen 11(5-6 yaş) öğrenci oluşturmaktadır. Çalışma öğrencilerin kavramsal değişim sürecini araştırmak için bir vaka çalışması şeklinde tasarlanmış ve 5 hafta sürmüştür. Araştırma da nitel veri toplama yöntemleri kullanılmıştır. Öğrencilerin ateş, araba, güneş, ağaç, ev, masa, çimen, bulut gibi varlıkların canlı/cansız olduklarıyla ilgili alternatif kavramlara sahip oldukları tespit edilmiştir. Öğrencilerin bilimsel/bilimsel olmayan inançlara sahip olduklarını ve bunun sınıf ortamından ve sosyal çevrenin etkilerinden oluştuğunu ortaya koymuştur. Bu amaçla öğretimde çocukların sosyal olarak inşa ettikleri bilgi birikiminden yararlanarak bilgiyi zenginleştirmeye odaklanılmalıdır.

Fen eğitiminin en önemli amaçlarından birisi ise, bu süreç içerisinde öğrencilerin, soyut ve karmaşık olan fen kavramlarını ezberlemeden uzak, anlamlı öğrenmelerine katkıda bulunmak ve bunun için gerekli öğrenme öğretme ortamlarının hazırlanmasını sağlamaktır.

Bireyin hayatı boyunca kullanabileceği yeterli bir fen eğitimi için, temel fen kavramlarının ilköğretim süreci içerisinde doğru ve eksiksiz olarak öğretilmesi gerekmektedir (Sökmen ve Bayram, 1999).

Fen Bilimleri yaşadığımız çevrenin karmaşıklığını azaltarak çevremizde ve dünyadaki objeleri, olayları tanımamıza yardımcı olur ve insanlar arasındaki iletişimi kolaylaştırır.

Çocuklar, çevrelerini sürekli merak eden küçük birer bilim adamı gibidirler. Çevrelerine ilgi duyduklarından, gözlemledikleri olayların nedenlerini merak ederler ve bunları anlamlandırmaya çalışırlar. Böylece çeşitli düşünceler üretirler. Ürettikleri bu düşünceler birçok faktörden etkilenir. Bunlar; çocukların deneyimleri, zihinsel gelişim düzeyleri, ilgi, merak ve tutumları, yaşadıkları sosyo-ekonomik çevre kadar, kavramın soyutluğu, karmaşıklığı, günlük dilden farklılığı/benzerliği ve derslerde işleniş biçimi olarak sayılabilir.

Bu faktörlerden etkilenen çocuklar, kendi kendilerine geliştirdikleri düşüncelerle sınıfa gelirler (Laçin Şimşek ve Tezcan, 2008).

Öğrenciler formal olarak feni öğrenmeden önce bile doğal olaylar hakkında çeşitli fikir ve inançlar geliştirirler ve bu inanç ve fikirleriyle birlikte sınıfa gelirler.Sonuçta, öğrenciler yeni bilgiler öğrenirken sahip oldukları ön bilgiler yanlış öğrenmelere neden olabilir.

Piaget’in görüşüne göre kavram yanılgıları bir yapı gibidir ve birbiri üzerine eklenir.

Öğretmenin verdiği klasik öğretim, öğrencilerin var olan bilgileri ve yeni elde edilen bilgilerle rasgele birleştirir. Karşımıza alternatif kavramlar olarak ortaya çıkan bu durumun ise geleneksel yöntemlerle tespiti de düzeltilmesi de oldukça zordur.

İlkokuldan mezun olduktan sonra her öğrencinin fen bilimleri üzerinde uzmanlaşmayacağı bilim insanı olmayacağı bir gerçektir. Ancak ne meslek sahibi olursa olsun canlıların farkında olan bir birey olarak yetişirse ona göre davranacak ve doğanın dengesini bozacak davranışlardan kaçınacaktır.

Uygulamada kullanılan ve araştırmacı tarafından farkındalık oluşturmak için kurgulanan grafik roman örneği, canlıların ortak özellikleri ve canlı farkındalığı konularında ilkokul düzeyine yönelik hazırlanmış, yaşamsal alana yönelik günlük konuşmalara dayalı diyaloglardan oluşturulmuştur. Grafik romanda, ilkokul öğrencisi olan Derin'in evde, okulda, parkta canlıların ve dünyadaki dengenin farkına varışı anlatılmaktadır.

Bu araştırmanın da amacı ilkokul 4. sınıf öğrencilerine grafik roman kullanarak canlı farkındalığını artırmayı sağlamaktır.

BÖLÜM 3

YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeline, çalışma grubuna, uygulama sürecinde yapılan işlemlere, veri toplama araçlarına ve verilerin analizine yer verilmektedir.

Araştırmanın Modeli

Araştırma nicel araştırma yaklaşımına uygundur.

Araştırma modeli, araştırma problemlerini cevaplamak ya da hipotezleri test etmek amacıyla araştırmacı tarafından kasıtlı olarak geliştirilen bir plan olarak ifade edilebilir (Büyüköztürk, 2006).

Kişilerin, kontrol ve deney gruplarına rastgele dağılması pek mümkün olmayabilir. Bu durumlarda kullanılacak olan desen, yarı deneysel desen olmaktadır (Çepni, 2007). Bu bağlamda araştırmada, ön test - son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır.

Yarı deneysel desen, değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkilerini keşfetmek amacıyla kullanılan araştırma desenidir (Büyüköztürk, 2007). Bu modelin ilk aşamasında deney ve kontrol grubu birbirine eşit olacak şekilde yansız olarak oluşturulur. Daha sonra her iki grup da ön test işlemine tabi tutulur ve uygulama öncesi başlangıç durumları belirlenir. Bir sonraki aşamada ise deney grubuna istenilen uygulama yapılırken, kontrol grubu müfredattaki uygulamasına devam eder. Deney ve kontrol grubu için bütün değişkenler aynı tutulup, sadece iki grup arasında farklı uygulama yapılır. Daha sonra da her iki gruptan bağımlı değişken ile ilgili ölçümler (son test) yapılır (Baştürk, 2009). Bu desende katılımcılar, deneysel işlemden önce ve sonra bağımlı değişkenlerle ilgili olarak ölçüldükleri için, bu desen ilişkili bir desendir. Aynı zamanda, farklı katılımcılardan oluşan deney ve kontrol gruplarının ölçümlerinin karşılaştırılması nedeniyle de bu desen ilişkisiz bir desendir (Büyüköztürk, 2001).

Deneysel araştırmanın diğer araştırma türlerinden farklı özelliklerinin bulunması, bu araştırmada kullanılmasının nedenidir. Bu özellikler şunlardır;

 Gruplar oluşturulurken yansız olunur.

 En az iki grup veya durum karşılaştırılır.

 En az bir bağımsız değişken kontrol edilir.

 Bağımlı değişkenin ölçülebilir olması gerekir.

 Dış etkenler kontrol edilir.

 Vardamsal istatistikler kullanılır (Karasar, 2014).

Araştırmada, kullanılan yarı deneysel desen, deney grubu üzerinde etkisi incelenen bağımsız değişken “Grafik Roman”dır. Kontrol grubunda ise, “Mevcut Fen Bilimleri Öğretimi” programına (2015) dayalı öğretim yapılacaktır. Bu grup üzerinde, ölçülen özellikleri olumlu veya olumsuz etkileyecek bir değişken kullanılmayacaktır. Her iki grupta da ön test, son test puanları kullanılarak gruplar arasında ve grup içinde karşılaştırmalar yapılacaktır.

Araştırma Ortamı

Araştırma Ankara ili Kahramankazan ilçesine bağlı bir ilkokulda gerçekleştirilmiştir. Bu okulda yapılan etkinlikler öğrencilerin öğrenim gördükleri derslikte gerçekleştirilmiştir.

Derslikte yapılan etkinlikler için gerekli olan bilgisayar ve projeksiyon cihazı bulunmaktadır.

Evren ve Örneklem

Yarı deneysel araştırmalarda evren ve örneklem seçimine gidilmemelidir (Sönmez, 2005). Bu nedenle araştırmada evren genellenebilirliği göz ardı edilerek ulaşılabilir olması için bir örneklem seçilmiştir.

Araştırmanın örneklemini Ankara ili Kahramankazan ilçesine bağlı bir devlet ilkokulunda öğrenim gören altı 4. sınıf şubesinden ikisi oluşturmaktadır. Grupların seçiminde öğrencilerin başarı seviyelerinin birbirine eşdeğer olmasına dikkat edilmiştir.

Uygulama

Ön Uygulama: “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” ve “Canlıların Farkındalığı Başarı Testi”nin güvenirlik değerinin hesaplanması için ön uygulama yapılmıştır. Ön uygulama Ankara ili Kahramankazan ilçesinde bulunan bir ilkokuldaki 40 öğrenci kullanılarak yapılmıştır. Ön uygulama sonucu başarı testlerinde son düzenlemeler yapılmış olup ön uygulama sonuçları “Bulgular” bölümünde verilmiştir.

Asıl Uygulama: “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” ve “Canlıların Farkındalığı Başarı Testi” Ankara ili Kahramankazan ilçesinde bir devlet okulunda okuyan 42 öğrenciye ön test olarak uygulanmıştır.

Daha sonra beş günde deney grubunda; hazırlanan grafik romanlar çoğaltılarak öğrencilere dağıtılmış hem okumaları sağlanmış hem de projeksiyon ile yansıtılarak ders işlenmiştir. Kontrol grubunda ise; mevcut programa göre grafik romandaki bütün bilgiler verilerek grafik romandaki sorular öğrencilere de sözel olarak sorularak ve cevaplanarak beş günde araştırmacı tarafından işlenmiştir. Ayrıca grafik romanda linkler ile yönlendirilen videolar mevcut programa göre uygulanan gruba da izletilmiştir. Bir hafta sonra da son test uygulanmıştır. Yapılan tüm uygulamalar araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir.

Veri Toplama Araçları

Bu araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Canlıların Ortak Özellikleri ve Canlı Farkındalığı Başarı Testi̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕” kullanılmıştır. Kazanımlara yönelik hazırlanan sorular öğrencilerin yorumlarda ve kestirimlerde bulunmalarını gerektiren yapıda hazırlanmıştır. “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testinde” 15 soru, “Canlı Farkındalığı Başarı Testi”nde 22 soru bulunmaktadır. Her iki test için üç uzmandan görüş alınarak kapsam geçerliği sağlanmıştır. Ölçme aracı uygulama öncesinde ön test ve uygulama sonrasında son test olarak kullanılmıştır.

a. Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

Bu test hazırlanırken araştırmacılar tarafından ilkokul 4. sınıf Fen Bilimleri kitapları incelenmiş ve canlıların ortak özellikleri konusunda 30 test sorusu hazırlanmıştır.

Hazırlanan soruların geçerli olup olmadığının araştırılması için uzman görüşü alınarak sorulara son hali verilmiş ve soru sayısı 15’e düşmüştür. Daha sonra testin güvenirliğini

hesaplamak üzere ön uygulamada 40 kişiye uygulanmış ve güvenirlik değeri hesaplanmıştır. KR-20 değeri 0,68 ile güvenilir olarak tanımlanmaktadır.

b. Canlı Farkındalığı Başarı Testi

Bu test araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır. Başlangıçta soru sayısı 40 iken uzman görüşü ve ön uygulama sonucunda soru sayısı 22’ye düşmüştür. Daha sonra da testin güvenirlik değeri hesaplanmıştır. Canlı Farkındalığı Başarı Testinde KR-20 0,79 olarak tanımlanmaktadır.

Bu çalışmada gerçekleştirilen uygulama basamakları Şekil 1’ de verilmiştir.

Şekil 2. Çalışmada gerçekleştirilen uygulama basamakları

10. Asıl uygulama

9.Grafik roman ile öğrenme ortamlarının hazırlanması 8. Veri toplama araçlarının düzenlenmesi ve son halinin verilmesi

7. Veri toplama aracına ilişkin geçerlik güvenirlik çalışmaları 6. Pilot uygulama yapılması

2. Araştırma probleminin oluşturulması 3. Başarı testlerinin oluşturulması 4. Grafik romanların hazırlanması

5. Grafik roman ve Başarı testleri için uzman görüşlerinin aranması

1. İlgili literatürün taranması

Araştırmada Kullanılan Öğretim Materyali

Araştırmada kullanılan öğretim materyali olarak, araştırmacı tarafından deney grubu için canlıların ortak özellikleri ve canlı farkındalığı konusuna ait her birine uygun senaryolarla hazırlanan grafik romanlar kullanılmıştır.

Grafik roman ile öğretimin başarıya etkisini incelemek üzere; iki 4. sınıf kullanılmıştır.

Araştırmada uygulmaya başlamadan önce Canlı Farkındalığı Başarı Testi ve Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi yaptırılmış ve uygulamaların bitiminde grupların öğrenme düzeyleri arasında anlamlı bir fark oluşup oluşmadığını tespit etmek için hazırlanan testler son test olarak her iki gruba tekrar uygulanmıştır. Çalışmanın deneysel planı Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1.

Araştırmanın Deneysel Planı

Gruplar Ön Test İşlem Son Test

Deney Grubu Canlı Farkındalığı Başarı Testi Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

Grafik Roman Canlı Farkındalığı Başarı Testi Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

Kontrol Grubu Canlı Farkındalığı Başarı Testi Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

Mevcut Programa Göre Öğretim

Canlı Farkındalığı Başarı Testi Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi

Grafik romanların hazırlanmasında literatür taraması yapılmış ve ilkokul 3-4. sınıf Fen Bilimleri programında Canlıların Ortak Özellikleri ve Canlı Farkındalığı konularına ait kazanımlar incelenmiştir. Daha sonra araştırmacı tarafından MEB programındaki kazanımlara uygun olarak grafik roman materyali hazırlanmıştır. Materyalin kapsam geçerliği için uzman görüşü alınmış ve bir devlet ilkokulundaki 4. sınıf öğrencilerine uygulanarak amaca uygun olup olmadığı belirlenmiştir. Ön uygulama sonucunda Grafik roman materyaline son hali verilmiştir.

Verilerin Analizi

Araştırmada uygulanan “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” ve “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” sonuçlarının deney ve kontrol grubu öğrencileri arasında istatiksel olarak anlamlılık

BÖLÜM 4

BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde, çalışmalar doğrultusunda deney ve kontrol gruplarının akademik başarı testi ön test- son testleri istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Başarı testi analizleri incelenmiş ve elde edilen bulgular doğrultusunda grafik roman ile öğretimin etkililiği tartışılmıştır.

Beş gün boyunca işlenen dersler sonunda öğrencilerin başarı düzeylerini ve birbirleriyle olan ilişkilerini ölçmek amacıyla, araştırma öncesinde ön test olarak uygulanmış olan başarı testleri, bir haftalık eğitim sonunda son test olarak tekrar uygulanmıştır. Grafik roman ile ders işlenen deney grubuna ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın öngördüğü yöntem ve tekniklerle ders işlenen kontrol grubuna aynı anda uygulanan son test sonucunda gruplarda yer alan öğrencilerin başarı düzeyleri arasında istatistiki olarak anlamlı bir fark olup olmadığı araştırılmıştır.

Veri Toplama Araçlarının Güvenirliğine Yönelik Bulgular

“Canlı Farkındalığı Başarı Testi”nde KR-20 değeri 0,79 iken, “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi”nde güvenirlik sonuçları 0,68 ile güvenilir olarak tanımlanmaktadır.

Güvenirliği düşüren soruların kavram yanılgılarını tespit etmesi ve geliştirilen grafik romanın bu yanılgılar üzerindeki etkisini de göstermesi amacı ile bu sorular başarı testinden çıkarılmamıştır.

Canlı Farkındalığı Başarı Testine Yönelik Bulgular

Alt Problem 1: İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerine canlı farkındalığı oluşturmak için tasarlanan grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubunun ön test puanlarıyla mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

Yukarıdaki alt probleme cevap aramak için deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin

“Canlı Farkındalığı Başarı Testi” ön test puanları arasında anlamlı fark olup olmadığını incelemek için Mann-Whitney U testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2.

Deney grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön test Puanları ile Kontrol Grubunun Ön Test Puanlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları

N Sıra

Ortalaması

Sıra Toplamı U p

Deney Grubu 21 23,67 497,00 175,00 0,25

Kontrol Grubu

21 19,33 406,00

Araştırmaya katılan deney ve kontrol grubu öğrencilerinin başarı testlerinde ön test sonuçları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir (p>0,05). Deney ve kontrol gruplarında bulunan öğrencilerin ön test puanları arasında anlamlı farklılık olmaması çalışmanın amaçları ile uyuşmaktadır. Kısaca deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin düzeylerinin aynı olduğu söylenebilir.

Alt Problem 2: Grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubu ile mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

Bu çalışmada deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin “Canlı Farkındalığı Başarı Testi”

puanları arasında anlamlı fark olup olmadığı araştırılmış ve sonuçlar Tablo 3’te verilmiştir.

Tablo 3.

Deney Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Son Test Puanları ile Kontrol Grubunun Son Test Sonuçlarına Ait Mann- Whitney U Testi Sonuçları

N Sıra

Ortalaması Sıra Toplamı U p

Deney Grubu 21 26,69 560,50 111,50 0,00

Kontrol Grubu

21 16,31 342,50

Tablo 3’te görüldüğü gibi “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” son test puanlarının deney ve kontrol grupları arasında anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla

(p<0,05). Bu bulgu, grafik roman kullanımının deney grubundaki öğrenciler açısından olumlu bir farklılık oluştuğunu göstermektedir. Bu bulgulara göre grafik roman kullanılarak yapılan öğretimin öğrenmeyi, kontrol grubunda yapılan öğretime göre daha iyi sağladığı söylenebilir.

Etkisi araştırılan değişkenin öğrenci başarısına olumlu etki yaptığı söylenebilir.

Alt Problem 3: Kontrol grubunun ön test ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

Bu çalışmada kontrol grubundaki öğrencilerin “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” ön ve son testleri arasında anlamlı fark olup olmadığını araştırmak amacıyla Mann-Whitney U testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 4’te verilmiştir.

Tablo 4.

Kontrol Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön Test- Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları

N Sıra

Ortalaması Sıra Toplamı U p

Ön test 21 18,50 388,50 157,50 0,11

Son test 21 24,50 514,50

Tablo 4’e göre kontrol grubu öğrencilerinin “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” son test puanları ön test puanlarından daha yüksektir. Ancak bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Alt Problem 4: Deney grubunun ön ve son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

Bu araştırmada deney grubundaki öğrencilerin “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” ön ve son test puanları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı Mann-Whitney U testiyle incelenmiş ve sonuçlar Tablo 5’te verilmiştir.

Tablo 5.

Deney Grubunun “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” Ön Test- Son Test Sonuçlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları

N Sıra

Ortalaması

Sıra Toplamı U p

Ön test 21 14,36 301,50 70,50 0,00

Son test 21 28,64 601,50

Tablo 5’te görüldüğü gibi, deney grubu öğrencilerinin “Canlı Farkındalığı Başarı Testi” ön test-son test puanları arasındaki farkı belirlemek üzere uygulanan Mann-Whitney U testi sonucunda, ön test ve son test puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0,05). Deney grubunun kendi içerisinde bilgi düzeyleri açısından bir ilerleme göstermesi, grafik roman ile yapılan öğretimin ve gerçekleştirilen farkındalığın etkililiğini desteklemektedir.

Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testine Yönelik Bulgular

Alt Problem 5: İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerine canlıların ortak özelliklerini kavratmak için tasarlanan grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubunun ön test puanlarıyla mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

Bu araştırmada deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” ön test puanları arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemek amacıyla Mann-Whitney U testi yapılmış ve sonuçlar Tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 6.

Deney Grubunun “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi” Ön Test Puanları ile Kontrol Grubunun Ön Test Puanlarına Ait Mann-Whitney U Testi Sonuçları

N Sıra

Ortalaması

Sıra Toplamı U p

Deney Grubu 21 23,50 493,50 178,50 0,28

Kontrol Grubu

21 19,50 409,50

Tablo 6’ya göre araştırmaya katılan deney ve kontrol grubu öğrencilerinin “Canlıların Ortak Özellikleri Başarı Testi”nde ön test sonuçları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir (p>0,05).

Alt Problem 6: Grafik roman materyalinin uygulandığı deney grubu ile mevcut programa göre ders anlatılan kontrol grubunun son test puanları arasında anlamlı fark var mıdır?

Altıncı alt probleme ilişkin Mann-Whitney U testi sonuçları Tablo 7’de verilmiştir.