Osmanh imparatorlugu'n n Son Doneminde Battltla~an Saray Miizigi

(1)

mllll SHRHYLHR

(2)

~ule

YUM*

Osmanh imparatorlugu'n n

Son Doneminde Battltla~an Saray Miizigi

19. Yiizyli Saray Miiziginde Bat1hla§ma siireci Muz1 a-1 Hiimayunun kw~ul.mas1 ile ba§la- ffil§Uf. Neredeyse Osmanh Devleti ordusunun mazis kadar uzun bir ges;mi§i olan Osman- 11 Mehterhanesi -Osmanll ordusunun bandosu -18:16 y1hnda yenis;eriligin ortadan kaldl- nlmasJ ile son bularak bu te§kilata bagh icraatlm

siir~iiren

^Mehter^taklm1da boylece sona ermi§tir. Mehterhanenin ycrine ise Sultan II. MahJud tarafindan Enderunlu gcns;lcrden olu§an "Asakir-i Mansure-i Muhammediye" adh, ye i bir ordu ve yeni bir bandonun ku- rulmasl ile son doncm saray miiziginde yeni bir sayf: as:urm§ur.'

Sultan II. Mahmud kendisi gibi musiki§inas olan ultan III. Selim'in yegenidir. Amcas1 gibi miizik tutkunu olan Sultan II. Mahmud, miizi egitimini de III.Selim'dcn almJ§tlr.

Tanbur ve ney gibi biri telli ve rmzrapll, digeri ise ·· emeli olan iki farkl..t tiirdc saz1 da icra edebilmekte ustadJr. Sul.tan Mahmud ile ilgili bilgilf arasmda bcstakarllk yoni.iniin oldu-

gu

da ogrenilmektedir. lstegi dogrultusunda kurulaljl yeni ordu ve bandosu is;in "Asakir-i Mansure-i Muhammediye" adll bir de mar§ besteleytrek Osmanh Saray1'nda ilk rna~ bcs- tekarJ iinvarum kazanan padi§ah olmu§tur.²Her alanda !Siahat hareketlerinin onciisii konu- munda olan II. Mahmud'un orkestra kurdurmas1 ile lonce musikiye gidcrek tiyatro ve sah- ne sanatlanna da kas;mtlmaz olarak ban bis;imleri gir eye ba§laml§tlr. Bu baglamda bir ba- tl saZJ olan piyanonun bu donernde Osmanh miizik hayatlna yogun olarak kanldli!;lm go- riiyoruz. Ancak bu noktada hanrlanmas1 gereken ilk batlll sazm XVII. yiizy!lm ikinci yan- smda saraya girdigi ve boylece miizik alanmda banW §IDa siirecinin o tarihten iti.baren ba§- laml§ ohnas1dJr.³Soz konusu saz, Sadrazam Yirrnise zinci <;elebi Mehmed Sait tarafindan Paris donii§ii saraya hcdiyc olarak getirilmi§ olan b. klavsendir. Boylece Sultan II. Mah- rnud'un Osmanh Saray Te§kilatJ'na biiyiik Avrupa c evletleri saraylarma benzeme ozelligi kazandumJ§ oldugu gorii§i.i bir bakJma dogrulanma tad1r.⁴Pek s;ok alanda Bauhla§rna yo- lunda onculiik yapan saray, sarayda miizik konusun a daha da ileri giderek, yeni kurulan bandonw1 ba§ma bauh bir §ef getirmi§tir. Mehterha1enin ardmdan kurulan Muz1ka-i Hii- mayun ile Ban musikisi tedrisatl bir bakmla boylece gers;ekle§mi§tir.

Kaynaklarda yaygm olan bilgi; yabanct §efm "Guistppe Donizetti" oldugu dogrultusun- dadJr.5 Bu arada Donizetti'den once n Mangnel ^IIispnli bir ki§inin bu gorevi iistlendigin- den de soz edilmektcdir; ancak bu ki§inin ba§arili o1amamasJ sonucu scrasker HUsrev Pa-

§a, zamamn Sardunya Els;isi Marki Gruppolo'dan ye€¹• bir bando hocas1 talep eder. Torino Konseyi'nin onerisi ilc Guisep~e Donizetti 7 Kas1m 1827 ytlmda bu goreve uygun bulu- nur. 17 Eyliill828 ylimda da Istanbul'a gelerek pa ·§ahm huzuruna s:tkar vc kJsa bir siire sonra da saray bandosu olan Muztka-i Hiimayw1'u ar. Osmanh irnparatorlugu Muzi- kalan Gene! Egitmeni unvaru ilc imparatorlugun Juzik hayanna katllan Donizetti, yeni bandonun ban miizigi sistcmine uygun olarak geli§rbesine neden olmu§tur.⁶Bir sure sonra opera pars;alart icra cdebilecek ols;iide beceri kaz dtg1 ve giderek tiyatro alanmda scrgi- lenen miizikal oyunlann icrasmm yams1ra, diger sah e sanatlanm da icra edcbilcn sanats;1 kadrolarm yeti§tirildigi anla§Jlmaktadtr.⁷Yeti§en b kadrolar aslmda dogrudan dogruya Muz1ka-i HUmayun gcns;Icrinden olu§an bir kadrod r.

Guiseppe Donizctti, iinli.i italyan besteci ve beste edigi operalarla dtinyaca tanman Ga- etano Donizetti ailcsine mensup bir ki~idir. Bu ozell eri ta~1yan bir ki~inin Muz1ka-i Hii- mayun'un ba§ma §ef olarak atanmas1 Sultan II. Mah ud'un bu goreve dal1a dogrusu mii-

•Dr., Sanat Tarih~isi, MOu At~tlrmaca•, TBMM Milli S=ylar

(3)

zig< ne deuli Onem vcrdigiui gOsJ mektedir. Hassa ala)'oun musikisini te!kilarlandoran Donizetti'ye Sultan II. Mahmud mefnuniyetini ifade etmek ic;:in "Pa§ahk" rutbesi

vermi~

tir. Daha sonra ise Muzlk:a-i Htima 'da ogretmenlik yapacak olan Kovetel Pa§a'ya da 'Mirliva' rutbesi verildigini bildiren ir ba§ka belge ise, bu i.invamn yabanCI!ara da verildigini gostermesi baktmmdan biiyi.ik ir onem ta§tmaktadtr.⁸Donizetti yeni kurdugu saray bandosu miizisyenlerine oncelikle B t1 nota sistemini ogretmi§tir. Osmanh muzik c;:evrele- rinde o don em de 11 Ham pars urn no ·ast 11 kullamlmaktadtr. Kaynaklara gore Hamparsum notast, Sultan III. Selim'in ( 1789-1 07) zamanmd~n itibaren kullanilmaktadtr.⁹Bu sistem Hamparsum Aga tarafindan ktsmen ^~rmeniharflerine, daha c;:ok Avrupa'run "Neum" no- tasma dayanarak ortaya c;:lk:mt§ ve D nizetti tarafmdan ba§lanan bat! nota sistemine kadar kullandmt~ oldugu anla§thyor.¹⁰Anc tk kaynaldardan biliyoruz ki, c;:e§itli alfabe harflerinin kullantmt ile ortaya c;:tkan nota siste lerinin ilk yarat!CISI ku§kusuz Hamparsum Aga dejpl- dir. AS!rlar oncesine dayanan benzer sistemlerin Farabi (H.339) ve ibn-i Siria (H.428) gibi miizikle de ilgilenen Tiirk koke i dii§tiniirler tarafindan da kullarulmt§ oldugu bilinmektedir.u Yirie 16. ylizytlda Sulta . II.Beyaztd'm ikinci oglu olan ~ehzade Korkud'un, Tiirk alfabe notast kullandtgt; daha s nra ise, Beyoglu Kulekap1 Mevlevihanesi ~eyhi Nayi Osman Dede'nin Tiirk alfabe harfl ri ile ifade ettigi nota sisteminin varhgmm bilirimesi Dtinya miizik tarihi baktrrundan old

gu

kadar Turk muzik tarihi baktmmdan da zikredil- mesi gerekmektedir.¹²Edirne Sarayt' da Sultan IV. Mehmed'in huzurunda ney taksimi ya- parak padi~ah'm takdirini kazanan D rvi§ Osman Dede, bestekarhk ve mtizik kuramlan ko- nusunda ileri bir zattlr. Ostiin bir n ta yazma yetenegine sahip oldugunu ve Lale devrin- de, 1718 ytlmdan sonra kaleme aldtvt soylenen "Rabt-J Ta'birat" adh iki niisha halinde bir musiki eser yazdtjtlm kaynaklardan .. greniyoruz.¹³

XVIII. ylizylida Sultan III. Ahme 'e ithaf edildigi soylenen bir ba§ka miizik risalesi ise Dimitri Kanternir tarafmdan kaleme almrm§ olan yine bir barf nota sisternidir. RaufYekta Bey, Kantemir'in Tiirk alfabesini ku !anarak icad ettigi nota sistemini kendisine maletme- mesi konusuna dikl<atleri a~ag1daki ~ sozlere c;:ekmektedir¹⁴^: "Kantemir'iri iddia ettigi gibi Turkler'de ilk notamn mucidi ken si degildir. Belgelere gore kendisi IX. aSirdaki Turk- ler'in zamanma kadar uzanan bir b el nota sistemini tekrarlamaktan ba§ka bir§ey yapma- mt§tlr11 demektedir.¹⁵Ancak Dimitr' Kanternir'in Enderunda parlamJ§ ve Osmanh miizik tarihine onemli katlalarda bulunm § bir ki§i oldugu bilinmektedir. Ote yandan burada Turk musikisinin me§k yolu ile ogre 'Jdiginin belirtilmesi yeriride olacakt!r.

XIX. ytizytlda Sultan II. Mahmud n gui§irni ve italyan Guiseppe Donizetti ile ba§layan miizikte bauWa§ma siireci ya~amrke bir yandan da Tiirk musikisi Sultan III. Selim zama- mnda ki parlakltgtru tabii ki korum §tur.¹⁶Muzik alanmda bauWa§ma daha sonra Sultan Abdtilmecid zamanmda da kesiritisi olarak siirmu§tiir. Donizetti, Sultan Abdiilmecid za- marunda muzika mensubu genc;:ler en olu§an c;:ok sesli bir koro kurdurmu~tur. Bu koro bugun hic;:bir izi kalmayan, Dolmab c;:e Carnii kar~1smda bulunan Dolmabahc;:e Sarayt Ti- yatrosu 'nda oynanan operalarda da. ·orev alrru~tlr. ¹⁷Dolmabahc;:e Saray1 Tiyatrosu ve tiyatro sahnesinde miizik icraaunda.q oz llikle Sultan Abdulmecid donemini ele alan bazt c;:ah§- malann varbjtl bilinmektedir. Bu bjglamda Refik Ahmet Sevengil'in Saray Tiyatrosu ve opera sanatlan ile ilk temaslan ele flan c;:ah§masmdan soz etmek yerinde olacakt!r. Rauf Yekta Bey, Bauhla§ma siireci ic;:iride ~ultan Abdulmecid'iri Turk musikisini sevdijpni ve ona hiirmet etmekte, on em vermekte k sur etmedigini eserinde ifade etmektedir. Veri! en bu bilgi diger kaynaldarla da dogrulan aktadtr. Haremin ayn, sultanlann ise ayn bir ince saz talarm oldugu; Harem-i Humayun' a daire sahipleri, zaman zaman haric;:ten saz taktmlan getirtip avluda dairelerin oniinde i ra edilen mtizijp diriledikleri bilinmektedir.¹⁸Burada belirtilmesi gereken; XV-XVIII. yli ytl Osmanl1 Saray Musikisi ic;:in yaptlan smtflandtrma -mehter mustlCisi, fas1l mus1kisi ve 1evlevi musikisi olaral<- gec;:erliligini son donemde de korumaktadtr. Ancak bu tic,: muzik · riine Osmanll imparatorlugu'nun son doneminde bir de Bau Muzigi eklenmi§tir. Saray ic;: n Baohla§ma siireci daha once de belirtildigi gibi ge- rek Ba§bakanhk Osmanh Ar~ivi bel eleri ve gerekse Milli Saraylar Hazine-i Hassa Ar§i-

(4)

(5)

3

4

3 Sultan Mehmcd Rqad'a Alman orkestr2 ~6 Richard Siekc tarafindan yaz1lan mektup.

4·5 Richard Sieke tarafmdan Kayzer Wilhelm i~in bestelenen ~arkt sozii ve notas1.

6 Dolrnabab~e Sarayt, 61 numarah holde org.

7 Dolmabah~e Sara)'l, Siifera Salon'da kuyruklu piyano.

I

mesi ba.kJmmdan biiyiik bir onem tt§tmaktadtr. Saz tiirleri ku§kusuz sarayda icra edilen miizik tiirlerine de i§arct ederek t§lk ~ftmaktadlr. Me~khane i<;in aJman malzemc Jistesi i~e

ren belgelerden Ba§bakanllk Osm4. Aqivi belgeleri i~inde saray i~in satm aJman sazlarla ilgili belgede "Muztka-t Hiimayun ujtast Donizetti'nin vesatati ile satm alman sazlarm ba- hast 24700 kum§a balig oldugundj masarafi miiteferrika defterine ithali" ibarelerinden saz se~iminin Donizetti tarafindan y~ptldt~ anla§limaktadlr.²²

Daha ge~ bir tarihi gostermekle bjrliktc aym dogrultuda MilJi Saraylar Hazinc-i Hassa Ar§ivi'ne ait olan bir ba§ka belgede ron kalem mii.ceddet saz taktmt i~in odenmcsi gereken pararun emri padi§ah tarafindan ariissade Agasma verilmi§tir" ifadesi yer almaktadtr.¹³ Miiceddet saz listesinde org, keman, piyano, piyano iskernlesi ile iki adet fliit kurusu tesbit edilmcktedir. Goriildiigi.i gibi listed ki bu sazlar Bao miiziginin temel sazlandu. Barok miizigin vazge~ilmez nefcsli sazlarm an olan fliitiin saraya saon almmt§ oldugunu iki adet fliit kutusundan anhyoruz.

Ar§iV Bclgeleri aras ndan bulunan diger iki beige ise, 19. yiizytl Osmanh sarayt miizik hayaon a batt ilc ili§kilerin yogunlugunu, miizik alamnda ba- tlhla§mayl , bu si.ire~ i in de padi§ahlarm miizige dogrudan katlalanru ve son olarak mi.izige ver · eri onemi gostermeleri baktmmdan biiyiik bir onem

ta~tmaktadtr. Soz ko~usu bclgelerden ilki; Sultan Abdiilmecid'c Johann Strauss tarafindan go dcrilcn 23 Mayts 1849 tarihli bir mektuprur.¹⁴Beige;

Strauss'un zarflt me tubu, mektubun ~evirisi, Osmanlt Devleti Marsilya

$ehbenderi'nin mekrpbu vc Sadrazam Mustafa Re§id Pa§a'ya arz tezkire- si'nden olu§maktadlr_j

ikinci mektup ise ~olmabah~e Sarayt'nm son donemine damgasmt vuran Sultan Mchmed Re~~'a Alman orkestra §efi Richard Sieke taraiindan gon- de.ril~n.~e~~~ptur.25" aym Majesteleri" ba~l~g~m ta§tyan ve Alman-Os~an- 11 t§btrltgmt oven me rupia beraber Kayzer 1~111 bestelenen ~arkt sozlen ve notalan da gonderil i§tir .

.. 19. . yiizytJ O.smat Saray muziginde batthla§m~ gostergesi ~ian bu onernli belgelerm y~stra Dolmabah~e Sarayt'nda btr son donem tmpara- torluk yaplSl oJarak ·· niimi.izde de sergilenmeyc devam eden Ban kaynak- h saz ornc~erinin ~ir ka~~~~an .~ur~da s_oz etmek gerekmek~edir: Bu ornek- ler sarayda tcra edilej muztk turlennc t~aret eden somut btrer ornck oJu~

turmast bakmundan ~iiyiik bir onem ta§rmak1:adtr. Bu sazlardan ilki ceviz ve

5

(6)

maun kan$lll11 61 numarah holde sergilenen bir Org'dur. Aynca c,:ok say1da piyanodan birkac;1 ile uc;

viyolonsel ve bir adet c;ocuk kemanmdan onemli birer ornek olu~turduklan ic,:in burada sciz etmek gerekmektedir: Son derece gorkemli ve si:islemeli olan ve Saray ic;in ozel olarak imal edilmi$ olduklan anla§uan piyanolardan ozellikle bazuan birer saz ol- malanna kar§m adeta Saray mobilyalan ile yan$u· bir goriinti.i sergilemektedir.

Bunlardan Dolmabahc,:e Saray1 Siifera Salonu'nda sergilenen ll/583 envanter nwnarah ve 'Abdi:il- mecid' tugrah 'Erard' marka piyano; Boulle teknigi ile bezeli kuyruldu bir piyano olarak salondaki yeri- ni ti:im ihti$atlli ile ahm§tlr.

'Abdlilmecid' tugrah ikinci piyano ise 47 numarah odada sergilenmektedir. Siyah cilah piyanonun tu~ kapagmda "Si:einway Sons, Newyork Trade- mark Hamburg Registered US.Pat Off", yan taraf- ta ise "Tubular Metallic Action Frame Pat." ile

"Steinway and Sons Trademark" gibi bilgiler okun- maktadlr.

Mabeyn'in salonlarmdan olan 39 numarah salon- da sergilenen bir ba§ka kuyruklu piyano ise ll/1343 envru1ter numarah filizi ye~il piyanodur.

Lake olan cilas1 ile degi~ik bir donem ve i:isluba i$a-

6

7

(7)

8

9

10

130

ret etmektedir. Ozellikle ye~il, mavi ve kmn1Zl Lake, italyan mobilyasmm Rokoko doneminl.n vazger;ilinez bir ella teknigidir. Lir motifli pe- dah ve iizerinde altm varak ile kabartma olarak

yapumt~ girland siislemeleri ve neo-klasil<. anla-

yt~m ryizgilerini yanSitan m~ kapag1 ile son de- rece zarif bir piyanodur. Ust kapagm ic;inde

"Pleyel Paris" yazthd.tr.

Saraym bir ba~ka ozgiin piyanosu ise endust- ri devrimirtin belki de en ozgiin simgesi duru- munda olan ll/1402 envanter numarah kristal piyanodur. Saray'm hie; ku~kusuz en ozel ornegidir. Camli Ko~k'te sergilenen kristal konsol piyanonun kristal sandalyesi ile iiretil-

mi~ oldugu anla§tlmaktadtr. Piyano ile saz ve dolaytstyla miizik tarihine; sandalye ile ise mo- bilya tarihirie I§tk tutan bu gorkemli tasanm,

"Gaveav-Paris" markast ta§nnaktadtr. 19. yiizytl ba§mda ba§layan sanayi devriminin yaratngt son derece ilginr; bir ornektir. Malzeme olarak cam ve demirin estetik bir kombinasyonu olan yeni teknolojinin yaratttgt, oncelikle de mima- riden ba§layarak diger alanlarda da nygulama- lan izle.nen zincirin halkast olan bu iki tasanm ornegi, belki de bu iki ayn obje gene! anlamda uslup tarihine biiyiik bir katkt ve aym zamanda Crystal Palace ile ba§layan siirecin uzanttst olarak kar§tmJza rytkmaktadrr.

Soz konusu violensellere gelincc: 47 numa- ralt odada sergilenenen 12/3165 cnvanter numarah c;ello-viyolonsel, ic;inde gori.ilen tarih itibariyle saraym diger sazlanndan hemen ayrtl- maktadtr. Sazm kutusunda "!.Lucas" adt okunmaktad1r. Sazm iryinde ise iki ayn etiket yer almaktad.tr. Etiketlerden birinde 'tugra' ve Arap rakkamlan ile 1337 ve 1919 tari11i; ikinci etikette ise, "Mathias Albani Feci\ Thivoli Bal ani Anno 1671" yaztst okunmaktad.tr. Tugra bize Saray ic;in ozel olarak yaptldtgmt goster- mektedir.

Ozgiin sazlara son ornek 47 numarab odaya kayttlt olan 64/533 envanter numarah keman- dtr; boyutu itibariyle kiic;iik c;ocuk ic;in i.iretildi- gi anla~tlmaktad.tr. ir;indeki etikette ~u bilgiler okumnaktadtr; "Emmanuel Huller, Musik- Instrumentenerzeugung Graslitz, Kirchplatz 790 Bohmen". Her iki saz ic;inde ta§tdtgt bilgiler ile-luthiyeleri ve yapt!dtklan tarih ve yer - saz tariliine kaynak olu§turmal<tadtr. Ancak kuc;iik keman ayru zamanda son donem Os- manh saraymda muzige verilen onemden kay- .naklanarak muzik egitiminin kiic;uk ya§ta ba§-

(8)

lad!gmt gostermesi ve baz1 yanh§ gorli§lere yamt QOCmli bir Qrnektir. 1840 ytllannda italyan LV~IlLLilU~'~<lllU

vermeye ba~lamalanmn ardmdan saraym oncwuk

dinlenmeye ba§lamas1 ile imparatorlugun son dvu• ... ull>U'-''-

rmda oldugu gibi muzik alanmda da taru~mas1z tum ~""'J"o'·"'ll""-'-·"

nnd!rarak geni§ kitlelere yayllml§Or. Ancak bu

olan gli~lii ctkisi hi~ de gozard1 edilemeyecek kadar u;u._w,uu~•

lere rastlayan bu etlci Mehter Musilcisi alamndad1r.

de bulundugu Tiirk sefaret alayt 8 Haziran 1665'de yana'da kalarak verdigi mehterhane konserleri ile mehterhanc ile taru§masl Viyana ile ba~layarak daha sonra diger Avrupa ulkelerine yay1lml§Or. Kay- naldardan mehterhane musilcisinin etkilerinin Av- rupa'da bir moda yaratoguu biliyoruz. Esin kayna-

gl mehterhane olan bu modamn uzanost olarak v<">'l"'"'"

tarafindan, vurmah sazlann agrrhkta kullamld1g1,

iiretilmi§tir. Bu baglamda fuetilen en popiiler eser ^u^'-ll'uuLL5 ,

bakumndan

zart'm "Turk Mar~1" olarak amlan K331 La major sonaonm "al-

ia turca" olarak adland!nlan rondo ktsm1d!r. ,. ... uL'-" yolu ile bat1 muzigine giren vurmah ~algllarm kullarum1 giderek yaygmla§mt§ ve ece yeni bir stil ortaya ~lktnl§tlr.~⁶

Dolmabahc;e Saray1 Abdillmecid Efendi Kiitu 'nin katalogunda bulunan bilgiler dogrultusunda, son donem Osmanl.t Saray1'nda icra ve dinlenen muzigin ttiri.i. ve yo-

131

ll

12

8 Boullc tcknigi ilc yaptlm1~ lormJZI baga kaplamah konsol piyano,

Dolmabah~c Saray1, Ma1~ Salon.

9-10 Filizi yqil renkte lake piyano, 39 Numarah Salon, Dohnabah~e SaraYJ.

11 Kernan, 47 Numarah Oda,

Dolmabah~e Sara}'l.

12 Gello-viyolonsel, 47 Numarah Oda,

Oolmabah~c Saray1.

13 Krista! iskemlesi ile birlikte kristal konsol piyano, Camh Ko~k, Oolmabah~c Sarayt.

(9)

gunlugu anl~1labilmektedir. Ki.itiip ane bugiin bu alanda i~inde ~ah~oglilliz ar§ivlerin en onemlisi konumundadJr. Ba§ka ara§ malarm konularuu olu§turabilecek soz konusu eser- ler; ~ok say1da Batill bestecinin ~e§i i sazlar i~in yazilnu§ besteleri, notalan ve ~~itli kata- loglan ile piyano metodlannm bulu dugu ktittiphaneden, belli bir fikri yansttmas1 bakl- mmdan burada birka~mdan soz cdc iliriz:

Becthovens werke fur klavier orgel und harmoniwn, Guiseppe Verdi-Falstaft comedia li- rica in tre atti di Arrigo Boito, Guis ppe Verdi-Otello, Guiseppe Verdi-Aida; opera in qu- attro atti di Antonio Ghislanzoni, Gi achino Rossini-Guglielmo tell; John Sebastian Bachs wcrkc IAusgebe der; Histoire de l~musique (Lavoix, Fils H); Conference sur Richard Wagner; Methodis des violinspicls; t ethode de piano pour le cnfants par A. le Carpenti-

er, Music for the pianola and the erial piano; Brahms, Tchaihowsky, Cherubini, Shu- mann, Shubert, HaydJ1, Mozart vc endelssohn'un escrleri; ~e§itli mar~ notalaruun yam- Sll'a, Mustki enctimeni ve dari.il-clha talimatl, Ka§lk~liar-3 perdclik temsil-i (1921) Musi- ki, istanbul Operet Heyeti Sanatl<arl n tarafmdan temsil edileccktir. Aynca kartotekstcn iz- lcncbilen; Filirist- Dar elhan inas kt fasl.t. mus1ki talebatt tarafmdan Darulfunun konfc- rans salonunda verilecek konser fihri ti; Fihrist-Dartilhan inas ktsm1 fasl-1 musiki tale ban tarafindan Darillfunun Konferans Salo u'nda verilecek konserin fihristi (1334), gibi fihrist- ler Abdiilmecid Kiittiphane'sinin esc Jeri arasmda bulunmaktadtr. Kiittiphane bugiin gezi- ye a~lk olmakla beraber hentiz ara§ maya a~Jlmarru§ttr.

DiPNOTLAR

1 Musrofu Cczar, Sanatta Bat<ya Af<l'f•• On""" Ha• di, tsranbu1: i~ Bankas• Kill tOr Yay., 1971, s. I 00 (Tayyarzadc Ahmet Ata, Ende·

run Tnrihinc dayarurak ve~); Hafiz 11yas Aga, Leta• .; Endtrun, (<;ev.: Cahit Kayra}, Ciine~ Yay., 1987, s. 39.

2 K. Sadun Aksllt, "II. Sulran Mahmut~, llfusiki Met uiJSJ, No. 224·225-226, (1966 Kas•m·Anldr. 1967 Oak}, s. 240.

3 !. JlakkJ Uzun~h, •osmanltlar Zanurunda Saray rda Muslki Hayao', .&lktcn, TTK Basamevi, 1977, s. 100-101.

4 Ydmaz Oznana, 'Sal12nat Alamcdcri», BiJyfik Ti<rti Tt~ri/Jj, Otikcn Ya)~ncvi 1983, c. XVTll, s. 13, Mad. 3.

5 JUufYekta Bey, Tiirlt Mun!Wi, istanbul: Pan Y2y., 986, s. 53; S. Kani lrtem, Osmanh Sarayt .,, Haremin lfYii!Ui, (Haz.: Osm•n Se·

lim l<ocahanoglu), istanbul: Temel Yay., 1999, s. 268, ( ta Taribinc dayanarak vcrilm~, kaydt Lildi Tarihi nUsbasmda rcyid edilmektedir).

6 8Uicnr Aksoy, Avrupa4 Gttginltrin G6r.ii:tlt Osman 1/nrda Musiki, istanbul: Pan Yay., 1994, s. 210.

7 Refik Ahmcr Scvengil, Sara:t Ti:tatrom, Jlarih Devri de Alimltr, Sanaekarlar •• KiJ/tilr Ha,tm, istanbul: Nebioglu Yay., s. 5-8

8 RaufYckra .Bey, age, s. 53; BOAB Cevdet Maliyc 7 53· Belgede Donizetti'den 'Atufcdu MU~ir Pa~a Hazretleri' diye saz cdilmcsin·

den lr.endisine 'Paphk' 'Mir1ivabk' 'Liv•' linvaru verildi anla~maktadtr.

9 HUseyin Yenigun, Ti<rk Pe Ball Musikisi Meemu~m, a)'l: 182·186, (Ag=os 1963}, s. 172; Hafiz HlZtr 1lyas Aga, Rge,s. 39.

10 Lailr.a K:uabey Akmo, Gt»-pl• Glzo<Jie TiJrlt Musikis' istanbul: Dogan GUn~ Yay., 1963, s. 18.

11 JUufYekta Bey, age, s. 48.

12 "'• •. 52

13 Ydmaz Oznana, "Osman Dede Efendi», Tiirk Atttik pedisi, c. 26, Ankara: MEB Bastmevi, 1977, s. 78.

14-R.aufYckta Bey, age., s. 52.

15 at 16 ae, s. 53.

17 Mustafa Ceza.r, Sanatta .Bat<ya Afuyve Osman Ha uti, s. 484; Leyla Saz, Haremin l~u, s. 132.

18 ,..

19 Alev Lytle Croutier, Hanm·P<ftli Dilnya, ls12nbul:

20 Ali Said, SaraJ H10nrakn·Sultan AbdiilhRmili'i"

21 A~ Osmanoglu, 'Satay'da Musilti \'C 1iyatro', Ta It .e Ban Musiltisi MttmiiiJSJ, Say.: 3, (Ma)'IS 1963), s. 71.

22 BOAB Cevdet Maliye 7653. (<;evrim yaz.: Oemet al)

23 MSA E.J.S.N.l22, H.l291 -1299 M~khane i~in al an malzeme listesi. (c;:evrim yau: Oemct l<t:sal) 24 BOAR Hariciye iradeleri 2834. (<;evriln yaz.: Oem Kesal}

25 MSA E.! S.N.6. (<;ev .. il.ksen Yumruk~ag1ar)

26 $•de Yum, "Mehrer Musikisi~, Amik DtkiW, Sa)'l: 6 , ($ubat·Mart 2002), s. 102·108.