ürkiye’de çok uzun y›llar Komünizm düflmanl›¤›, top- lumsal sorunlar›n çözümüne yönelik neredeyse bütün düflünceleri, eylemleri bask›s› alt›nda tuttu. So¤uk Savafl döneminde bu tutum daha da yo¤unlaflt›. Kurulu düzene bütün karfl›
ç›kanlar komünist diye suçlan›yordu.
Ayd›nlar sosyalist, solcu söz- cüklerini dahi kolay kolay kullanam›yordu. CHP’
nin 1959 y›l›nda ilân edilen ‹lk Hedefler Be-
yannamesi, ilerde 1961 Anayasas›’nda yerini bulacak ilkeleri dile getirmiflti:
“Yasalar›n Anayasaya uygunlu-
¤unu denetleyecek bir anayasa mah- kemesi oluflturulacakt›r. Demokratik anlay›flta, halk egemenli¤ine dayanan, sosyal adalet ve güvenlik ilkelerine
dayanan bir devlet düzenine uygun anayasa oluflturulacakt›r.”
1961 anayasas›nda sosyal adalet, sosyal devlet kav- ramlar›na yer verilmesi, yeni siyasal oluflumlar›n
Ortan›n Solu Anlay›fl›ndan
Sosyal
Demokrasi’ye
Büyük Yap›tlar›m›z
Konur Ertop
1961 Anayasas›n›n ›fl›¤›nda Türkiye’nin sorunlar›na
çözümler:
Ecevit’li Y›llar
T
1961 Anayasas› yeni siyasal oluflumlar›n
önünü açt›.
Bakan› Bülent Ecevit, Genel Sekreter oldu. CHP’nin benimsedi¤i Ortan›n Solu ilkesi, komünizme alabildi¤ine uzak bir noktay› gösterse de AP, tutucu kamuoyunda etkili olacak
“Ortan›n Solu-Moskova yolu” sözüyle CHP’yi karalamaya koyulmakta gecikmedi. Ecevit, Partisine yeni bir geliflme yolu aç›klarken, “Halk önce- likle somut sorunlar›n›n çözümünü beklemekte tamamen hakl›d›r; CHP yeni halkç› tutumuna uygun olarak kadrolar›n› da tutarl› hale getirmeli- dir; öteden beri yüzeysel bir devrimci- lik anlay›fl›yla üzerinde durulan baz›
temalar biraz geri plana itilip, halk›n somut sorunlar› ile ilgilenmelidir.”
diyordu.
969 y›l› bütçe görüflmelerinde Ecevit’in TBMM’deki çok ayr›nt›l›, uzun elefltirisi iktidardaki AP’nin bozuk yönetimini, Türkiye’nin tarih içindeki siyasal yolculu¤unun eksik, önünü açt›. Yine de ayd›nlar›n, politi-
kac›lar›n kendilerini “sosyalist, solcu”
diye tan›mlamalar› kolay de¤ildi. 1965 seçimlerinden k›sa bir süre önce ana muhalefet partisi genel baflkan› ‹nönü CHP’nin, “ortan›n solunda bir parti”
oldu¤unu duyurdu. ‹nönü, kamuoyun- da kuflkuyla karfl›lanabilecek sol, solcu kavramlar›na bu yaklafl›m›ndan sonra ortan›n solunun, “komünizmi ve faflizmi önleyecek bir politika” oldu-
¤unu da dile getirecekti. ‹nönü,
Ortan›n Solu’nu devletçilik, reform- culuk, laiklik ve sosyal adaletten yana olmak diye tan›ml›yordu.
CHP’nin baflar›s›z geçen 1965 seçimlerinin ard›ndan, partide Ortan›n Solu anlay›fl›n› benimseyen genç bir kadro yönetime geldi. Eski Çal›flma
BD OCAK 2015
Bülent Ecevit
1
Ecevit, Partisine yeni bir geliflme yolu aç›klarken,
“Halk öncelikle somut sorunlar›-
n›n çözümünü beklemekte tamamen hakl›d›r;
(...) CHP halk›n somut sorunlar›
ile ilgilenmelidir.”
diyordu.
yanl›fl yanlar›n› genifl biçimde sergi- lerken kendi partisinin öngördü¤ü köklü düzen de¤iflikli¤ine yönelik program› da aç›klam›fl oluyordu. (Söz konusu bütçe elefltirisi Ecevit’in art›k hayatta olmad›¤› günümüzde de süregelen Türkiye gerçeklerini genifl ölçüde konu edinmektedir!)
“Türk halk›n›n kaderi bu olma- mal›yd›,” diyen Genel Sekreterin ekonomiye yönelik o günkü baz› sap- tamalar› flöyledir:
“Bütçe aç›klar› y›ldan y›la büyü- mektedir. Bu aç›klar genifl ölçüde yoksul halk›n s›rt›ndan yamanmakta- d›r. Devlet yönetimi gitgide pahal›lafl- makta, müsrifleflmektedir. Devletin masraflar› artarken devlet gelirlerin- deki art›fl h›z› yavafllamaktad›r. Hayat pahal›l›¤› ve genifl halk topluluklar›n›n yoksullu¤u artmaktad›r. Plan hedef- lerinden plan› etkisiz k›lacak kadar sap›lmaktad›r. S›naileflmemiz yavafl- lamaktad›r. Programlanm›fl kamu yat›r›mlar› genifl ölçüde aksamaktad›r.
Tar›mdaki geliflme, Plan hedeflerinin çok gerisinde kalmaktad›r. ‹hracat›m›z azalmakta, d›fl ticaret a盤›m›z büyü- mekte, borçlar›m›z›n yükü ve flartlar›
a¤›rlaflmaktad›r.” Ecevit, “D›fla ba¤›ml›l›¤›m›z h›zla art›yor,” diye yak›n›r. ‹ktidar›n yabanc›lara sa¤lad›¤›
olanaklar› elefltirir:
“Yerli sanayimiz, ulusal ekono- mimiz, devlet eliyle ve hem özel sektö- rü, hem de devlet sektörüyle yabanc›
sermayeye teslim edilmeye bafllam›fl- t›r. Hükümet yabanc› sermayeye yeni imkânlar sa¤lamaktad›r:
Türkiye’nin flimdiye kadar kapal›
tutulan en büyük petrol alan›n›, Türki-
ye’nin büyük bir k›sm›n› kapsayan 3. ve 4. bölgelerini açm›flt›r. Sigara imalinde; sigara imalat› alan›nda, devlet tekeli yerine fiili bir yabanc›
tekel kurulmufl olacakt›r. Tar›m sana- yii, g›da sanayii yabanc›lara gidiyor.
Yerimizin alt›nda ne varsa gidiyor, üstünde ne varsa gidiyor. Hattâ ‘milli’
olaca¤› söylenen savunma sanayiimizin bile kilit noktalar›, hakim tepeleri bir bir yabanc›lar›n eline gidiyor, ondan sonra da Adalet Partisi iktidar›, milliyetçili¤i, vatanseverli¤i kimseye b›rakm›yor.”
lefltiride bütçenin “dengeden yoksun, yap›c› olmaktan uzak ve halka s›rt›n› dönmüfl”
olmas›n›n nedenleri s›ralanmaktad›r:
“Besleme özel sektör yaratma çabalar›, ‹ktisadi Devlet Teflekkülle- ri’ndeki baflar›s›z yönetim, idarede bozuk düzen ve israfç› tutum.”
E
Ecevit miting alan›nda
Partisinin bu bütçeye red oyu verece¤ini aç›klayan Genel Sekreter iktidara önemli uyar›larda da bulunur:
“Yoksullu¤a karfl›, sömürüye karfl›, pahal›l›¤a karfl›, partizanl›¤a karfl› ve hepsinin üstünde, demokrasi- mize ulusal birli¤imize ve ba¤›ms›zl›-
¤›m›za yönelen tehlikelere karfl›, bir huzursuzluk birikimi, Türk halk›n›
derinden derine sarmaktad›r. Genç- li¤in, zaman zaman gençlik atefliyle taflk›nl›k noktas›na varan tepkisi, asl›nda, toplumun derinlerine kadar inmifl bir huzursuzlu¤un d›fla vuran sesidir. O sese kulak veriniz! O sese kulak vermeyenler için iktidar, günden güne güçleflecek ve yak›n zamanda sona erecektir. Oy hakk›n›n de¤erini bilen ve sorunlar›n›n bilincine eren Türk halk›, ülkede huzuru, sosyal adaleti ve birli¤i oylar›yla gerçeklefl- tirecektir.”
Partisinin o y›l seçimlerde izle- yece¤i yola Ecevit’in “Mülkiye Cuntas›” diye adland›r›lan çal›flma arkadafllar›yla birlikte haz›rlad›¤›
program yön verdi. Bu ayr›nt›l› belge,
“‹nsanca bir düzen kurmak için halktan yetki istiyoruz -CHP’nin Düzen De¤iflikli¤i Program›” bafll›¤›n›
tafl›yordu. Bildiri, köklü bir düzen de¤iflikli¤i öngörüyor, bu de¤ifliklikle ilgili öneriler gelifltiriyordu.
Aç›klamalar›n ekseni, Ortan›n Solu anlay›fl›yd›:
“Türkiye’deki düzenin bozuk oldu¤u, adaletsiz oldu¤u, h›zl› gelifl- meyi ve s›naileflmeyi engelledi¤i, art›k, devrimci ayd›nlarla birlikte, genifl halk topluluklar›n›n da büyük ölçüde benimsedi¤i bir gerçektir. Tutucu güçlerin ve partilerin, kurulu düzeni savunabilmeleri, savunmalar›n› hakl›
gösterebilmeleri gitgide güçleflmekte- dir. Fakat, düzen de¤iflikli¤inin nas›l olmas› gerekti¤i üzerinde, henüz, bütün devrimci güçler görüfl birli¤ine varabilmifl de¤illerdir. CHP, bu konuda kendi görüflünü, halkla birlikte oluflturmufltur. Bu oluflturma s›ras›n- da, Ortan›n Solu tutumunu da daha çok ayd›nl›¤a ve öze kavuflmufltur.”
rtan›n Solu program›, köye yönelik önemli düzen de¤i- fliklikleri getiriyordu. Bunla- r›n bafl›nda bafl›nda toprak reformu geliyordu. “Toprak iflleyenin, su kullanan›nd›r” ilkesini dile getirmiflti.
Köykentler kurulmas› gerekti¤i savunuluyordu. Genifl kapsaml›
kooperatifleflme amaçlan›yordu.
Programda Do¤u Anadolu’yla ilgili sorunlar için çözüm gelifltirilmiflti:
“Devlet Do¤uya jandarmayla, komandoyla, may›nla, silahla, bask›y- la de¤il; okulla, fabrikayla, yolla,
BD OCAK 2015
Ortan›n Solu program›, köye
yönelik önemli düzen
de¤ifliklikleri getiriyordu.
Bunlar›n bafl›nda toprak reformu
geliyordu.
O
suyla, ›fl›k ve enerjiyle, krediyle, kooperatifçilikle, sa¤l›k hizmetle- riyle ve hepsinin üstünde, sosyal adaletle ve halka dönük, halka yak›n bir yönetimle gidecektir.”
Programa göre, “her türlü siyasal etki ve bask›n›n d›fl›nda…
özerk bir kamu kuruluflu niteli¤in- de, bir Güzel Sanatlar Kurumu kurulmal›yd›…”
rogram daha, do¤al kay- naklardan ekonomiye e¤itimden d›fl politikaya, sosyal güvenlikten hukuka uzanan bütün alanlar› kapsamaktad›r. Bu izlence Bülent Ecevit’e Genel Sekre- terlikten sonra CHP Genel Baflkanl›¤›n- da, Baflbakanl›kta da yol gösterecektir.
‹lerde kendi partisini kurduktan sonra sürdürece¤i siyasal serüvene temel oluflturacakt›r. Ancak 1970’lerde Ortan›n Solu yerine art›k Demokratik Sol deyimi daha çok kullan›lmaya baflland›.1974’te tüzük de¤iflikli¤iyle CHP kendisini, Demokratik Sol bir parti olarak tan›mlad›.
12 Eylül’den sonra ise Ortan›n Solu sözü kullan›lmaz oldu. Ecevit’in savundu¤u Ortan›n Solu düflüncesi, ona seçmenlerinin Umudumuz Ecevit diye kucak açmas›n› sa¤lam›flt›. Bu ilke, 1961 sonras› Türkiye’sinde toplumsal yelpazenin en önemli bir kanad›n› flekillendirdi. Ecevit ülkesinin sorunlar›na sahip oldu¤u zengin bilgi ve kültür de¤erleriyle yaklafl›yordu.
Düflüncelerini usta bir yazar olarak etkili biçimde dile getiriyordu.
Türkçeyi en güzel kullananlardand›.
Düflüncelerini genifl topluluklara bu
anlat›m gücüyle aktard›. Ecevit’in siyasal görüfllerini dile getiren yaz›la- r›nda, konuflmalar›nda düflünce derinli¤i, duyarl›¤›, heyecan›, inanc›
söz konusu olunca onun flair kimli¤i de göz önünde tutulmal›d›r.
Öte yandan fliirlerindeki kapsaml›
dünya görüflüne, siyasal birikimine de dikkat edilmelidir. Örne¤in Pülümürün Yafls›z Kad›n› fliiri, anlat›m arac› olarak fliir sanat›n›n olanaklar›n›
kullan›rken köklü uygarl›k bilinciyle, derin yurt sevgisiyle beslendi¤ini de göstermektedir. •
konurertop@butundunya.com.tr
