Öğretmenler ve Diğer Eğitim Personeli İçin Etik Rehber
“Egitimde Etik”
Bu Yayın Avrupa Birliği’nin Yardımıyla Hazırlanmıştır. Bu Yayının İçeriğinden Yalnızca Sinop Spastik Çocuklar Derneği Sorumlu Olup, Herhangi Bir Şekilde
Ab’nin Görüşlerini Yansıttığı Şeklinde Yorumlanamaz.
I. BÖLÜM
Etik, Kamu Yönetimi Etiği, Meslek Etiği Nedir? ... 5
II. BÖLÜM
Dünyada Mesleki Etik Uygulamaları ... 9
III. BÖLÜM
Türkiye’de Etik Uygulamaları ... 16 Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesi... 21
IV. BÖLÜM
Eğitim - Öğretim Hizmeti Verenler İçin Mesleki Etik İlkeler ... 23
V. BÖLÜM
Örnek Vakalar ... 36
İÇİNDEKİLER
Etik, Kamu Yönetimi Etiği, Meslek Etiği Nedir?
Çeşitli anlamlara gelen Etik; “ethos” yani töre sözcüğünden gelmektedir. Etik töre bilimi, ahlak bilimi, ahlaki, ahlakla ilgilidir”. Etik, ahlaki olanın özünü ve te- mellerini araştıran bilim, insan davranışları ile ilgili problemleri inceleyen felsefe dalı olarak tanımlanmaktadır. Ahlak felsefesi olarak da tanımlanan etik insanın bütün davranış ve eylemlerinin temelini araştırır.
Kamu Yönetimi Etiği;
Kamu görevlilerinin görev alanları ile ilgili her türlü eylemi, yasa ve bireysel ahlaki değerleri bir potada eriterek yapmasıdır.
Kamu yönetimi Etik hiyerarşisi;
a. Kamu görevlilerinin “bireysel ahlak” yapıları yer almaktadır. Bireysel ahlak, kamu görevlisinin kendi öznel geçmişi tarafından biçimlendirilmektedir. Örne- ğin, aile etkisi, dini inancı, kültürel ve toplumsal değerler etkisi ve bireysel tec- rübeler kamu görevlisinin ahlaki yapısını belirleyen parametrelerdir.
b. Mesleki etik, kamu görevlisinin görevini yaparken, mesleğin gerektirdiği normlar çerçevesinde davranmasıdır.
c. Örgütsel etik” bulunmaktadır. Örgütsel etik, kamu görevlilerinin eylemlerini örgütsel amacın gerçekleşmesi doğrultusunda belirlenmiş bulunan kurallara göre yapmasıdır.
d. Toplumsal etik oluşturmaktadır. Toplumsal etiğin merkezinde ise kamu gö- revlilerinin bir taraftan bireyi koruyan tutum ve davranışlar sergilemesi diğer
1. BÖLÜM
yandan ise toplumun bir bütün olarak gelişmesine katkı sağlayacak biçimde davranmalarıdır
Meslek Etiği;
Mesleki davranışla ilgili neyin doğru, neyin yanlış, neyin haklı, neyin haksız olduğu hakkında inançlara dayalı ilkeler ve kurallar topluluğudur. Meslek etiği kişinin, kurumun ve toplumun etik anlayışından etkilenir. Toplum, müşteriler, rakipler, devlet meslek etiğini etkiler.
Mesleki Etik İlkeler a. Doğruluk
Doğruluk; doğru sözlülük ve güvenirliğe işaret eden bir kavramdır. Etik davra- nış, başkaları ile ilişkilerde dürüst olmayı ve içtenliği gerektirir. İçten ve dürüst davranmayanlar ilişkilerde kendi sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı ortadan kalkar. En önemli zedeleyici davranış biçimi çoğunlukla korku ve güvensizlikten kaynaklanan yalan söylemedir. Kişiler yalandan uzak durarak üstlerine ve alt- larına tam bir güven sağlamak zorundadır. İş hayatı içerisinde doğru davranış biçimlerini uygulamak, dürüst, adil, eşit ve tarafsız olmak, yalan söylememek meslek etiğinin temel ilkelerindendir.
b. Yasallık
İş hayatında üretilen her türlü malın üretiminde ve çalışanlarla ilgili problem- lerin çözümünde yasalara bağlı kalmak da mesleki etik ilkelerindendir. Günü- müzde iş yaşamında gerek üretim alanını gerekse çalışma hayatını düzenle- yen yasalar mevcuttur.
c. Yeterlik
İş hayatında her gün sürekli gelişmeler olmaktadır. Bu gelişmeleri takip etmek, kendini yenilemek, iş hayatına uyarlamak mesleki etik ilkeleri arasında önemli yer tutmaktadır. Meslekte sahip olunan mesleki boyut, o işi yapmak konusunda kişiye toplum içerisinde “uzman”, ”yetkili” veya “yeterli kişi” gibi kimlikler kazan- dırır. Bir işi yapabilmek için diploma ya da herhangi bir belge almak, gerçekte o kişiye söz konusu işi yapabilme konusunda hak ve yetki verir. Bu nedenle meslek elemanlarının iyi bir eğitimden geçmiş olmaları gereklidir. Yeterlik aynı zamanda sorumluluk alabilme, inisiyatif kullanabilme davranışıdır.
d. Güvenirlik
Meslek olarak kabul edilen bütün işlerin kendine özgü etik değer ve ilkeleri vardır. Mesleğin üyeleri bu etik değer ve ilkelere uygun davranmak durumun- dadırlar. Uygun davranmadıkları durumda meslek etiği ilkeleri devreye girer.
Genel mesleki etik davranış kurallarını şöyle sıralayabiliriz.
· Yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten ayırmak,
· Meslek içi rekabeti düzenlemek,
· Mesleğin ideallerini korumak. Bu durum meslek türüne, özelliğine hizmet alanına göre çeşitlilik alabilir.
e. Mesleğe Bağlılık
Mesleki etik ilkelerinden biri de kişinin yaptığı işi önemsemesi ve en iyi şekilde yapmaya çalışmasıdır. Buna kısaca mesleğe bağlılık diyoruz. Kişinin iş hayatı içerisinde sürekli kendini geliştirmesi ve eğitim olanaklarından yararlanması işine verdiği önemi gösterir. Yalnızca kendi gelişimini yeterli görmeyip, meslek- taşlarının mesleki gelişimine katkıda bulunmak ta meslek etiği içindedir. Mesle- ğe bağlılık kişinin işini sevmesine ve huzurlu bir ortamda çalışmasına katkıda bulunur.
Etik İkilem;
Meslek etiğinde “etik ikilemler ve etik sapmaların” olumsuz etkileri önem- lidir. Etik ikilem, bir konunun birbiriyle çatışan iki tarafının bulunması ve bu iki tarafın doğruluğu tartışılabilir yanlarının olmasıdır. Etik ikilem herhangi bir durum karşısında istenmedik iki veya daha fazla seçeneğin bulunması olarak tanımlanabilir. Daha önceden belirlenen etik ilke ve değerler belirlenecek karar için rehberdir. Karar verme sürecinde önemli olan etik ilkelere en uygun olan davranışın belirlenmesidir Etik sapma ise, etik olmayan kararlar alınmasıdır.
Birinci İkilem; Önlerindeki seçeneklerin hic birisinin tam manasıyla tatmin edi- ci olmadığı, onların içinden en az kötü ya da diğerlerine göre daha iyi olan seçeneğin belirlenmesi durumudur
İkinci ikilem, seçeneklerin birden fazlasının ya da tamamının kendi başına iyi olduğu ve birisinin seçilmesi durumunda diğerinden vazgeçilmesinin gerektiği bir durumdur. Burada kamu görevlisi, “en iyi”ler arasında bir seçim yapmak durumundadır.
Etik İlkeler
• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci
• Halka hizmet bilinci
• Hizmet standartlarına uyma
• Amaç ve misyona bağlılık
• Dürüstlük ve tarafsızlık
• Saygınlık ve güven
• Nezaket ve saygı
• Yetkili makamlara bildirim
• Çıkar çatışmasından kaçınma
• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması
• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
• Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı
• Savurganlıktan kaçınma
• Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan
• Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık
• Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu
• Eski kamu görevlileriyle ilişkiler
• Mal bildiriminde bulunma
Dünyada Mesleki Etik Uygulamaları
Dünyada tüm meslek grupları için, etik değerlerin hayata geçmesi amacıyla, meslek gruplarına mensup üyelerin davranışlarını çerçeve içine alan etik ilkeler oluşturularak, meslek üyelerinin bilgisizlikten ya da kişisel eğilimlerinden kay- naklanan etik dışı davranışlara yönelmeleri engellenmek istenmektedir.
ABD
Amerikan Ulusal Eğitim Derneği Eğitim Profesyonelleri Eğitim Kodları şunları kapsar:
İlke 1: Öğrenciye Bağlılık
Eğitimciler, bütün öğrencilerin toplumun saygıdeğer ve etkili bir üyesi olarak, kendi potansiyelinin farkına varmaları ve bu potansiyeli gerçekleştirmelerine yardım etmek için çaba gösterirler. Bu amaçla eğitimciler, değerli amaçların formüle edilmesi, bilginin değerinin anlaşılması ve kazanılması, araştırma me- rakının uyarılması için çalışırlar.
Bu yükümlülükleri yerine getirmek için eğitimciler:
1. Öğrenciyi, öğrenme sürecindeki bağımsız eylemlerinden makul olmayan gerekçelerle alıkoyamazlar.
2. Makul olmayan gerekçelerle, farklı bakış açılarına sahip öğrencilerin görüş- me taleplerini geri çeviremezler.
2. BÖLÜM
3. Öğrencinin gelişmesiyle ilgili materyali kasıtlı olarak gizleyemez ya da çar- pıtamazlar.
4. Öğrencileri, öğrenim, sağlık ya da güvenliklerine zarar verebilecek koşullar- dan koruyacaklardır.
5. Öğrenciyi kasıtlı olarak mahçup edecek ya da küçük düşürecek davranışla- ra maruz bırakamazlar.
6. Öğrencilere, ırk, din, renk, milliyet, medeni durum, politik ya da dinsel inançlar, toplumsal ya da kültürel kimlik veya cinsiyete dayalı ayrımcılık yapa- mayacakları gibi, bu nedenlerle:
• Hiçbir öğrencinin herhangi bir programa katılmasını engelleyemezler
• Hiçbir öğrencinin yararlarına engel olamazlar
• Hiçbir öğrenciye avantaj sağlayamazlar
7. Kişisel çıkarları için öğrencilerle profesyonel ilişkilerini kullanamazlar.
8. Öğrencilere ilişkin gizli bilgileri yasal gereklilikler olmadıkça ya da profesyo- nel hizmetlerce gerekmedikçe açıklayamazlar.
İlke 2: Mesleğe Bağlılık
Eğitimcilik, halkın güven ve sorumluluğunu içeren ve profesyonel hizmet ve yüksek idealler gerektiren bir meslektir.
Bu inançla, eğitim mesleğinin kalitesi toplumu ve bireyleri doğrudan etkiler.
Eğitimciler, mesleki kararların yerine getirilmesinde, mesleki standartların yük- seltilmesi ve eğitim mesleğinin saygıdeğer kişileri cezbedecek koşullara ulaş- masını sağlayacak bir iklimin yaratılması için gerekli gayreti göstereceklerdir.
Ayrıca mesleğin, gerekli nitelikleri taşımayan kişiler tarafından yerine getirilme- sinin önlenmesinde yardımcı olacaklardır.
Bu yükümlülükleri yerine getirmek için eğitimciler:
1. Mesleki pozisyonlara başvurularda kasıtlı olarak yanıltıcı açıklamalarda bulunmazlar ve yeterlilikleri ya da nitelikleri ile ilgili dökümanlarda sahtecilik yapmazlar.
2. Mesleki nitelikleri ile ilgili yanlış bildirimlerde bulunamazlar.
3. Karakteri, eğitimi ya da diğer bakımlardan saygı duyulmayan ve niteliksiz olarak bilinen kişilerin mesleğe girmesine yardım edemezler.
4. Belli bir pozisyon için başvuruda bulunan birisinin mesleki yeterliliği için bile bile yanıltıcı açıklamalar yapamazlar.
5. Eğitimci olmayan bir kişinin yetkisiz biçimde öğretim yapmasına yardım edemezler.
6. Yasal ya da mesleki zorunluluklar dışında, meslektaşları ile ilgili olarak meslek içinde ulaştığı gizli bilgileri açıklayamazlar.
7. Bir meslektaşı hakkında yanlış ya da kötü niyetli açıklamalar yapamazlar.
8. Mesleki etkinlikler nedeniyle bir öğrenci hakkında edindiği gizli bilgileri, ya- sal ve mesleki zorunluluklar dışında başkalarına açıklayamazlar.
Texas Eğitim Bölümü tarafından da öğretmenlerin etik ilkeleri ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Aşağıda bu ilkeler yer almıştır:
Profesyonel sorumluluk: Eğitimciler, her öğrencinin potansiyelinin geliştir- mesini sağlayacak bir atmosferin yaratılması için çaba gösterecektirler. Eğitim- ciler, öğrencilerine, meslektaşlarına, ailelere ve topluma karşı davranışlarında çalışma standartlarına ve etik ilkelere uygun davranacaklardır. Mesleki ilkeler, mesleğin eksiksiz yerine getirilmesini sağlamayı amaçlamakta ve ilkelere iliş- kin yorumlar “Mesleki Uygulama Komisyonu” tarafından yapılmaktadır.
Eğitimciler, ilişkilerinde ve davranışlarında mesleki bağlılık ve standartların korunmasında dikkatli davranacaklardır.
A- Mesleki etik davranışlar:
Eğitimciler, dürüstlük konusunda örnek olarak, kişisel niteliklerini sergileyerek, yasalara uyarak ve saygı göstererek mesleğin saygınlığını korumaya gayret göstereceklerdir.
1. Eğitimciler okul bölgesinin veya eğitim kurumlarının resmi politikalarını kasıtlı olarak yanlış yorumlayamazlar ve bu politikalara kişisel tutum ve kanı- larını karıştıramazlar.
2. Eğitimciler, bütün mali kaynakları dürüstlükle kullanacaklar ve finansman işlerinde doğruluk içinde davranacaklardır.
3. Eğitimciler, kurumsal ve mesleki imtiyazlarını kişisel ve partizan amaçlar- la çıkar sağlamak amacı ile kullanamazlar.
4. Eğitimciler, mesleki kararlarını bozacak ya da etkileyecek bahşiş, hediye veya ayrıcalıkları kabul edemezler.
5. Eğitimciler, hiç kimseye kendilerine bir avantaj sağlayacak herhangi bir hizmet ya da ayrıcalık sunamazlar.
6. Eğitimciler kayıtlar üzerinde değişiklik yapamazlar ya da başkalarını bu tür davranışlara yöneltemezler.
B- Mesleki Uygulama ve Performans:
Eğitimciler, yasa veya düzenlemelere göre mesleki anlamda yeterli bulunduk- tan sonra, öğretmenlik mesleğinin uygulamalarını ve mesleki performanslarını yerine getirme sorumluluğunu da üstlenerek, yeterliklerini sürekli geliştirmeye çaba göstereceklerdir.
1. Eğitimciler bir görev ya da pozisyona mesleki profesyonellik temeline göre başvuracaklar, kabul edilecekler ve atanacaklar ayrıca yasal sözleşme- leri ya da atamalarındaki maddelere bağlı kalacaklardır.
2. Eğitimciler, atandıkları görevi yerine getirecek toplumsal sağduyu, be- densel dayanıklılık ve zihinsel sağlığa sahip olmalıdırlar.
3. Eğitimciler, öğrenme ile ilgili amaçları gerçekleştirebilmek için öğretim yapacaklardır.
4. Eğitimciler mesleki açıdan sürekli kendilerini geliştireceklerdir.
5. Eğitimciler yürürlükte olan federal ve eyalet yasalarına, Texas Eğitim Bölümü düzenlemelerine, yerel okul bölgelerinin yazılı politikalarına uygun davranacaklardır.
C- Meslektaşlara karşı etik davranışlar:
Eğitimciler, meslektaşları ile olan ilişkilerinde etik açıdan örnek olacaklar, bü- tün meslek üyelerine eşit ve adil davranacaklardır.
1. Eğitimciler, meslektaşları ile ilgili gizli bilgileri yasal olarak ya da mesleki amaçlarla gerekli olmadıkça açıklayamazlar.
2. Eğitimciler, iş arkadaşları ve okul sistemi hakkında kasıtlı olarak çarpıtıl- mış açıklamalar yapamazlar.
3. Eğitimciler, yerel okul kurullarının politika ve yasal statülerine uygun ola- rak gerçekleşen işten çıkarma, değerlendirme ve işe alma süreçlerini yerine getirmek zorundadırlar.
4. Eğitimciler, iş arkadaşlarının politik ve yurttaşlık hakları ile ilgili uygulama- lara ve sorumluluklarına karışamazlar.
5. Eğitimciler iş arkadaşları arasında ırk, renk, ulusal ve etnik köken, yaş, cinsiyet, engellilik durumu ya da medeni durumuna göre ayrımcılık, taciz ve baskı yapamazlar.
6. Eğitimciler, kasıtlı olarak meslektaşlarının mesleki hak ve ayrıcalıklarını kullanmalarını engelleyemez ya da reddedemez.
7. Eğitimciler, meslektaşlarının mesleki kararlarını etkilemek için özel dav- ranışlarda bulunamazlar ve zorlayıcı araçlar kullanamazlar.
8. Eğitimciler mesleki bir hak olarak öğretimde akademik özgürlüğe sahip- tirler ve hiçbir eğitimci federal veya eyalet yasalarının dışında bu hakkın kul- lanımına müdahale edemez.
D- Öğrencilere karşı etik davranışlar:
Toplumun gözünde güven duyulanlar olarak eğitimciler, her öğrencinin etkili bir yurttaş olma potansiyelini gerçekleştirmeleri sürecini ölçebilmelidirler.
1. Eğitimciler her öğrenci ile saygılı, düşünceli ve adil bir yaklaşım içinde ilgilenecekler ve disiplin sorunlarına okul kurulu politikaları ve yasalara uygun çözümler arayacaklardır.
2. Eğitimciler kasıtlı olarak öğrencilerin aleyhine davranışlarda bulunamaz- lar.
3. Yasal ve mesleki gereklilikler nedeniyle açıklama zorunluluğu olmadıkça eğitimciler, öğrencilere ilişkin gizli bilgileri açıklayamazlar.
4. Eğitimciler, öğrencileri bedensel ve zihinsel sağlığına ya da güvenliğine zarar veren öğrenme koşullarından korunmasına gerekli çabayı gösterecek- lerdir.
5. Eğitimciler gerçekleri çarpıtmadan sunmaya çaba göstereceklerdir.
6. Eğitimciler öğrencilerin bir programa katılmasını adaletsiz bir biçimde en- gelleyemezler, öğrencinin bazı burs ve diğer kaynaklardan ya da avantajlar- dan yararlanmalarını ırk, renk, cinsiyet, engellilik, ulusal köken ya da medeni durumu yüzünden engelleyemezler.
7. Eğitimciler makul bir neden olmadıkça, öğretim sürecinde öğrencinin ba- ğımsız eylemlerini kısıtlayamaz ve öğrencilerin farklı bakış açılarını reddede- mezler.
E- Aile ve topluma karşı etik davranışlar:
Eğitimciler, toplumdaki yurttaşlık görevlerini yerine getirirken, aileler ve top- lumun okullarını geliştirmeye katkıda bulunan diğer kişilerle işbirliği yaparlar.
1. Eğitimciler, öğrencinin yararına olacak konularda ailelerle işbirliği yap- mak ve bilgi almak için gerekli çabayı gösterirler.
2. Eğitimciler, toplum kültürünü ve okuldaki öğrencilerin ev ortamını tanı- mak ve anlamak için çaba gösterirler.
3. Eğitimcilerin, okul-halk ilişkilerinde olumlu bir rol oynayacakları açıktır.
Amerika Okul İşletme Görevlileri Derneği, Amerikan Personel Yönetici- leri Derneği ve Ulusal Kadın Eğitim Yöneticileri Konseyi, yöneticiler için aşağıdaki etik ilkeleri kabul etmişlerdir.
Eğitim yöneticileri Etik ilkeleri:
1. Bütün karar ve eylemlerinde öğrencilerin iyiliğini temel değer olarak ka- bul ederler.
2. Mesleki sorumluluklarını doğruluk ve dürüstlükle yerine getirirler.
3. Bütün bireylerin yurttaşlık ve insan haklarını gerektiği gibi korur ve des- teklerler.
4. Bölge, eyalet ve ulusal yasalara uygun davranır ve doğrudan ya da do- laylı olarak devleti yıkıcı ve bozucu örgütlere katılmaz ve desteklemezler.
5. Eğitim kurulunun eğitim siyasaları ile yönetsel kural ve düzenlemelerini uygularlar.
6. Eğitim amaçları ile tutarlı olmayan yasa, siyasa ve düzenlemelerin dü- zeltilmesi için uygun önlemlerin alınmasının yollarını ararlar.
7. Politik, toplumsal, ekonomik veya diğer tür kazançlar sağlamak için mesleki konumlarını kullanmaktan kaçınırlar.
8. Yalnızca uygun kurumlardan alınmış akademik derece veya mesleki sertifikaları kabul ederler.
9. Mesleki etkililiklerini artırmak için sürekli araştırma ve mesleki gelişme sağlamanın yollarını ararlar.
10. Bütün anlaşmalara, sona erinceye kadar ya da sona erdirilinceye kadar uygun davranırlar.
Avustralya
Avustralya’da okul liderliği için on üç yeterlik alanı belirlenmiştir:
1. Başarı üzerinde yoğunlaşma 2. Analitik düşünme
3. Büyük düşünme
4. Bağlamsal bilgi (geniş okul bağlamının hangi durumlarının eğitimin so- nuçları üzerindeki etkili olduğunu anlayabilme).
5. Sorumluluk bilinci (diğerleri için açık standartlar oluşturma ve bunları başarmak için onları sorumlu kılma).
6. Bilgiyi toplama (bilimsel durumlar ve diğer konulara ilişkin bilgi toplama).
7. Diğerlerini etkileyebilme (uygun etkileme stratejileri kullanabilme).
8. Okul toplumuna liderlik (öngörülen sonuçları gerçekleştirebilmek için in- san liderlik etme).
9. Kendini yönetme
10. Okul kapasitesini en üst düzeye çıkarma 11. Öğrenme ve öğretme isteği
12. Diğerlerini destekleme 13. Başlatıcı olma
Türkiye’de Etik Uygulamaları A. Türkiye’de Etik Algısı:
Öğretmenlerin Etik Kurallara Uyması İle İlgili Öğrencilerin Algısı
ÖĞRENCİLER ÖĞRETMENLERİN ETİK İHLALİNDE BULUNDUKLARINI DÜŞÜNMEKTEDİRLER.
Öğrencilere sorulan “Öğretmenlerinizin size karşı etik ihlallerinde bulunduğu oluyor mu?” sorusuna öğrencilerin sadece %55,2 si Hayır yanıtını vermiştir.
%15,5 i sıklıkla bulunduklarını iddia ederken %18,7’si ara sıra etik ihlalde bu- lunduklarını söylemiştir. %10,6’sı cevap vermemişlerdir. Bu oranlar öğrencilerin oldukça önemli bir bölümünün , öğretmenlerin etik ihlalde bulunduklarını dü- şündüklerini göstermektedir. Bu durum iki açıdan önemlidir. Birincisi bu kadar yüksek bir oran öğretmenler arasında etik ihlalde bulunanların bulunduğunu gösterir. Bu açıdan ülkemizde öğretmenlerin davranışlarının düzeltilmesi ge- rekmektedir. İkinci olarak öğretmenler etik ihlalde bulunmasalar bile bu tür bir yargının öğrencilerde olması yine de etik ortamı bozacak bir risk faktörüdür.
3. BÖLÜM
ÖĞRENCİLER ARASI AYRIMCILIK VE SÖZLÜ ŞİDDET EN FAZLA KARŞILAŞILAN ETİK İHLALİDİR.
Araştırmamızda öğretmenlerin kendilerine karşı etik ihlalde bulunduğunu söyleyen öğrencilere sorulan “Öğretmenler ne tür etik ihlallerde bulunuyor?”
sorusuna verilen cevaplar şu şekildedir:
Özellikle sözlü şiddet ve öğrenciler arası ayrımcılık göze çarpan hususlardır.
Bu etik ihlali alanlarıyla ilgili özel çalışmalar yapılmalıdır.
Öğrenciler öğretmenlerin kendi psikolojik sorunlarını yansıttıklarını düşün- mektedirler
Anketimizdeki bir diğer soru da “Öğretmenleriniz kendi menfi psikolojik du- rumlarını size yansıtıyorlar mı?” şeklindedir. Bu soruya verilen cevaplardan anlaşıldığı üzere öğrencilerin yarısı öğretmenlerin kendi psikolojik durumlarını öğrencilere yansıtmamaktadırlar. Bu konu oldukça üzerinde durulması gere- ken bir noktadır. Öğretmenlerin sorunlarını azaltmak ilk akla gelecek yöntemdir ancak bu etik eğitim süreçlerinin ve etik alanının dışındadır. Bu yüzden mutlaka öğretmenlerin bu konudaki farkındalıkları artırılmalı ve kendi menfi psikolojik durumlarını öğrenciye yansıtmalarının bir etik ihlali olduğunu fark etmeleri sağ- lanmalıdır.
ÖĞRETMENLER ETİK İHLALİNDE BULUNAN DİĞER ÖĞRETMENLERE KARŞI ÖĞRENCİLERİ KORUYAMAMAKTADIRLAR.
Öğrenciler “Öğretmenler ve idareciler görülen etik ihlaller karşısında öğrenci- leri koruyan tepkiler geliştirebiliyorlar mı?” sorusuna /69,3 oranında Hayır yanıtı vermişlerdir. Öğrenciler öğretmenlerinin kendilerini etik ihlallere karşı koruma- larını beklemektedirler. Sağlıklı ve etik bir eğitim ortamının oluşturulması için bu türü oto kontrol mekanizmalarının kurulması çok önemlidir. Öğretmenler bir- birlerinin gerçekleştirdikleri etik ihlallerini önleyici bir mekanizma kurabilirlerse etik ihlalleri ciddi ölçüde azalacaktır.
ÖĞRENCİLERİN SADECE %12’Sİ ETİK KURALLARI UYMAYAN ÖĞRETMEN VE OKUL İDARECİLERİ HAKKINDA İLGİLİ MERCİLERE
VEYA AİLESİNE ŞİKAYETTE BULUNMAKTADIR.
Öğrenciler Etik Kurallara uymayan öğretmen ve idarecileri şikayet etmeme nedenlerinden ilkinin bu şikayetlerin bir cezalandırma ile sonuçlanacağına inanmamaları ve ayrıca okuldan atılmak veya notlarının düşmesi gibi durumlar- la karşılaşmaktan çekinmeleridir. Bu ülkemizdeki Etikle ilgili genel bir problemin eğitim sektörüne yanışmış halidir. Mağdurlar şikayet ettikleri zaman bunun bir sonucu olacağına inanmamakta ve hatta kendileri için bazı problemler ortaya çıkacağını öngörmektedir. Bu noktada görev okul yönetimlerine ve Milli Eğitim müdürlüklerine düşmektedir. Buralarda müştekinin gizliliğine riayet eden etkin şikayet mekanizmaları kurulmalıdır.
Öğretmenlerin Etik Kurallara Uyması İle İlgili Velilerin Algısı
EĞİTİMCİLER, DİĞER MESLEKLERDEN DAHA İYİ DURUMDA
Velilerin yaklaşık 5’te biri “Öğretmenler mesleki nüfuzunu kullanarak kişisel menfaat sağlıyorlar mı?” sorusuna Evet yanıtını vermiştir. Bu durum yapılan genel araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda diğer meslek grupları ara- sındaki en düşük orandır. Yani toplum öğretmenlerin, diğer meslek gruplarına göre daha az kişisel menfaat sağladıklarını düşünmektedir. Ancak %20 gibi bir oran yine de önemli ölçüde etik ihlali ile karşılaşıldığını gösterir.
EĞİTİMCİLERİN 3’TE BİRİ MADDİ DEĞERİ OLAN HEDİYE KABUL EDİYORLAR
Yine velilerin algısına göre öğretmenlerin üçte birinden fazlası maddi değeri olan hediye kabul etmektedir. Öğretmenlerin etik davranışlarının en somut bir
şekilde ölçüldüğü ve yorum yapılma ihtimali az olan bir konuda 3’te bir gibi bir orana ulaşılması düşündürücüdür.
VELİLERİN %80’İ OKULLARIN HARCAMALARININ ŞEFFAF BİR ŞEKİLDE YAPILDIĞINA İNANMAMAKTADIR.
Her beş veliden 4’ü okul harcamalarının şeffaf bir şekilde yapıldığına inanma- maktadır.
VELİLER TORPİL AMAÇLI OLARAK HEDİYE VERMEYE YATKINLAR Velilerin 3’te biri Çocuğunun dersi geçmesi için bir öğretmene hediye verebi- leceğini belirtiyor. Bu durum öğretmenlerin ne kadar etik olmayan bir ortamda çalıştıklarına önemli bir delildir. Velilerin 3’te birinin torpil amaçlı olarak hediye verebileceğini söylemesi okullarımızda ortam olarak etik dışı bir ortam olduğu- nu göstermektedir.
ŞİKAYET MEKANİZMALARINA GÜVEN YOK
Çocuğunuz bir eğitim personelinin bir öğrenci velisinden rüşvet aldığını gör- düğünü söylerse ona nasıl hareket etmesini tavsiye edersiniz? Sorusuna ve- lilerin sadece %5,6’sı “Yetkililere şikâyette bulunmasını isterim ve ona destek olurum” cevabını vermiştir. Buda şikayet mekanizmalarının işlemediğini gös- termektedir.
B. Türkiye’de Etik Mevzuatı
TÜRKİYE’DE ETİK MEVZUATI
- 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (25.05.2004)
- 2531 Sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun
- 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu
Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (13 Nisan 2005).
Kamu Görevlileri Etik Kurulu; 5176 sayılı kanunla kurulmuştur. Kurulun gö- revi;
Madde 3: kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini hazırlayacağı yönetmeliklerle belirlemek, etik davranış ilke- lerinin ihlal edildiği iddiasıyla re’sen veya yapılacak başvurular üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yaparak sonucu ilgili makamlara bildirmek, kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak veya yaptırmak ve bu ko- nuda yapılacak çalışmalara destek olmakla görevli ve yetkilidir.
KAMU GÖREVLİLERİ ETİK SÖZLEŞMESİ
Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu ve kamu görevlisinin halkın hizmetinde bulunduğu bilinç ve anlayışıyla;
Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için çalışmayı,
Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap ve- rebilirlik, kamu yararını gözetme ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi,
Dil, din, felsefi inanç, siyasi düşünce, ırk, yaş, bedensel engelli ve cinsiyet ayrımı yapmadan, fırsat eşitliğini engelleyici davranış ve uygulamalara meydan vermeden tarafsızlık içerisinde hizmet gereklerine uygun davranmayı,
Görevimi, görevle ilişkisi bulunan hiçbir gerçek veya tüzel kişiden hediye al- madan, maddi ve manevi fayda veya bu nitelikte herhangi bir çıkar sağlama- dan, herhangi bir özel menfaat beklentisi içinde olmadan yerine getirmeyi,
Kamu malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanmamayı ve kullandırmamayı, bu mal ve kaynakları israf etmemeyi,
Kişilerin dilekçe, bilgi edinme, şikayet ve dava açma haklarına saygılı davran- mayı, hizmetten yararlananlara, çalışma arkadaşlarıma ve diğer muhatapları- ma karşı ilgili, nazik, ölçülü ve saygılı hareket etmeyi,
Kamu görevlileri Etik Kurulunca hazırlanan yönetmeliklerle belirlenen etik davranış ilke ve değerlerine bağlı olarak görev yapmayı ve hizmet sunmayı taahhüt ederim.
T.C. Kimlik No : Adı Soyadı : Unvanı : Birimi :
İmza :
Tarih :
MEB Etik Komisyonu;
5176 Sayılı Kanun ve “Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” in 29 maddesi gereği kurulmuştur. Komis- yonun amacı; “etik Kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek, personelin etik dav- ranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlarla ilgili olarak tavsiyelerde ve yönlendirmelerde bulunmak ve etik uygulamaları değerlendirmektir.”
MEB 2015/21 sayılı Genelgesi ile “Eğitim- Öğretim Hizmeti verenler için Mes- leki Etik İlkeler” belirlenmiştir;
Eğitim - Öğretim Hizmeti Verenler İçin Mesleki Etik İlkeler I- ÖĞRENCİLER İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER
1. Sevgi ve Saygı
Eğitim ve öğretim faaliyetleri başlangıcından son aşamasına kadar, sevgi ve saygı üzerine dayandırılır.
Eğitimci; herhangi bir düzey farkı ve eksikliği gözetmeden bütün öğrencileri severek, sevdiğini hissettirerek, onlara sevgiyi aşılar.
Küçüklere karşı sevginin, büyüklere karşı saygının önemini anlatırken önce- likle kendisi örnek olur, öğrenciyi utandıracak, onurunu kıracak söz ve davra- nışlardan hassasiyetle kaçınır.
Öğretmen her zaman öğrencilerinin kendisini örnek aldığını bilir ve bu yüzden küçüklere karşı sevgisini ve büyüklere karşı saygısını hiç yitirmemeye çalışır.
Ancak insan olarak bunu yerine getiremediği durumlarda mutlaka bunu telafi edecek davranışlarda bulunur. Özür dilemekten çekinmez.
Saygı ve sevginin gösterilme şekli toplumun ve kültürün etkisiyle değişebilir.
Bu yüzden öğretmen eğitim hizmeti verdiği çevrenin kültürünü bilir ve ona göre davranış sergiler. Saygı gösterme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
4. BÖLÜM
Öğretmen sevdiğini hissettirebilmelidir. Bunun için de öğrencilerinin algı dü- zeylerini dikkate almalıdır. Öğrencileri öğretmenin kendilerini sevdiğini hisset- miyorlarsa veya bazı öğrenciler öğretmenlerinin kendilerini daha az sevdiklerini düşünüyorlarsa burada sorumluluk öğretmendedir. Bir öğretmen olarak, öğren- cilerine sevgisini hissettirmek onun görevidir. Bu noktada özellikle öğrencilerin farklı ortamlardan ve geldiklerini bilmeli ve ona göre öğrencilerin farklı şekil- lerde sevgi ihtiyaçlarını gösterdiklerini fark etmelidir. Bazı öğrenciler doğrudan öğretmen ile ilişkiye girerek kendilerini sevdirebilir fakat bazıları ise bunu ya- pamaz. Ancak öğretmene yakın durmayan öğrenciler sevgiye ihtiyaç duymu- yor değillerdir. Sadece bunu gösterememektedirler. Bu yüzden öğretmen her öğrencisine sevgisini göstermenin bir yolunu bulmalıdır.
Örneğin kaynaştırma sınıfında eğitim vermekte olan öğretmenin sınıfında zi- hinsel engelli bir öğrenci bulunmaktadır. Zihinsel engelli öğrencinin daha yavaş anlamasından kaynaklı olarak diğer öğrencilerde huzursuzluk mevcuttur. Bu yüzden öğretmen de kendi üzerinde baskı hissetmektedir. Bir gün sınıfta zi- hinsel engelli öğrencinin anlamakta gecikmesinden dolayı sinirlenir ve engelli öğrenciye kızar. Teneffüs arasından sonra bu davranışının yanlışlığını anlayan öğretmen tüm sınfın önünde engelli öğrenciye kızmasının yanlış olduğunu bu yüzden de bir hata işlediğini, bu davranışının diğer öğrencilere örnek olmaması gerektiğini diğer öğrencilerin önünde beyan eder.
2. İyi Örnek Olma
Eğitimci; söz, davranış, hal, hareket ve görüntüsü ile öğrencilere iyi örnek olur, bilgi birikimiyle öğrencilerde öğrenme istek ve azmini uyandırır. Kötü ör- nek oluşturacak tutum ve davranışlardan kaçınır.
Eğitimci öğrencileri için en iyi öğretme yönteminin örnek tutum ve davranış- larla gerçekleştiğini bilmelidir. Öğrencilere sunduğu bilginin yanı sıra bu bilgi ve beceriyi içselleştirip içselleştirmediği önemlidir. Bir konuyu öğretirken onla- ra cazip olabilecek yöntemler ve materyaller kullanmalı öğrencilerin öğrenme isteğini canlı tutmalıdır. Bu amaçla kısa filmler, şarkılar, kaynak kitaplar, canlı bilgi kaynakları gibi materyalleri kullanırken, müzeler, kütüphaneler, sergilere ziyaretleri gerçekleştirmelidir.
Öğrencilerin rol modelleri olarak örneklik teşkil eden davranışlar sergilemek öğretmenlerin sorumluluğudur. Öğretmenler sadece okul içinde değil okul dı- şında da tutum ve davranışlarına dikkat etmelidir. Trafikte araba kullanırken
trafik işaretlerine uymak, çevreyi rahatsız edecek davranışlardan kaçınmak, başkalarının hak ve özgürlüklerine saygılı davranmak, sadece kendi öğrenci ve velileri değil toplumun her kesimine yönelik eşit ve hoşgörü içinde davran- makla yükümlüdür.
Örnek:
Uzun yıllar idarecilik yapan bir eğitimci bir işlem yapmak için banka şubesine gider. Bir kasaba bankası olan banka öğle tatiline girmek üzeredir ve bu neden- le çok kalabalıktır. Eğitimci işini bir an öce bitirmek istemekte fakat sıraya gir- meyi gözü kesmemektedir. Görevlilerin çoğu kendisini tanımaktadır. Gişe nu- marası almasına rağmen bir müşteri temsilcisinin masasına yaklaşır, kendisini tanıyan memurla sohbete başlar. Memur onun işlemini kendi bilgisayarından gerçekleştirir, ödeme için gişeye yönlendirir. Kendi sıra numarası gelmemesine rağmen eğitimci gişeye yönelir o sırada sıra numarası yanan bir müşteri gişeye yönelir ve eğitimciye sırasının olmadığını ve insanların hakkını yediğini söyler.
Eğitimci bu tepki karşısında şaşırır ve kendini savunmaya geçer. Daha sonra tartışma büyür. Eğitimcinin okul müdürü olduğunu bilen birkaç kişi şaşkındır.
Kendi aralarında bunu müdüre yakıştıramadıklarını söylerler. Okul müdürü çok utanır ve işlemini tamamlayamadan bankadan çıkar.
3. Anlayışlı ve Hoşgörülü Olma
Eğitimci, özellikleri bakımından farklılık gösteren bütün öğrencilere diğerleri gibi anlayış ve hoşgörü ile yaklaşır.
Eğitimci öğrencilerine karşı sevgi dolu olmalı onları tek tipleştirmemelidir.
Öğrencilerin bilgi ve becerileri birbirinden farklılık gösterebilir. Her öğrencinin başarılı olduğu ve sevdiği alan farklı olabilir. Bunun ötesinde her öğrenci aynı kabiliyette olmayabilir.
Öğrenciler fiziksel olarak da farklılıklar gösterebilir. Kimi öğrenci kısa boylu olup basketbolda başarılı olamayabilir. Öte yandan görme, işitme, anlama ile ilgili özellikleri de farklıdır. Sol elini kullanan bir öğrencinin sportif faaliyetlerde kendisine uygun şeyleri seçme konusunda anlayışlı olmak ve kişiyi psikolojik olarak zorlamamak gerekir.
Eğitimci farklı özellikler taşıyan öğrencilere anlayışlı davranarak diğer öğren- cilere de örnek olmak zorundadır.
Örneğin, işitme cihazı ile derse katılan bir öğrenci cihazındaki arıza nedeniyle o gün sınıfa cihazsız gelmiştir. Öğretmen ders anlatırken arka sıralara doğru yürür ve sonrasında sınıfa bir soru sorar. İşitme sorunu olan öğrenci konuşu- lanları duyamaz ve öğretmenin arkası dönük olduğu için dudak okuyamaz ve soruyu yapamaz. Öğretmen bu öğrenciye soruyu yapamadığı için kızar.
Bu etik dışı bir tutumdur. Olması gereken öğretmenin konuşmasını işitme engelli öğrencinin görüş alanında tamamlaması ve onun kendisini anlamasını sağlamaktır.
4. Adil ve Eşit Davranma
Eğitimci; mesleğini icra ederken öncelikle insan haklarına saygı duyarak; ırk, dil, din, renk, siyasi görüş ve aile statüsü gözetmeden, öğrencilere adil ve eşit davranır. Öğrencilere eğitim- öğretim fırsatlarından adil yararlanma hakkı tanır, her öğrenciye eşit şekilde ilgi göstererek onların iyi yetişmelerini sağlar.
Eşitlik çeşitli şekillerde gerçekleşebilir:
a) Temel bireysel eşitlik: Bir okula kaydolan bütün öğrenciler eşittir. Burada eşitliğin belirleyicisi öğrenci olmaktır. Öğretmen sınıfındaki bütün öğrencilere eşit davranmalıdır.
b) Kısmi eşitlik: Kısmi eşitlik , farklı gruplara eşitlik sağlanması için farklı dav- ranılmasını içerir. Bu tür eşitlik anlayışının varsayımı, gruplar arasında eşitlik sağlanabilmesinin, ancak gruplar arasında farklı uygulamalar ve düzenlemeler yapılmasına bağlı olduğudur.
Buna göre sınıftaki bütün öğrenciler eşittir ancak eğer sınıfta bir engelli öğrenci varsa ona farklı davranarak onu diğer öğrencilerle eşit hale getirebilirsiniz. Bu engelli öğrenciye yönelik olarak uygulanacak pozitif ayrımcılık olacaktır. Böyle- ce sınıfta bulunan engelli olmayan öğrenciler de engelli öğrencilere dışlayıcı, aşağılayıcı bir yaklaşım yerine hoşgörü ve saygılı bir tutum geliştirecektir.
Örneğin görme engelli bir öğrenciye ayrı sınav yapılması; işitme engelli bir öğ- rencinin ön sıralara oturtulması, gibi uygulamalar kısmi eşitliğe örnek verilebilir.
Bu tür eşitlik yaklaşımı “sistematik eşitsizlik” olarak da adlandırılır.
c) Blokların eşitliği: Toplumda doğal olarak ortaya çıkmış bloklar vardır. Ör- neğin, kadın-erkek, yaşlı-genç gibi. Bloklar arası eşitlik sağlanması için deza- vantajlı blok için diğerinden eşitlik istenir.
Örneğin kız ve erkek öğrenciler arasında eşitliği sağlamak için yapılacak dü- zenlemeler bu kapsamda ele alınabilir. Sınıf içi aktivitelerde kız çocukları için
onların fiziksel ve ruhsal becerilerine yönelik aktiviteler seçilmelidir. Örneğin, bir atletizm müsabakasında kız çocukların koşacağı mesafe ile erkek çocuk- ların mesafesi onların fiziki durumuna göre belirlenebilir.
5. Öğrencinin Gelişimini Gözetme Eğitimci;
öğrencilerin fiziksel, duygusal, sosyal, kültürel ve ahlaki gelişimlerini göze- tir, bu doğrultuda öğrencileri ile samimi ve güvene dayalı iletişim kurar.
Derslerde öğrencilerin kendini rahat bir şekilde ifade etmesi, derse katılım- ları konusunda onları cesaretlendirir.
Bedenen ve ruhen sağlıklı, iyi ahlaklı, kendine güvenen, sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmek için gereken çabayı gösterir.
Öğretmen /eğitimci her öğrencisi ile güven temeline dayalı bir iletişim kurar.
Böylece onların ruhsal gelişimine olumlu destek olur. Onları aşağılamayan, on- lara saygı duyan ve kendilerini ifade etmelerine izin veren bir eğitimci topluma kendine güveni olan başkalarına saygı duymayı bilen güvenilir bireyler yetiştirir.
Örnek;
Eğitimci, okulda sertliği ile bilinen bir öğretmendir. Sınıfta ders anlatırken sa- dece onun gür sesi duyulur. Öğrenciler tamamen sessiz bir şekilde kendisini dinler. Soru sorduğunda öğrencilerden cılız seslerle yanıt gelir. İçe kapalı bir çocuk olan Özgür öğretmene yanıt veremez zira tüm gece ateşi yükselmiş hastalanmıştır. Öğretmenden korktuğu için durumunu ifade edemez ve titreme- ye başlar. Öğretmen çocuğu azarlar, aşağılar. Özgür yıllar boyu bu olayı unu- tamaz ve gittiği her ortamda sindirilmiş bir kişilik sergiler. Sonunda psikolojik sıkıntılar baş gösterir ve agresifleşir.
Olması gereken öğretmenin Özgür ve onun gibi içe kapalı çocukları cesaret- lendirecek sevgi dolu ifadeler kullanmasıdır. Durumunu anlatmasını sağlamak için güven oluşturmalıdır.
6. Öğrenciye Ait Bilgileri Saklama
Eğitimci; öğrenciyle ilgili edindiği bilgilerin gizliliğine riayet eder, yasal zorun- luluklar ve acil durumlar dışında bu gizli bilgileri korur ve kimseyle paylaşmaz.
Öğrencinin özel hayatına ait bilgileri, ailesinin dışında kimseye açıklamaz.
Gizlilik pek çok meslekte önemli bir etik kuraldır. Hasta mahremiyeti, müvekkil mahremiyeti olduğu gibi öğrencinin ve ailesinin de mahremiyetine dikkat edil- mesi gerekir.
Öğrencinin okul içindeki ders durumu ve davranışlarının okul içinde ve dı- şındaki kişilerle paylaşılması doğru değildir. Örneğin yaramazlığı ile bilinen bir öğrenciyi diğer öğretmenlere çekiştirmek onun hakkında önyargı oluşmasına neden olacaktır. Öğrencinin olumlu özellikleri geri planda kalacak ve onun du- rumunu değiştirecek fırsatlar elinden alınmış olacaktır.
Yine yoksul bir öğrencinin ailesi hakkında konuşmak o ailenin toplumsal ola- rak dışlanma, ayrımcılığa uğrama ve aşağılanma potansiyelini artırabilir. Öğ- renciye karşı acıma ya da yoksulluğunu yüzüne vuracak bir tutum sergilenme- sine neden olabilir.
7. Menfi Psikolojik Durumları Yansıtmama
Eğitimci; kişisel, ailevi ve çevresel nedenlerle üzüntü, sıkıntı, mutsuzluk gibi kişisel durumlarını öğrencilere yansıtmaz ve onları açıklamaz.
Eğitimci sınıfta rol model olarak bulunur, öğrenciler için o pek çok açıdan örnek ve imrenilecek bir konumdadır. Ailevi ya da kişisel sorunlarını sınıfa taşıyan bir eğitimci her şeyden önce öğrencilerine karşı haksızlık etmektedir.
Zira bu durumda kendisinden eğitim ve sevgi beklenen öğretmen, agresif ya da melankolik bir kişilik sergileyip duygu dünyasını öğrencilere yansıtacaktır.
Örnek;
Eşi ile sorunları olan ve boşanma aşamasındaki bir bayan öğretmen sınıftaki erkek öğrencilere karşı sert bir üslup geliştirmiştir. Bu tutum gittikçe sertleşir öğretmen her gün bir iki öğrenciye tokat atmaya, onları aşağılamaya ve bağırıp çağırmaya başlar.
Olması gereken, öğretmenin eşi ile yaşadığı süreci gerekirse psikolojik bir destekle atlatması sınıf ortamına durumunu yansıtmaması gerekir.
8. Kötü Muameleden Kaçınma
Eğitimci; öğrencinin beden ve ruh sağlığını, fiziksel, sosyal gelişimini ve eğiti- mini olumsuz yönde etkileyecek şekilde davranmaz. Bir öğrencinin okul içinde ve okul dışında kötü muameleye uğradığını fark ettiğinde gerekli tedbirleri alır, durumu yetkili makamlara bildirir.
Eğitimci öğrencilerinin yönden güvenli bir ortamda bulunmasından sorumlu- dur. Bunu gerçekleştirirken kendisinin ya da başkalarının öğrenciye zarar veri- ci tutum ve davranışlarda bulunmasını önler.
Örneğin öğrenciye kötü söz sarf etmek, onu aşağılamak, tokat atmak, kula- ğını çekmek gibi davranışlarda bulunamaz. Benzer şekilde akranlarının ya da diğer öğretmenlerin de öğrenciye kötü muamelede bulunmasına izin vermez.
II- EĞİTİM MESLEĞİNE İLİŞKİN ETİK İLKELER
9. Mesleki Yeterlilik Eğitimci;
Saygın ve onurlu bir mesleğin mensubu olduğu bilinci ile hareket eder. Göre- vinin gerektirdiği bilgi, nitelik ve yeteneklere sahip olabilmek için, her türlü bilgiyi, bilimsel ve tekno- lojik gelişmeleri takip ederek gelişimini sürdürür.
Mesleğini sevmediği izlenimini gösterecek davra- nışlardan kaçınır.
Eğitimci kendi alanındaki meslek içi eğitimlere katılır, alanında çıkan yayınları takip eder ve bilgi aktarımını sürekli olarak sınıf içi faaliyetlerine taşır.
Örneğin, bir fizik öğretmeninin sınıfta ona soru soran öğrencilere yetecek bir bilgi düzeyinde ol- ması, öğrencilerle yenilikçi bilgileri paylaşması bu amaçla sınıf içinde internet ortamından yararlana- rak onlara bilgi aktarması gerekir.
10. Sağlıklı ve Güvenli Eğitim Ortamı Sağlama
Eğitimci, eğitim ve öğretim ortamında öğrenci sağlığını ve güvenliğini tehdit edebilecek her türlü unsurun ortadan kaldırılması konusunda üzerine düşen sorumluluğu yerine getirir, eğitim ve öğretimin güven ve düzen içinde yapılma- sını sağlar.
Eğitimci Sınıf içinde gruplaşmalar oluşmasına ve bunların birbiri ile kavga et- mesine izin vermemelidir. Bunun yanısıra eğitimci öğrencilerini okul dışından
gelebilecek tehlikelere karşı da korumalıdır. Sokak çeteleri, uyuşturucu tacirle- ri, organ mafyası gibi unsurlar konusunda öğrencilerini eğitmeli onları ken- dilerini nasıl korumaları gerektiği konusunda bilgilendirmelidir. Öğrencilere bu tehlikelerle karşılaştıklarında nereye başvurmaları gerektiğini de anlatmalıdır.
Okul içi ve dışında barış ve huzur ortamının tesisi için çaba göstermelidir.
11. Mesai ve Ders Saatlerine Uyma
Eğitimci, mesai ve ders saatlerine titizlikle uyar; derse geç girerek, dersten erken ayrılarak ya da gerçeğe aykırı mazeretler üreterek eğitim sürecini ke- sintiye uğratmaz. Ders saatlerini etkin ve verimli kullanır. Dersten geç ayrılmak suretiyle öğrencinin dinlenme hakkını engellemez.
Eğitimci zamana riayet ederek öğrencilerine örnek olur. Örneğin, zil çaldığı halde sınıfa gitmeyip öğretmenler odasında çay içmeye devam etmek, son ders olduğu için öğrencileri sınıftan erken çıkarmak sürenin verimsiz kullanımı- na ve etik ihlale yol açar. Öte yandan öğrencilere teneffüslerde ders yaptırmak ya da teneffüse çıkma cezası vermek de etik ihlaldir. Bu şekilde öğrencilerle güven, sevgi ve saygı ilişkisi zedelenecektir.
Örnek;
Matematik öğretmeni sınıfta çok gürültü yaptıkları ve soruyu bilemedikleri için tüm sınıfa teneffüse çıkma cezası verir. Öğrenciler bu süre zarfında birbiri ile kavga etmeye başlar ve bir öğrenci çıkan kavgada yaralanır. Olması gereken, öğretmenin çocuklara sorunun doğru çözümünü göstermesi ve gürültü yapıl- ması ile ilgili tedbirleri önceden almasıdır.
12. Hediye Alma Eğitimci,
Öğretmenler Günü gibi özel gün ve haftalarda verilen, maddi değeri olmayan sembolik nitelikteki hediyeler hariç, mesleki kararını ve tarafsızlığını etkilemesi muhtemel herhangi bir hediyeyi kabul etmez.
Eğitimci öğrenci ve velileri ile ilişkisinde çıkar amacı güden bir tutum içinde olmamalıdır. Öğretmenin öğrencilerinden veya velilerden aldığı hediye öğrenci ya da velilerinin öğretmenden beklenti içine girmelerine neden olabilir. Ekono- mik durumu iyi olmayan öğrencilerin hediye verememesi nedeniyle kendilerini kötü hissetmeleri de diğer olumsuz bir etkidir.
13. Kişisel Menfaat Sağlama
Eğitimci, mesleki nüfuzunu kullanarak kişisel menfaat sağlamaz; kurum kay- naklarını, araç ve gereçlerini kişisel amaç için kullanmaz. Yardımcı ders kitabı ve diğer araç gereçleri sadece öğrencilerin gelişimini gözetmek üzere tavsiye eder. Bunun dışında bir gerekçeyle, çıkar sağlama amaçlı istek ve yönlendir- melerden kaçınır.
Örneğin, sınıfa ziyarete gelen bir yayın evinin tatil kitabını öğrencilere tavsiye etmek karşılığında yayın evinden hediye almak, okul yazıcısından kendi kişisel çalışmalarına ait çıktıları almak, okul bilgisayarını eve götürmek ve kendi ço- cuklarına kullandırmak bu türden davranışlara örnektir.
Yolsuzluk ;
bir çıkar karşılığında kamu yetkilerinin yasa dışı kullanımı olarak tanımlanabi- lir. Burada sağlanması amaçlanan kazançlar maddi kazançlar olabileceği gibi parasal olmayan özel amaçlara yönelik de olabilir.
-Para yada mal karşılığında, kamu görevlisinin ayrıcalıklı işlem yapması.
-Kamu görevlisinin parasal ya da diğer ödüller karşılığında, bu çıkarı sağla- yanlar yararına işlem yapması.
-Kamu görevlilerinin yapılmaması gereken işlemleri yapmaları ya da yapma- maları gereken işlemleri çabuklaştırmaları karşılığı çıkar sağlamaları.
-Parasal olan ya da olmayan kişisel kazançlar için yetkinin kötüye kullanımı.
-Kişisel yada politik kazanç amacıyla devlet yetkisinin yasa dışı kullanımı.
-Kamu hizmeti gören kişinin özel amaçları ya da maddesel çıkarları için nor- mal görev davranışlarından sapmaları.
-Kişisel amaçlar için, kamu görevlilerinin kurallara aykırı biçimde davranışlar
14. Özel Ders Verme
Eğitimci, kanuni istisnalar hariç olmak üzere öğrencilere ücret veya başka bir menfaat karşılığı özel ders vermez.
Eğitimci kendi sınıfındaki öğrencilere ders verdiğinde eşitlik ve adalet ilkesini zedeleyen bir tutum içinde hareket etmiş olur. Zira, ders verdiği öğrenciler de kendi hazırladığı sınava katılacak ve velilerin ve öğrencilerin bu konuda bir beklentileri olacaktır. Eğitimci de ücret aldığı bu kişilere karşı ister istemez bir kayırma tutumu içinde olacaktır.
Özel ders alamayacak durumda olan öğrenciler için ise bu adil olmayan bir sonuç doğuracaktır. Zira yoksul öğrenciler sınıfta kendilerine anlatılanla yetin- mek zorunda kalacaktır. Oysa öğretmenin görevi dersi sınıf içinde en verimli şekilde anlatmak ve öğretmektir. Bunun için sınıf dışı sürelere ihtiyaç duyma- yacak şekilde bir yöntem geliştirmelidir.
15. Bağış ve Yardım Talebinde Bulunma
Eğitimci, öğrenci ve velilerden bağış, yardım veya başka bir isim altında para yada eşya talebinde bulunmaz, bunlarla ilgili zorunluluk getirmez.
Eğitimci öğrenci ve velilerinin ekonomik sosyal statüsünden faydalanarak menfaat elde etmemelidir. Eğitim yılı içinde sınıf içi harcamalar da dahil olmak üzere herhangi bir para toplanması haksız bir uygulamadır. Öğretmen bu ko- nuda titiz davranmalı kendisini sıkıntıya sokacak davranışlar sergilememelidir.
Örneğin,
Bir öğretmen çocuklardan farklı bir köydeki okula kitap kırtasiye malzemesi almak üzere para toplar. Bu para kişi başı düşük bir meblağ gibi görünse de 40 kişilik sınıfta oldukça yüklü bir paraya karşılık gelir. Öğretmen bir makbuz vs vermeden parayı toplar sınıf içinde paranın köy okuluna ulaşıp ulaşmadığını denetleyen bir mekanizma yoktur. Öğretmen parayı okula gönderdiğini sözlü olarak söyler ama ispatlayacak bir belgeye sahip değildir.
Olması gereken bu paranın okul aile birliği aracılığı ile ve karşı taraftaki okul müdürünün teslim yazısı ile verilmesidir.
III- EĞİTİMCİLERLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER
Eğitimci;
Meslektaşları arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile sta- tüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
Meslektaşlarına, öğrencilerle ilgili güven sarsıcı veya önyargılı yaklaşmala- ra neden olacak şekilde telkin ve yönlendirmede bulunmaz.
Meslektaşları ile ilgili edindiği bilgilerde gizliliğe riayet eder.
Öğrencilerin huzurunda ve değişik ortamlarda meslektaşları aleyhine söz söylemez, olumsuz söz ve davranışlardan kaçınır.
Meslektaşları ile öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim alması için işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları okul yönetimi ile paylaşır.
IV- VELİLER İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER
Eğitimci;
Öğrencilerin sosyal, fiziksel, duygusal, kültürel, ahlaki, manevi ve düşünsel açıdan gelişimlerini sağlamak, beceri ve yeteneklerini ortaya çıkarmak için ve- lilerle iyi iletişim kurar.
Çocuklarıyla gerektiği gibi ilgilenmeleri konusunda velileri yönlendirir.
Veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş, ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
V- OKUL YÖNETİMİ VE TOPLUM İLE İLİŞKİLERDE ETİK İLKELER
Eğitimci;
Öğrencilerin kaliteli bir eğitim-öğretim hizmeti almasını sağlamak için okul yönetimi ile işbirliği yapar, bu süreçte karşılaştığı sorunları yetkili birime bildirir.
Kurum kaynaklarını etkili, verimli ve tutumlu kullanır.
Topluma karşı pozitif ve aktif rol sergiler, sorumluluklarını yerine getirerek örnek olur.
VI- OKUL YÖNETİCİLERİNİN; ÖĞRETMENLER, ÖĞRENCİLER VE VELİLER İLE İLİŞKİLERİNDE ETİK İLKELER
Okul yöneticileri;
Eğitim ve öğretimin sağlıklı ve güvenli bir ortamda yapılabilmesi için ge- reken önlemleri alır. Kurum kaynaklarının etkin, verimli ve tutumlu bir şekilde kullanılmasını sağlar.
Öğretmenler, öğrenciler ve veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
Öğretmenler, öğrenciler ve velilerin okulda yaşanan sorunları açık bir şe- kilde ifade etmesine imkân verir, sorunlara çözüm üretme konusunda gayret
Öğrencilerin eğitim ve öğretimiyle ilgili olarak velilerle olumlu ve sürekli ile- tişim kurar.
Eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde öğretmenler arasında eşitlik, tarafsız- lık ve liyakat ilkelerine riayet eder.
Öğretmenlik mesleğinde karşılaşılabilecek etik ihlaller:
Öğrencilerle uygun olmayan ilişkiler kurulması,
Açıkça belirlenmiş okul kurallarının ve eğitim süreçlerine aykırı hareket edilmesi
Öğretmenlik görevlerinde başarısız olmak (mesleğine karşı olumsuz tu- tum, öğretim görevini aksatma, sınıfta karışıklık yaratma, vb)
Öğrencilere öğretim programında yer almayan politik konulardan bahset- mek, çatışmalı konularda aşırı görüşler ileri sürmek gibi, öğretim programı ile ilgisiz konularda kişisel görüşlerini empoze etmeye çalışmak
Öğrencilerin değerlendirmesinde adil ve dürüst olmayan, tarafsızlığı boza- cak şekilde davranmak
Öğrencilere duygusal ya da psikolojik tacizde bulunmak
Öğrenci gizliliğini ihlal etmek, kişisel ve ailevi sırları açıklamak
Hediye ve rüşvet almak
Öğrencileri ve ailelerini kişisel işlerine alet etmek
V. BÖLÜM
Örnek Vakalar Vaka örneği 1
Özel ders vermek
K.D deneyimli bir matematik öğretmenidir. 8. Sınıf matematik dersine girmek- tedir. K.D tayin olduğu……. Kasabasında okul saati dışında kasabanın önde gelenlerin çocuklarına özel ders verdiği için bu okulda da özel ders vermek istemiş öğrencilerine özel ders vermesi ile ilgili bir duyuru yapmıştır. TEOG sınavına hazırlanan öğrenciler için bu önemli bir fırsattır. Cumartesi günleri okulda ücretsiz matematik kursu verilmektedir ancak öğrencilerden bazıları ders notunu da yükselteceğine inandığından K.D ‘den özel ders almaya karar verir. Özel ders isteyen bir öğrencinin velisi ise bu durumu okul idaresine ve ardından MEB müfettişlerine şikayet eder. Kendisi de bir kamu görevlisi olan veli, K.D’nin tutumunun etik dışı olduğunu ileri sürer. K.D ve bazı öğretmenler ise bunun karşılıklı rızaya dayalı olduğunu ve haksız menfaat elde etmek ol- madığını savunurken bazı öğretmenler öğrenciler arasında eşitsizlik ve ayrımcı tutuma yol açacağını ileri sürerek bir tartışma başlatırlar.
Tartışma soruları:
• Bu vakada ne tür sorunlar ortaya çıkabilir?
• Bu durum bir etik ihlal midir?
• Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve okul idaresi için ne tür olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir?
5. BÖLÜM
• Ne tür bir eylem planlanabilir?
İpuçları;
• Hizmette sorumluluk;
• Adalet ve eşitlik
• 2015/21 nolu MEB genelgesine göre eğitimci, kanuni istisnalar hariç olmak üzere öğrencilere ücret veya başka bir menfaat karşılığı özel ders vermez.
Tartışma soruları:
1. Bu vakada ne tür sorunlar ortaya çıkabilir?
• Öğretmenlerin özel ders vermesi sınıf içinde eşitlik ve adaletten uzak bir tutum sergilemesine yol açabilir.
• Özel ders verilmesi eğitimde fırsat eşitliğinin ortadan kalkmasına yol açabilir çünkü ekonomik gücü olan öğrenciler özel ders alabilecekken gelir düzeyi dü- şük olan öğrenciler bu imkandan yararlanamayacaktır.
2. Bu durum bir etik ihlal midir? Olayda nasıl bir etik ikilem vardır?
• Bu olay öğretmenlik etik ilkelerinin ihlal edildiği bir olaydır. Çünkü bu tür bir davranış öğretmenlik mesleğini, kişisel çıkar sağlamaya araç olarak kullan- maktır ki bu da etik ilkelerin ihlalidir.
• Veli ve öğrenciler bu tutumun yanlış olduğunu bilseler bile öğretmenin ken- dilerine karşı olumsuz tutum sergilemesinden korkabilir
• Veli ve öğrenciler de etik ikilem içinde kalabilir. Sınava destek olmasının yanısıra ders notunun yükseltilmesi beklentisi özel ders almaya teşvik edebilir.
3. Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve okul idaresi için ne tür olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir?
• Öğretmen, MEB genelgesinde ifade edilen “özel ders veremez” kuralını ihlal ettiği için soruşturma geçirip ceza alabilir.
4. Ne tür bir eylem planlanabilir?
• K.D’nin özel ders vermemesi için uyarıda bulunulabilir.
• Özel ders verilmesi ile ilgili yönetmelik ve genelge öğretmenler ve velilerle paylaşılabilir.
Vaka örneği 2
Öğrencilerle fiziksel temasta bulunmak
Bay E.G öğrenciler arasında popüler bir beden eğitimi öğretmenidir. Öğren- cilerle ders aralarında sıklıkla selamlaşır ve şakalaşır. Özellikle kız öğrencilere ve bayan personele sarılmakta ve erkek öğrencilerin sırtını sıvazlamaktadır.
6. Sınıf öğrencilerinden birisi E.G ‘yi okul idaresine şikayet etmiş ve onun bu davranışının kendisini rahatsız ettiğini ifade etmiştir. E.G’ye idare tarafından uyarıda bulunulmuş, E.G ise bunu yapmamaya çalışacağını fakat bunda yanlış bir şey olmadığını kendisinin tarzının böyle olduğunu belirtmiştir.
Tartışma soruları:
• Bu vakada ne tür muhtemel sorunlar ortaya çıkabilir?
• Bu durum Etik ihlaline dönüşebilir?
• Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve toplum için ne tür olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir?
• Ne tür koruyucu tedbirler alınabilir?
İpuçları:
Etik ilkeler;
Öğrencilere karşı sorumluluk
“Öğretmenler, öğrencileri bedensel ve zihinsel sağlığına ya da güvenliğine za- rar veren öğrenme koşullarından korunmasına gerekli çabayı göstereceklerdir
Mesleğe karşı sorumluluk;
“ Öğretmenler, ilişkilerinde ve davranışlarında mesleki bağlılık ve standartla- rın korunmasında dikkatli davranacaklardır.”
Etik dışı davranış biçimi:
Öğrencilerle uygun olmayan ilişkiler kurulması,
Öğrencilerle Fiziksel temas; öğretmen ve öğrenciler arasında kurulacak iliş- kinin şekline dikkat etmek gereklidir. Öğretmenler bu ilişkiyi, profesyonel bir düzeyde tutmalı, saygı sınırları içinde kalmalıdır. Öğretmenler olası bir yanlış anlamayı önlemek için herhangi bir fiziksel temastan kaçınma konusunda sağ- duyulu olmalıdır.
Tartışma soruları:
1. Bu vakada ne tür muhtemel sorunlar ortaya çıkabilir?
• E.G popüler kişiliği ve öğrencilerle olan rahat iletişimi sonucu öğrencilere fiziksel olarak dokunmaktadır ve arkadaşlığını göstererek onları rahatlatmak istemektedir. Buna karşın bu tutum bazı öğrenciler tarafından uygunsuzluk olarak algılanabilir, onlarda istismar edilmişlik duygusu yaratabilir.
• Tüm öğretmenler öğrencilerle arkadaşça ilişkiler kurmak istese de, öğret- menler profesyonel olduklarını ve profesyonel etkileşim içinde olmaları gerek- tiğini unutmamalıdır.
• Açık bir taciz veya istismar durumunda, öğretmenler meslekten men edile- bilir. Öte yandan bazı durumlarda yanlış anlama ve bir öğrencinin suçlaması sonucu öğretmen kendini suçlamaya karşı savunmak durumunda kalabilir.
2. Bu durum Etik ihlaline dönüşebilir?
• Etik koda göre, öğretmen tüm öğrenciler için duygusal ve fiziksel olarak sağ- lıklı ve güvenli bir ortam oluşturmalıdır. Eğer öğrenci dokunulmaktan rahatsız ise kendini güvende hissetmeyecek ve bu onun öğrenim ortamını etkileyecek- tir.
• Etik koda göre, öğretmen öğrencileri fiziksel veya cinsel olarak istismar ede- mez
• Toplumun öğretmenin profesyonel bir şekilde davranacağına ilişkin bir bek- lentisi mevcuttur. Etik kod, öğretmenlerin her eyleminin meslekle ilişkilendiri- leceğini hatırlatır.
3. Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve toplum için ne tür olumsuz so- nuçlar ortaya çıkabilir?
• Sonuçlar duruma göre değişebilir. Pek çok vakada, öğretmen meslekten men edilebilir ya da ceza alabilir.
4. Ne tür koruyucu tedbirler alınabilir?
• Müdür E.G ile tüm öğrenci ve çalışanlarla fiziksel teması kesmesi konusun- da uyarılmalıdır. Bu uyarı yazılı olabilir. Müdür E.G’nin tutum ve davranışlarını izlemeli eğer bunlar devam ederse müfettişlere bildirmelidir.
• E.G için öğrencilerin alanlarına saygı duyarak ve onlarla fiziksel temasta bulunmadan iletişim kuracağı alternatif yollar gösterilmelidir.
Vaka örneği 3
Öğretmenin toplum içindeki davranışları
G.H. yalnız yaşayan genç bir rehberlik öğretmeni bayandır. Çalıştığı okulda öğrencilerin kişisel ve okula dair sorunları ile yakından ilgilenmektedir. 12. Sınıf öğrencileri ile özellikle üniversite sınav kaygısını yenmeleri için grup çalışma- ları yürütmektedir. G.H’nin öğlen arasında da kız ve erkeklerden oluşan bir grupla yemek yediği sıkça görülmektedir. Cuma günü okuldan sonra G.H ve yakından ilgilendiği 5-6 kişilik öğrenci grubu kentin barlar sokağı olarak bilinen sokağında yer alan bir türkü bara giderek canlı müzik dinlemişlerdir. Eve sar- hoş olarak çok geç saatte gelen kız öğrencilerden birisinin velisi okul idaresine durumu bildirmiş ve rehberlik öğretmeni G.H hakkında şikayetçi olmuştur.
Tartışma soruları:
1. Bu vakada ne tür muhtemel sorunlar ortaya çıkabilir?
2. Bu durum Etik ihlaline dönüşebilir?
3. Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve toplum için ne tür olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir?
4. Ne tür koruyucu tedbirler alınabilir?
İpuçları:
Etik ilkeler;
Öğrencilere karşı sorumluluk
Öğrencilere karşı etik davranışlar:, toplumun gözünde güven duyulan biri ola- rak öğretmenler, her öğrencinin etkili bir yurttaş olma potansiyelini gerçekleştir- meleri sürecini ölçebilmelidirler. Öğretmenler her öğrenci ile saygılı, düşünceli ve adil bir yaklaşım içinde ilgilenecekler ve disiplin sorunlarına okul kurulu po- litikaları ve yasalara uygun çözümler arayacaklardır.
Topluma karşı sorumluluk;
Eğitimci, topluma karşı pozitif ve aktif rol sergiler, sorumluluklarını yerine ge- tirerek örnek olur
Etik ihlaller;
• Öğretmenler kasıtlı olarak öğrencilerin aleyhine davranışlarda bulunamazlar.
• Öğretmenler öğrencileri riske atacak herhangi bir davranışta bulunamazlar
Tartışma soruları:
1. Bu vakada ne tür muhtemel sorunlar ortaya çıkabilir?
• G.H halka açık bir barda içki içebilir mi?
• G.H kendisi ile birlikte bara gelen öğrencilerin içki içmesinden sorumlu mu- dur?
• Öğretmen ve öğrenciler arasındaki sınır okul dışında bir yetişkin ortamında bozulmuş olabilir.
• G.H iyi niyetli olsa bile toplum, veliler ve öğrenciler tarafından yanlış anlaşı- lacak bir pozisyona düşmüştür. Uygunsuz davranışla ilgili suçlama için ortam oluşmasına izin vermiştir.
2. Bu durum Etik ihlaline dönüşebilir?
• G.H eğitimcilerin toplum üzerindeki etkilerinin farkında olmalıdır.
• G.H öğrencilerini kasıtlı olarak yanlış tutum ve davranışlara yönlendiremez.
Öğrenciler içki içme yaşının altındadır ve G.H sorumlu bir yetişkin olarak onları bu konuda uyarmalıdır.
3. Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve toplum için ne tür olumsuz so- nuçlar ortaya çıkabilir?
• G.H’nin bar içindeki davranışları öğrenciler tarafından fotoğraflanarak sos- yal medyada paylaşılıp G.H’yi zor duruma düşürebilir.
• Öğrenciler evlerine dönerken çeşitli tehlikeler ile karşı karşıya kalabilir.
• G.H de içkili bir şekilde araba sürerken polis tarafından durdurulup ceza kesilebilir.
4. Ne tür koruyucu tedbirler alınabilir?
• G.H öğrencilerin geç saate kadar kalmalarına izin vermemeliydi, öğrencilerin evlerine güvenli biçimde dönmelerini sağlamak onun sorumluluğundaydı.
• G.H öğrencilerin içki içmelerine engel olmalıydı.
• G.H öğrencilerle okul dışı etkinliklerde bir araya gelme konusunda daha dikkatli olmalıydı.
Vaka örneği 4
Öğrenci Gizliliği
D.T 7 sınıf kimya öğretmenidir. Kapı komşusuna sınıfında bulunan zor bir öğrenciden söz etmektedir. Öğrencinin ismini de kullanarak ders notları ve sı- nıf içindeki haylaz tavırlarından bahsetmektedir. Bayan D.T, komşusunun öğ- renciyi şahsen tanımadığını bu nedenle de herhangi bir problem olmadığını düşünmektedir. D.T daha sonradan komşusunun öğrencisinin annesi ile aynı işyerinde çalıştığını öğrenir.
Tartışma soruları:
1. Bu olayla ilgili muhtemel sorunlar nelerdir?
2. Bu durum nasıl bir etik ihlali barındırır?
3. Bu olayla ilgili olarak öğretmen ve öğrenci için muhtemel olumsuzluklar nelerdir?
İpuçları
Etik ilke ve sorumluluk:
• Öğrenciye Ait Bilgileri Saklama
Eğitimci; öğrenciyle ilgili edindiği bilgilerin gizliliğine riayet eder, yasal zorun- luluklar ve acil durumlar dışında bu gizli bilgileri korur ve kimseyle paylaşmaz.
Öğrencinin özel hayatına ait bilgileri, ailesinin dışında kimseye açıklamaz.
Etik ihlal:
• Öğrenci gizliliğini ihlal etmek, kişisel ve ailevi sırları açıklamak
Tartışma soruları:
1. Bu vakada ne tür muhtemel sorunlar ortaya çıkabilir?
• D.T’nin öğrencisi ile ilgili bir bilgiyi okul dışında paylaşmış bulunması ve pay- laştığı kişinin bunu öğrencinin annesine iletmesi ihtimali olabilir. Bu durumda D.T zor durumda kalacak ve etik ihlalle suçlanabilir.
2. Bu durum Etik ihlaline dönüşebilir?
• D.T; öğretmenlerin, öğrencilere ait bilgileri ifşa etmemeleri ile ilgili etik ilkeyi ihlal etmiştir.
3. Bu olayla ilgili öğretmen, öğrenci ve toplum için ne tür olumsuz so- nuçlar ortaya çıkabilir?
• Öğrencinin sınıf içi başarısı ve durumunun dışarıda paylaşılması, onunla ilgili dedikoduların çıkmasına kendisiyle alay edilmesine veya küçük görülme- sine yol açabilir. Oysa öğretmenlerin öğrencilerin gelişimlerine katkıda bulun- maları ve başarısızlıklarını başarıya dönüştürmeleri için onlara yol gösterme- leri beklenir.
Vaka örneği 5
Hediye Almak
T.H mesleğe yeni başlayan genç bir bayan öğretmendir. Atandığı kasabada kimseyi tanımadığı için daha çok sınıfındaki velilerle görüşmektedir. Okul dı- şındaki vakitlerde de velilerle ev ziyaretlerine katılmaktadır. En çok da sınıf annesi olan Ş.K ile görüşmektedir. Sınıf içi etkinliklerde Ş.K kendisine destek olmakta öğrencilerin gösterilerini birlikte organize etmektedirler. Öğretmenler günü nedeniyle Ş.K, T.H’ nin kendisine daha önce gösterdiği ve çok beğendiği altın künyeyi almak üzere velilerden para toplar. Ekonomik durumu iyi olma- yan birkaç veli dışında itiraz eden olmaz. Ş.K ve öğrencileri temsilen kızı sınıf parasıyla alınan künyeyi öğretmenler gününde öğretmen T.H’ye verir. Duruma itiraz eden bir veli hediyeyi kabul ettiği için T.H’yi okul idaresine şikayet eder ve inceleme başlatılır.
Tartışma soruları:
1. Bu olayla ilgili muhtemel sorunlar nelerdir?
2. Bu durum nasıl bir etik ihlaline dönüşebilir?
3. Bu olayla ilgili olarak öğretmen ve öğrenci için muhtemel olumsuzluklar nelerdir?
4. Ne tür proaktif tedbirler alınabilir?
İpuçları:
Öğretmenin sorumlulukları;
• Yolsuzluk yapmamak: Maddi veya manevi bir çıkar karşılığında kamu yet- kilerinin yasa dışı kullanımı olarak tanımlanabilir.
• Profesyonel sorumluluk: Öğretmenler, her öğrencinin potansiyelinin geliş- tirmesini sağlayacak bir atmosferin yaratılması için çaba gösterecektirler. Öğ- retmenler, öğrencilerine, meslektaşlarına, ailelere ve topluma karşı davranışla- rında çalışma standartlarına ve etik ilkelere uygun davranacaklardır
Etik ihlaller;
• Veliler arasında ırk, dil, din, renk, cinsiyet, siyasi görüş, ve aile statüsüne dayalı ayrımcılık yapmaz.
• Öğretmenler Günü gibi özel gün ve haftalarda verilen, maddi değeri olmayan
