EĞİTİMCİ HEMŞİRELERİN UYGULAMALI EĞİTİM İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ*
P E R S P E C T IV E S O F N U R S E E D U C A T O R S IN C L IN IC A L T E A C H IN G
G ö n ü l Ö ZG Ü R A y ç a n KARAASLAN M ü n e v v e r K ILIÇ
Ege Üniversitesi Heınşiıel ı. Yüksekokulu. 35100 Borııova/i/.mir
A n a h ta r S özcükler: Eğitimci Hemşire. Uygulamak Eğitim Key W ords: N urse educators. Clinical teaching
’ A raştırm a, VI. Ulusal Hemşirelik Kongresi Hele (GATA Hemşirelik Y üksekokulu.
14-16 Mayıs 1998. Ankara) su n u lm u ştu r.
Ege Ü niversitesi Ilem şirelik Y üksek O k u lu D ergisi ¡0 Ti: :çt- t.|. ¡ 0 '; '
ÖZET
A ra ş tırm a n ın a m a c ı. I ic m şirelik Y ü k se k o k u lla rın d a görev y a p a n ö ğ re tim e le m a n la r ın ın u y g u la m a lı e ğ itim i o lu m lu y a o lu m s u z y ö n d e e tk ile y e b ile c e k b ire y s e l n ite lik le ri, u y g u la m a p r o g ra m ın ın y ü r ü tü ld ü ğ ü ve yapıldığı k u n u n la r ın o rg a n iz a s
yo n ve işleyişleri ile ilgili d e ğ e rle n d irm e le rin i s a p ta m a k tır .
T anım layıcı tü rd ek i bu a ra ş tırm a n ın evrenini. T ürkiye'de L isan s eğitim i veren vecit Y ü k sek o k u ld ak i öğretim elem an ları (N:206) o lu ştıırm a k ta d ıı Ö rn e k letti seçim in e gidilm em iştir. Katılım o ran ı % 6 1 .0 ’d ır (N:125).
Ö ğretim ele m a n la rın ın % 96.80'i, u ygulam alı eğitim i olum lu y ö n d e e tk ile yebilecek bireysel niteliğin, eğitim cilerin yeterli bilgi, beceri ve deneyin- sahibi o lm alarını. % 8 5 .6 0 ı o lu m su z bireysel nitelik o larak , u y g u lam a y a p m a y a k arşı o iu m sıız tu lu m ve m otivasyon eksikliği o ld u ğ u n u b elirtm işlerd ir.
Ö ğretim elem anlarının % 96.0'ı uygulam anın yeterli sayıda öğretim elem an ı ile y a p ılm a sın ın eğitim i o lu m lu y ö n d e etkileyen tem el etm en o k lu ğ u n u b e lirtir
k en . ' 6 8 8 .01 ise o lu m su z etm e n o la ra k y in e öğretim elem anı sa y ısın ın y e te rs iz liğini g ö sterm iştir.
SUMMARY
The p u rp o se o f this s tu d y w a s to identify organizational a n d personal fa c to r s th a t m a y fa c ilita te or inhibile n u rse educators in practice.
5
List o f n a m e s o f n u rse educators w ere o b tained through se v e n university schools o f nursing w ith g ra d u a te program s in Turkey. O f th e 20(5 quetionnciires d istrib u ted . 125 w ere returned b y the n u rse educators.
T he fa cilita tin g a n d inhibiting fa c to rs o f the clinical teaching identified b y th e m o st o f n u rse educators w ere a s fa llo w s:
* Personal facilita tin g fa c to r w a s com petence k n o w le d g e /e x p e rtise (:96.80K ,).
* Personal inhibiting fa c to r w a s lack o f drive a n d n egative a ttitu d e (85.GOX,).
* O rganizational fa cilita tin g a n d inhibiting fa c to rs (in n ursing schools) w e n ■ opposite each other a n d identified a s sufficient (96.00% )/insufficient ( 8 8 .0 0 ' n u m b er o f n u rse educators.
* O rganizational facilita tin g fa c to r (in practical setting) w a s tea m w ork (87.20. a).
* O rganizational inhibiting fa c to r (in practical setting) w a s insufficient p h ysica l conditions su ch a s m eeting a n d d ressin g room s (84.0OX>).
GİRİŞ
H em şirelik eğitim i, k u ra m sa l ve uygulam alı öğretim -öğrenim y a ş a n tıların ı içe ren b ir eğitim sü re c id ir. Bu eğitim sü re c in d e , öğrenciye m e s leği için gerekli k u ra m s a l bilgiler verilirken, öğ ren cinin b u bilgileri u y g u lam a a la n la r ın d a d a v ra n ış a d ö n ü ş tü re b ilm e s in e çalışılır. U ygulam a a la n la rı, ken d i n o rm ları, değerleri ve g ru p a n la y ışla rı olan o rta m la r ol
m aları nedeni ile öğrencilerin m esleki sosyalizasyon süreçlerini yaşadıkları y e rle rd ir. Ö ğ ren ciler b u s ü re ç içinde, b ir ekip üyesi o lara k çalışabilm e, iletişim , problem çözme, k a ra r verm e, zam anı iyi k u llanm a ve islerini p la n lam a gibi becerileri de kazanm aya çakşırlar. Boylece öğrenciler, h a sta g ru p la rın a h e m şire lik ilkelerini uygulayabilir, hem şirelik u y g u la m a la rın d a y eterlilik k a z a n a b ilir ve h em şirelik rolüyle b ü tü n le ş e b ilirle r (Reilly ve O c rıııan n 1985. Q u in n 1988. Velioglu ve Pektekin 1988, D eY ou n g 1990).
U ygulam alı eğitim , öğrenci h e m şire ler için olduğu k a d a r, u y g u la m ala rı y ü r ü te n eğitim ci h e m şire le r için de önem lidir. Uycr (1992), o kul ve k linik k a d ro için d e kilit n o k ta s ın d a b u lu n a n eğitim ci h e m şire n in , o k ııl-k lin ik -ö ğ ren ci b a z ın d a , k u ra m s a l bilgi ile u y g u lam a a ra s ı bağı k u r m a s ü r d ü r m e gibi işlerle y ü k ü m lü o ld u ğ u n u ve öğrencilerine etkili eği
tim y a p a b ilm e k için bu y ü k ü m lü lü ğ ü s ü rd ü r m e k z o ru n d a o ld u ğ u n u b e lirtm e k te d ir. Eğitim ci h e m şire lerin bu görevleri y a n ışın ı, m esleki ve a k a d em ik gelişm eleri için yerin e getirm ek z o ru n d a o ld uk ları görevleri de
34
v a rd ır. S özü edilen b u görevler yerin e g etirilirk en, eğitim ci h e m ş ire le r
d e n b irbirlcriy lc b ağ lan tılı b ird e n fazla role ve b u rolleri ü stle n e b ilm e b e c erile rin e s a h ip o lm ası bek len ir. C h o u d h ry (1992) eğitim ci h e m ş ire lerin ro llerini incelediği a ra ş tırm a s ın d a , b u rollerin, eğitim , u y g u lam a , a ra ş tır m a , hizm et, bireysel ve m esleki gelişim i sa ğ la m a rolleri o ld u ğ u n u s a p ta m ış tır. H em şirelik o k u lla rın ın , eğitim ci h e m şire lerin b u rol ve s o ru m lu lu k la rı y erin e getirebilm eleri için organize olm aları g e re k m ek te d ir.
Eğitimci h em şirelerin b irden fazla rolü üstleneb ilm e becerileri y a n ı
şın ı, u y g u lam alı eğitim in a m a c ın a u la şa b ilm esin d e , u y g u lam a a la n ın ın d a eğitim y a p m a y a u y g u n olm ası g e re k m ek te d ir. U ygulam a a la n la r ın d a k i h a s ta ve elem an sayısı, ekip ç a lışm ası, ekip üyeleri a ra s ın d a k i iliş
kiler, ek ip ü y elerin in hem şireliğe ve h em şirelik eğitim ine y a k la şım ı, h iz m et içi eğitim , a ra ç -g ere ç ve m alzem en in niteliği, niceliği ve fizik y a p ın ın niteliği u y g u lam a lı eğitim i etkileyen önem li e tm e n le rd ir (Reilly ve Ocr- ıııa n n 1985. Pek tek in 1986, Q u in n 1988, D eY o u n g 1990, Uycr 1992).
U ygulam alı eğitim de eğitim ci h em şireleri etk ileyen diğer önem li e tm e n le r de. u y g u lam a y a p ıla n k u ru m la rın y ö neticileri ile h e m şire lik o k u lla rın ın y ö n eticilerin in ve ç a lışa n h e m şire le r ile eğitim ci h e m şire le rin işbirliği içinde olm alarıdır. K u ru m lar a ra sı işbirliğinin sa ğ la n m ası, ö ğ re n ciye verilen eğitim in niteliğinin y a n ısıra , h a s ta b a k ın ı ve to p lu m sağlığı h iz m e tle rin in niteliğini de a rttır a c a k tır (Pektekin 1986, B a u s c h e rt 1986, D e Y o u n g 1990, Uyer 1990, Rein 1993).
U ygulam alı eğitim de sözü edilen b u g erekliliklerin y e rin e g e tirilm e sin d e b ir tak ın ı o lu m s u z lu k la rın y a ş a n m a s ı ve g ö zlen m esin d en h a re k e t ed ilerek , b u n la rı s a p ta m a k üzere, ülkem izde ve diğ er ü lk elerle a r a ş t ır m a la r y a p ılm ıştır (Pektekin 1986, Velioğlu ve P ektekin 1988, C h o u d h ry
1992, N ugent 1993. Baillie 1994, C ahili 1997).
Bu a ra ş tır m a T ürkiy e'de y a p ıla n diğer a r a ş tır m a la r ile b en zerlik gösterm ek le birlikte, diğerlerinden farkı, ülkem izdeki H em şirelik Y ü k sek o k u lla rın d a görev y a p a n eğitim ci h em şireleri k a p s a m a s ı ve a m a ç ta b e lir
tilen k o n u la rd a g ö rü ş birliği olu p olm adığını o rta y a koym aya ç a lış m a sıdır.
AMAÇ
Bu a ra ş tır m a n ın am acı. H em şirelik Y ü k se k o k u lla rın d a ç a lış a n eğitim ci h e m şire lerin , uygulam alı eğitim i olu m lu y a d a o lu m s u z yö n d e et bileyebilecek bireysel nitelikleri. H em şirelik Y ü k se k o k u lla rın ın ve u y g u la m a y a p ıla n k u ru m la rın organ izasy o n ları ile ilgili g ö rü şle rin i s a p ta m ak tır.
G E R E Ç VE YÖNTEM
fa n u u la y ıc ı özellikteki bu a ra ş tırm a n ın evrenini. 1 9 95-19 96 a k a dem ik d e rs yılında T ü rk iy e'de L isans dü zeyin de eğilim v eıeıı yedi y ü k s e k o k u ld a görev y a p a n öğretim e lem an ları \':20G) o lu ş tu rm a k ta d ır.
Ö rııek -lem se çim in e gidilm em iş o lup evreni o lu ş tu r u r tü m bireyler ö rn e k le m e a lın m ışın . Katılım o ran ı Hi O’dır (.\; ı25).
A ra ştırın a k a p s a m ın a a lın a n H em şirelik Y ü k se k o k u lla rın d a farklı s ta tü le r d e görev y a p a n eğitim ci hem şireler, öğretim ele m an ı o la ra k isim len d irilm e k ted ir. Bu ned en le, a ra ş tır m a d a d a b u k a v ra m k u l la n m a s ı n .
A ra ştırın a verileri, a ra ş tırm a c ıla r ta ra fın d a n geliştirilen, öğretim e le m a n la rı ile ilğili kişise! bilgileri ve m esleki özellikleri belirlem eyi a m a ç la y a n s o ru la r ile öğretim e le m a n 'a rın ın u y gulam alı eğitim in am acı ve u y g u lam alı eğitim i olu m lu ve o lu m su/, yön d e etkileyebileceği d ü ş ü n ü len (bireysel, okul, k u ru m ) etm enleri içeren toplam 112 so ru d a n o lu ş m a k la d ır. A nk et fo rm ların ın u y g u lan ab ilm esi için, okul y ö n eticilerin d en yazılı izin a lın d ık ta n s o n ra , a n k e t form ları p o sta yolu ile okul y ö n e ti
cilerin e gönderilm iş ve öğretim e lem an ların a u la ştırıla ra k form ların yanıl a n m a s ı s a ğ la n m ışıır. V eriler, sayısal d eğ erler ve y ü zde dağ ılım lar k u l
la n ıla ra k lite r a tü r ailgisi ışığında değerlen dirilm iştir.
BULGULAR VE TARTIŞMA
A ra ştırm a y a k a tıla n öğretini e le m a n la rın ın kişisel ve m esleki özel likieri incelen d iğ in d e, öğretim e le m an la rın ın % 41 .6 0'nııı (5 2 /1 2 5 ) 2 0 -2 9
-aş (.Y -33.G I+ 7.14, % 5 7 .6 0 'ıım (7 2 /1 2 5 ) evli, % 6 2 .4 0 'ııın (7 S /1 2 5 ) gelir
• g id erlerin in dengeli o lduğu sa p ta n m ış tır.
Ö ğretim elem an ların ın % 31.2 0'si (3 9 /125) i 1.0. H em şirelik Y üksek- ok; i' % 2G.40'ı (3 3 /1 2 5 ) !.T Fit-rence N ightingale H em şirelik v ü k sc k - okıılıı j2,. ,2 0 ’si (2 9 /1 2 5 ) F.İJ. H em şirelik Y ü k sek o kulu m e z u n u d u r.
Ö ğretim e ie n ıa n la rın ın %20,.30'i (2 6 /1 2 5 ) m ezu n iy etten s o n ra b ir eğitim k u r u n tu n d a eğitim ci o la ra k (X=1.09±3.27), %73.G0'ı f9 2 /1 2 5 ) b ir sağlık k u r u m u n d a h e m şire o lara k (X= 2.30+ 2.37) çalışm ışlard ır.
Öğretim elem anların ın % 24.80'nin (31/125) H.Ü. Hem şirelik Y üksek
okulum da. % 20.80'nin (26/125) H.Ü. Hemşirelik Y ü k seko ku lun da. % 15.20' si (1 9 /1 2 5 ) İ.Ü. F lo ıence N ightingale H em şirelik Y ü k sek ok ulu n d a çalış m a k ta d ır. Ö ğretim e le m an la rı için ç a lışm a s ü re s i o rta la m a sı 7.9 6 ± 6 .5 8 yıldır. Ö ğretim e le m a n la rın ın % 61.00'ı (7 7 /1 2 5 ) A ra ştırm a Görevlisi.
% 3 0.4 0'ı (3 8 /1 2 5 ) Ö ğretim üyesi olup, b ir a k a d e m ik vıl içinde lis a n s e ğ itim in d e verdikleri teorik d e rs sa ati o rta la m a sı 3 7 .6 0 ± 5 3 .8 6 . y a p ıla n u y g u la m a s a a ti o rta la m a sı ise, 2 2 6 .3 0 ± 1 4 .9 0 ’dır. Ö ğretim e le m an la rın ın
•SC.öC/ııii! : 0 i 25 uygulam s.l. eğilim i te« b a s m a 3 ı'ıru itlik le r.. b ir ık a d e m ik yıl c im le u y g u lam a ya p a rd ık ta n öğrenci sayısı o rta la m a sın ın :se 6 6 .0 0 r5 3 .2 ıi olciuğ . a ..n . s r
ö ğ re tim e le m a n la rın a . uygulam alı eğitim y a p m a n ed en leri s o ru l
d u ğ u n d a , sıra sı ite teorik oiaı a : :.cm,möıı nai: bilgi ve becerileri m g a la m aya geçirine ('/'(,06.40i ııygul.aııa yapm a oecerisiııı a rttırm a (%84.80).
• ta s ta ile tein; > sa ğ la m a (% 8^.3ü __ o t e l ; , ! ne ...a s ım n clk n aşıım sa ğ la m a (% 70.40) ve ııygulm na al< ¡u n d a iegışinı m odeli olm a H669.60) se k im d e g ö rü ş b e lin m islerdir. Hu . ö ıaı-icı. t iğretim e le m a n la rın ın uygu ı im a vt eğitim rolleri etinde yer a la n önem li özellikler o la ra k d e ğ e rle n d irilm iştir iC lıoudlıry 1992. Cahili 1997). Baillie (1994). eğitim ci h e m ş ire lerin k lin ik u y g u lam a y a p m a ları ile ilgili d u y g u ların ı a ra ş tırd ığ ı ç a lış m a sın d a . eğil im cilerin klinik u y g u la m a la rd a n u zak k a lm a m a , teori ve u y g u lam a a ra s ın d a k ö p rü görevi görm e k lin ik becerileri s ü rd ü rm e , m e s le k ta ş la rla ilişkileri geliştirm e ve u y g u lam a d a bilgi ve becerilerini k u lla n m a fırsatı b u lm a şe k lin d e verdikleri y a n ıtla rla u y g u la m a d a n y a ra r sa ğ la d ık la rın ı s a p ta m ış tır.
Nııgent (1993). uy gu lam alı eğitim i z o rla ştıra n ve k o la y la ştıra n faktörleri a ra ş tırd ığ ı ç a lışm a d a , uygu lam alı eğitim i y a p m a neden i o lara k b e lirle n e n ille b e ş n e d e n in sırasıyla; g ü n cel bilgi ve becerileri k a z a n m a k , bireysel d o y u m sa ğ la m ak , m esleki acıd an güvenilir olm ak, öğrenci eği
tim ini geliştirm ek, b a s ta ile tem as sağlam ak olduğu ve bu b u lg uların a n ış tırm a m ız d a s a p la n a n n e d e n le r ile b ü y ü k b enzerlik g ö sterdiğ i g ö rü l
m ek tedir.
Ö ğretim e le m a n la rın ın uygulam alı eğilim i olu m lu y ön d e etkiley e
bilecek bireysel n ite lik ler ile ilgili g ö rü şle ri incelendiğinde; k a tılm a oranı en y ü k s e k o lan ille b e s özelliğin sırasıy la: yeterli bilgi, beceri ve den eyim sa h ib i olm a, k işiler a ra s ı ilişkiler k u ra b ilm e b ecerisin e s a h ip olm a, o rg an iz asy o n yeteneği ve b ecerisin e sa h ip olm a, u y g u lam a y a p m a isteğ in e s a h ip olm a ve kişisel değer, a m a ç ve gerek sin im lerin i belirlem ek o ld u ğ u s a p ta n m ış ıır (Tablo 1).
Ö ğretim e le m a n la rın ın o lu m su z bireysel nitelik ler ile ilgili g ö rü şle ri de sırasıy la: u y g u lam ay a k a rşı o lu m su z tu lu m ve m otivasyon eksikliği, kisisel gü v en eksikliği, uygulam alı eğitim e önem verm em e neden i tle m esleki bilgi ve b eceride eksiklik, b a s ta b ak ım ın ı sevm em e, s tre s e n e d e n o lan b ird e n fazla rolü ü stle n m e o la ra k s a p la n m ış tır (Tablo 1).
37
Tablo 1. Öğretim elemanlarının uygulamalı eğitimi olumlu ve olumsuz yönde etkileyebilecek bireysel nitelikler ile ilgili görüş lerinin dağılımı.
Olumlu Bireysel Nitelikler
Katılmı
yorum
S %*
Kısmen Katılıyorum
S %*
Tümüyle Katılıyonım
S %*
Olumsuz Bireysel Nitelikler Katılmı
yorum
S %*
Kısmen Katılıyorum
S %♦
Tümüyle Katılıyorum
S %*
Yeterli bilgi,beceri ve
deneyim sahibi olma 2 1.6 2 1.6 121 96.8
Uygulama yapmaya karşı olumsuz tutum ve motivasyon eksikliği
5 4.0 13 10.4 107 85 6
Kişiler arası ilişkiler kurabilme becerisine sahip olma
2 1.6 5 4.0 118 94.4 Kişisel güven eksikliği 6 4.8 16 12.8 103
82.4 Organizasyon yeteneği
ve becerisine sahip olma 2 1.6 11 8.8 112 89.6
Uygulamalı eğitime önem vermeme nedeni ile mesleki bilgi ve beceride eksiklik
12 9.6 24 19.2 89 71.2
Uygulama yapma
isteğine sahip olma 3 2.4 11 S.8 111 88.8
Hasta bakımını sevmeme
15 12.0 30 24.0 80
1 64.0 Kişisel değer, amaç ve
gereksinimlerini belirlemiş olmak
3 2.4 13 10.4 109 87.2
Strese neden olan birden
fazla rolü üstlenme 9 7.2 38 31.2 77 61.6
* Satır vtizdesidir
Ö ğretim e le m a n la rı ta ra fın d a n b elirtilen o lu m lu b irey sel n itelikler, o n la rın eğitim ve u y g u la m a rolü içindeki p sik o m o to r ve bilişsel n ite lik lere ö n e m v erd ik lerin i o rta y a koym aktır. Ö ğretim e le m a n la rın ın b ir eğitim ci h e m ş ire n in s a h ip olm ası gerektiğini d ü ş ü n d ü k le ri b u n itelikler, ö ğ retim e le m a n la rın ın u y g u la m a o rta m ın d a yeterli, y eten ek li ve g ü v e n ilir o lm a la rın ı sa ğ la y a c a k niteliklerdir, ö n e m li b u lu n a n b u n itelik lerin , eğitim ci hem şirelerin uygulam a y a p m a ların ın , bireysel ve m esleki doyum b u lm a la rın a k a tk ıd a b u lu n a c a ğ ı d ü ş ü n ü lm e k te d ir.
Ö ğretim e le m a n la rın ın o lu m su z bireysel özellikler o la ra k b e lirttik leri ve ç o ğ u n lu ğ u ta ra lın d a n p ay laşılan g ö rü şle r, m esleki (okul, h a s ta n e ) y a ş a n tıla rın d a dcn ey im ledikleri o lu m s u z lu k la r s o n u c u o lu şa b ile n b ire y sel n ite lik lerd ir. D u y gusal y ö n ü o lan b u o lu m su z n ite lik lerin olu m lu h a le d ö n ü ş tü r ü lm e s i d u r u m u n d a , d a h a önce b elirtilen o lu m lu n itelik leri ta m a m la y ıc ı ve u y g u la m a n ın etkililiğinde vazgeçilm ez özellikler olacağı d ü ş ü n ü lm e k te d ir. N ugent (1993). yaptığı a ra ş tırm a d a uyg ulam alı eğitim i z o rla ş tıra n b ireysel fa k tö rle r a ra s ın d a , bilgi ve beceri k o n u la rın d a gü v en eksikliğ i k a d a r, s tre s e n e d e n o lan b ird e n fazla rol ü s tle n m e n in u y g u la m a y ap m ay ı engellediğini ve b u n u n o rg an izasy onel e tm e n le r ile ilişkili olabileceğ ini v u rg u la m ıştır.
Ö ğretim e le m a n la rı uy g u lam alı eğitim de y ü k s e k o k u lla rın o rg a n i
z a sy o n la rı ile ilgili o lu m lu e tm e n le r k a p s a m ın d a sırasıy la; u y g u la m a n ın y e te rli sa y ıd a öğretim elem an ı ile y a p ılm a sın ın s a ğ la n m a s ı, y ö n e tim in u y g u lam a lı eğitim in ö n e m in e in a n m a sı, o k u l y ö n e tim in in k u r a m la r la işbirliği y a p m a s ı, iş y ü k ü n ü n u y g u lam a y a fırsat v erecek şek ild e p la n la n m a s ı, y ö n e tim in öğretim elem an larıy la u y g u lam a k o n u s u n d a d ü z e n li g ö rü ş a lışv e rişin d e b u lu n m a s ı, o ld u ğ u n u b e lirtm işle rd ir (Tablo 2).
Ö ğretim elem anları, o lu m su z etm en ler k a p s a m ın d a d a ilk b e ş s ır a da: u y g u la m a n ın yeterli sa y ıd a öğretim elem anıy la y a p ılm a m a sı, ö ğ retim ü y e le rin in u y g u la m a y a ç ık m a m a ları, o kul y ö n e tim in in sa ğ lık k u r u m la n ile işbirliği y a p m a m a s ı, u y g u la m a y a p a n öğretim e le m a n ın ın y e te rin c e ta k d ir ed ilm em esi, ok u l y ö n e tim in in u y g u lam alı eğitim e g e re k e n önem i v e rm e m e si ve d e ste k le m e m e si e tm e n le rin e y e r v e rm işle rd ir (Tablo 2).
Hem şirelik Y üksekokullarının organizasyonu ile ilgili olum lu ve olu m s u z e tm e n le rin , lite ra tü rd e ü z e rin d e ö nem le d u r u la n e tm e n le r o ld u ğ u g ö rü lm e k te d ir (P ektekin 1986. Uyer 1990, N u gen t 1993). O lu m lu ve o lu m s u z e tm e n le rin ilk s ıra s ın d a öğretim elem an ı sa y ısın ın azlığı ve ç o k lu ğ u y e r a lm a k ta d ır. Ö ğretim ele m an la rın ın , en önem li e tm e n in bu o ld u ğ u k o n u s u n d a , g ö rü ş birliği içinde o ld u ğu g ö rü lm e k te d ir. P e k tek in (1986), ö ğ ren ci sa y ısın ın fazla, ö ğ retm en sa y ısın ın az o ld u ğ u d u r u m la r d a . h a s ta m erkezli b a k ım ın y e te rin c e öğret ilem eyeceğini b e lirtm iştir.
39
Tablo 2. Öğretim elemanlarının uygulamalı eğitimi olumlu ve etmenler konusundaki görüşlerinin dağılımı
Olumlu Organizasyonel Katılım- Kısmen Tümüyle
Etmenler yorum Katılıyorum Kanlıyorum
s %* S %* S %*
Yeterli sayıda öğretim
elemanı) la yapılması 3 2.4 2 1.6 120 96.0
Yönetimin uygulamalı eğitim önemine inanması
4 3.2 6 4.8 „ 5 92.0
Okul yöneliminin kurumlarla işbirliği yapması
6 4.8 7.2 110 88.0
İş yükünün uygulamaya 1 fırsat \ ereeek şekilde
planlanması
6 4.8 13 10.4 106 84.8
Yönetimin öğretim elemanları ile uygulama konusunda düzenli görüş alışverişi yapması
4 3.2 16 12.8 105 84.0
_____
Satır viizdesi
olumsuz yönde etkileyen Yüksekokulların organizasyonu îi< ili.
Olumsuz Organizasyonel Kanlını Kısmen ı Tümüyle
Etmenler yorum Katılıyorum Katılıvorum
1
s 0 »/O S V«» pı s %*
Yeterli sayıda öğretim
elemanlarıyla yapılmaması t, 4 7 ! 5 6 ! 110 8S.0 Öğretim üyelerinin
uygulamaya çıkmamaları 13 10.4 29 1 i m 1
t S.3 1
66.4 Okul yönetiminin sağlık
kurumlarıyla işbirliği yapmaması
20 16.0 27 21.6
| ! 78
t
62.4 Uygulama yapan öğretim
elemanlarının yeterince taktir edilmemesi
19
152 '
12t> 1 1
1 73 1
5S •!
Okul yönetiminin
uygulamalı eğitime gereken 30 24.0 24 1 19 " ! - ı -6 S önemi vermemesi ve
desteklememesi
Ö ğretim e le m an la rın ın organizasyonel etm en lerle belirttikleri g ö rü ş ler, o k u l y ö n e tim le rin in , u y g u lam alı eğitim in p la n la n m a s ı ve y ü r ü tü l m esi ile ilgili d e ste k leri ü z e rin d e o d a k la ş m a k ta d ır. Bu g ö rü şle rin , ö ğ re
tim e le m a n la rın ın b ireysel n itelik lerd e v u rg u la d ık la rı g ö rü şle r ile ilişkili o ld u ğ u ve b irb irle rin i tam am lad ığ ı d ü ş ü n ü lm e k te d ir.
Ö ğretim e le m a n la rın ın , uy g u lam alı eğitim de sağ lık k u r a m la r ın ın o rg a n iz a sy o n u ile ilgili o lu m lu e tm e n le r k o n u s u n d a k i g ö rü şle ri sırasıy la:
ek ip ç a lışm a sın ın olm ası, h em şirelerin uygulam alı eğitim in eğitim am açlı o ld u ğ u n u n b ilin cin d e o lm ası, öğretim e le m an la rı ve öğ ren cilerin k linik işley işte y e r a lm a la rı, yeterli a ra ç gereç ve m alz em e n in olm ası, giyinm e, to p la n tı ve ç a lışm a o d a s ın ın b u lu n m a s ıd ır (Tablo 3).
O lu m su z e tm e n le r k o n u s u n d a k i g ö rü şle ri de sıra s ı ile: giyinm e, to p la n tı, ç a lışm a o d a s ın ın o lm am ası, a ra ç -g ere ç ve m alzem e yetersizliği, fizik çevre ve k o ş u lla rın u y g u n o lm am ası, h ek im ve d iğ er sağ lık p e rs o n e lin in u y g u lam a lı eğitim in, eğitim am açlı o ld u ğ u n u gözardı etm eleri, h ek im , h e m ş ire ve diğer sağlık perso neli ile iletişim s o ru n la rın ın o lm a sı
d ır (Tablo 3).
Ö ğretim e lem an ların ın , sağlık k u ru lu la rın d a u y g u lam a yapm ayı k o la y la ş tıra n ve z o rla ş tıra n e tm e n le r o lara k b e lirttik le ri g ö rü şle ri, b u k o n u ile ilgili lite ra tü rd e de v u rg u la n m a k ta d ır. Velioğlu ve P ck tek in (1988). u y g u la m a a la n la rın ın h e m şire lik eğitim i için y e te rsiz o ld u ğ u n u y a d a bazı s o ru n la rla k arşılaşıld ığ ın ı ve b u s o ru n la rın d a öğretim - öğreııim sü re c in i a k s a ttığ ın ı ifade e tm e k te d irle r.
P ek tek in (1986). b e n z er k o n u d a yaptığı a ra ş tırm a d a , sağ lık k u r u lu la rın d a m alzem e eksikliği o lm a sın ın , ö ğ ren ciler ile b irey sel ya d a k ü m e k o n fe ra n s la rı y a p a c a k , h e m şire lik b akım ı ile ilgili bilgilerini ta r tış a c a k b ir o rta m ın o lm a m a sın ın , tedavi hizm etlerin d ek i a k s a k lık la rın ve b o z u k k işiler a ra s ı ilişk ilerin, ö ğ retm en lerin eğitsel a m a ç la ra u la ş m a s ın ı o lu m s u z y ö n d e etkileyeceğini v u rg u la m a k ta d ır.
SONUÇ VEÖNERİLER
Bu a ra ş tır ın a s o n u c u n d a ;
* Ö ğretim e le m a n la rın ın u y g u lam alı eğitim y a p m a n e d e n le rin d e b e lirtile n g ö rü şle rin , u y g u la m a ve eğitim rolleri içind e y e r aldığı: u y g u la m a y a p m a n e d e n le ri a ra s ın d a , k u ra m s a l bilgiyi u y g u la m a y a g e ç irm e n in u y g u la m a y a p m a b e c erisin i a r ttır m a ve s ü rd ü rm e n in , m e s le k ta ş la r ile iletişim ve etk ile şim in ön celikle vu rg u lan d ığ ı.
41
Tablo 3. Öğretim elemanlarının uygulamalı eğitimi olumlu ve olumsuz yönde etkileyen sağlık kurumlanılın organizasyonu ile il
gili etmenler konusundaki görüşlerinin dağılımı.
Olumlu Etmenler
Katılmı
yorum
S %*
Kısmen Katılıyorum
S %*
Tümüyle Katılıyorum
S %*
Olumsuz Etmenler
Katılmı
yorum
S %*
Kısmen Katılıyorum
S %*
Tümüyle Katılıyorum
S %*
Ekip çalışmasının
olması 8 6.4 8 6.4 109 87.2
Giyinme, toplantı ve çalışma
odasının olmaması 4 3.2 16 12.8 105 84.0
Hemşirelerin uygulamalı eğitim amaçlı
olduğunun bilincinde olmaları
8 6.4 10 8.0 107 85.6
Araç, gereç ve malzeme
yetersizliği 4 3.2 17 13.6 104 83.2
Öğretim elemanları ve öğrencilerin klinik işleyişte yer almaları
8 6.4 10 8.0 107 85.6
Fizik çevre ve koşulların
uygun olmaması 3 2.4 20 16.0 102 81.6
Yeterli araç, gereç ve malzemenin olması
7 5.6 12 9.6 106 84.8
Hekim ve diğer sağlık personelinin, uygulamanın bir amacı olduğunu göz ardı etmeleri
6 4.8 17 13.6 102 81.6
Giyinme, toplantı ve
çalışma odasının olması 9 7.2 10 8.0 106 84.8
Hekim, hemşire ve diğer sağlık personeli ile iletişim sorunlarının olması
5 4.0 28 22.4 92 73.6
* Ö ğretim e le m an la rı için u y g ulam alı eğitim i k o la y la ştıra n b ireysel n ite lik lerin , d a h a çok b ilişsel ve p sikom o tor, z o rla ş tıra n b irey sel n ite lik lerin ise d a h a ço k d u y g u sa l özellikler taşıdığı,
* O rg an izasy o n ile ilgili e tm e n le rd e b elirtilen g ö rü şle rin H em şirelik Y ü k se k o k u lla rın d a , o kul y ö n etim lerin in u y g u lam alı eğitim in p la n la n m ası y ü rü tü lm e s i ile ilgili d e ste k leri ü z e rin d e o d ak laştığ ı, sağ lık k u m u l la rın d a ise k u ru lu la rd a k i fizik yapı ile sağlık h izm e tle rin in s u n u lu ş u ü z e rin d e d u r u ld u ğ u ,
* Ö ğretim e le m a n la rın ın ç o ğ u n lu ğ u n u n , u y g u lam a lı eğitim i k o lay la ş tır a n ve z o rla ş tıra n e tm e n le r k o n u s u n d a g ö rü ş birliği içinde o ld u ğ u s o n u c u n a varılm ıştır.
Ö n eriler :
Ö ğretim e le m a n la rın ın , y u k a rıd a belirttik leri g ö rü şle ri d o ğ ru ltu s u n d a :
* U ygulam alı b ir m eslek o lan h em şirelik eğitim ind e, k u ra m s a l eğitim e ö n em verildiği ölçüde, uy g u lam alı eğitim e de ö n e m v erilm elidir
* Uygulam alı eğitim in isten en am a ç la ra u laşm a sın d a , okul yönetim i- lıa s ta n e y ö n etim i, o k u l-u y g u la ıııa alan ı, te o ri-p ra tik a r a s ın d a b a ğ k u r u la ra k . işbirliği s a ğ la n m a lı ve sü rd ü rü lm e lid ir.
* H em şirelik Y ü k sek o k u lları, kend i o rg an iz asy o n la rın ı, öğretim e le m a n la rın ın o lu m lu bireysel özelliklerini g erçek leştirecek , o lu m s u z özelliklere ise çözü m g etirecek şek ilde d ü ze n le n m e li ve u y g u lam alı eğitim e g e re k e n ö nem i verm elidir.
* U ygulam alı eğitim in d a h a etkili o labilm esi k o n u s u n d a b ir ön- ç a lış m a niteliği ta ş ıy a n b u a ra ş tır m a so n u ç la rı, d a h a ileri a r a ş tır m a la r ile incelcn m elid ir.
KAYNAKLAR
1. Baillie L. (1994) N urse teachers' feelings ab o u t participating in clinical practice: An exploratory study. J o u rn a l of Advanced N ursing. 20. 150-159.
2. B au sch ert B. (198G) Klinischer U nterricht, Zur situation an d cu tsch c n Krannkenpfle- geschulen. D eutsche Krankenpilegezeitschrift. 39:5. 332-338.
3. Cahill HA (1997) W hat should n u rse teachers be doing? A prelim inary study. Jo u rn a l of Advanced Nursing. 26. 146-153.
4. C houdhry UK (1992) New Nurse Faculty: Core com petencies for role development.
Jo u rn a l of N ursing Education. 31:6. 265-272.
5. De Young S (1990) Teaching Nursing. C anada. A Division of The B en jainine/
C um m ings Publishing Company. 195-219.
43
6. N ugent EK. (1993). Facilitators an d inhibitors of practice: A Faculty perspective.
J o u rn a l of N ursing Education. 32:7. 293-300.
7. Pektekin Ç. (1986). Hemşire öğretm enlerin özelliklerinin ve diğer faktörlerin öğrenci hem şirelerin öğrenimi üzerinde etkilerinin araştırılm ası. 1. Ulusal Hemşirelik Eğilimi Sem pozyum u Kitabı. İstanbul: Hilal M atbaacılık A.Ş.. 130-138.
8. Pektekin Ç. (1990). Hemşirelik öğrctim-ögrcnim süreci. Hemşirelik Bülteni. 4:17. 43- 45.
9. Pektekin Ç. (1986). Hemşirelikte uygulam alı eğitim. I. Ulusal Hemşirelik Eğitimi S em pozyum u Kitabı. İstanbul: Hilal M atbaacılık A.Ş.. 37-42.
10. Q uinn MF. (1988). The Principles and practice of nu rsin g education. London. Croom Helm Ltd. 395-412.
! 1. Reilly DE. O erm ann MM. (1985). The clinical field: Us u se in nu rsin g education. USA Appleton-C entury-Crofts, 1 -94.
12. Rein T. (1993). Die Pcrsektiven der lelirerausbildung in dcr krankenpflege. D eutsche K rankenplegezeitschrilt. 46:3. 190-192.
13. Uyer G. (1990). G ünüm üz gereksinim lerine uygun hem şirelerin yetiştirilm esinde eğitimcilere d ü şe n sorum luluklar. II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Bildiri Kitabı. İzmir.
267-271.
14. Uyer G. (1992). Hemşirelikte Klinik Öğretim. Hatiboglu Yayınları. A nkara.
15. Velioglu P., Pektekin Ç. (1988). Hemşire öğretini elem anları ve hem şire öğrencilerin uygulam alı eğitimi algılamaları. II. Ulusal Hemşirelik Eğilimi Sem pozyum u Kitabı.
İstanbul: Hilal M atbaacılık A.Ş.. 108-1 17.
44
