EĞİTİM VE ETİK
Bir Hikaye
Bir küçük oğlan bir gün okula başlamış. Pek mi pek akıllıymış. Okul da pek büyükmüş. Ama akıllı çocuk sınıfına dışarıdan kestirme bir yol bulmuş. Buna çok sevinmiş. Artık okul ona kocaman görünmüyormuş. Bir zaman sonra sabah, öğretmen demiş ki: «Bugün resim yapacağız» «Ne güzel» demiş çocuk.
Resim yapmasını çok severmiş. Her türlüsünü de yaparmış: Aslanlar, kaplanlar, tavuklar, inekler, trenler, gemiler. Mum boyalarını çıkarmış ve çizmeye başlamış.
Ama öğretmen durun demiş. Henüz başlamayın. Ve herkes hazır olana kadar beklemiş. «Şimdi» demiş öğretmen, «çiçek çizmesini öğreneceğiz.» «İyi» demiş çocuk. Çiçek çizmeyi çok severmiş.
Bir Hikaye
Ve pek güzellerini yapmaya başlamış. Pembe, mavi, portakal mum boyalarıyla.
Ama öğretmen «durun» demiş. «Size nasıl yapılacağını göstereceğim». Yeşil saplı kırmızı bir çiçek çizmiş. «İşte» demiş öğretmen «şimdi başlayabilirsiniz». Küçük çocuk bir öğretmenin resmine bakmış bir de kendininkine. Kendininkini daha çok sevmiş. Ama bunu söyleyememiş. Kağıdını çevirip öğretmeninki gibi yeşil saplı kırmızı bir çiçek çizmiş. Bir başka gün, küçük çocuk tıpkı öğretmenin gösterdiği çamurdan çanak yapmış. Artık her şeyi öğretmen gibi yapıyor kendiliğinden bir şey yapamıyormuş.
Bir Hikaye
Ama birden bire taşınıvermişler başka bir eve başka bir şehirde. Ve çocuk gitmiş başka bir okula. Bu okul daha büyükmüş öbüründen. Kestirme yolu da yokmuş dışarıdan. Büyük basamakları çıkmak ve uzun koridorlardan geçmek gerekmiş sınıfa kadar. Ve daha ilk gün demiş ki öğretmen: «Şimdi resim yapacağız».
«Güzel» demiş çocuk. Ve beklemiş öğretmenin ne yapacağını söylemesini.
Ancak öğretmen, bir şey söylemeden başlamış dolaşmaya. Küçük çocuğa gelince durmuş. Sormuş: «Resim yapmak istemiyor musun?»
Bir Hikaye
«İstiyorum» demiş çocuk, Ne yapacağız? «Ne istersen», demiş öğretmen.
«İstediğim renk mi?» diye sormuş çocuk. «İstediğin renk» demiş öğretmen.
«Herkes aynı resmi yaparsa ve aynı renkleri kullanırsa, kimin neyi yağtığını ve neyin ne olduğunu nasıl anlarım ben?» «Bilmem» demiş çocuk. Ve başlamış çizmeye Yeşil saplı kırmızı çiçeği.
Helen Bukley’den çeviren Jale Onur (İnayet Aydın, 2018)
Eğitim ve Etik
Eğitim ve etik kavramları birlikte düşünüldüğünde bireyin hangi davranışlarının oluşturulmasında davranış belirleyicisi kim olacaktır?
Birey hangi değerlerle sosyalleşecektir?
Hangi değerler iyidir?
Hangi değerler çocuğa öğretilmelidir?
Değerlerin aktarıcısı kim olacaktır?
Hangi etik değerler bireye kazandırılacaktır?
EĞİTİMDE ETİĞİN ÖNEMİ
•
Eğitimde etiğin öncelikle ele alınmasının en önemli sebebi eğitimin kendisinin, bireylerde davranış değişikliği yaratmak gibi iddialı bir girişim olarak ortaya çıkmasıdır.•
Eğitim insanı doğumdan ölüme etkileyen ve şekle sokmaya çalışan bir süreçtir. Etik ise insanın ne yapmalıyım? Nasıl yaşamalıyım? sorularına vermeye çalıştığı yanıttır. Eğitim ve etik arasında bu anlamda zorunlu bir ilişki vardır ve Sokrates bunu «kendini tanı» sözü ile ifade etmektedir. Bu şekliyle eğitim, yaşam boyunca süren «etik bir kendini tanıma sürecidir».Eğitim ve Etik İlişkisi
Eğitim sistemleri, okullar ve öğretmenler öğretim etkinliklerinin tüm süreçlerinde etik kurallara göre düzenlemek zorunludur. Eğitim programları hazırlanırken amaç, içerik, öğrenme öğretme süreci ve değerlendirme süreçlerinin planlanması ve işe koşulmasında bireylerin gelişim özelliklerini bütünsel olarak, etik kurallara göre kişisel hak ve sorumluluklar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekir.
Eğitim ve Etik İlişkisi
Eğitim içinde yer aldığı toplumun değerleri ile paralel olan normların hayata geçirilmesini, bu değerlerle öğrencileri toplumsallaştırmayı hedefleyen bir kurumdur.
Toplumsal neslin devamını sağlayan toplumun nesiller boyunca bireye kazandırdığı değerlerdir. Toplumsal değerler etiğin temellerini oluşturur.
Devleti, milleti ve etik kuralları toplumsal değerler ayakta tutar. Bunun için de etik eğitime sıkı sıkıya sarılır ve eğitimle bağını hiç kesmez.
Eğitim ve Etik İlişkisi
Eğitim sisteminin uygulama kurumları olan okullar belirlenen istendik değerler ile aynı zamanda çocuklarda etik davranışları oluştururlar. Bu değerlerin sürekli aktarılması toplumun, devletin ve değerlerin devamını sağlar. Bu yönüyle eğitim etik değerleri aktaran ve yaşatan en önemli kurum olarak karşımıza çıkar.
Eğitim ve Etik İlişkisi
Etiğin eğitimde önemli bir yeri vardır. Öğretim etkinliklerinin planlanması ve gerçekleştirilmesinde etik kuralların yönlendirici etkisi vardır. Bu çerçevede öğretim görevlileri, öğretmenler sınıfta etik bir ortam sağlamak istemektedirler.
Bu aynı zamanda eğitim sektörünün karar alıcıları, öğrenci velileri ve öğrencilerin de isteğidir. Etik sınıflarda, günlük ilişkiler ve uygulamalar etik standartlara dayalıdır ve öğrenciler etik kurallarla etkileşim içinde yaşama hazırlanır, yönlendirilir ve desteklenir.
UNESCO Küresel Eğitim Toplantısı
•
Eğitimde etik kurallar ve çocukların eğitimden yararlanma hakları uluslararası kararlarla teminat altına alınmakta ve uygulanmaktadır. 3-5 Aralık 2004’te Brüksel’de düzenlenen UNESCO Küresel Eğitim Toplantısı’nın sonuç bildirgesinde öğretmenlik mesleği ve etik kurallarla ilgili kararlar ilan edilmiştir. Bu bildirgenin ikinci maddesi öğretim sürecinde öğretmen etiği ve öğretmenlerin çocuğun hak ve sorumluluklarına uymalarını sağlamaya yönelik kuralları teminat altına almaya yönelik kararlar almıştır. Sonuç bildirgesinde yer alan madde 2’de öğrencilerin kişisel hakları vurgulanmıştır.UNESCO Küresel Eğitim Toplantısı
•
UNESCO Küresel Eğitim Toplantısı’nın sonuç bildirgesinde yer alan madde 2’de öğrencilere bağlılık öne çıkmakta, eğitim personelinin uyması ve tanıması gereken kurallar vurgulanmaktadır. Bu maddenin alt maddeleri incelendiğinde, eğitim personeli için aşağıdaki kurallara yer verildiği görülmektedir:UNESCO Küresel
Eğitim Toplantısı
2. Madde
Tüm çocukların BM Sözleşmesinde belirtilen hükümlerden yararlanma hakkına saygı gösterilmesi gerekir.
Çocuk Hakları konusunda özellikle bu haklar çocuk eğitimi için de geçerlidir;
Her öğrencinin özgünlüğünü,
bireyselliğini ve özel ihtiyaçlarını kabul etmek ve sağlamak, her öğrencinin
tam potansiyelini gerçekleştirmesi için
rehberlik ve teşvik etmek;
UNESCO Küresel
Eğitim Toplantısı
2. Madde
Öğrencilere, öğrencilerle karşılıklı
bağlılıktan oluşan bir topluluğun parçası olma duygusu kazandırmak;
Öğrencilerle mesleki ilişkileri sürdürmek;
Öğrencilerin ilgilerini ve refahını korumak ve teşvik etmek ve her türlü çabayı sarf etmek öğrencileri zorbalıktan ve fiziksel veya psikolojik istismardan korumak;
UNESCO Küresel
Eğitim Toplantısı
2. Madde
Öğrencileri cinsel istismardan korumak için tüm olası adımları atar;
Öğrencilerin refahını etkileyen tüm konularda gereken özen ve gizliliği korur;
Öğrencilerin uluslararası insan hakları standartlarıyla tutarlı bir dizi değer geliştirmelerine yardımcı olur;
Adalet ve merhamet ile öğretim uygulamalarını sürdürür;
Öğretmen ve öğrenci arasındaki ayrıcalıklı ilişkinin özellikle, ideolojik ve benzeri düşüncelerden korur, ideolojik baskılardan korur.
Etik Sorunlar
Öğrenme-öğretme sürecinde öğretmenler giderek daha çok etik sorunla uğraşmaktadır.
İnsan hakları kavramının toplumun gündeminde daha fazla yer alması, öğrenci hakları gibi kavramları da gündeme getirmiştir. Toplumun bilinç düzeyinin artmasıyla birlikte, öğretmen-öğrenci ilişkileri daha ayrıntılı ele alınmaya ve değerlendirilmeye başlanmıştır.
Öğretmen öğrencilerle, velilerle, okul yöneticileri ve diğer öğretmenlerle ilişkilerinde «Ne yapmalıyım?», »Bu doğru olur mu?» soruları ile karşı karşıya kalmaktadır.
Öğrencilerin davranışları
için etik sorgulama:
Öğrenciler sınıfta nasıl davranmalıdır?
Yemek yemeye, elektronik cihaz kullanmaya, öğretme öğrenme sürecinde hangi dilin kullanılmasına izin verilmelidir?
Derslerde sorulara cevap verirken, öğrencilerle iletişim kurarken, öğretmenler öğrencilerden gelen postalara cevap verirken, derslerde
istenmeyen davranışlar gösteren öğrencilere karşı bir öğretim görevlisi nasıl davranmalıdır?
Etik Olmayan Öğrenci Davranışları
•
Sınıfa geç girmek,•
Sınıfta eğitsel amaçlar dışında cep telefonlarını veya bilgisayarları kullanmak,•
Sınavlarda hile yapmak ve başkalarının çalışmalarını intihal etmek, vb.Bu sorunlu davranışların üstesinden gelmenin bir yolu, sınıftaki davranışlar için temel kurallar koymaktır. Ancak bu kuralların içeriği ne olacaktır? Nasıl bir uygulama ile öğretmenler bu sorunların üstesinden gelecektir? Bu sorunların
Temel Kurallar Koymak
Bu sorunlu davranışların üstesinden gelmenin bir yolu, sınıftaki davranışlar için temel kurallar koymaktır.
Ancak;
• Bu kuralların içeriği ne olacaktır?
• Nasıl bir uygulama ile öğretmenler bu sorunların üstesinden gelecektir?
• Bu sorunların ortadan kaldırılmasında öğrencilere yönelik yönetsel uygulamalar örneğin, öğrencilere yönelik fiziksel ceza, sınıfta ağır eleştiri, küçük düşürme gibi etik olmayan davranışlar, nasıl ortadan kaldırılacaktır?
Öğrencilerle Birlikte Etik Temel Kurallar Koymak
• Bu etik sorunların üstesinden gelmenin bir yolu, sınıftaki davranışlar için öğrencilerle birlikte etik temel kurallar koymaktır.
• Örnek olarak, eğer sınıfta yapılan alıştırmalar kişisel hikayeleri anlatmayı içeriyorsa, her öğrencinin kendini ifade etme özgürlüğünün olması temel etik kural olarak koyulmalıdır.
• Temel etik kural her öğrencinin kendini ifade etme hakkına sahip olabileceği, her öğrencinin farklı fikirlere açık ve hoşgörülü olacağı ve öğrencilerin katılmadıkları konularda bile karşı görüşlere saygı göstermeleri gerektiği şeklinde olabilir.
Öğrencilerle Birlikte Etik Temel Kurallar Koymak
•
Eğitimcilerin temel etik kurallara her zaman uyulmasını sağlama sorumluluğu vardır.•
Temel etik kurallar disiplin konularıyla ilgilenmemeli veya yaptırımlar oluşturmamalıdır.•
Temel etik kuralların tek amacı, öğrencileri doğru davranışa yönlendirmektir.Kaynaklar
•
Aydın, İ. (2018). Eğitim ve Öğretimde Etik. (9. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.•
Gelişli, Y. (2019). Eğitim, Öğretim, Öğrenme ve Değerlendirme Sürecinde Etik İlkeler. Editörler: Behçet Oral, Ahmet Çoban, Mehmet Bars. Ankara:Pegem Akademi.
