ARAPÇANIN DİĞER DİLLERLE İLİŞKİSİ

ىَرْخُلأا ُتاَغُّللاو ُةَّيِبَرَعلا ُةَغُّللا

1

ARAPÇANIN DİĞER DİLLERLE İLİŞKİSİ

َك ،ْمَُلَ ِةَرِوالمجا ِمَمُلأِبِ ،ْمِهِتَّيِلِهاَج في ُبَرَعلا َلَصَّتِا َبََّ نَّلاو ِنِياْر سُّلاو ِمِو رلاو ِشِاَبَْحَْلأاَو ِسِْرُفُلا

ْتَّكَتْحْاَو ،ْمِهِْيَْغَو ِط

ِمَمُلأا ِهِذه ِتاَغُلِب ُةَّيِبَرَعلا ْمُهُ تَغُل ِبََط ٌرْمَأ اَذهَو ،اًعيَِجَ

ٌةَغُل َّلَظََت ْنَِأ ِرِ ذَعَ تلما َنَِم" ُهَُّنَّإَفَ ؛ يٌِّعي ٍةَغُلِب ِكاَكِتْحِْلاا نَِم ٍنََمْأ َِب

ِ لُك ْنََع ٍلِزْعَم في ،َّرِمَتْسُّلما ِةَغ للا َر وَطَت" َّنِأ اَمَك ،"ىَرْخُأ َيُ لا ،ا يِلاَثَِم ًارْمَأ دَُّعُ يُ ،ٍ يٌِّجِراَخ ٍيْثَْتَأْ

،ٍةَغُل ِةَّيَُأ في ُقَّقَحَتَ يُ ُداَك

اَم ٍةَغُل َىلَع ُعَقَ يُ يذلا َرَ ثَلأا َّنِِإَفَ ،َكِلذ نَِم ِسْكَعلا ىَلَع ْلَب َد ُبَُعْلَ يُ اَم اًيْثََك ،اََلَ ٍةَرِواَُمُجَ ٍتاَغُل نَ ِم

ِر وَطَّتلا في ًا ماَه ًارْو

ٌةَروُرَض ِتاَغ للا َكاَكِتْحْا َّنَِِلأ َكِلذ ؛ِ يِوَغ للا ْحْاو ،ٌةَّيِيخِرَتَا

."اَهِلُخاَدَُّت لىإ اًمْتَحْ يِ دَؤُ يُ ِتاَغ للا َكاَكِت

إ َيْثَْتَأْو ،ٍضْعَ ب نَِم اَهِضْعَ ب ِتاَغ للا هذه َضا ِتِْقِا اذه ِنِْعَ يُو ِةَغ لِل َثَدَُّحْ اَم اذهو .ىَرْخُلأا في اَُهُادُّْحْ

،ِةيِبَرَعل ا

َذ في ،ىَرْخُلأا ِتاَغ للا نَِم اِتِاَراَج َعَم لاو ،ِر ِكَبَلما ِتْقَولا َكِل

َ يُ

رَعلا َرَ ثَأ َثََحْبََ نَّ ْنِأ ،ِعْبََّطلِبِ انَُّه انَّيِنَّْع ، ِتاَغ للا هذه في ِةَّيِب

ِرْدَُّقِب .ِةَّيِبَرَعلا في ِتاَغ للا هذه ِرَثَأ نََع ُفْشَكلا انَّيِنَّْعَ يُ اَم

ُةَيِحْاَّنَّلا َيٌِّه ،ُيْثْأَّتلا اذه اَهيفَ ُرَهْظََيُ ٍةَيِحَْنَ مَهأو"

َ تلما َلَع ِةَيِحْاَّنَّلا هذه يٌِّفُفَ ؛ ِتاَدَرْفُلمِبِ ُةَقِ لَع ُطِشْنََّ ت ،ِ صَخَلأا ى

، ِتاَغ للا َينب ِلُداَبََّ تلا ُةَكَرَحْ

نَِم اَهُضْعَ ب اَهُساَبَِتْقا ُرُ ثَْكَيُو َ ب

ٍضْع َأ تيلا ، ِتاَمِلَكلا هذه ِلْثَِم ىَلَع ُقَلْطُيُو ."

ُةَّيِبَرَعلا اَْتَِذَخ

َلمجا ِتاَغ للا نَِم ُقَلْطُيُ امَك ،"ُةَبَّرَعلما ُتاَمِلَكلا" :ُمْسِا ،ِةَرِوا

."بُيُِرْعَّ تلا" :ُمْسِا ،هذه ِذْخَلأا ِةَّيِلَمَع ىلَع َّنِأ اذه ِنِْعَ يُ و

اَِلَاَحْ ىلَع َقْبََ ت َْلَ ،ِةَّيِبَرَعلا في َةَراَعَ تسُّلما ِتاَمِلَكلا َكْلِت اََّنَّإو ،اَِتِاَغُل في ْتَنَّاَك اَمَك ،ًاما ََت

يفَ َثَدَُّحْ

ُبَرَعلا اَهَعَّوَط ْنِأ اه

اذهو .َكِلَذ َلَكاَش اَمو اَهِتَيْ نَِّبو اَِتِاَوْصَأ في ،ْمِهِتَغُل ِجَهْ نََّمِل ."بُيُرْعَ تلا" : َنَْعَم وُه

ِبُِلاَغلا في ُعَضَْتَ ْذإ" ؛ِةَّيِبَرَعلا في ًاعْدُِّب ُرْمَلأا اذه َسْيَلو ِبُيِلاسَْلْأَِل ،ُةَسَُّبََ تْقلما ُتاَمِلَكلا

َّيِتْوَّصلا تيلا ِةَغ للا في ِة

ِةَقيُرَطو اَِتِاَوْصَأ في ِفيُِرْحَتلا نَِم ٌيْثََك اَُلَاَنََّ يفَ ،اَهْ تَسَُّبََ تْ قِا َِتَِروُص نََع يٌِّحْاوَّنَّلا هذه ِعيَجَ في ُدُُّعْ بََ تو ،اَهِقْطُنَّ

."ِةَيمِدَُّقلا ا

ِتَنَِّسُّْلأ ىلَع يِرَْتَ ،ْمِهِتَّيِلِهاَج في ِبَرَعلا َبْأَد اذه َنِاَكو ْمِه

نَِم ،اَهْ يلإ َنِوُجاَتَْيَحْ تيلا ،ِظِافُْللأا ُضْعَ ب ُل

ِتاغ

ِبَرَعلا مِهِحْوُر نَِم اهيفَ اوُخُفُْ نََّ يُ ْنِأ َدُّْعَ ب ،ْمَُلَ ِةَرِواَلمجا ِمَمُلأا ،ِةَّي

اهَفَُّقَلَ تَ يُو ،ْمُهنَِّم ُءاَرَع شلا

ََنولِخْدُُّيَ فَ

؛ْمِهِزاَجْرأو ْمِهِراَعْشَأ في ا

َدَْيْلا :َرْكِذ ِهِرْعِش في ُرِثَْكُيُ ،ٍسْيَ ق ُنَْب ُنِومْيَم ىَشْعَلأا وُه اذهفَ

َتْسُُّبَلاو ،طْنَِّفُْسلإاو ،راَتْسِإو ،ذوُبياِ دُّلاو ،جْنَّ

،يٌِّصوُبَلاو ،نِا

ُْبلا َيُ امَك .َكِلَذ ُْيَْغو ،شِوُجَزْرلماو ،جَسُّْفَُ نََّ بَلاو ،نِاَسَُّّلُلجُاو ،نِاَج قيُِرْبلإا :ُرْكِذ ٍدُّْيَُز ِنَْب ِ يِدَُّع ِرْعِش في ُعي ش

،رَذْؤُلجُاو ،

. َكِلَذ ِْيَْغو ،نِبُِزْرلماو ،راَدُّْخَّدُّلاو ،نِاَوِلخاو

1 Ramazan Abduttevvab, Fusûl fi Fıkhi’l- Arabiyye, s.358 vd.

ِدَُّحَْأ َرْعِش َتْعَلاط ْنِإ َكَّنَّإفَ ،ِةَيمدَُّقلا ِروصُعلا َكْلِت في ،ِءاَرَع شلا ِرْعِش نَِم ِةَلِثَْمَلأا ِرْكِذ في ُليِطُنَّ لاو ،ْمِه

َ تْسِا .ِةَبَّرَعلما ِظِاَفُْلَلأا َكْلِت نَِم ٌةَظَْفَُل ،َكاَنَُّهو اَنَُّه ِهُيفَ َكَفَُ قْو ُل نَِم ًاءْزُج ْتَراَصو ،اََلَامْعِتْسا ُسِاَّنَّلا َفِلَأو ،ِةَّيلِهاَلجُا في ِظِاَفُْلَلأا هذه نَِم ٍيْثََك ىلَع ُدَُّمَلأا َلاَط ْدُّقو ،ْمِهِتَغ

َلأا نَِم ٍيْثََك في اَهَلْصَأ اوُسَُّنَّ اََّبُرو اذه ُضْعَ ب َحَبَْصَأ تيلا ،ِةَّيِبَرَعلا ِةَغ للا هذِبِ ُالله ُهَُلَزْ نَّأَفَ ،ُيمِرَكلا ُنِآْرُقلا َءاَجو ،ِنِاَيْحْ

َلمجا ِمَمُلأا ِتاَغُل نَِم ُمِْوَقلا اََبَِّرَع تيلا ،ِظِاَفُْلَلأا َكْلِت نَِم ٌءىَش ِهُيِفَ َءاَجَفَ ،اَِتِاَمِ وَقُم نَِم ِبَّرَعلما .ِةَرِوا

َنِاَكَو اَحَّصلا نَِم ُحِلاَّصلا ُفَلَّسُّلا َةَمِرْكِعَو ٍدُِّهاَُمُجَو ٍسِاَّبََع ِنَْبا نََع َيِوُر" ْدَُّقَ فَ ؛ًاماََت َكِلَذ ُكِرْدُُّيُ ،َينِعِباَّتلاو ِة َب

( ٍةَيْثََك ٍفُرْحَْأ في ،ْمِهِْيَْغَو و ، مَيلاو ،ةاَكْشِلماو ،ليِ جِس ؛ِبَرَعلا ِنِاسُِّل ِْيْغ نَِم ُهَُّنََّأ )ِنِأرُقلا نَِم

،قَْبَتْسِإو ،قيُِرَبَِأو ،رو طلا

."َكِلَذ ِْيَْغو : َلىاَعَ ت ُهَُلْوَ قو "ًا يِبَرَع ًنَآْرُ ق ُهاَنَّْلَعَج َّنَإ" :ِيمرَكلا ِنِآرقلا في ، َلىاَعَ تو ُهَُنَّاَحْبَُس ِالله َلْوَ ق َّنَِكَلو

،"ينبَُم ٍ ِبَرَع ٍنِاسُِّلِب"

ُبَُهْذَت ،ِمِلاْسلإا يِر ِكَفُُم نَِم ًةَفُِئاَط َلَعَج ِبَّرَعلما ِعوُقُو ِراَكْنَّإ لىإ

، َّنََثَلما ُنَبا ُرَمْعَم ُةَدُّْيَ بَُع وبأ اذهَفَ ؛ِالله ِباَتِك في

." َلْوَقلا ِالله ىَلَع َمَظَْعَأ ْدَُّقَ فَ ،ِةَّيِبَرَعلا ىَوِس ًنَاَسُِّل ِنِآْرُقلا اذه في َّنِأ َمَعَز ْنََم" :لوقَيُ

َلاَقو" :يِراَبَْ نَّلأا ُنَبا رْكب وُبأ ُلوقَيُ اَمَك ِةَّيِطَبََّ نَّلِبِ ُهُُلْصَأو ،َّنَُهَ تَحِنَّْجأ ْعِ طَق : هاَنَّْعَم َّنَُهْرِص : َنَيُرِ سَُّفُلما ُضْعَ ب

َّ تا ا ِمِ ُهَُّنَّإَفَ ،ِةَّمِئَلأا نَِم ٍدَُّحَْأ ْنََع اذه َرِثُأ َنِاَك ْنِإَفَ ،نِاَميَلُس ِنَْبا لِتاقُم نََع اذه ىَكُْيَحْو .ٌةَيُْرِص : ِبَرَعلا ُةَغُل ِهُيِفَ ْتَقَفُ

ُةَغُلو َلاَعَو َّلَج ِهُِلوَق في َكِلَذ ََّينَب ْذإ ؛ِمَجَعلا ِةَغُلِب َبَرَعلا ُبُِطاَُيخِ لا ،َّلَجو َّزَع َالله َّنَِِلأ ؛ِطَبََّ نَّلا ًا يِبَرَع ًنَآْرُ ق ُهاَنَّْلَعَج نَإ :

."َنِولِقْعَ ت ْمُكَّلَعَل ِخْيَش ِيْأَر َْينَب ،مَِّلاَس ِنَْب مِساَقلا دُّيَبَُع وبأ َنَِزاَو ْدَُّقو ِلْوَقلا لىإ ىَهَ تْ نَّاو ،ِحِلا صلا ِفَلَّسُّلا ِيْأَرو ،ةَدُّْيَ بَُع بأ ِهُ

ةَدُّْيَ بَُع بأ نَِم ِليُوْأَّتلِبِ ُمَلْعَأ ِءلاُؤهَفَ" :َلاَقَ فَ ،ُبَرَعلا اَهْ تَ بَّرَع ْنِأ َدُّْعَ ب ،ِظِاَفُْلَلأا هذه ِةَّيِبَرَعِب ، ٍبَُهْذَم لىإ اوُبََهَذ ْمُهَّ نَِّكَلو ،

ِْيَْغ لىإ اذه َبَُهَذو َلاَقَ فَ ،ِلْصَلأا في ِبَرَعلا ِنِاسُِّل ِْيَْغِب ،َفوُرُلحا هذه َّنَِأ َكِلَذو ؛ُالله َءاش ْنِإ ٌبُيِصُم اَُهُلاِكو .ِه

ِهَفَ ،ُهَّياإ اَهِبَيُرْعَ تِب ًا يِبَرَع راصَفَ هُْتَ بَّرَعَ فَ ،اهِتَنَِّسُّْلَِبِ ُبَرَعلا ِهُِب ْتَظََفَُل ُثُ ،ِلْصَلأا ىلَع َكِئَلوأ في ٌةَّيِبَرَع َيٌّ

، ِلاَلحا هذه

." ِلْصَلأا ُةَّيِمَجْعَأ

- ب صَّنلا ُتاَدَرْفُم

ََلَصَّتِا

َ

َِب

:

Temas, bağ kurmak

شاَبْحَلأا

Habeşliler

:

َْتَّكَتْحاَو :

Temas

,

ilişki kurmak

َِ ذَعَ تلما

َ ر

Zor, imkânsız

:

َ لَظَت

Kalmak

,

^{devam etmek}

^:

َ نَمْأَم

Güvenilir, emin yer :

َ كاَكِتْحِلاا

Temas, ilişki :

َ لِزْعَم

İnziva, uzlet yeri :

َيِلاَثِم

İdeal, tipik, örnek :

َ داَكَي

Neredeyse

:

َ قَّقَحَتَ ي

Gerçekleşir

:

ََىلَعَ عَقَ ي

Meydana gelmek :

اًمْتَح

Zorunlu olarak

^: ل خاَدَت

İç içe geçme, karışma:

َ ضا ِتِْقِا

َ

Ödünç alma

:

َِنْعَ ي

İlgilendirmek :

َ ةَيِحاَّنلا

Yön, bakış açısı :

َ صَخَلأا

Daha özel, mahsus :

طِشْنَ ت :

Canlandırma, harekete geçirme

َ داَبَّ تلا

َ ل

Alış veriş

:

َ ساَبِتْقا

İktibas, aynen alma :

ىَلَعَ قَلْط ي

:

İsimlendirilir, ıtlak olunur

َ ةَبَّرَعلما

Arapçalaşmış :

ََّيِلَمَع

َ ة

İş, eylem :

َ بيِرْعَّ تلا

Arapçalaştırma :

َ ةَراَعَ تسلما

Ödünç alınmış :

ََعَّوَط

Boyun eğdirmek :

ََم جَهْ ن

Yöntem, metot, usul :

َ ةَيْ نِب

Yapı, bünye

:

ََلَكاَش

Benzemek, andırmak

:

َ عْدِب

Yeni, görülmemiş

:

َ عَضَْتَ

Boyun eğer, uyar :

َِبِلاَغلاَفي

:

Çoğunlukla, genellikle

َ ةَسَبَ تْقلما

Alıntı, iktibas

:

َ بيِلاسَأ

Metotlar,yöntemler

:

َ بْأَد

Adet, huy, alışkanlık

:

ىلَعَيِرَْتَ

Yol tutar, izler

:

َ ةَنِسْلأ

Diller, lisanlar

:

َ خ فْ نَ ي

Üfürür, üfler

:

َ فَّقَلَ تَ ي

Kapmak, hızla almak

:

َ زاَجْرَأ

Recezler, kısa şarkılar

:

ذو بياِ دلا

Bir tür dokuma bez :

راَتْسِإ

Dört, dört miskal :

طْنِفْسلإا

Bir tür içki, şarap

:

يِصو بلا

Bir tür gemi

:

َْ بلا ناَج

Hırsız

:

ناَسَّل لجا

Gülşen, gül parçaları

:

جَسْفَ نَ بلا

Menekşe

:

شو جَزْرلما

Mercanköşk otu :

َ عيشَي

Yaygındır, doldurur :

رَذْؤ لجا

: Yaban sığırının buzağısı

ناَوِلخا

Bir tür sofra

:

راَدْخَّدلا

Bir tür beyaz kumaş

:

نبا زْرلما

Sınıf muhafızı, bekçi :

َ ليِط َ ي

Uzatır

:

ََعَلاط

:

İncelemek, mütalaa etmek

ََفَقْوَ تْسِا

:

Durdurmak, alıkoymak

َ دَمَلأا

Zaman, müddet, son

:

ََفِلَأ

Alışmak

:

َ ناَيْحَلأا

Zamanlar, vakitler :

ََق م

َِ و : تاَم

Temel unsurlar, ögeler

َ ف رْحَأ

Harfler, kelimeler :

َ ليِ جِس

: Pişmiş çamurdan taş

َ ةاَكْشِلما

Kandil konulan oyuk:

َ مَيلا

Deniz

:

َ رو طلا

Dağ, Sina dağı

:

قَْبَتْسِإ

Sırmalı kumaş, brokar

َ عو ق و

Vuku bulma, olma :

ََمَعَز

İddia etmek

:

ََمَظْع ََأ

: Büyütmek, büyük söylemek

َْعِ طَق

Parçala, kes

:

َ ةَحِنْجأ

Kanatlar

:

ََرِث أ

Nakledilmek :

ََنَزاَو

:

Dengelemek, karşılaştırmak

َ بيِص م

İsabetli, doğru

:

ج ِّصّنلا نع ُةلئسلأا –

١

؟مِهِتَّيِلِهاَج في ُبَرَعلا َلَصَّتِا نََم َعَم – ٢ ْنِأ ُنَِكُيم لَه –

؟ يٌِّجِراَخ ٍيْثَتَأْ لُك نََع ٍلِزعَم في اهَر وَطَت ُةغ للا َّرِمَتسَُّت

٣

؟ىَرخُأ ٍتاَغُل نَِم ُةَّيِبَرَعلا اَتَِذَخأ تيلا ِتامِلَكلا ىلَع ُقَلطُيُ اَم – ٤

؟ًاماََت اَِلَاَحْ ىلَع ِةَّيِبَرَعلا في ُةَراَعَ تْسُّلما ُتامِلَكلا تَيِقَب له – ٥

؟ِةَّيِمَجعلأا ِتاملَكلا ُبُيُرعَت مِتَيُ َفيَك – ٦

؟ٌةَبَّرَعُم ٌتامِلَك ِيمرَكلا ِنِآرُقلا في ُدَُّجوُت لَه – ٧ .ِيمرَكلا ِنِآرُقلا في ِةَدوُجولما ِةَبَّرَعلما تامِلَكلا َضعَب ْرُكذأ –

٨ ِيمرَكلا ِنِآرُقلا في ِبَّرَعلما ِعوقُو ِمَِدَُّعِب َينلِئاَقلا ُةَّجُحْ اَم –

؟

٩

؟ِنِآرُقلا في ِبَّرَعلما َلوَحْ َِينضِراعَتلما ِينَيُأَّرلا َينَب دُّيَبَُع وُبأ َنَِزاَو َفيَك – ١٠

؟مِهِتَغُل ِيَْغِب ٌمِوَق َبَُطاَُيخِ ْنِأ ُنَِكُيم له – د ِةَراَشِلإا ُءاَْسَْأ :ةَّيُِوَْنَ تاَظََحْلاُم – ٢ -

Birinci derste ism-i işaretler hakkında genel bilgiler verdikten sonra, yakın için kullanılan işaret isimlerine değinmiştik. Bu dersimizde ise, uzak için kullanılan ism-i işaretler ele alınacaktır. Ayrıca konumuzla alakalı diğer bazı hususlara dikkat çekilecektir.

Uzaktaki varlıkları göstermek için kullanılan işaret isimlerinin tekil-ikil ve çoğul bütün

formları mevcutsa da, yaşayan Arapça’da neredeyse hiç kullanılmadıkları için burada üzerinde

durulmayacaktır. Şimdi uzağı gösteren işaret isimlerini tablo halinde inceleyelim:

Tabloya baktığımızda, tıpkı yakın için kullanılan işaret isimlerinde olduğu gibi, burada da çoğul formunun müzekker ve müennes varlıklar için ortak olduğunu görürüz. Tabloda yer alan bütün kullanımlar mebnidir, cümlede hangi konumda gelirse gelsin sonları değişmez.

Dikkat edilmesi gereken bir husus da, işaret edilen ismin gayr-i âkil/akılsız çoğul olması durumunda, işaret isminin müfret-müennes getirilmesinin gerekliliğidir. Örneğin, ( ْتَعُِجَ ْدَُّقو ٍل ِقَتْسُُّم ٍباَتِك في ،اَُتَِبِاَجإو ُةَلِئْسَلأا هذه ) cümlesinde yer alan işaret ismi, gayr-i âkil olan

( ُةَلِئْسَلأا /sorular) çoğul ismini gösterdiği için müfret-müennes formda getirilmiştir. Ayrıca

meçhul/edilgen kipli fiille başlayan cümlenin nâib-i fâili konumundadır. Mebni olduğu için de nâib-i fâilin üstlendiği ref irabını lafzen değil, mahallen almıştır.

Uzağı gösteren işaret isimlerine anlama etkisi olmayan birtakım zamirler eklenebilmektedir. ( َّنَُكْلِت - َّنَُكِلَذ - ْمُكْلِت - اَمُكْلِت - َكلِت - ْمُكِلَذ - اَم ُكِلَذ - َكِلَذ ) Ancak, söz konusu zamirler işaret edilen ismin sayısını değil, işaret edilen hususun kaç kişiye iletildiğini göstermektedir.

Örneğin, kendisiyle birlikte zindana giren iki mahkûma Hz. Yusuf’un sözünü aktaran ayette bu durum açıkça görülmektedir: " ِ بَر ِنَِمَّلَع ا ِمِ اَمُكِلَذ " (Bu, bana Rabbimin öğrettiklerindendir.) Burada işaret edilen, iki ayrı husus değil; söylenmek istenen şeyin karşıdaki iki kişiye iletildiğidir.

Bu konuda son olarak, zamir-i fasl’a değinmek gerekir. Yukarıda, işaret edilen ismin (muşârun ileyhin) harfi tarifli gelebildiğinden söz edilmişti. İşte işaret edilen harfi tarifli isim cümlenin haberi ise, sıfat tamlamasıyla karışmaması için araya ayırıcı bir zamir getirilir. Örnek:

( ُدُّيِعَبَْلا ُلَلاَّضلا َوُه َكِلَذ ^{) Burada (} َكِلَذ ) işaret isminden sonra gelen ( َوُه ) zamiri, harfi tarifli gelen haberin sıfat tamlaması olarak yorumlanmasının önüne geçmek üzere getirilmiştir.

Çoğul İkil Tekil Cinsiyet

َكِئلوُأ - َكِلَذ ^Eril

َكِئلوُأ - َكْلِت ^Dişil

Onlar - ^{O Anlam}

ه ُليِلَْتَ – ِّصَّنلا ِلَُجُ ِضْعَ ب

١ َّ نَّلاو ِنِياْر سُّلاو ِمِو رلاو ِشِاَبَْحَْلأاَو ِسِْرُفُلاَك ،ْمَُلَ ِةَرِوالمجا ِمَمُلأِبِ ،ْمِهِتَّيِلِهاَج في ُبَرَعلا َلَصَّتِا – .ْمِهِْيَْغَو ِطَبَ

Cümleye fiil ile başlandığı için bu bir fiil cümlesidir. Fâili ( ُبَرَعلا )’dur. Bu fiil mefulünü doğrudan alamadığı, diğer bir ifadeyle dolaylı olarak aldığı için ( ِمَمُلأِبِ ) ifadesi mefulün bih gayr-i sarih (dolaylı tümleç)tir. ( َك ) harfi benzetme bildirir ve “gibi” şeklinde tercüme edilir.

Farisiler, Habeşliler, Rumlar, Süryaniler ve Nabatlılar, ( ِمَمُلأِبِ ) ifadesiyle ilişkilidir. Buradaki ( َك ) harfi benzetmeden çok örnekleme anlamında kullanılmıştır. Bu sayılan kavimler birbirine vav harfi ile bağlandıkları için aynı harekeye sahip olmuşlardır.

٢ اَغ للا هذه َضاِتِْقِا اذه ِنِْعَ يُو - ىَرْخُلأا في اَُهُادُّْحْإ َيْثَْتَأْو ،ٍضْعَ ب نَِم اَهِضْعَ ب ِت

Muzari fiille başlayan cümlenin fâili işaret ismi olan ( اذه )’dır ve önceki cümlede geçen bir ifadeyle ilişkilidir. ( َضا ِتِْقِا ) ise mefuldür ve aynı zamanda muzaftır. ( هذه ) işaret ismi ise muzafun ileyhdir. Kendisinden sonra gelen marife ( ِتاَغ للا ) isim, müştak/türemiş olmadığı için işaret isminden bedel kabul edilir. Sonraki ( اَهِضْعَ ب ^{) ise (} ِتاَغ للا )’den bedeldir. ( ِيْثَْتَأْ ) ifadesi ( َضا ِتِْقِا ⁾

kelimesine atıf yapılmıştır.

٣ اذه َسْيَل - .ِةَّيِبَرَعلا في ًاعْدُِّب ُرْمَلأا

Kâne ve benzerleri grubuna dâhil olan nâkıs fiil ( َسْيَل ) ile başlayan bu cümle esasında isim cümlesi olduğu için, leyse’nin ismi işaret ismi olan ( اذه )’dır. Leyse ismini ref haberini nasb ettiği için, işaret ismi merfu konumundadır; fakat işaret isimleri mebni oldukları için, sonunda ref alametini gösterememiştir. Mahallen/konum gereği merfu olarak değerlendirilir. Leyse’nin haberi ise ( ًاعْدُِّب ) kelimesidir ve kural gereği mansub olmuştur.

٤ ُحِلاَّصلا ُفَلَّسُّلا َنِاَكَو - اَحَّصلا نَِم

َب ًاماََت َكِلَذ ُكِرْدُُّيُ ،َينِعِباَّتلاو ِة .

Kâne’nin ismi ( ُفَلَّسُّلا ) kelimesidir ve aynı zamanda mevsuftur. ( ُحِلاَّصلا ) onun sıfatıdır. ( نَِم ^{) harf-}

i cerri burada beyâniyyedir. Yani selef-i sâlih ifadesinden kastın, sahabiler ve tâbiîn olduğu

açıklanmaktadır. ( ُكِرْدُُّيُ ) ile başlayan fiil cümlesi de mahallen mansub olmak üzere kâne’nin

haberidir.

٥ : َلىاَعَ ت ُهَُلْوَ قو "ًا يِبَرَع ًنَآْرُ ق ُهاَنَّْلَعَج َّنَإ" :ِيمرَكلا ِنِآرقلا في ، َلىاَعَ تو ُهَُنَّاَحْبَُس ِالله َلْوَ ق َّنَِكَلو - َرَع ٍنِاسُِّلِب"

،"ينبَُم ٍ ِب

ِبَّرَعلما ِعوُقُو ِراَكْنَّإ لىإ ُبَُهْذَت ،ِمِلاْسلإا يِر ِكَفُُم نَِم ًةَفُِئاَط َلَعَج ِالله ِباَتِك في

.

Lâkinne, inne ve benzerlerinden olup ismini nasb, haberini ref eder. Burada ( َلْوَ ق ) ifadesi lâkinne’nin ismi olduğu için mansub gelmiştir ve aynı zamanda muzaftır. Lafzatullah ise muzaf ileyhdir. Tırnak içinde gösterilen ayet, ( َلْوَ ق )’den bedeldir. İkinci ( ُهَُلْوَ ق ) ise birincisine atıftır.

Diğer ayet de bu kelimeden bedeldir. Asıl cümlenin ögelerinden eksik kalan lâkinne’nin haberiydi. Bu da ( َلَعَج ) ile başlayan fiil cümlesidir ve mahallen merfu kabul edilir. ( يِر ِكَفُُم ⁾

kelimesi, kurallı erkek çoğul olduğu halde izafete/isim tamlamasına girdiği için sonundaki nun

düşürülmüştür.