İşletmeler Neden Büyür?

(1)

İşl etm ele rin B üy üm es i

HAFTA ÜÇ

(2)

İşletmeler Neden Büyür?

 Piyasadaki etkinliklerini arttırarak kar elde etme olanaklarını arttırma

 Optimum büyüklüğe ulaşma

 Değişen pazar koşullarına daha iyi uyum sağlama

 Büyüklüğün sağlayacağı ekonomik olanaklardan ve tasarruflardan yararlanma

 Rekabet gücünü arttırma

 Aranan, tercih edilen ve güvenilen işletme olma

(3)

İşletmelerin Büyüme Şekilleri

İç Büyüme

Dış Büyüme

(4)

İç Büyüme

 İşletmenin kendi içerisinde büyümesidir.

 İşletme kendi sağladığı iç ve dış finansman olanaklarıyla birlikte üretim kapasitesini, dış çevre ve özellikle pazar koşullarının

gerektirdiği miktarda ve çeşitte üretim

yapacak şekilde dönüştürmesidir.

(5)

Dış Büyüme

 İşletme başka işletme ya da işletmelerle ortak hareket etme ve sözleşmeli birliktelik ve stratejik işbirliği veya birleşme ve

ortaklıklar oluşturur.

 Söz konusu dış büyüme uzun ya da kısa

dönemli olabilir.

(6)

Dış Büyüme Biçimleri

Yatay Büyüme/Bütünleşme Dikey Büyüme/Bütünleşme

Karma (Conglomerate) Büyüme/Bütünleşme

(7)

Yatay Büyüme

Aynı alanda üretim yapan başka bir

işletmenin denetimini ya da mülkiyetini ele

geçirmek ya da ek olanaklar geliştirmek

biçiminde olabilir.

(8)

Dikey Büyüme

 Belirli bir üretim ya da satış sürecinde

birbirlerini bütünleyecek biçimde yer alan işletmeler arasında gerçekleşen

bütünleşmeye dikey büyüme denir.

 Üretici bir işletmenin kullandığı girdilerden herhangi birini kendisine satan bir işletmeyi satın alması ya da kendi ürettiği malı satan bir işletmeyi örgütüne katması bu çeşit

büyümeye örnektir.

(9)

İşletmeler Neden Dikey Büyümeye İhtiyaç Duyar?

 İşletmenin hammaddelerin nicelik, nitelik ve özellikleri üzerinde denetim sağlama isteği

 Daha uygun bir pazar payına kavuşmak

 Rekabette üstün konuma gelmek

 Dağıtım kanalları üzerinde daha iyi denetim

sağlamak

(10)

Geriye Doğru Dikey Büyüme

 Girdi kaynaklarına yönelik olarak

gerçekleştirilen genişleme geriye doğru büyüme adını alır.

 Örneğin salça üreten bir firmanın domates ekimi yapan bir firmayla ortak hareket

etmesi ya da birleşmesi gibi.

(11)

İleriye Doğru Dikey Büyüme

İşletmeyi ürettiği malı kullananlara doğru bir

adım daha yakınlaştıran genişlemeye ileriye

doğru büyüme adı verilir.

(12)

Karma Büyüme

Yatay ve dikey bütünleşmenin karması olan

bütünleşmeler olarak ele alınmalıdır.

(13)

İşletmeler arası Ortak Hareket Etme ve Stratejik İşbirliği Çeşitleri (Dış

Büyüme)

Centilmenlik Anlaşmaları Kartel Anlaşmaları

Konsorsiyum Anlaşmaları

Stratejik İşbirlikleri

(14)

Centilmenlik Anlaşmaları

Benzer işletmeler arası ortaya çıkan belirli ekonomik, ulusal veya sosyal konularda ve belirli amaçların gerçekleştirilmesine yönelik karşılıklı söz vermelerine dayanan yasal

açıdan bağlayıcı nitelikte olmayan anlaşmalardır.

1980 yılı öncesi ülkemizdeki bankaların, bankerler ve kendi aralarındaki rekabete karşı, ortak bir faiz politikası güdülmesi

konusunda aralarında yaptıkları anlaşmalar,

centilmenlik anlaşmasının tipik bir örneğidir.

(15)

Hammadde ve satış pazarlarını paylaşmak, fiyatlarda anlaşarak fiyat rekabetini ortadan kaldırmak, satış koşulları, üretim, personel konularında işbirliğine gitmek gibi çeşitli

alanlarda uzlaşmaya varılabilir.

(16)

Kartel Anlaşmaları

Aynı üretim dalındaki girişimlerin rekabeti ortadan kaldırmak ya da azaltmak yoluyla pazarı etki altında bırakmak üzere ve

bağımsız hukuksal varlıklarını koruyarak yaptıkları anlaşmalardır.

OPEC başarılı bir kartel örneğidir.

(17)

Kartellerin Yararları

 Rekabet savaşlarını ortadan kaldırır

 Üretimi ucuzlatabilir

 Üretim istendiği gibi ayarlandığından işletmelerin riskleri azalır

 Düzenli satış çalışanlar için güvenli bir iş

olanağı sağlar

(18)

Kartellerin Sakıncaları

• Rekabetin olmaması üretimin ussal yürütülmesini engeller

• Fiyatlar yapay olarak yükselir

• Kartel dışında kalan işletmelere yaşama olanağı tanınmaz

• Tekel yaratan karteller ülkelerde siyasal güç olma çabası gösterirler.

• Karteller “damping” yaparak bulundukları ülkelerin ve mal sattıkları ülkelerin ekonomilerine zarar verirler. Bu

uygulamanın amacı çok düşük fiyatlarla belirli ülkelere satış yaparak oralardaki rakipleri yok etmek ve o ülkeye

yerleşmektir.

(19)

Kartel Çeşitleri Koşul karteli

Miktar karteli Fiyat karteli Satış karteli

Satın Alma karteli Bölge karteli

Uluslararası karteller

(20)

Koşul Karteli

Bu kartellerde üyelerin uygulamak zorunda oldukları koşullar düzenlenir ve üyelerce aynı biçimde uygulanır.

Bu koşullar yapılacak indirim oranlarına,

ambalaja, taşıma ücretlerine vb. dair olabilir.

(21)

MİKTAR KARTELİ (KOTA YA DA KONTENJAN KARTELİ)

Üretim miktarını belirli bir düzeyde tutma amacına yöneliktir.

Amaç, talebin arttığı dönemlerde piyasaya arz edilen ürün miktarını sınırlandırarak, arz talep

dengesini bozma, dolaylı yoldan fiyatlar üzerinde

egemenlik kurarak karı yüksek düzeye çıkartmaktır.

(22)

FİYAT KARTELİ

Kartel anlaşmasına giren işletmelerin mallarını belirli bir fiyattan aşağıya

satmamak üzere anlaşmaları ile oluşur.

(23)

Satış Karteli

• Satış kartelleri özel bir satış örgütüne sahip olan ve üyelerine bağımsız satış

işlemlerinde bulunma yetkisi tanımayan bir kuruluştur.

• Satış kartelinin oluşabilmesi kartel

üretiminin kartele üye işletmelerin ürünlerini belirli ilkelere göre bir örnekleştirmesiyle

gerçekleşebilir.

(24)

Satın Alma Karteli

Üretim için gerekli girdilerin satın

alınmasında ortak hareket etmeyi hedef

alan kartel türüdür. Böylece karteli oluşturan işletmeler ihtiyaçları olan hammaddeleri ve diğer girdileri ucuza elde etme ve girdi

maliyetini kontrol altına alma olanağına

kavuşabilirler.

(25)

Bölge Karteli

Ürün pazarlarını kartel anlaşmasıyla aralarında pay eden kartellere denir.