TÜRKİYE'DE BİLGİ ÜRETİMİ VE BİLİM

(1)

TÜRKİYE'DE BİLGİ ÜRETİMİ VE BİLİM POLİTİKALARI ULUSLARARASI

SEMPOZYUMU

15-17 KAS™ 2017 /

KIRŞEHİR

BİLDİRİLE&

. Yayına Hazırlayan

Orhan NEÇARE

ANKARA-2018

(2)

TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ İLİM GELENEGİNE KARŞIN MODERN BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ} DÜŞÜNCE SİSTEMİNE

ETKİLERİ OSMAN ŞİMŞEK*

ÖZ

Tevhidi Düşünceye dayalı "ilim" geleneği ile modemist materyalist anla-

yışa dayalı ''bilim" anlayışının 21. Yüzyıl Türkiye'sinde yeniden farklılıkları

ortaya konularak, içtimai düşünce yapısının özgün oluşturulması ve buradan hareketle de, özgün bir medeniyet sistemi kurulmasındaki içtimai ilim alanla-

rının bütüncül/yöntem(metodoloji) üzerinden inşasının gerekliliğinin ortaya

konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Tevhidi Düşünce, İlim, İlim Geleneği, Bilim, Bilim

Geleneği, Yöntem, Mukayeseli Sistem Analizi.

• Doç. Dr., Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F., osimsek6666@gmail.com

(3)

EFFECTS OF MODERN SCIENCE TRADITION ON SOCIAL THOUGHT SYSTEM DESPITE THE KNOWLEDGE TRADITION iN

TAWHID THOUGHT ABSTRACT

In this study, it is aimed that presenting the necessity in the framework newly determination it's differences of knowledge tradition based on tawhid thought and modemist-materialist science thought in the 21 th century Turkey, while Social thought system has been creating and necessity of the building on social knowledge fıelds holistic methodology of an original civilization system.

Keywords: Tawhid Thought, Knowledge, Knowledge Tradition, Sci- ence, Science Tradition, Analytical System Analysis.

(4)

TEVHİDİ DÜŞüNCE'DEKİ İLİM GELENEGİNE KARŞIN MODERN 759

BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

GİRİŞ

Dünyada bilgi esasında iki ana damardan yürümektedir. Bunlardan ilki Tevhidi Düşünce merkezli "İlim" anlayışıdır. İkincisi ise salt akla dayalı materyalist bilgi geleneğinden gelen ve en son olarak da "pozitivizm-modernite" çizgisinde sistemleşen materyalist "bilim" anlayışıdır. Tevhidi Dü- şünce anlayışında hareket eden Müslüman Türk milleti, 7. yüzyılda İslam'ın İlahi kaynak(vahiy) merkezli gönderilişi ile özellikle s~n 1000 ya da 1100 yıl

lık tarihsel süreç içinde dünya sistemine, Tevhidi Düşünce merkezli ilim bilgi yöntem geleneğindeı'ı hareket ederek, tüm bilinen ilim alanlarda "ilmi" bilgi

üretmiştir. Bu üretmiş olduğu Tevhidi Düşünce gelenekli ilmi bilgi yönte- miyle tüm zamanlarda kendine özgü ; tevhit merkezli felsefi düşünce anla- yışını, siyaset anlayışını, iktisat anlayış ve modelini, eğitim' felsefesi ve eğitim

sistematiğini, hukuk anlayışı ve hukuk yöntemini, girişimcilik anlayışını ... ortaya koymuştur. Tüm ilim alanlarını tevhidi bilgi üretme yöntemi ile oluştur

makla beraber bu ilim alanlarını "sistem"e dönüştürmüştür. Buna ilaveten söz konusu Tevhidi ^Düşüncegelenekli ilmi bilgi yöntemi, ^tümilim alanlarında

bu bütüncül "sistem" i uygulamaya koyabilen insan tipini inşa etmede de, temel rol oynamıştır. Böylece Tevhidi Düşünce sistemine bağlı tevhidi insan tipi, tüm alanlarda Tevhidi Düşünce anlayışının ortaya koyduğu "ilmi yön- tem geleneğini" ve "ilmi bilgi" anlayışı ile dünya üzerinde "özgün bilgi üretme" yolu ile "lider yön verici medeniyet- üstün siyaset kurına"etkileşi

mini yani siyasal hakimiyet oluşturmayı şağlamıştır.

Modern Batı medeniyetinin takip etmiş olduğu "bilgi üretme yönteminin"

geleneği ise modern bilim tarihinin belirtiğine göre Eski Yunan medeniyeti temel alınarak şekillendirildiği görülür. Buna göre salt akla dayalı materyalist

düşünce ve onun bilgi üretmesi, "bilim" adı altında ortaya konulmuştur. Bu

"salt akla" dayalı materyalist yöntem ile takip edilen bilgi üretme faaliyetine

"bilim" denilerek, bu anlayış, kendi zaman dilimleri içerisinde Roma' da ve Bizans'ta da uygulanmıştır. Ardından da" materyalist düşünce ve yöntemine

dayalı bilim" anlayışı, 17. yüzyıl sonları 18.yüzyılda "aydınlanma düşüncesi"

adı altında kendi geleneğini devam ettirmiştir. 19.yüzyılda ise pozitivizm dü-

şünce anlayışı içinde tüm sosyali ye sosyale konu olan alanlarında salt akılcı

çerçeveden elde edilen bilgi ile "bilim"sel bilgi ve onun yöntem anlayışı(me

todolojisi) varlığım sürdürmüştür.

Buna göre Tevhidi Düşünce merkezli "ilim" anlayışı ve geleneği dünya üzerinde maddi olan olaylara "vahiy" merkezinden bakan ve vahyin yön ver-

diği "akıl" yapısı ile bilgi üretmeyi esas almaktadır. Bu "vahiy" ve vahiy ek- seninden bakan "akıl"ın, "vahiy(mana)-akıl(madde)" ilişki anlayışının

(5)

"bir"likçi, bütünlükçü yöntemi, dünyadaki tüm ilim alanlarına hitap etmekte- dir. Bu hitap ediş sistemi yani "vahiy" ve "vahiy eksenine bağlı düşünce

üreten akıl" ilişkisi, zaman açısından da tüm zamanlara hitap eden genel geçerlilik taşıyan bir bilgi yöntemine(metodolojisine) yani sistematiğine sa-.

hiptir(Şimşek 2016: 57). Buna göre Türk-İslam medeniyeti, tüm içtimai, siyasi, kültürel, teknik, sağlık, fen, matematik vs gibi ilmi bilgi alanlarında Tev- hidi Düşünce yöntemine göre "bütüncül bilgi" oluşturma yeterliliğine sahip bir mahiyet taşımaktadır.

Materyalist düşünceye dayalı geliştirilen bilim anlayışı ise, salt akılcı

merkezli olduğundan "tekçi(tek faktörlü- sadece maddi faktörlü) bir bilgi "

üretme darlığına sahiptir. Çünkü Modem Batı bilgi anlayışında bilim merkezli

"açıklama" yöntemi," bir varlığı veya olguyu, sebep-sonuç zincirleri içinde, bir değer yüklemeden, idealize etmeden", yani sübjektif değer yargılarını gör- mezden gelerek kavramayı benimser. Bu yollarla açıklama bilim anlayışı sadece salt akıl ile gördüğü "olanı" açıklar. Olması gereken ile ilgilenmemekte- dir. Böylece modem "açıklama"ya dayalı bilim geleneği; dinin, politikanın, sanatın anlamlı değer yüklü bakış açısından uzaktır. Bu bilim yönteminde nes- nel bakış hfil<lm bir kavrayışa sahip olmaktadır(Aydın 2004: 86). Buna göre de "bilimsel düşünce" bağlamında materyalist-pozitivist modern bilim an-

layışının ortaya koyduğu salt akıl merkezli tekçi/açıklamacı bilgi geleneği,

modem sistemde; öncelikle orta uzun vadede ve sonrasında uzun vadede çık

mazlara ve çözümsüzlüklere yol açmakta olduğu söylenebilir. Bu bağlamda

19 .yüzyıldan bu yana salt akla dayalı materyalist "tekçi bilim" geleneği, önce pozitivizm ile daha sonrasında 20.yüzyılda pozitivizmin içinde Popper'ci an-

layış ve pozitivizm karşıtlığı içinde de Husserel' ci bakış açılarıyla yeni kay- malara yönelmiştir. Ardında da 21. Yüzyıl sürecinde, modernist Batı medeniyetinin "bilim geleneğine dayalı "tekçi" bilgi üretme süreci" özellikle sosyal düşünce yapısı açısından, yeni özgün bilgi üretmekten yoksun kalmasına

yol açmıştır. Bu "tekçi(salt akılcı) materyalist bilim yöntem" anlayışının

-yetersizliği ise Batı medeniyetinin 21. yüzyılda "yapısal -sistemsel" çöküşüne giden yolu açmış olduğu görülür.

Sonuç olarak bu çalışmada, Tevhidi Düşünceye dayalı "ilim" geleneği

ile modemist materyalist anlayışa dayalı salt akılcı "bilim" anlayışının 21.

yüzyıl Türkiye' sin de yeniden farklılıkları ortaya konularak, içtima düşünce yapısının özgünlük içerinde oluşturulmasına bir basamak teşkil etmesi amaç-

lanmaktadır. Bu cümleden hareketle de, özgün bir medeniyet sisteminin ku-

rulmasındaki içtimai ilim alanlarının bütüncül yöntem (metodoloji) üzerinden yeniden "inşasının" ve "ihyası"nın potansiyel olarak Türk-İslam milli kültür

(6)

TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ İLİM GELENEGİNE KARŞIN MODERN 761

BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

yapısı içindeki varlığının açığa çıkartılarak ortaya konulması da bu çalışmanın

bir diğer amacını oluşturmaktadır.

1. TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ" İLİM" GELENEGİNE KARŞIN MODERN"BİLİM" GELENEGİNİN "BİLGİ GELİŞİM TARİHİ"

İnsanlığın başlangıcına yönelik iki temel görüşün var olduğu yukarıda ifade edilmiştir. Bu iki temel görüşün de Aristo ve Gazzali 'nin metodolojik

görüş farklılıklarından hareketle birbirlerine benzemeyen iki ayrı "yön- tem/metod" anlayışfarı mevcut olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki, valıiy

dini içerikli bilgiye göre "yaradılış" açıklamasıdır. Bu yaradılış açıklamasının

da kendine özgü bilgi üretmedeki özgün "yöntem/metod" anlayışı "valıiy

akıl" bütüncüllüğü çerçevesinde oluşmaktadır. Buna tevhi9.i bilgi yöntemi ve onun her şeyi açıklayan genel sistem anlayışı da denebilir. Diğeri ise salt akla

dayalı olarak üretilen, madde(nesne)-salt akıl ilişkisine göre oluşan materyalist temelli bilgi açıklamasıdır. Buna göre de materyalist anlayışa dayalı bilgi üretmenin "yöntem/metod" bilgisi de salt akıl temellidir (Bilgiseven 1994:

34). Böylece bilgi türü ya da bilgi inşa etme yöntemi olarak insanlık ; "vahiy- dini merkezli bütüncül Tevhidi bilgi türü" ve "salt akla dayalı nesne

(madde)-akıl ilişkisi merkezli materyalist bilgi türü" olmak üzere "bilgi" ve bilgiyi oluşturma "yönteminin/"metodunun" tarihsel gelişimi, iki ana akını

üzerinden oluşan bir tasnife göre ele alınması gerekmektedir.

Tevhidi Düşünceye dayalı bilginin tarihi gelişiınini, yöntemini, bilgi inşa

etme sistemini ortaya koyabilmek için ilk insan olan Hz. Adem (AS) 'ın yara-

tılışına kadar gitmenin gereği bulunmaktadır. Çünkü modern hakim materyalist paradigmanın yek taraflı dayatmacılığı ve obskurantis zihniyetinden çıkıp,

özgün içtimai düşünce üretilmesi için bunun zarureti bulunmaktadır(Şimşek

2013: 40-41).

Tevhidi Düşünce merkezli vahiy-dini içerikli oluşan bilgi yöntemi/metodu; Allah tarafından ilk insan olarak yaratılan Hz Adem' e üflenen so:Yut ma- hiyetli" ruh" ile maddi dünyada ki"beden" in(ıİıadde/somut) birliğine dayalı bütüncül tevhidi bilginin (madde+mana "bir"likteliği) ve onun ilim inşa edici ve sistem kurucu yönteminin/metodunun varlığını ortaya koymaktadır. Bu konuda "Sizi bir tek candan(Adem'den), ondan da eşini (Havva'yı) yaratan

Al/alı 'tır''(Araf 189) ayeti "vahiy'' - "ilahi yaratılış" ve "varlık bilgisi"nin ana

kaynağının; yaratılan maddi varlık olan Adem 'in ve O 'nu yaratan 'ın Allah (mana) olduğuna yönelik varlığın tevhidi/bütüncül yöntem(metodolojisi) bilgisini ortaya koymaktadır. Bu ayete göre ilk yaratılan insan, Adem peygam- berdir. Bunu vahiy ile öğrendiğimize göre dünyaya gönderilen Adem Pey- gamber dünya hayatında; üretim, tüketim, eğitim, zanaat-teknoloji, siyaset,

(7)

ahlak; ruhi tutum (psikoloji)lara dayalı faaliyetleri, eylemleri, davranışları, ortaya koymuştur.

Adem Peygamber'in babası olmadığı için kendinden önce bir kişi, ya da bir insan tarafından eğitilmediğinden bu alanlardaki tilin bilgiyi, ilahi kaynak yoluyla öğrenmiş bulunuyor. Bu konuda Adem Peygamber' e dünya hayatında

"düşüncesini kurabilecek", "yaşantısını devam ettirecek", ve diğer tüm alan- lara(maddi hayata, dünyaya) yönelik tüm kullanması gereken bilgiyi, tilin ilimleri bilen Allah'ın kendisine öğretmiş olduğudur (Bilgiseven 1985:32,40- , 43). Bu konuda Bakara Suresi 31. Ayette:" ve Adem'e isimlerin hepsini öğ

retti(Allah), sonra onla.İı meleklere gösterip "Haydi davanızda sadıksanız Bana şunları isimleriyle haber verin" dedi". Bu ayete göre Adem Peygam- ber'e Allah tarafından eşyanın(maddi varlıkların) isimleri öğretilmiştir. Mad- denin bilgisi varilmiştir. Yani bilgi, Yüce Allah' dan Adem Peygamber' e Tev- hidi bağlamda eşyanın isimleri öğretilerek verilmiştir. Buna göre daha sonra dünya hayatına gönderilen, dünya hayatın da yaşamını devam ettirecek olan ve burada ilahi imtihandan geçirilecek olan Adem Peygamber'in şahsında"

insan", maddi dünya hayatında yaşayacağı "şey"lerin bilgisini ilahi bir yol ile

öğrenmiştir. Bu öğretilen bilginin anlamı ve yöntemi Adem Peygaınber'e verilen "ilim" vasıtasıyla düzenlemiştir. Buna göre söz konusu "ilim" unsuru ve onun "ilmi yöntemi/metodu", dünya hayatı ekseninde güncel hayatı içeren tüm unsurların devamı için uygunlamıştır. Böylece dünya hayatına yön veren (fizik, kimya, hukuk, tarih felsefesi, astronomi, matematik, biyoloji, içtiınaiy

yat(sosyoloji), ruhiyat ilmi (psikoloji) siyaset, iktisat. .. gibi) ilimlerin inşasını sağlamıştır(www.ozgunsosyaldusunce.com., 15.08.2017; 14:00). Bu bağlamda

Tevhidi Düşünce merkezli bilgi ve bilgi yöntemine dayalı "ilmi" bilginin

başlangıç noktası "Hak" dan gelen bilgi ile oluşmuş olduğu anlaşılır. Bu

"Hak" dan gelen bütüncül/tevhidi bilgi yöntemi, başta kainat idraki özelde ise dünya hayatı çerçevesinde yani içtimai (sosyal) alanda "insan"ın;, siyasal yö- netinpistemini, üretim modelini, düşünce yapısını oluşturmuştur. Buna göre Tevhidi Düşünce yöntemine dayalı birlikçi/bütüncül mahiyete bağlı olarak üretilen bu bilgi; dünya hayatına, toplumların içtimai yapısına, insan düşün

cesine, iktisadi yapılanmalara, sanayi hayatına ... yön verecektir. Bu yönüyle Tevhidi Düşünceye dayalı içtiınai(sosyal) ilimler alanlarını içeren, düzenle- yen, kurallar koyan ve yöntem bilgisi genel sistem işleyişi ortaya koyan bir mahiyet sahiptir(Bilgiseven 1985: 42) .. O halde "Hak"tan gelen bu tevhidi bütüncül bilgi ve yöntemi, dünya hayatında insan yaşantısını Tevhidi Düşün

ceye dayalı yöntemlere göre oluşturulmuş, inşa edilmiş "ilimler" yoluyla dü-

zenlenmiş olduğundan,"Hak"tan gelen bilginin iki yönünün bulunduğu ortaya

çıkar. Birincisi "Hak" dan gelen bilgi Peygamber'e vahiy yada verilen ilim ile gelınesi yönüyle "soyut" bir mahiyet taşımaktadır. Bu bilgiyi Bakara suresi

(8)

TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ İLİM GELENEÖİNE KARŞIN MODERN 763

BİLİM GELENİÖİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

32. Ayete göre meleklerin dahi bilmediği anlaşılmaktadır. İkincisi ise bu

"Hak"tan gelen bilgi, Adem Peygamber' e yani ilk yaratılmış insana gelmesi ve bu insanın da maddi hayat düzleminde onun gündelik yaşantısında; yeme- sini, içmesini, korunmasını, üretmesini, eğitilmesini içeren "maddi" dünyaya yönelik "somut" mahreçli bilgidir. Bu bilginin Hak"tan gelen boyutunun ilk insana ilk gelen bilgi olması vasfıyla dünya hayatına şekil, düzen vermesi yö- nüyle "Hak"ın bilgisi, soyut bir alemden gelip maddi/somut bir aleme düzen

•

veren bütüncül, "bir"likçi yani tevhidi bir ilmi düzen verici yönteme(metodo- . lojiye) sahip olduğu a'nlaşılır. Buna göre dünya hayatındaki tüm gündelik fa- aliyetlerin içinde kullanılan; iktisat, siyaset, eğitim, düşünce, hukuk, ruhiyat ... gibi ilimlerin tamamının başlangıç noktası "Hak"tan geldiğine göre ve dünya hayatında bir "düzen verip" ve "sistem" oluştıırduğulla göre, vahiy-dini yani Tevhidi Düşünce merkezli ilimlerin tamamı, bütüncül bilgi ''yön- temi"ne sahip olduğu ortaya çıkar.

Tevhid'in "bütün kainatın ve insanlığın Allah'ı aksettiren tek bir bütün

teşkil etmesi" yönü ele alındığında(Bilgisevenl 977: 209), Tevhidi Düşünce

merkezli ilim yöntemi başta içtimai, fen, sağlık ve diğer ilimler olmak üzere tüm "ilim"leri düzenleyen bir kainat sistem anlayışına sahiptir. Böylece tevhidin bu özelliği de, Allah'ın, mutlak güç, kuvvet sahibi, kesin düzenleyici

olduğunu ortaya koymaktadır. Allah tarafından Adem Peygamber'e öğretil

miş olan isimlerden hareketle 'bu "ilim"lerin, bütüncül/tevhidi bilgi yönte- mine(metodolojisine) göre oluşmuş olduğu söylenebilir.

Tevhitin "Hak'"tan gelen yönü ve bu eksende maddi hayata yön verici boyutunu açıklamak için" öncelikle onun iç ve dış manalarının ahenkli bü-

tünlüğünü ortaya koyan dış (maddi) yönü ile iç(manasını), ayrı ayrı ele al- mada fayda görülmektedir". Buna göre ilahi bir kanun olan tevhit, içinde dün-

yanın da yer aldığı kainatta, ortaya koyduğu ilmi kanun çerçevesinde sosyal/içtimai alanlar da dahil olmak üzere her şeyi kontrol ettiği, yönettiği, yön veren genel bir sistem anlayışına göre açıklayan bir niteliğe sahiptir(What is Tawheed?,http://www.khayma.com,05.04.2016). Çünkü Zümer suresi 62.

Ayete göre "Allah, her şeyin(madde, meta, ilimler, toplumları, toplum sis- temlerini, iktisadi kanunları, onun işleyişini, felsefe düşünceleri ... ) yaratıcı

sıdır". Böylece tevhidin, kainat sistemi ve özelde dünya içindeki herşeyi açık

lama gücüne sahip olduğu bir yöntemi ve sistemi bulunmakta olduğu açığa çıkmaktadır(www.ozgunsosyaldusunce.com.,15.08.2017;14:00).

Bu bağlamda bir "kainat kanunu olan tevhit"ve buna bağlı olarak

"Kainat Ana Sistemi"ni kuran tevhidi bilgi yönteminin biri "Hak"tan gelen soyut yönü(iç) bir de buna bağlı olarak maddi dünya hayatını düzenleyici ilmi bilgi yöntemine yönelik( dış) manası olmak üzere iki yüzünün bir"likteliğine

(9)

sahip bir "ilmi" bilgi sistemi bulunmaktadır(Şimşek 2016: 38). Buna göre

"Tevhidi Düşünce"nin "kainatı birleştirecek şekilde soyuttan somut realite- lere inmesinin" "bütün"ü görmeyi sağlamasına yönelik içtimai hayata yön veren ilmi kanunun özgün bir bilgi sisteminin varlığı da belirtilmiş olmakta-

dır(Bilgiseven 2003: 69). Şüphesiz ki bu ilmi bilgi sisteminin soyut tarafı

"Hak"tan geldiğinde "ilim", vahiye bağlı olarak vahiyden beslenen "akıl" bü-

tüncüllüğünde açıklanmaktadır. Dolayısıyla vahiy-dini mahreçli Tevhidi Dü-

şüncenin ilmi bilgi yöntemi ; "ilim-vahiy", "ilim-vahiy-tevhidi düşünce",

"ilim-vahiy- tevhidi bilgi yöntemi" ve toplamda; "ilim-vahiy-tevhidi bilgi yöntemi-vahyin rehberliğinde akıl" etkileşimi ile açıklanabilen bir bütüncül mahiyete sahiptir.

Tevhidi Düşünceye dayalı Tevhidi ilmi bilgi yöntemi, tevhidin bir kainat kanunu olması ve "Kainat Ana Sistemi" kurucu genel ilmi çerçeveye sahip

olması yönüyle, dünya hayatındaki tüın topluri:ılar için geçerli ve "tüm zamanlarda" uygulanması mümkün olan bir özelliğe sahiptir. Böyle bir niteliğe

sahip tevhidi bilgi yöntemi ve onun ilim anlayışının bilgi üretme yöntemi de tüm ilimleri içine alan .bir bütüncüllük taşımaktadır. Çünkü kainat bir bütün olduğundan, "kainatın maddesi bir olduğundan, aynı maddeden yaratı

lan parçacıkların değişik oranlarda bir araya gelmesiyle ^değişikelementler ortaya çıkmaktadır"(Bilgiseven 1985: 45-46). Tüm bu anlatılanlar çerçevesinde Tevhidi Düşünce merkezli ilim yöntemi ; başta içtimai, fen, sağlık ve diğer

ilimler olmak üzere tüın "ilim"leri,bir başka ifadeyle "tüm ilim kanunlarını"

düzenleyen Allah'ın, mutlak güç, kuvvet sahibi, kesin düzenleyici olduğunu

·Adem Peygamber'e öğretmiş olduğu isimler den hareketle bütüncül/tevhidi bilgi yöntemine göre oluşmuş olduğu söylenebilir(Şimşek 2016:41). Bu çer- çevede tevhit, "Herşeyi ilk baştan yaratan O 'dur"(Yunus 4)," .. 0 her şeyi ya-

ratmış ve düzen vermiştir"(Furkan 2), gibi ayetler, her şeyin yaratıldı

ğını(maddi bir cephesinin var edildiğini) ve bir düzen içinde tevhidi birlik esa-

sına göre oluştuğuna dikkat çekilmektedir(Şimşek 2016: 43-45). Buna göre

TevhidfDüşüncenin bilgi tarihine tevhidi ilmi yöntem eşliğinde bakıldığında,

kök temelleri itibariyle İlk yaratılan insan Hz Adem'e "O'na secde et" emrine salt determinizm yoluyla karşı çıkan İblis arasındaki ilişkinin nedenselliğine inmek gerekmektedir. Bu durum bir şema ile gösterilmek istendiğinde vahye

dayalı tevhidi bilgi ile salt akla dayalı materyalist determinist bilginin kar-

şılıklı konumları, ortaya mukayese tekniği ile konulabilir. Böylece modem materyalist bilgi ile Türk-İslam medeniyetinin Tevhidi bilgi köken farklılığı

açık olarak görülebilir.

(10)

DÜŞUNCE

MATERYALİST

DUŞUNCE .. ... .

Salt akla dayalı İblisyan determinizm

İnsan =madde/akıl (rasyonalite) Salt

Akıl (duyu)

Kabil

Eski Yunan Materyalizmi (Materyalistik/Sonsuz Evren Anla-

yışı)

M.Ö. 6.yüzyıl (Milet Okulu)

····tE'VHİDi

DÜŞÜNCE

Hz. Adem A.S. 'ın (beden/madde)

"bir"likçi teslimiyeti (mana) İnsan=

madde+mana+(Kalp/hissi/duygu bilgi)

Habil

Tevhidi İçtimai Düşünce ( Big-Bang'le, "Ol" emri ile Yaratı

lan Sonlu Kainat Anlayışı)

"Ol" emri mana, "Kainat"; madde Önceki Tevhit Peygamberleri Ve M.S. 7. yüzyıl İslam ve Tevhidi İçti

mai Düşüncesi

(11)

Thales: Su (Madde)

Anaxinıandros: (madde-sonsuz ve Medine Ashab-ı Suffe ilişkisini ku-

rar)

Anexinıenes: Hava(madde) Heraklatius: Ateş

.

(madde)

Doğu ve Batı Roma Süreçlerinin Pa- gan Materyalist Düşünüş

M.S.17./18. Y.Y.

Aydınlanma Düşüncesi -Aklın Tanrısallığı

-Tabiat Olaylarının -sürekli! ve dü-

_zenliliğil üzerinden hareketle Sosyal Biiiinlerin Yöntemini Belirleme Yani " BİLİM" anlayışının Olu-

şumu

M.S. 19.Y.Y.

MekkeTevhit Merkezli Eğitim Oku- lunda Tevhidi İçtimai Düşüncenin

İlmi Eğitimi

Beytül Hikme, Keyruvan(800'ler) gam, Bağdat, Selçuklu Nizamiye Üniversitesi Tevhidi Düşünce İlim

leri

MS.14-19.Y.Y. Osmanlı

Cihan Devleti ve Tevhidi Düşünce

ile İçtimai İlimler Yöntemini Belir- leme, ve 400 yıl Yön verici olarak

Cihan Hakimiyeti

Yani "İLİM" anlayışının devamı

M.S.19.Y.Y

(12)

BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLER1

Modem Batı Düşüncesi/

-Pozitivist Felsefi Düşünce -Aklın hakimiyeti

- Salt Beş Duyu Organıyla Düşünme

-Humanizm -Dualizm

-İlerlemeci Tarih • Anlayışı

Bu noktada Pozitivizm-Modernite

ilişkisi Sosyal Bilimlerde kurucu olan Materyalist Düşünceye göre

oluşmuştur. Yukarıda belirtilen Mo- dem düşünce Dinamikleri Batı Sos- yal Bilimini, Salt akla dayalı materyalist düşünce Geleneği içinde aşa

ğıda belirtilen Sosyal Bilimler yoluyla temellendirmiş ve buna göre

-sistemleştirmişfür.

MODERNİTEyi Oluşturan Sosyal BİLİM Dallan -Felsefe,

-Sosyoloji -Tarih Felsefesi

-İktisat -Siyaset -Psikoloji

-Eğitim

-Hukuk -Antropoloji

Batılılaşma Fransız Sosyal Düşün

cesi ve İngiliz Klasik İktisat Etkisi Tevhidi İçtimai Düşünce ile Batı Po-

zitivist Sosyal Düşünce Yöntemi Üzerinden İkili Çatışma Oluşur.

Bu noktada Po,P.tivizm Osmanlı İçti

mai Düşüncesine giderek hakim olur. Batılılaşma Etkisindeki Os-

manlı aydını "pozitivizm-liberalizm- modem bilim"ekseninde Oryantalist bilgi anlayışının ve onun ürettiği sos-

yal düşünce bağlamındaki bilgi ba-

ğımlılaşır.

2. yüzyıl Cumhuriyet Türkiyesi Kültürel Düşünce ve Bilim Yönetimi

Devrimi Modemiteyi Oluşturan

Sosyal Bilim Dalları Batı

Pozitivizminden "Taklit" Yoluyla

Alınmıştır.

(13)

Bu noktadan sonra artık Osmanlı Türkiye 'sindeki "ilim" geleneği modem Batı bilim geleneğinin temelini oluşturan İblisyan-materyalist salt akılcı bilgi üreteme yöntemine dönüştürülerek, modem Türkiye'nin içtimai yapısı,

pozitivist- liberal çizginin "bilim" düşünce yöntemine göre sosyal yapı kur-

gulanır olınuştur(Şimşek 2016: 64-68). Sosyal bilim dallarıda buna göre sis-

temleştirilerek "bilgi--düşünce yöntemi" üzerinden Türk toplum sistemi buna göre bu sürçten sonra mutlak Batı bilgisine, bilim geleneğine bağlı ka- larak Taklidi bir bilgi yöntemi ile kendi toplum yapısını ve sistemini oluş

turmuştur. Buna göre;

Modemiteyi Oluşturan Temel

Kavramların başlıcaları ise:

Pozitivizm, Rasyonalite, Laiklik, Laisizm Jakobenizm,

Sekülarizm,Liberalizın, Demokrasi, Endüstriyalizm,,Bireycilik, Ulus-

Devlet Milliyeçliği

Modem Batı Toplumu Materyalist- Pozitivist Düşünce Yöntemi

Türkiye Cumhuriyeti Modernite-

Pozitivizıne Sosyal Düşünce ve Sosyal Bilim Anlayışı Modemiteyi

Oluşturan Temel Kavramlara Göre Biçim Almıştır

20YY Modem Türkiye'sinin Materyalist- Pozitivist Düşünce

Yöntemi

Bu .. etkiler bağlamında Türkiye' de -materyalist felsefeye dayalı modem pozitivist sosyal bilim düşüncesine göre oluşan 1923 'de kurulan 1. Yeni Tiir- kiye "yeni yönetim modeli ve yeni yönetici insan tipi"ni, bilgi anlayışını, düşünce yöntem geleneğini oluşturmuştur. Bunun üzerinden medeniyete(um- rana) yön veren, toplum yönetim sistemini biçimlendiren sosyal bilim dallan da üniversitelerde ;"modern bilgi"," modern bilim anlayışı", "bilim

adamı" ve modern bilim adamının ürettiği bilgi ve onun bilgi üretmedeki

kullandığı yöntem; pozitivist, liberal ve ötesinde materyalist temalı olmuştur.

Böylece bilgi ve düşünce yöntemi üzerinden Türk toplumu, Batı düşünce ge-

(14)

TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ İLiM GELENEGİNE KARŞIN MODERN 7 69

BİLiM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞÜNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

leneğine, modern pozitivist- liberal devlet ideolojisi - seküler bürokrasi ta- raftarlığında ve kontrolünde "üniversite" ve " aydınlar vasıtasıyla" taşınmış

tır.

2. TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ "İLİM" VE MODERN "BİLİM"

GELENEKLERİNİN TÜRK-İSLAM VE BATI

MEDENİYETLERİNDE "BİLGİ-YÖNTEM" İLİŞKİSİNE YÖNELİK UYGULAMALARI

Tevhidi Düşünceye dayalı "ilim" geleneğinin "bilgi-yöntem/metot'' an-

layışına karşı modern Batı "bilim" geleneğinin materyalist-pozitivist çizgideki

"bilgi-yöntem/metot" anlayışı, her iki medeniyetin toplum

,

hayatında, birbirlerine benzemeyen bilgi üretme süreç ve zihniyetini ortaya çıkarır. Medeniyet ve sistem kurmada temel unsurlar olan içtimai/sosyal ilim/bilim dalları ara-

sında yer alan; felsefe, içtimaiyyat/sosyoloji, siyaset, hukuk, iktisat, ruhi-

yat/psıkoloji, eğitim, tarih felsefesi, edebiyat. .. gibi ilimlerin kurucu içeriğini oluşturmada birbirlerinden farklı bu bilgi anlayışlarının tesirleri, etkileri

açıkça görülür. Bu cümleden hareketle ilmi/bilimi eksenindeki yöntem farklı

lığının ilim alanını kurgulaması, örneğin hukuk ekseninde hukuki bakış fark- lılığını ortaya çıkartmaktadır. İktisatta ise iktisadi sistemin kurulmasındaki temel hareket noktalarının farklılığını ve buna bağlı iktisadi bakış açılarında ve uygulamalardaki farklılığın oluşmasını kaçınılmaz olarak ortaya koymaktadır.

Yine toplum felsefelerinin oluşmasında toplum kurucu bakışının farklılıkları

nın belirleyici olması, siyaset anlayışlarının ve siyasal yasalarının kurucu kök zihniyet sistemlerinin farklı oluşması, yine eğitim anlayışı, modeli ve felsefe- sinin yanında üretim, girişimcilik, "insan tipin" inşasında farklılıklar ve birbirlerine benzemezliklerin içerilmesi, hep bu "yöntem-kültür-zihniyet" iliş

kisinden kaynaklanmış olduğu söylenebilir. Böylece bu ''yöntem-kültür-zihniyet" etkileşimine bağlı gelişen farklı kurucu içtimai ilim alanları, farklı toplum tipini oluşturduğu gibi daha üst/makro alanda, medeniyet sistemlerinin de

farklılık içinde oluşmasına yol açmaktadır(Sarıçam/Erşahin 2015:5).

Yukarıda verilen şablon, Tevhidi Düşünce ve materyalist düşüncenin te- mellerinden itibaren günümüze değin tamamen birbirine göre farklılığı olan

"ilim" ve "bilim" gelişmelerini açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Bu şab

lon, Türkiye'nin 1923 öncesi Tevhidi Düşünce bilgi yöntemine dayalı kök

değerleriyle, Batı medeniyetinin farklılıklarını da ortaya koymaktadır. Yine bu şablon aynı zamanda 1923 'de kurulan 1. Yeni Türkiye'nin benimsediği

modern-pozitivist bilgi yöntemi ile modern Batı materyalist düşüncesinin

bilgi yönteminin ana bakış açısı olarak "ortak" bir yol çizdiğini, "ilim" dalla-

rının 1.Yeni Türkiye'de artık "bilim" anlayışı ve "bilim" dallan inşası üze- rinden dönüştürüldüğü de göstermektedir. Böylece sistem kuran ve sistem

(15)

inşa eden "insan" tipinin de buna göre oluşturulduğu ortaya konmuş olmakta-

dır. Buna göre Türkiye' deki modernleşmeci akademik bilginin, esasında ilme

dayalı bir bilgi değil de, materyalist Batı medeniyet bilgisinin "bilim" adı al-

tında akılcılık, çağdaşlık beyanları çerçevesinde, "tek taraflı "olarak verilen

"ideolojik" bilgi ve yöntem dayatması olduğu açığa çıkmış olmaktadır.

2.1. TEVHİDİ DÜŞÜNCE'DEKİ "İLİM"-BİLGİ-YÖNTEM-"İNİN İÇTİMAİ HAYATTAKİ (TOPLUMDAKİ) UYGULAMALARI

Materyalist içerikli salt akılcı yöntem bağlamında Eski Yunan, aydın

lanma ve ardından da 0zellikle sanayi devrimi-pozitivizm-kapitalizm ilişki

sistemi, günümüz itibariyle dünya sisteminde herşeyin dengesinde bozulma

oluşmuştur ( Sarıbay 2004: 3). Buna göre dünya, dünya sistemine hakim olarak yön veren bilgi "yöntem"i konusunda giderek düzensizlik içine girmiş bir kaos sürecinde bulunınaktadır(Şimşek 2013: 84). Bu noktadan hareketle dünya sistemi, başta; iktisadi, siyasi, felsefi, kültürel, endüstriyel-çalışma iliş

kileri alanları olmak üzere pek çok sosyal bilim alanlarında yaşamış olduğu

hedonist etkilerden kaynaklanan kaos içindedir(Bell 1993: 325). Modem Batı

bu kaostan çıkmaya yönelik yeniden düzen kurma arayış içinde bulunmakta-

dır. Oysa 7 .yüzyıldan 1923 'lere değin ideal Tevhidi Düşünceye bağlı tevhidi

aklın ve ilmi yönteminin bütüncüllüğünün odağında böyle ilim-bilgi-toplum dengesini bozma süreçleri bulunmamaktadır. Ancak Tevhidi Düşünceye da-

yalı ilim yönteminin "kainat ana sistemi" özelliğine sahip olması ve tüm zamanlara hitap edici bir ilmi yönteme niteliğinin bulunması yönüyle, ilahi

"kudreti" tanıma merkezli idraki geliştirici bir araştırma mantığı, ilimleri inşa

etme düşüncesi ve yöntemi ile içtimai düzeni buna göre kurma sisteminin iş

leyişi öne çıkmaktadır.

Bu noktada ilk inen ayet olması yönüyle "Oku" yani "İkra" emri, esa- sında ilk ilmi "araştırma yapma anlayışını", "yöntemini" ve her şeyi ilmi

açıklama yapmayı sağlayan "genel sistem kanunu", vahiyden beslenen aklın eşliğinde Tevhidi Düşünce yöntemine göre oluşturmuştur. Buna göra İslam medeniyeti; ilmi okumaların, araştırmaların ve incelemelerin yapılmasını tevhidi yöntem bilgisi eşliğinde ilahi bir "emir" kipiyle ortaya koymaktadır(Şim

şek 2016:47). Bu oku; "kendini oku, kainatı oku, kainattaki düzeni, işleyişi,

genel kanunun tüm ilim alanlarına sistemsel etkileyişini, onun düzenliliklerini

"Tevhidi Düşünce ilmi yöntemine göre "oku"nmasının gerekliliğini ifade etmekte olduğu söylenebilir. Böylece Tevhidi Düşünce ilmi yöntemi, kıyamete

kadar tüm zamanlarda geçerli olan/olabilecek bir bütüncül ilmi araştırma yön- temine sahiptir. Bu yönüyle de esasında insana, kainata "tek bir gözle" bakıl

masını emrederek, oradan dünyaya yönelerek, dünya hayatını, dünya sistemini, dünya ilim hayatını oluşturduğu görülür (Şimşek 2016:57). Buna göre

(16)

TEVHİDİ'DÜŞüNCE'DEKİ İLİM GELENEGİNE KARŞIN MODERN 771

BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞüNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

Tevhidi Düşünce merkezli "ilim" anlayışı ve "ilmi" araştırma yapma yönte- mine göre; Allah, dünya hayatında içtimai olaylara yön verir. Bu yön vermeyi de "emir" ve "yasaklar" ile belirtmiştir.

Tevhidi Düşüncenin ilmi bilgi yöntemi ; "ilim-vahiy'', "ilim-vahiy-tevhidi düşünce"/"ilim-vahiy-tevhidi bilgi yöntemi"nin varlığına Nahl süresi 89.

Ayetinin dikkat çekmekte olduğu ileri sürülebilir. Bunş. göre;

"Biz o gün, her ümmet içinde, kendilerinden kendi Üzerlerine bir şa

hit göndereceğiz: Seni de onların üzerine şahit getireceğiz. Bu kitabı da, (Sana)her şeyi açıklayan ve miisliimanlara doğrıı(yani ancak, sadece Tevhidi Diişiince aklına sahip insanların(müslümanların) kainatın bü- tüncül ilmi yasalarını anlayabileceğini ve buna göre oaşta düşünce sis- temi olmak üzere her türlü ilim dalının sistemini, tevhidi bilgi üretme yön- temi ile kurabileceğini ifade etmeye işaret eden bir mahiyette) yolıı (yön- temi) gösteren bir rehber, bir rahmet kaynağı ve bir müjdeleyici olarak indirdik".

Bu ayete ilavaten "Sizi sadece boş yere yarattığımızı ... sandınız?"(Mii

minım,115) " Biz gökleri, yeri ve bunlar arasında bıılımanlan, oyun ve eğ

lence olsun diye yaratmadık" (Duhan 38), soruları ve ilmi düşünceye yönel- ten hatırlatmalar, ikazları; yer, gök ve bunlar arasında bulunan dünya haya-

tında insanın tutum tavır alışlarını, yine gök, yer ve bunlar arasındaki alanda bilgi üretilmesinde "bir gayeye göre" davranılmasını, araştırma yapmasını, düşünmesini, bilgi üretmesini, toplumu sevk idare etmesini, iktisadi ve diğer

alanlarda üretim, girişimcilik, içtimai güvenlik ... gibi unsurlarda yani içtimai eylemlerde toplum araştırmalarından Tevhidi Düşünce temelli "ilmi" araş

tırma bakış, yöntem ve tekniğinin kullanılmasının gerekliliğine dikkat çekil- mektedir. Çünkü insan sadece boş yere yaratılmayıp, ilmi bir yöntem ve çaba ile yeryüzünde hakim (halife) olarak vazifeye yapma sorumluluğu bulunmak-

tadır. Gök ve yer arasında ve özellikle sorumlu insanın yaşadığı içtimai dünya

hayatında, insan, hükümranlığını buna göre Tevhidi Düşünce temelli "ilmi"

araştırma yöntemi ile her bir olayın, sürecin hem görünen( akıl) hem de görün- meyen(hikmet) yönlerinin birlikteliğin de bir toplum sistemi, düşünce anla-

yışı, bilgi sistemini kurması istenmektedir. Bu bağlamda Mülk suresinin 3. ve 4. Ayetleri;

"O, yedi göğii birbiri iizerine tabaka tabaka yarattı, Rahm{ın 'ın ya-

ratmasında bir aykırılık, uygımsuzluk görmezsin. Göziinii döndiir de bak, bir bozukluk göriiyor musım?Sonra göziinii tekrar tekrar (sı-

(17)

·nama/çokça yapılan deney işareti)döndiir bak. Göz (aradığı bozuk-

luğu/dengesizliğildiizensizliği bulamayarak) aciz ve bitkin olarak sana dönecektir"

Bu tek/"bir"likçi bakış açısına sahip olunarak Tevhidi Düşünce merkezli ilmi bilgi üretmenin yöntemini bütüncül tarzda ortaya koyan ayetler olarak belirtilebilinir.

7. yüzyıl ile 19. yüzyıla kadar doğrudan, 19.yüzyıldan da 1923 'e kadar

Batılılaşma etkisiyle aşama aşama Tevhidi Düşünce ilmi yöntem geleneğin

den giderek uzaklaşılmıştır. Tevhidi Düşüncenin tüm ilimlerin genel sistemini taşıma özelliği ve tüm zamanlara hitap eden medeniyet sistemi kurucu

vasfına sahiptir. Buna göre günümüzde yeniden içtimai dünya hayatı içindeki toplum düşüncesinde, felsefede, iktisadi faaliyet sisteminde, üretim ve sanayi

ilişkileri yapılanmasında, hukuk sisteminin inşa yönteminde/metotunda, aile

yapılanmasında, eğitim sisteminde ve eğitim kurumlarının takip ettiği bilgi üretme yöntemlerinde, milll/askeri güvenlik sanayisinde, milli güvenlik alan-

larında hep Tevhidi Düşüncenin "ilmi" bütüncül yönteminden hareketle kur-

gulanıp· inşa edilmesinin gerekliliğini bulunmaktadır. Böylece "Tevhidi Dü-

şünce merkezli özgün ilmi yöntemi"nin varlığı, bu yönteme "devlet"in müs- pet"taraf olan tutumu", bu anlayışa göre ilim adamlarının ve içtimai insan in-

şasına yönelik eğitimin yapılması gibi unsurların "sistem bütünlüğü" içinde ele alınarak toplum gerçekliğinde uygulamaya konulması ile 7.yy ile 19.yy arasında İslam medeniyetin ilmi devlet modeli, günümüz itibariyle de hakim bir siyasal sistem kurma yolunu açabilme niteliğine sahiptir.

Tevhidi Düşünce ilmi yöntemi pek çok ilmi alanında dünyaya yön veren ilim adamları ve ilmi buluşlar ortaya koymuşlardır. Tevhidi Düşünce ilmi yöntem bilgisi üzerinden ortaya konulan başta ; matematik, biyoloji, fizik, astronomi, felsefe, kimya, coğrafya ve seyyahlık(memleket ve milletlere ait içti- mai tetkik yöntemi), içtimaiyyat, tıp-cüzzam, sistem, optik, göz tedavisi, siya-

;~tJelsefesi gibi pek çok ilim dallarında ilk kurucular olmuşlardır. Daha

sonraları Batılı düşünürler bu ilim adamlarından ve onların ilmi buluşlarından

temel kaynak olarak istifade edip, ancak bunları kendi buluşları gibi sunan bir

ikircikliği de ortaya koydukları görülür. Bu konuda bir örnek vermek gere- kirse ölümünden yüzyıl gibi kısa bir süre sonra Gazzali'nin eserleri İbranice ve Latince'ye tercüme edilmiştir.

"Batı dillerine önce Makasidü'l-felasife, Mizanü'l-amel ve Mişkatü'l

envar kazandırılmıştır. Daha sonra Tehafüt'l-felasife ve el-Kıstasu'l-müs

takim gibi eserler de tercüme edilmiştir". Yapılan bu tercümeler başta Thomas von Aquin, Descartes, Dante Pascal, Montaigne, Spinoza, Hume gibi pek çok

(18)

Batılı'ya ilham kaynaklığı yapmıştır (http.//www :ilınar.org, 22.07.2107, 18:58). Buna göre;

Tablo 1: İslam Medeniyetin Tevhidi Düşünce Bilgi Üretme Yöntemine Sahip Ku- . rucu "İlim" Öncüsü Bilginler

İslam Dü- Yaşadığı Ortaya Koyduğu Ku- • İlmi Alanı Kuran

şünürünün Dönem rucu Özgün İlim Alanı İlmi Yöntem Anla-

İsmi

.

^yışı

Cabir İbn 8-9 Yüzyıl "Kimya ilminin ilk kuru- Tevhidi Düşünce'ye

Hayyan sürecinde cusu,kurucu babası dayalı Bütüncül Yön-

yaşamıştır tem ile Fen İlimleri-

(722-815) nin kurucusu

Ebu Cahiz 8-9. yüzyıl- Biyoloji ilminin kuru- Tevhidi Düşünce'ye -·- lara süre- cusu, hayvan ilimci bil- dayalı Bütüi:ıcül Yön- cinde yaşa- gin, Hayvan türlerinin tem ile Biyoloji İlmi- mış(781- evrimine yönelik ilmin nin kurucusu

868) kurucusu

-

İbn-iHav- 10.Yüzyılda En meşhur seyyah ve Tevhidi Düşünce'ye

kal Yaşamıştır Coğrafya alimi dayalı Bütüncül Yön- tem ile Coğrafya İlmi ve İçtimai Coğrafya ilmini ortaya koymuş-

tur

İbn-i Cessar 10.yüzyıl-11 Cüzzam hastalığının se- Tevhidi Düşünce'ye yüzyıl süre- bep ve sonuçlarını açık- dayalı Bütüncül Yön- cinden yaşa- layan ilk Müslüman dok- tem ile Tıp ilmine

mıştır toru olarak bilinir. yaklaşım gösterir

İbni Hey- 10.yüzyıl-11 Optik ilıninin kurcusudur Tevhidi Düşünce'ye

sem yüzyıl süre- dayalı Bütüncül Yön-

cinden yaşa- tem ile Fizik ilmini

mıştır çalışıp ortaya koy-

muştur

El-Beyruni 10.Yüzyılda Matematik,Astro- Tevhidi Düşünce'ye .

yaşamıştır nomi, Tarih ve Coğrafya dayalı Bütüncül Yön- İlimleri ile uğraşıp, Dün- tem ile uğraştığı tüm

yanın döndüğünü bulan ilim alanlarında çalış-

ilk düşünürdür malar ortaya koymuş- ti.ır

(19)

Gazzali ll-12yüz- Pek çok alanda özgün Tevhidi Düşünce 'ye

yıllar arası bilgi inşa etmiş. En dayalı Bütüncül Yön-

yaşamış- önemlileri; Felsefe, Siya- tem yolu ile tevhidi

tır(1058- set, Yöntem( metodoloji) sistem ilıninin bütncül

1111) Ahlak boyutunu ortaya koy-

muştur

Ahmet Bin 10. yüzyılda Sistem mühendisli"ğinin Tevhidi Düşünce'ye

Musa yaşamıştır öncüsü konumundadır dayalı Bütüncül Yön- teme dayalı mühen-

.

dislikte "bütünü" gö-

ren bir ilim anlayışını

ortaya koymuştur

Ali Bin İsa 10. yüzyıl- İlk defa göz hastalıkları Tevhidi Düşünce'ye

11. yüzyıl ile ilgili" çalışma yapıp dayalı Bütüncül Yön-

arasıza- eser ortaya koyan İslam tem ile Tıpbın bir ko- manda yaşa- ilirn adamıdır. nusunda ilim ortaya

mıştır koymuştur

İbni Karaka 11. yüzyılın Torna tezgahını yapan Tevhidi Düşünce'ye

ikinci yarı- ilim adamı dayalı Bütüncül Yön-

sındaMı- tem aklı ile mekanik

sır' da yaşadı alet buluşu ve ilınini

ortaya komuştur

Yusuf Has 11. yüzyıl Kutadgu Biliğ(Edebiyat- Tevhidi Düşünce'ye

Hac ip Siyaset) dayalı Bütüncül Yön-

tem içtimai ilim ala-

nında eser ortaya koy-

muştur

Ali Bin 11. yüzyıl ( Batı'ya tedavi metodla- TevhidiDüşünce 'ye

Rıdvan-- ? - 1067 rını öğreten İslam alimi. dayalı Bütüncül kurucusu ilini akıl ile tıp eğtimi veren ilim ada-

mıdır

Tabloda gösterilıneyen İbn-i Rüşt, İbn-i Haldun'un öncü ilim adamlarına ve pek çok isime değinilebilirır. Tevhidi düşüce ilınini bu müktesebatından başta Spinoza olınak

üzere Descartes, Hume gibi Batılı düşünürlerinde, Gazzali' den etkilendikleri belirti- lir(M.K .. Arıcan http://eskidergi.curnhuriyet.edu. tr/3 O. 08.201 7, 22: 12 ). Gazzali, İbn-i Haldun ve diğer İslam ilim adamlarının Tevhidi Düşünce yönteminden ve bu yöntem üzerine kurulınuş fikirlerinden etkilenen Batılı kurucu filozofların varlığıda bilinmek- tedir. Öte yandan günümüzde S.Hawking'in salt akıl yoluyla "herşeyin teorisi" ile

(20)

BİLİM GELENİGİNİN SOSYAL (İÇTİMAİ) DÜŞüNCE SİSTEMİNE ETKİLERİ

ilgili geliştirdiği fakat doğrulayamadığı yada genel geçerliliğini her şartta gerçekleş

tiğini tam olarak ispatlayamadığı holistik evren kuramıyla, "Allah her şeyin yaratıcı

sıdır "ayeti çerçevesinde Kainat Ana Sistem kanunu olan Tevhidi Düşünce ilmi yön- teminin, herşeyi açıklayan ilahi bir sistemin bulunduğunun arayışı içinde olduğuda

söylenebilir.

(21)

KAYNAKÇA

Aydın, Mustafa, Bilgi Sosyolojisi, Açılım Kitapevi, 2004, İstanbul.

Bilgiseven, Amiran K., İlm-i ledün (Genel teoloji), (2. Baskı), Filiz Kitapevi, 2004, İstanbul.

Bilgiseven, Amiran K., Din Sosyolojisi, Filiz Kitapevi, 1985, İstanbul.

Bilgiseven, Amiran K., Sosyal İlimler Metodolojisi, Filiz Kitapevi, 1994, İs

tanbul.

Bilgiseven, Amiran K., Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik, Kutsun Ya- yınevi, 1977, İstanbul.

Bell, Daniel, "Sanayi Sonrası Toplumun Gelişi, Bir Toplumsal Önkestirim

Macerası", Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Çev: H. Erbaş, Gündoğan Yayınları, 1993, Ankara.

Sarıbay, Ali Yaşar, Modernitenin İronisi Olarak Globalleşme, Everest Ya- yınları, 2004, İstanbul.

Sarıçam, İbrahim/Erşahin, Seyfettin, İslam Medeniyet Tarihi, Türkiye Diya- net Vakfı Yayınları, 5. Baskı, 2015, Ankara.

Şimşek,Osman, Yeni Ahlak Toplumu İnşası, Gazi Yayınevi, 2013, Ankara.

Şimşek, Osman, Medeniyet ve Sistem İnşa Edici Vasfıyla Tevhidi Düşünce, İlmar Yayınlar, 1, 2016, Ankara.

(http//www.ilmar.org, 22.07.2107, 18:58).

http//www.ozgunsosyaldusunce.com. 15.08.2017, 14:00).

(What is Tawheed? http://www.khayma.com,05.04.2016).

(M. K. Arıcan http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/30.08.2017, 22:12).