Mevcut harbe hemen takaddüm eden seneler zarfında İngilterenin başlıca şehir ve merkezlerinde bir çok büyük ve külfetli binalar inta edilmiştir- Ç

Yapı tekniği :

M İ M A R I D E K O R A S Y O N D A H A L İ T A L A R

Yazan : R. A. Collecott Türkçeye "çeviren : Ali BERKOL

(îst. Teknik okul elekrik ve makine doçenti)

Mevcut harbe hemen takaddüm eden seneler zarfında İngilterenin başlıca şehir ve merkezlerinde bir çok büyük ve külfetli binalar inta edilmiştir- Ç

~ I k iskeleleri d ol dursa tuğla veyahut taş duvarlardan müteşekkil olan bu binalar geniş, hafif ve havadar oluıp bulundukları muhitte azametle yükselirler. Ne bu yapıların inşa,smda, ne de imâl edilebilen en iyi halitalardan işlenmiş dahilî dekorasyonlarında hiç bir masraf esirgenmemiştir.

Evvelâ renkleri ve jrruhite uygun olmaları do- lay ısile seçilmiş olan bu modern mimarî halitaları aynı zamanda dayanıklı olup doıyıklaş^namalıdır.

Güzellikleri ve renkleri için eskiden beğenilen bronz ve pirinçlerin çoğu dikkatle parlatılmaya muhtaçtı ve sür'atle donuklaşmadan bunlara dokunulamadı.

Halen kullanılan çelik, bakır, alüminium ve gümüş halitalarından yağlı el ve toz lekelerini çıkartmak öçm ara sıra parlatmak kâıfidlir; bunlar daiımaı renk- lerini muhafaza eder ve hiçbir vakit okside olmazlar.

Başka bir çok manyezium, bakır ve altın halitaları dahi kullanılabilir, fakat tezyinat maddelerinin ko- laylıkla işlenebilmesi ve ezkaza maruz kalacağı dar- belere mukavemet edebilmesi esastır. Geçmiş gün- lerde dahilî teçhizat imâli için kullanılan münasip metallerin mahdut adedi, bugün tekmil, binaları- mızın dekorasyonunda hususî rol oynıyan büyük

sayıda terkip çeşitlerine çıkarılmıştır. Böylece, yük- sek gümüş, nıispetile % 20 den fazla nikel ihtiva eden nikelli gümüş te grenin incelmesi için bakır ve ayni zamanda çinko ye alüminium eserleri de mevcuttur İngiliz mimarları bu metali 1939 senesi Nev York Sergisinde İngiliz Pavıiyonunun meth^lindeki kapılar- da kullanmışlar, ve «Mauretania» ve «Queen Eliza- beth» transatlantiklerinin dekorasyonunda bu metal- den küliyetli miktarda, istimâl edilmiştir. Bu gemi- lerde merdivenlerin tralbzanları, asansör kapıları, ten- virat teçhizatı ve umuımî satlonlardakıi plâkalar nikelli gümüşten imâl edilmiştir. Nikelli gümüş, onun artis- tik tesire aykırı olmadan koyu renkte tahta veyahut

bronzla kullanılmasını kabil kılan tatlı beyaz renkte hoş bir metadir. Bundan maada bu halitalar kolay- ca, dökülür, haddelenir veya çekilir, yuvarlak haje

dövülür ve güçlüksüz kaynatılabilirler. En iyi tesirin her zaman mükemmelen parlatılmış satıhlarla elde edilmediğini tecrübe göstermiştir; filhakika mat bir satıh gümüş rengini tebarüz ettirdiğinden ve ışığın fazla aksine mâni olduğunda,n diğerine tercih edilir.

Pas tutmaz çelik kullanılarak haricî dekorasyon için daha koyu gri renkler elde edilebilir. Londra- da Imperial Chemicales Industries binalarının mu- azzam kapıları, bazı postahanelerin mektup kutula- rı, mağaza camekânı teçhizatı, tabelalar ve daha başka dekorasyonlar bu paslanmaz çelikten imâl edilmişlerdir. Umumiyetle bu maksat için az kar- bonlu demirde % 8 nrlkel, % 18 krom ve biraz da titanium ihtiva eden nikelli krom çeliği kullanılır.

Böyle bir metal havanın tesirine iyi dayanır ve çok çabuk kirlenmez. Arkasında amyrpt elyafı, çiimento ve kalsıine edilm'ş manyezitten müteşekkil bir madde bulunan imce nikelli krom çeliği levhaları da tekâ- mül ettirilmiştir. Bu madde yüksek basınçlar tahtın- da çelik levha üzerine basılır ve ya'ssı « sandviç » levha denilen yarı rijit bir levha, elde edilir. Levha- nın arkasında bulunan bu maddenin termik uzama emsalimin çeMg nkinin aynı olduğumdan levhalarda eğrilme mevcut değildir. Mevzuubahıis maddenin, sesi nakil etmeme hassası bu

akustik bakımından «ölü» olmalarını temin eder: Bu lev- halar, büyük ticarethanelerin içtima salonlarını,

stüdyoları ve çok hassas cihazlar bulunan tecrübe

laboraituvarlarım

için bazen kullanılmış-

tır. Canlı renkte paslanmaz çelikler de tekâmül etti-

rilmişlerdir. Oksitli imalât ve kahve rengi ve lâci-

vert mahkûkat senelerden beri malûmdur. Maama-

fi'h, son zamanlarda, sathı pürüzlü fakat kuvvetli

kristallere ayıran «buruşuk» şekil meydana çıkmış-

tır. îngilterede patenti alınmış Coloron ve Bachite

usulleri, Sathının ilelebet parlaklığını muhafaza e-

B E L E D İ Y E L E R İ M İ Z İ N B Ü D Ç E L E R İ N D E İ N Ş A A T F A S I L L A R I !

Nüfusları 25.000 den fazla bir çok vilâyetle- ı n varidatları artmadığı ve diğer içtimaî hizmetleri çoğaldığı içen bütçelerindeki inşaat tahsisatlarını bu yıl da çoğaltmak imkânlarını bulamıyacaklardır. Ced- velin tetkikinden de anlaşılacağı veçhile bu küçük paralarla Anadolu belediyeleri yeni inşaat yapar m&ik değil mevcut yollarını ve binalarını b'le tamu ve muhaıfaza e d em iy ec eklerdi r.

Belediyelerin v a r d a tlarını artırmak için gerek Ankarada, gerek büyük vilâyet belediyelerinde, be-

lediyelerimizin dolayısile şehir ve kasabalarımızın modern ihtiyaçlara cevap verecek varidatı temin iç ıı 'birer komisyon çalışmaktadır. Vatandaşı sıkmadan belediye varidatını çoğaltmak ve bütçelerde inşaat

fasıllarını genişletmek lâzımdır. Aksi takdirde kasa- baların inkişafa mazhar olması kabil olaımıyacaktır.

1943 yılında muhtelif vilâyet belediyelerinin inşaat fasılları ancak şu küçük yekûnlara inhisar et- mekte idi.

Sivas 187.585 — Samsun 45.92 3 — Afyon kara Hisar 47.333 — Mersin 63.620 — İzmit 65.

748 — Gazi Antep 66.900 — Adana 164.638 — Manisa 50.700 — Antakya 42.163 — Trabzon 31.

006 — Maraş 37.989 — Kayseri 176.242 — Bur- sa 160.000 — Malatya 75.000 — Tarsus 56.994

— Diyarbakır 21.600 — Zonguldak 83.100 — İz- mit 42.500 — Eskişehir 70.000 — Konya 65.815

— Çanakkale 39.000 — Kırklareli 40.000 Lira.

den canlı renklerde serpilmesini kabil kılarlar. Bu usullerle elde edilen satıhlar, bilhassa modern ve- yahut fütürisit tarzda, döşenmiş odalarda lâmba içleri ve duvar teçhizatında kullanılır. Binaenaleyh sâkin dekorasyon için işlenmemiş paslanmaz çelik- ler nasıl kullanılabiliyorsa, bunların satıhlarına en şanlı renkler de verilebilir.

Sâkin konfora ihtij^aç olan alüminium bronz- larının zengin ve artistik bir rengi vardır. Bu metal, İngiliz Mimarları Krallık Enstitüsü merkez binaısı dahilinde ve Camlbridge Üniversitesi Kütüphanesin- de parmaklıklar için kullanılmıştır. Önceleri bu me-

talin dökümünde bazı müşkülât zuhur etmiştir, fa-

kat 190 7 senesinde Carpenter ve Edvva.rds'in Millî

Fizik Loboratuvarındaki araştırmaları sâkin döküm

tekniği ihtiyacını ifşa edince 1913 de M. Durvil'le

tarafından yeni bir usul muvaffakiyetle tekemmül

ettirilmiştir.

/( 88 bakır, % 9 alüminium, % 3 de-

mir muhteviyatı olan alüminium bronzları deko-

rasyon dökümlerine pek elverişlidirler, zira kuvvet-

li ve uzayabilir olup soğuyunca hafif takallüs eder

ve kalıbı hassasiyetle tesbit ederler. Mimarî halita-

lar arasında yeni olmakla beraber, alüminium bronz-

ları hiç şüphesiz ileride geniş ölçüde kullanılacaktır.