PARLAMENTER
06 / ‘‘Ne Bu Topraklardan Ne Cumhuriyetten Vazgeçeriz’’ 10 / Türk Dünyasında Entegrasyon Süreci ve Türk Devletler Teşkilatı’nın Kuruluşu 28 / “Kadına Şiddet İnsanlığa İhanettir” 34 / CB Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu ve Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler
40 / Güçlü Azerbaycan ve Türkiye, İki Halkın Kardeşliğinin Hikayesidir 62 / İran: Masalların Ülkesi
SAYFA
10
SAYFA12
SAYFA14
Orta Asya:
Millet Sahnesi
Karşılıklı Güven, Dengeli Menfaat:
Türk Devletleri Teşkilatı Türk Devletleri
Teşkilatı Bir Gönül Bağıdır
SAYFA
18
SAYFA
76
SAYFA
70
SAYFA
22
SAYFA
24
SAYFA
58
SAYFA
30
Türk Konseyinden Türk Devletleri Teşkilatına Dün Bugün Yarın
Türkistan Coğrafyası Huzur ve Barışın Merkezi
Şiir Semamız'dan ''Doğunun Yedinci Oğlu'' Geçti Metaverse ve Tarih
“Kadına Şiddet İnsanlığa İhanettir”
İran: Masalların Ülkesi
Ne Cumhuriyetten Vazgeçeriz''
CB Eğitim ve Öğretim Politikaları Kurulu ve Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler
www.artmental.com.tr ADINA IMTIYAZ SAHIBI YAYIN YÖNETMENI ALİ ATAY
YAYIN GRUBU BAŞKANI DOĞAN ACAR
SORUMLU YAZI IŞLERI MÜDÜRÜ SEDA BAŞARAN TAŞDELEN HABER MÜDÜRÜ İLTER SAĞIRSOY EDITÖR
ARDA KEMAL ATAY HASAN ÖZÇAKMAK FOTOĞRAF EDITÖRÜ KUBİLAY ÇALIKOĞLU
TÜRK DÜNYASI PARLAMENTOLAR TEMSILCISI
GENCEHAN TUNAY Web Sitesi www.tdpv.org www.parlamenter.com.tr ILETIŞIM
Nasuh Akar Mah. Ziyabey Caddesi 35/4 Balgat / ANKARA
0 (312) 229 04 00 YAZIŞMA ADRESI info@parlamenter.net
Art Mental Akademi Sağlık Turizm Organizasyon San. Tic. A.Ş.
Hilal Mah. 707. Sokak 6/2 Çankaya / Ankara T. 0(312) 424 24 00
Yaygın, Süreli, Türkçe BASKI
Afşar Medya Matbaacılık San. Tic. A.Ş.
Ostim Osb Mah. 1424. Sk. Ostim Mega Center 8/2 Yenimahalle / ANKARA E-POSTA
Info@afsmedya.com TELEFON 0312 394 39 22
Bu dergi uluslararası grafik tasarım ve editöryal ilkeler uyarınca hazırlanmıştır.
Türk Dünyası Parlamenterler Vakfı Dergisi aylık olarak yayımlanır. Dergide yer alan makale, araştırma, yorum, röportaj gibi yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
Dergide yer alan yazılardan kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.
Aralık 2021 Sayı: 10
Parlamenterler Dergisi Toplu Satışta Birim Fiyatı: 35 TL + KDV
Yurt Içi Yıllık Abonelik Ücreti : 510.00 TL 6 Aylık Abonelik Ücreti: 255.00 TL'dir.
Abonelik Danışma:
+90 554 128 93 03
Ziraat Bankası Ankara Hoşdere Şubesi:
IBAN No:
TR14 0001 0015 3584 7897 6350 01 MILLETVEKILI
YAYIN KURULU İHSAN ŞENER 24.VE 25. DÖNEM ORDU MILLETVEKILI AV. AYŞE TÜRKMENOĞLU 23.VE 24. DÖNEM KONYA MILLETVEKILI PROF. DR. NECDET ÜNÜVAR 23. 24. 25. 26. DÖNEM ADANA MILLETVEKILI AV. EBUBEKİR GİZLİGİDER 24. VE 26. DÖNEM NEVŞEHIR MILLETVEKILI DR. ÖMER SELVİ
24. DÖNEM NIĞDE MILLETVEKILI PROF. DR. SEYİT SERTÇELİK 24. DÖNEM
ANKARA MILLETVEKILI DOÇ. DR. İSMAİL SAFİ 24. DÖNEM
ISTANBUL MILLETVEKILI DR. ŞEVKET KÖSE 23. DÖNEM
ADIYAMAN MILLETVEKILI YAYIN DANIŞMA KURULU ATİLLA KOÇ ESKI KÜLTÜR VE TURIZM BAKANI, 22 VE 23. DÖNEM AYDIN MV.
CANAN KALSIN 23 VE 27. DÖNEM ISTANBUL MV.
CEM ZORLU NECMETTIN ERBAKAN ÜNIVERSITESI REKTÖRÜ, 24. DÖNEM KONYA MV.
CENGİZ YAVİLİOĞLU HAZINE VE MALIYE BAKAN YARDIMCISI, 24. DÖNEM ERZURUM MV.
DİLEK YÜKSEL
VAKIFBANK YÖNETIM KURULU ÜYESI, 23 VE 24. DÖNEM TOKAT MV.
FATİH METİN
TARIM VE ORMAN BAKAN YARDIMCISI, 23. DÖNEM BOLU MV.
FAZİLET DAĞCI ÇIĞLIK LÜKSEMBURG BÜYÜKELÇISI, 23.
DÖNEM ERZURUM MV.
MEHMET CEYLAN
22 VE 24. DÖNEM KARABÜK MV.
MUSTAFA KABAKÇI 23 VE 24.DÖNEM KONYA MV.
SADIK BADAK
23 VE 24. DÖNEM ANTALYA MV.
SEMA KIRCI
26. DÖNEM BALIKESIR MV.
SEVDE BAYAZIT KAÇAR 24 VE 25. DÖNEM KAHRAMANMARAŞ MV.
TÜLAY SELAMOĞLU 24 VE 25. DÖNEM ANKARA MV.
YÜKSEL COŞKUN YÜREK ENERJI VE TABI KAYNAKLAR BAKANI BAŞDANIŞMANI, 22 VE 23.
DÖNEM BOLU MV.
YÜKSEL ÖZDEN
23 VE 24. DÖNEM MUĞLA MV.
Medya Satın Alma
SEM
Search Engine
Marketing Programatik
Reklamcılık
SEO
Search Engine Optimization
Mecralarımız;
1. Mail.Ru Group, VK, myTarget 2. Yandex Direct
3. Rambler Group
4. Google Marketing Platform
Başlıca hizmetlerimiz:
1. SEM & Performans Pazarlama 2. Medya Planlama ve Satın Alma 3. SMM
4. Video Prodüksiyon 5. Web Tasarım ve Geliştirme 6. SEO
7. Grafik Tasarım Ofis konumlarımız:
1. Ankara 2. İstanbul 3. Montenegro 4. KKTC 5. Djibouti
Çalıştığımız diller:
1. Türkçe 2. İngilizce 3. Rusça Podcast danışmanlığı
İletişim teknolojileri sayesinde hemen hemen her gün yeni bir araç ya da uygulama geliştiriliyor,
temel bir ihtiyaca karşılık gelenler hemen benimsenip hızla yaygınlaşıyor.
Podcast de bunlardan biri.
Youtube Danışmanlığı Youtube’u kullanmak için neden bir danışmana ihtiyacınız var? Youtube’da kanal
açanların nasıl bir mecrada kiminle rekabet ettiklerini görmeleri açısından
işe yarayabilir
Sosyal Medya Canlı Yayın Sosyal Medya Platformları Canlı Yayın Hizmeti - Sosyal Medya canlı yayın
danışmanı olarak öncelikle sizin için ne zaman, nasıl canlı yayın yapacak?
Kim izleyecek?” sorularına yanıt veririz.
Sosyal Medya Danışmanlığı Sosyal medya, kurumsal kimliğinizi ve
marka imajınızı pekiştirmek, ürün ve hizmetlerinizi tanıtıp hedef kitlenizle
etkileşime geçmek için kullanabileceğiniz çok güçlü bir araç.
D R . A B D U L L A H Ç A L I Ş K A N
Her sayımızda olduğu gibi Aralık 2021 sayımızda da önemli konular ile karşınızdayız. 2021 yılının son sayısında dergimize kapak konusu olarak hepimizi heyecanlandıran Türk Konseyinin adının Türk Devletleri
Teşkilatı olarak değiştirilmesi ve Türk Dünyası birlikteliğinin sağlanması için atılan önemli adımlar olarakbelirledik. Bu konuda çok değerli kişilerin düşünce ve görüşlerine yer verdik. Gelecek sayılarımızda da Türk Dünyasının gelecek vizyonu ve bu kapsamda yapılan çalışmalar hakkında sizlere bilgi vermeye ve röportajlar yapmaya devam edeceğiz.
Vakıf olarak Kasım ayında düzenlediğimiz İran gezimiz hakkında hazırladığım kapsamlı bir yazıyı da derginin sayfaları arasında bulabilirsiniz. Eski bakanlarımızdan Sayın M. Mehdi EKER’in geçtiğimiz günlerde aramızdan ayrılan büyük şair ve fikir adamı rahmetli Sezai KARAKOÇ ile ilgili yazısı da okunmaya değer bir yazı olarak sayfalarımız arasında yerini almıştır.
Bildiğiniz gibi dergi sayılarımızın yıllar geçse bile güncelliğini kaybetmeyecek ve her zaman okuyanlar için yararlı olacak bir içeriğe sahip olması için gayret gösteriyoruz. Hangi siyasi görüşten olursa olsun başta mevcut ve önceki dönem parlamenterlerimizin kendi bilgi, birikim ve tecrübelerini dergi sayılarımıza aktarmak ve aynı zamanda değerli akademisyenlerimizin, bürokratlarımızın farklı konularda yazı ve röportajları ile sizleri buluşturmak ve mümkün olduğunca zamanın ruhunu yakalayarak iz bırakmak istiyoruz.
2021 yılının ülkemiz ve Türk Dünyası başta olmak üzere tüm insanlığa sağlık, huzur ve barış
getirmesini temenni ediyor; 2021 yılının son sayısının hazırlanmasında katkısı ve emeği olan herkese teşekkür ediyorum. İlgi ve destekleriniz ile dergimizin her geçen gün daha da güçleneceğine inanıyor, hepinizi sevgi ve saygı ile selamlıyorum.
TÜRK DÜNYASI PARLAMENTERLER VAKFI YAYIN ORGANI PARLAMENTER YENİ SAYISI İLE KARŞINIZDA
Medya Satın Alma Search Engine
Marketing Programatik
Reklamcılık Search Engine
Optimization
Mecralarımız;
1. Mail.Ru Group, VK, myTarget 2. Yandex Direct
3. Rambler Group
4. Google Marketing Platform
Başlıca hizmetlerimiz:
1. SEM & Performans Pazarlama 2. Medya Planlama ve Satın Alma 3. SMM
4. Video Prodüksiyon 5. Web Tasarım ve Geliştirme 6. SEO
7. Grafik Tasarım Ofis konumlarımız:
1. Ankara 2. İstanbul 3. Montenegro 4. KKTC 5. Djibouti
Çalıştığımız diller:
1. Türkçe 2. İngilizce 3. Rusça
MAGICON SOFT Hilal Mah. Cezayir Cad. 707. Sok. 6/2 Çankaya/Ankara
Podcast danışmanlığıİletişim teknolojileri sayesinde hemen hemen her gün yeni bir araç ya da uygulama geliştiriliyor,
temel bir ihtiyaca karşılık gelenler hemen benimsenip hızla yaygınlaşıyor.
Podcast de bunlardan biri.
Youtube Danışmanlığı Youtube’u kullanmak için neden bir danışmana ihtiyacınız var? Youtube’da kanal
açanların nasıl bir mecrada kiminle rekabet ettiklerini görmeleri açısından
işe yarayabilir
Sosyal Medya Canlı Yayın Sosyal Medya Platformları Canlı Yayın Hizmeti - Sosyal Medya canlı yayın
danışmanı olarak öncelikle sizin için ne zaman, nasıl canlı yayın yapacak?
Kim izleyecek?” sorularına yanıt veririz.
Sosyal Medya Danışmanlığı Sosyal medya, kurumsal kimliğinizi ve
marka imajınızı pekiştirmek, ürün ve hizmetlerinizi tanıtıp hedef kitlenizle
etkileşime geçmek için kullanabileceğiniz çok güçlü bir araç.
1990’lı yılların başında, SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri özellikle Türk Dünyasının manevi mimarı, ulu önder Aksakal
Kazakistan Cumhuriyeti’nin kurucu lideri Nur Sultan Nazarbayev’in manevi teşvik ve öncülüğünde bir araya gelmişlerdir. Türk Cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarının 30.
Yıldönümünde İstanbul’da düzenlenen 8. Türk Konseyi Devlet Başkanları Zir vesi’nde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerisi ve Türk Keneşi üyelerinin oy birliği ile Türk Keneşi ömür boyu onursal başkanı unvanını alan Nazarbayev esasen bu unvanı Türk halkları nezdinde çoktan hak etmiş bulunuyordu.
Türk devletlerinin ve halklarının birliği ve entegrasyonu sürecine katkı sağlamak gayesi ile oluşturulan ve Türk Dili Konuşan Ülkeler Zir vesi şeklinde başlayan süreç 2009 yılında Nahcivan Zir vesi ile Türk Konseyi ve Türk Keneşi olarak gelişim sürecine devam etmiş ve 12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul Zir vesi ile Türk Devletler Teşkilatı adını almıştır. Esasen merkezi İstanbul’da olan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ana çatı olmakla birlikte, TÜRKSOY-Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (Ankara), TÜRKPA- Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (Bakü), TÜRKAK-Uluslararası Türk Akademisi (Nur Sultan/Astana) gibi
Türk Dünyasında Entegrasyon Süreci ve Türk Devletler
Teşkilatı’nın Kuruluşu
DOÇ. DR. İSMAİL SAFİ 24. Dönem İstanbul Milletvekili Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış
Politikalar Kurulu Üyesi
seçkin kuruluşlarıyla Türk Dünyasının işbirliğine hizmet etmektedir. Öyle ki, Bişkek’te toplanan 2. Türk Konseyi (Keneşi) toplantısında Türk Konseyi’nin resmi bayrağı da kabul edilmiştir. Türk Konseyi Bayrağı; hilali, yıldızı ve güneşi ile tarihteki Türk devletlerinin ve halklarının sembollerini taşımaktadır.
Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan’ın üye olduğu teşkilata Macaristan ve Türkmenistan da gözlemci üyedir. Afganistan ve Ukrayna’nın da gözlemcilik
başvurularının gündemde olduğu Türk Devletleri Teşkilatı Adriyatik’ten Çin Seddi’ne tarihsel Türk coğrafyasında
genişlemeye devam edecektir. Öyle ki İstanbul’daki son Türk Konseyi tarafından Aksakal ilan edilen Binali Yıldırım; “Balkan ülkelerinin tamamı, Moğolistan, Çin ve Rusya da Türk Devletleri Teşkilatının doğal üyesidir” ifadesini kullanmıştır.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın kurulduğunun ilan edildiği Türk Konseyi’nin İstanbul’da düzenlenen zirvesinde Türk Konseyi Üyeleri Azerbaycan’ın topraklarını Ermeni işgalinden kurtarmasını kutlamıştır.
Cumhurbaşkanı Erdoğan; “Azerbaycan'ın kazandığı zafer Türk dünyasının tamamını gururlandırmıştır..
Hafta başında Karabağ topraklarının azatlığının birinci yıl dönümünü idrak ettik. Cumhurbaşkanı Aliyev başta olmak üzere Azerbaycan'daki tüm kardeşlerimi şahsım ve milletim adına tebrik ediyorum.
Azerbaycan'ın kazandığı zafer Türk dünyasının tamamını gururlandırmıştır.”
diyerek, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e “Türk Dünyası Ali Nişanı”nı takdim etmiştir.
TÜRK KONSEYİ BAYRAĞI; HİLALİ, YILDIZI VE GÜNEŞİ İLE TARİHTEKİ TÜRK
DEVLETLERİNİN VE HALKLARININ
SEMBOLLERİNİ TAŞIMAKTADIR.
Cumhurbaşkanı Erdoğan; "İnşallah güneşin yeniden doğudan doğmaya başlayacağı vakitler yakındır. Yeni adımız ve yapımız Türk Devletleri Teşkilatı'yla bundan sonra daha hızlı, özellikle ısrarla kök salacak, büyüyecek, gelişecek ve serpileceğiz. İnşallah güneşin yeniden doğudan doğmaya başlayacağı vakitler yakındır. Barış ve istikrara katkı yapan, küresel meselelerin çözümünde öncü rol oynayan bir Türk dünyası hedefliyoruz.” diyerek Avrasya’nın
kalbinde yer alan Türk Dünyasının bundan sonra kurumsal çerçevede birliğini daha da güçlendirerek küresel barışa, refaha ve istikrara katkı yapacağını ifade etmiştir.
Zirve Toplantısının Sonuç Bildirgesinin 6. Maddesi; “Azerbaycan Cumhuriyeti'ni
“44 Günlük Vatan Muharebesi’ndeki zaferinden ötürü tebrik ettiklerini, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin ve Genel Sekreterinin, Azerbaycan'ın topraklarını işgalden kurtarması
uğrundaki haklı davasına verdiği kararlı
desteği takdir ettiklerini, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve uluslararası kabul görmüş sınırların dokunulmazlığını karşılıklı olarak tanıma ve saygı duyma temelinde Ermenistan - Azerbaycan arasındaki ihtilafın sona ermesini memnuniyetle karşıladıklarını ve Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin
normalleşmesini desteklediklerini, Üye ve Gözlemci Devletlerin mezkur Azerbaycan topraklarının ihtilaf sonrasında yeniden ihyası, inşası ve entegrasyonuna
katkıda bulunmaya hazır olduklarını ifade ettiklerini” belirterek tüm Türk
Selçuklu Türk Devletinin temellerinin atılmasının Bininci yıldönümü olan 2040 vizyonu bizler için kutsal bir buyruktur.
Cumhuriyetlerinin Azerbaycan ile dayanışmaya atıfta bulunması kayda geçirilmiştir.
Yine benzer şekilde, Türk Konseyi sonuç bildirgesinin 7. Maddesinde;
“Kıbrıs sorununda Ada'daki gerçekler temelinde adil, kalıcı, sürdürülebilir ve karşılıklı olarak kabul edilebilir bir çözüme varılması gerektiğini vurguladıklarını; temel ve eşit
haklarını güvence altına alma arzusunu taşıyan Kıbrıs Türk halkıyla olan dayanışmalarını ifade ettiklerini ve Türkiye’nin Kıbrıs Türk halkının Türk De vletleri Teşkilatı’nın ilgili
faaliyetlerine katılmaya davet edilmeleri talebini tanıdıklarını..” belirterek Türk Cumhuriyetlerinin KKTC ile ortak bir dayanışma vurgusu yapması önemlidir.
Sonuç bildirgesinin 2. Maddesi de; “Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı - Elbaşı ve Türk De vletleri Teşkilatı Onursal B aşkanı Sayın Nursultan Nazarbaye v tarafından başlatılan “ Türk D ünyası 2040
Viz yonu”nu, Türk De vletlerinin ortak çıkarlarının bulunduğu muhtelif alanlarda geleceğe dönük işbirliğine rehberlik edecek strate jik bir belge olarak kabul ettiklerini ve uygulanması için “2022-2026 Türk De vletleri
Teşkilatı Strate jik Yol Haritası”
hazırlanması talimatını verdiklerini;”
Türk Dünyası’nın Aksakalı, Kazakistan Devletinin Kurucusu, bilge devlet adamı Nur Sultan Nazarbayev’in ülküsü Türk Devletler Teşkilatına yol gösterici bir vizyon belgesi olarak yerini almıştır.
Bugün Türkiye milleti ve devletiyle Anadolu’yu yurt yapışımızın Bininci yılını 2071 Büyük Türk Dünyası Vizyonu olarak kutsuyorsak, aynı şekilde
A s ya b ozk ı rl a r ı n d a T ü rk h a l kl a r ı n ı n b i rle ş e re k S e lç u kl u T ü rk D evle t i n i n te m e l le r i n i n a t ı l m a s ı n ı n B i n i n c i
y ı l dönü mü ol a n 2 0 40 v i z yonu d a b i zle r i ç i n ku t s a l b i r b uy r u kt u r.
S a l g ı n sü re c i n i n ü l ke le re d aya t t ı ğ ı zor u n l u l u kl a rd a n b i r i de b öl ge s e l i şb i rl i ğ i n i n i şlevs e l k ı l ı n m a s ı ve de ğ i ş e n koşu l l a ra göre uya rl a n m a s ı d ı r.
Öze l l i kle kaos ve ç a t ı ş m a r i sk i n i n v a rol d u ğu b i r c o ğ ra f yad ays a n ı z ç ok d a h a f a zl a b öl ge s e l d aya n ı ş m aya ve b ü t ü n le ş m eye ön e m ve r m e n i z ge re k iyor.
Şüph e s i z b u b öl ge le rde n b i r i de Ru dya rd K i pl i n g’ i n Av ra s ya’ n ı n ka l b i ol a ra k de ğe rle n d i rd i ğ i O r t a A s ya’d ı r.
M e rke z A s ya ya d a O r t a l ı k A s ya de n i le n b u b öl ge 18 .Yü z y ı l a ge le n e kad a r
“ T ü rk i s t a n” ad ıyl a b i r b ü t ü n d ü r. Ta r i h i T ü rk i s t a n’ ı n do ğu su i s e b u gü n kü D o ğu T ü rk i s t a n’d ı r. Ç a rl ı k Ru s ya ve a rd ı n d a n S S C B dön e m i n de b öl ü n mü ş ve ay r ı ş t ı r ı l m ı ş t ı r. Ka z a k i s t a n ,
Kı rg ı z i s t a n , Özb e k i s t a n , T ü rk m e n i s t a n ve b i r ölç ü de de Ta c i k i s t a n . . . T ü rk D ü nya s ı n d a n söz e d i l i rke n “O r t a A s ya T ü rk Cu m hu r iye t le r i” ş e kl i n de b i r ka te gor i de ke n d i s i n i gös te r m i ş t i r.
B u b öl ge de k i ge l i ş m e le r T ü rk iye’ y i ya k ı n d a n i l g i le n d i r iyor. H e m t a r i h s e l h e m de j e o - s t ra te j i k b a k ı m d a n . . .
Ru s ya , Ç i n g i b i u z u n s ı n ı r kom şu l a r ıyl a b i rl i kte f ı r s a t ve
te h d i t le rle i ç i çe ol a n O r t a A s ya ü l ke le r i b i r ya n d a n d a A B D’ n i n son dön e m de ye n i de n a r t a n i l g i s iyle ka r ş ı ka r ş ıyad ı r.
B u s e b e ple d ü n Ka z a k i s t a n ve Özb e k i s t a n a ra s ı n d a i m z a l a n a n mü t te f i kl i k a n l a ş m a s ı ç ok ön e m l i d i r.
A sl ı n d a b u nu n te m e l le r i 2 0 05 y ı l ı n d a Ka z a k i s t a n’ ı n ku r u c u
Cu m hu r b a şka n ı Na z a r b ayev t a ra f ı n d a n a t ı l m ı ş t ı r. Na z a r b ayev 18 Şu b a t 2 0 05 t a r i h i n de şöyle b i r a ç ı kl a m ayl a ç a ğ r ı d a b u l u n mu ş t u : “ Ya d ü nya e konom i s i n i n son su z a de k h a m m ad de s a ğ l ay ı c ı s ı ka l m a k , ye n i b i r i mp a ra torl u k
b e kle m e k ; ya d a O r t a A s ya b öl ge s i n i n somu t e n te g ra s yon sü re c i n i b a şl a t m ay ı te rc i h e de ce ğ i z . O r t a A s ya D evle t le r B i rl i ğ i’ n i ku r m ay ı te kl i f e d iyor u m . B i z i m e konom i k ç ı ka rl a r ı m ı z , t a r i h î- kü l t ü re l kökle r i m i z , d i l i m i z , d i n i m i z , e koloj i k sor u n l a r ı m ı z , d ı ş te h d i t le r i m i z or t a kt ı r. A B m i m a rl a r ı b öyle mü ş te re k nokt a l a r ı s ade ce h aya l e de b i l i rd i . An c a k b u d u r u m d a b i z , a t a l a r ı m ı z a l ây ı k ol ab i l i r i z . Ö n ce Ç a rl ı k i d a re s i , d a h a son ra S t a l i n’ i n p ol i t i ka s ı b u b i rl i kte n korkt u ve b öl ge m i z i i d a r î- m i l l î ke s i m le re p a rç a l ad ı . İ zle n e n
Orta Asya:
Millet Sahnesi
OSMAN MESTEN 27. Dönem Bursa Milletvekili
TBMM Özbekistan Parlamentolararası Dostluk
Grubu Başkanı
p ol i t i ka ‘ Pa rç a l a -Yön e t ! ’ i d i . Ar t ı k ş i m d i b i z i m t a ra f ı m ı zd a n e ş i t h a kl a ra s a h i p b öl ge h a l kl a r ı n ı n ge le ce k n e s i l le r i n e z a r u r i ol a n ye n i b i r i s t i ka m e t
gös te r m e n i n z a m a n ı ge l d i .”
İ ş te b u h e de f O r t a A s ya’d a e te ke m i ğe b ü r ü n m eye b a şl ad ı d iye b i l i r i z .
D ü nyad a k i topl a m do ğa l ga z ı n % 32’s i Av ra s ya’d a ol up, ya kl a ş ı k b u nu n ya r ı s ı söz konu su Cu m hu r iye t le rde ye r a l m a kt ad ı r. Ay n ı ş e k i l de Av ra s ya’d a k i p e t rol ü n dör t te b i r i b u rad a . B u nu n l a b i rl i kte b a t ı a ç ı s ı n d a n Ru s ya’ n ı n çev re le n m e s i , s ı c a k de n i zle re i n m e h e de f i , A s ya -Pa s i f i k kor i dor u nu n kon t rol ü ve Ç i n’ i n b a t ıyl a e n te g re s i n de O r t a A s ya b öl ge s i n i n yön le n d i r i l m e s i/
ku rgu l a n m a s ı b üy ü k ön e m e h a i z . . . Ö nü mü zde k i sü re ç te O r t a A s ya d a h a b üy ü k b i r i l g iye ve b e l k i ye n i de n b üy ü k oy u n a s a h n e ol a c a kt ı r.
B u n a göre Ka z a k i s t a n ve Özb e k i s t a n a ra s ı n d a D evle t le ra ra s ı Yü k s e k
Kon s ey i , Pa rl a m e n tol a r Ara s ı İ şb i rl i ğ i Kon s ey i ve D ı ş i şle r i B a ka n l a r ı
Kon s ey i' n i ku r u l m a s ı ka ra rl a ş t ı r ı l d ı . E n ön e m l i s i i k i ü l ke t ü m u l u sl a ra ra s ı pl a t for m l a rd a b i r b i rle r i n i t a m ol a ra k de s te kleye ce kle r i n i a ç ı kl ad ı l a r.
B u gü n Özb e k i s t a n' d a 8 0 0 b i n de n f a zl a Ka z a k ya ş ıyor ve ya kl a ş ı k dör t y ü z oku l d a Ka z a kç a e ğ i t i m ve r i l iyor.
İ k i ü l ke e konom i s i n i n h a re ke t l i l i ğ i T ü rk iye i le t i c a re te de ya n s ıyab i le ce k t ü rde n . B u y ı l ı n b a ş ı n d a n b u ya n a , i k i l i t i c a re t ya kl a ş ı k % 40 a r t a ra k 4 m i lya r dol a rl ı k re kor s ev iyeye u l a ş t ı . H e de f ge le ce k y ı l 5 m i lya r, u z u n v ade de i s e 10 m i lya r dol a ra ç ı ka r m a k .
İ l i şk i le r i n h e m e n h e m e n t ü m te m e l b a şl ı kl a r ı n ı kap s aya n 2 2 b e l ge i m z a l a n d ı . 6 m i lya r dol a rl ı k b i r ya t ı r ı m a n l a ş m a s ı d a v a r.
B u nu n l a b i rl i kte u l a ş t ı r m a ve t ra n s i t s e ktör ü nü n kap a s i te s i n i ge n i şle t m e k i ç i n , " Uçku d u k-Kı z ı lord a" ka rayol l a r ı ve de m i r yol l a r ı , " T ü rk i s t a n- Ç i m ke n t- Ta şke n t" y ü k s e k h ı zl ı de m i r yol u i n ş a a t ı proj e le r i n i n uygu l a n m a s ı ka ra rl a ş t ı r ı l d ı .
B öl ge n i n k ron i k b i r sor u nu h a l i n e ge le n Ara l D e n i z i b öl ge s i n de a ğa çl a n d ı r m a ç a l ı ş m a l a r ı d a yapı l a c a k ve " ye ş i l" e n e r j i proj e le r i ön ce l i kl i h a le ge t i r i le ce k .
Y i n e v a r ı l a n a n l a ş m ayl a Ka z a k i s t a n' d a Özb e k i s t a n Yı l ı ve Özb e k i s t a n' d a Ka z a k i s t a n Yı l ı e t k i n l i kle r i d ü ze n le n e ce k .
T ü rk D evle t le r i Te şk i l a t ı (e sk i ad ıyl a T ü rk D i l i Konu ş a n Ü l ke le r İ şb i rl i ğ i Kon s ey i - T ü rk Kon s ey i ) , T ü rk devle t le r i a ra s ı n d a kap s a m l ı i şb i rl i ğ i n i te ş v i k e t m e k , ge l i ş t i r m e k a m a c ı i le u l u sl a ra ra s ı b i r örgü t ol a ra k 2 0 0 9 y ı l ı n d a ku r u l mu ş t u r.
T ü rk D i l i Konu ş a n Ü l ke le r
İ şb i rl i ğ i Kon s ey i’ n i n ( T ü rk Kon s ey i ) S e k i z i n c i Z i r ve s i , Cu m hu r b a şka n ı m ı z S ay ı n Re ce p Tay y i p E rdo ğa n’ ı n ev s a h i pl i ğ i n de , “ Ye ş i l Te k noloj i le r ve D i j i t a l Ç a ğd a Ak ı l l ı Ş e h i rle r ” te m a s ı a l t ı n d a , 1 2 Ka s ı m 2 02 1 t a r i h i n de , D e mok ra s i ve Özgü rl ü kle r Ad a s ı’ n d a ge rçe kle ş t i r i l d i .
Yay ı n l a n a n T ü rk D evle t le r i
Te şk i l a t ı S e k i z i n c i Z i r ve B i l d i r i s i i le ;
u l u sl a ra ra s ı a l a n d a s ayg ı n b i r te şk i l a t ol a n Ai le M e cl i s i m i z i n b u n d a n son ra k i f a a l iye t le r i n e , T Ü R K DEV L E T L E R İ T E ŞK İ L AT I ol a ra k dev a m e t m e s i n e ka ra r ve r i l d i .
C a n A ze r b ayc a n’ ı n ka z a n d ı ğ ı z a fe r, T ü rk D ü nya s ı n ı n t a m a m ı n ı gu r u rl a n d ı r m ı ş t ı r. Ka rab a ğ z a fe r iyle
; Ka f ka sl a rd a b a r ı ş, i s t i k ra r, i şb i rl i ğ i i ç i n de ye n i b i r dön e m b a şl a m ı ş t ı r.
Cu m hu r b a şka n ı S ay ı n İ l h a m
Al iyev ' i n " T ü rk D ü nya s ı Yü ce N i ş a n ı" i le ö d ü l le n d i r i l m e s i , T ü rk devle t le r i n i n A ze r b ayc a n h a l k ı n a t a r i h i z a fe r i n i n
b i r ku t l a m a s ı d ı r. L i de rle r, b u t a r i h i ka ra rl a T ü rk d ü nya s ı n ı n b i r ol d u ğu nu , b i rl i k ol d u ğu nu , i s t i k ra r ve ka l k ı n m ad a ka ra rl ı ol d u ğu nu b i r ke z d a h a t ü m
Türk Devletleri Teşkilatı Bir Gönül Bağıdır
ŞAMİL AYRIM 27. Dönem İstanbul Milletvekili
TBMM Azerbaycan Parlamentolararası Dostluk
Grubu Başkanı
TÜRK DÜNYASININ HAYALİ OLAN VE GÜCÜNÜ BİRLİĞİNDEN
ALAN ; YENİ ADI VE YAPISI İLE TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI,
TÜRK DÜNYASINA HAYIRLI OLSUN.
d ü nyaya gös te rd i . Çü n kü K a r a b a ğ Z a f e r i , s a d e c e A z e r b a y c a n ' ı n t o p r a k b ü t ü n l ü ğ ü n ü n s a ğ l a n m a s ı d e ğ i l , a y n ı z a m a n d a b ö l g e d e y e n i i l i ş k i l e r a l a n ı , b a r ı ş v e k a l k ı n m a p l a t f o r m u n u n k u r u l m a s ı v e s a ğ l a n m a s ı a n l a m ı n a d a g e l m e k t e d i r.
B u n d a n s o n r a T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı , t ı p k ı Av r u p a B i r l i ğ i g i b i
u l u s l a r a r a s ı b i r g ö r e v ü s t l e n e c e k t i r.
T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı h ı z l a b ü y ü y e r e k , g e l i ş e c e k t i r. O r t a k g e ç m i ş v e o r t a k k ü l t ü r e s a h i p o l m a n ı n ö n e m i a ç ı k t ı r. T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı n ı g ö n ü l b a ğ ı b i r l i k t e l i ğ i d a h a d a ö z e l k ı l m a k t a d ı r.
B u t a r i h v e g ö n ü l b a ğ ı s ı n ı r l a r ı o r t a d a n k a l d ı r m a k t a d ı r. T ü r k d i l i ko n u ş a n h a l k l a r ı n d i l b i r l i ğ i n d e n k a y n a k l a n a n ö z e l d a y a n ı ş m a t e m e l i n d e ; d e m o k r a s i v e i n s a n
h a k l a r ı n a s a y g ı , h u k u k u n ü s t ü n l ü ğ ü n e b a ğ l ı l ı k l a ; s i y a s i , e ko n o m i k ,
k ü l t ü r e l a l a n l a r d a k i i ş b i r l i ğ i v e d a y a n ı ş m a m ı z ı d a h a d a g e l i ş t i r m e k v e ü s t s e v i y e l e r e t a ş ı m a k t e m e l h e d e f i m i z d i r.
H e m ke n d i i ç i m i z d e v e h e m d e ç e v r e m i z d e b a r ı ş a , i s t i k r a r a k a t k ı v e r e r e k , m e s e l e l e r i n ç ö z ü m ü n d e ö n c ü r o l oy n a d ı ğ ı m ı z ; r e f a h i ç i n d e b i r T ü r k D ü n y a s ı t e m e l h e d e f i m i z d i r.
T i c a r e t , u l a ş ı m , y a t ı r ı m v e b ö l g e s e l b a ğ l a n t ı i l e i l g i l i g i r i ş i m l e r i n t e ş v i k e d i l m e s i y o l u y l a C OV I D - 1 9 s o n r a s ı
e ko n o m i k t o p a r l a n m a i ç i n ç a l ı ş a c a ğ ı z . T ü r k D ü n y a s ı n ı n ç ı k a r l a r ı n ı e t k i l e y e n b ö l g e s e l v e u l u s l a r a r a s ı ko n u l a r d a ü y e d e v l e t l e r l e i s t i ş a r e l e r d e
b u l u n a c a ğ ı z . Üz e r i m i z e d ü ş e n b ü y ü k g ö r e v v e s o r u m l u l u k l a ç a l ı ş a c a ğ ı z .
D e ğ e r l i A k s a k a l ı m ı z S a y ı n B i n a l i Yı l d ı r ı m i l i ş k i l e r i h e r a l a n d a d a h a
g ü ç l ü k ı l a r a k , T ü r k D e v l e t l e r i
Te ş k i l a t ı n d a h i z m e t l e r i n i s ü r d ü r e c e k v e Ko n s e y i m i z i d a h a d a e t k i n h a l e g e t i r e c e k t i r.
T ü r k D ü n y a s ı n ı n h a y a l i o l a n v e g ü c ü n ü b i r l i ğ i n d e n a l a n ; y e n i a d ı v e y a p ı s ı i l e T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı , T ü r k D ü n y a s ı n a h a y ı r l ı o l s u n .
T ü r k B i r l i ğ i :
T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı , 1 9 9 2 - 2 0 1 0 y ı l l a r ı a r a s ı n d a “ T ü r k D i l i K o n u ş a n Ü l k e l e r Z i r v e s i ” t o p l a n t ı l a r ı n ı n i l k i T u r g u t Ö Z A L e v s a h i p l i ğ i n d e 3 0 E k i m 1 9 9 2 ’d e A n k a r a ’d a , i k i n c i s i 1 2 Te m m u z 1 9 9 3 ’d e N u r s u l t a n N a z a r b a y e v ’ i n e v s a h i p l i ğ i n d e A l m a t ı ’d a d ü z e n l e n m i ş t o p l a n t ı s o n r a s ı y a p ı l a n a n l a ş m a i l e T Ü R K S OY k u r u l m u ş , D e v l e t B a ş k a n l a r ı t o p l a n t ı l a r ı d e v a m e d e r e k b i r ç o k k o n u d a a n l a ş m a l a r i m z a l a n m ı ş , e n ö n e m l i s i i s e ü l k e l e r a r a s ı n d a k i k ü l t ü r, e k o n o m i k , s o s y a l b a ğ l a r ı n g ü ç l e n d i r i l m e s i a m a c ı y l a 3 E k i m 2 0 0 9 t a r i h i n d e A z e r b a y c a n , K a z a k i s t a n , K ı r g ı z i s t a n v e T ü r k i y e a r a s ı n d a N a h ç ı v a n A n l a ş m a s ı n ı n i m z a l a n m a s ı y l a T ü r k K e n e ş i a d ı y l a k u r u l m u ş , Ö z b e k i s t a n 1 4 E y l ü l 2 0 1 9 ’d a t a m ü y e o l m u ş t u r. Ay n ı y ı l M a c a r i s t a n i s e g ö z l e m c i ü y e o l a r a k k a b u l e d i l m i ş t i r.
2 2 A ğ u s t o s 2 0 1 2 t a r i h i n d e B i ş k e k ’ t e t o p l a n a n 2 . T ü r k K e n e ş i
D ı ş i ş l e r i B a k a n l a r ı t o p l a n t ı s ı n d a T ü r k K e n e ş i ’ n i n r e s m i b a y r a ğ ı k a b u l e d i l m i ş t i r. B a y r a k ; r e n g i n i K a z a k i s t a n , o r t a s ı n d a k i g ü n e ş i K ı r g ı z i s t a n , s e k i z k ö ş e l i y ı l d ı z ı A z e r b a y c a n v e h i l a l i T ü r k B a y r a ğ ı n d a n a l m a k t a d ı r.
2 4 M a y ı s 2 0 1 9 t a r i h i n d e T ü r k i y e C u m h u r b a ş k a n ı R e c e p T a y y i p E r d o ğ a n ’ ı n ö n e r i s i v e K e n e ş ü y e l e r i n i n o y b i r l i ğ i i l e b u k o n u d a y a p t ı ğ ı ö n c ü l ü k n e d e n i y l e T ü r k D ü n y a s ı a k s a k a l ı N u r s u l t a n N a z a r b a y e v, T ü r k K e n e ş i ö m ü r b o y u o n u r s a l b a ş k a n ı u n v a n ı n ı a l m ı ş t ı r.
2 0 2 0 y ı l ı n d a U k r a y n a , 3 M a y ı s 2 0 2 1 ’d e i s e A f g a n i s t a n g ö z l e m c i s t a t ü s ü t e l e b i n d e b u l u n m u ş l a r d ı r.
1 2 K a s ı m 2 0 2 1 t a r i h i n d e İ s t a n b u l ’d a k i D e m o k r a s i v e Ö z g ü r l ü k l e r A d a s ı ’ n d a
g e r ç e k l e ş t i r i l e n 8 . T ü r k D e v l e t l e r i İ s t a n b u l Z i r v e s i ’ n d e , ö r g ü t ü n a d ı
“ T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı ” o l a r a k d e ğ i ş t i r i l m i ş v e T ü r k m e n i s t a n g ö z l e m c i o l a r a k t e ş k i l a t a d a h i l o l m u ş t u r.
Karşılıklı Güven, Dengeli Menfaat:
Türk Devletleri Teşkilatı
ALİ COŞKUN 58. ve 59. Hükümetler Sanayi ve Ticaret Bakanı
2 0 2 0 y ı l ı s o n u i t i b a r i y l e 1 7 2 , 5 m i l y o n n ü f u s u , 4 . 8 2 3 . 5 4 1 k m ² a l a n ı , 1 , 5 t r i l y o n G S Y İ H , 8 . 0 0 0 - $ k i ş i b a ş ı n a o r t a l a m a g e l i r i f a d e e d e n t o p l u l u k y e r a l t ı z e n g i n l i k l e r i , g e n ç n ü f u s l a r ı i l e t e k n o l o j i , s a n a y i , t a r ı m , t i c a r e t a l a n l a r ı n d a o l d u k ç a g ü ç l ü b i r g e l e c e k v a a t e t m e k t e d i r.
B u o l u ş a n g ü ç y a k ı n z a m a n d a T ü r k m e n i s t a n v e K ı b r ı s T ü r k C u m h u r i y e t i ’ n i n ü y e o l m a s ı T ü r k k ö k e n l i , T ü r k ç e k o n u ş a n d e v l e t v e ö z e r k t o p l u l u k l a r ı n ü y e y a d a g ö z l e m c i o l a r a k k a t ı l ı m l a r ı i l e
g ü n ü m ü z d e g e l i ş m e g ö s t e r e n Av r a s y a K ı t a s ı g e l e c e k t e d ı ş p o l i t i k a v e s a v u n m a a l a n ı n d a d a d a h a g ü ç l ü o l a b i l e c e k t i r.
Te ş k i l a t ı n g e n e l s e k r e t e r l i ğ i İ s t a n b u l ’d a , U l u s l a r a r a s ı T ü r k K ü l t ü r ü Te ş k i l a t ı A n k a r a ’d a , T ü r k D i l i K o n u ş a n Ü l k e l e r P a r l a m e n t e r A s a m b l e s i B a k ü ’d e , U l u s l a r a r a s ı T ü r k A k a d e m i s i i s e K a z a k i s t a n ’d a b u l u n m a k t a d ı r.
B i l i n d i ğ i g i b i b a ş a r ı k ü l t ü r
d e ğ e r l e r i m i z d e b i r l e ş e r e k k a r ş ı l ı k l ı g ü v e n , ü l k e l e r a r a s ı n d a d e n g e l i m e n f a a t , a d a l e t l e h ü k m e t m e
i l e e l d e e d i l e b i l e c e k t i r. Av r u p a B i r l i ğ i ’ n d e ( A B ) o l d u ğ u g i b i t a v i z s i z h a z ı r l a n a c a k k a n u n k u r a l v e k a i d e l e r e r i a y e t e s a s o l m a k l a b i r l i k t e t e ş k i l a t ı n y a p ı l a n d ı r ı l m a s ı v e e h i l e l e m a n l a r ı n g ö r e v a l m a s ı d a ö n e m t a ş ı m a k t a d ı r.
G e n ç l i k r ü y a l a r ı m ı z l a b a ş l a y a n h a y a l l e r i m i z i n g e r ç e k l e ş m e y e b a ş l a d ı ğ ı b u g i r i ş i m i v e e m e ğ i g e ç e n l e r i g ö n ü l d e n k u t l u y o r, ç e k i ş m e s i z - n i z a s ı z b a ş a r ı l a r l a a r z u e d i l e n h e d e f e u l a ş m a s ı n ı d i l i y o r u z .
Ü n i v e r s i t e y ı l l a r ı n d a M T T B ( M i l l i T ü r k T a l e b e B i r l i ğ i ) t o p l a n t ı l a r ı m ı z , i ş h a y a t ı n a
g i r d i k t e n s o n r a k o m i n i z m i n e n k a t ı o l d u ğ u b i r d ö n e m d e i l k d e f a 2 1 - 2 5 H a z i r a n 1 9 7 7 y ı l ı n d a M o s k o v a ’d a d ü z e n l e n e n W E L C ( Wo r l d E l e c t r o Te c h n i c s C o n g r e s s ) ’ e k a t ı l m a m , s o n r a s ı n d a b a z ı b ö l g e l e r i v e ö z e l d e Ö z b e k i s t a n ’d a T a ş k e n t , S e m e r k a n t , B u h a r a g i b i ö n e m l i a t a - b a b a
d i y a r l a r ı n ı z i y a r e t i m i z v e o r a l a r a s ü r g ü n g ö n d e r i l e n b a ş t a A h ı s k a T ü r k k a r d e ş l e r i m i z l e v e d i ğ e r b o y l a r l a g ö r ü ş m e m i z , T ü r k B i r l i ğ i ö z l e m i m i z i n b a ş l a n g ı c ı o l m u ş t u r.
TOPLULUK YER ALTI ZENGİNLİKLERİ, GENÇ NÜFUSLARI İLE TEKNOLOJİ,
SANAYİ, TARIM, TİCARET ALANLARINDA OLDUKÇA GÜÇLÜ BİR GELECEK VAAT
ETMEKTEDİR.
S o n r a k i y ı l a r d a Ay d ı n l a r O c a ğ ı o l a r a k P r o f . D r. N e v z a t YA L Ç I N TA Ş b a ş k a n l ı ğ ı n d a K ı r ı m - M o s k o v a - Ç u v a ş i s t a n - T a t a r i s t a n ( K a z a n ) s e y a h a t l e r i m i z , S S C B ’ n i n d a ğ ı l m a s ı y l a b a ş l a y a n ö z e r k l i k g e l i ş m e l e r i s ı r a s ı n d a K o m i n i s t R e j i m d e n k u r t u l u ş u n s e v i n c i y l e İ d i l I r m a ğ ı k ı y ı s ı n d a n Ya r ç a l l ı k e n t i n d e k u r u l a n “A l l a h ’ a T ö v b e C a m i i ” a ç ı l ı ş ı n a b a ş k a n l ı ğ ı m d a C u m h u r b a ş k a n ı Ö z a l ’ ı t e m s i l c i s i o l a r a k k a t ı l m a m ı z , b i r ç o k ö z e r k T ü r k t o p l u l u k l a r ı n ı z i y a r e t l e r i m i z v e t e m s i l c i l e r i i l e g ö r ü ş e b i l m e i m k â n ı n ı n d o ğ m a s ı .
T O B B ( T ü r k i y e O d a l a r v e B o r s a l a r B i r l i ğ i ) b a ş k a n l ı ğ ı m v e S a n a y i v e T i c a r e t B a k a n l ı ğ ı m d ö n e m i n d e s ü r d ü r d ü ğ ü m ü z i l i ş k i l e r, k u r u c u b a ş k a n l ı k l a r ı n ı y a p t ı ğ ı m T ü r k i y e - İ r a n - P a k i s t a n a r a s ı n d a k u r u l a n v e b u g ü n T ü r k C u m h u r i y e t l e r i , A f g a n i s t a n v e T a c i k i s t a n ’ ı n k a t ı l ı m ı s o n u c u o n ü l k e y i b u l a n ( E C O - C h a m b e r s ) E k o n o m i k İ ş b i r l i ğ i Te ş k i l a t ı T i c a r e t v e S a n a y i
O d a s ı i l e D E İ K D ı ş E k o n o m i k İ ş b i r l i ğ i K u r u l u ş e m s i y e s i a l t ı n d a k u r d u ğ u m u z T ü r k i y e - R u s y a İ ş K o n s e y i ç a l ı ş m a l a r ı , T u r g u t Ö z a l ’ ı n B a ş b a k a n v e C u m h u r b a ş k a n l ı ğ ı d ö n e m i n d e i ş a d a m l a r ı y l a v e ü s t d ü z e y b ü r o k r a t l a r l a d ü z e n l e d i ğ i m i z z i y a r e t l e r d e b u l u ş m a l a r ı m ı z
s ı r a s ı n d a ı r k d a ş l a r ı m ı z l a v e i l g i l i l e r l e y a p t ı ğ ı m ı z g ö r ü ş m e l e r b u g ü n l e r i n h a z ı r l ı k l a r ı v e b e k l e n t i l e r i m i z o l m u ş t u r.
H e m e n b e l i r t m e l i y i m k i b u
g ü n l e r e g e l i ş i m i z d e t a r i h e m a l o l m u ş b ü y ü k l e r i m i z i R a h m e t l e a n a r k e n , D e v l e t i m i z i n i l g i l i k u r u m l a r ı n ı n
Türk Devletleri İstanbul Zirvesi’nde, örgütün adı “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak değiştirilmiş ve Türkmenistan gözlemci olarak teşkilata dahil olmuştur.
r e s m i i l i ş k i l e r i y a n ı s ı r a b u d a v a y a g ö n ü l v e r m i ş y ü z l e r c e i s i m v e s i v i l t o p l u m k u r u l u ş l a r ı m ı z a r a s ı n d a n T O B B T ü r k i y e O d a l a r B o r s a l a r B i r l i ğ i , İ D V İ ş D ü n y a s ı Va k f ı ,
Ay d ı n l a r O c a ğ ı , T ü r k O c a k l a r ı , T ü r k D ü n y a s ı Va k f ı n ı ; h o c a l a r ı m ı z d a n P r o f . D r. S a b a h a t t i n Z a i m , P r o f . D r. N e v z a t Ya l ç ı n t a ş , P r o f . D r.
T u r a n Ya z g a n ; b a k a n l a r ı m ı z d a n v e m i l l e t v e k i l l e r i m i z d e n P r o f . D r. E k r e m P a k d e m i r l i , N a m ı k K e m a l Z e y b e k , C e m i l Ç i ç e k , Ay v a z G ö k d e m i r, M e h m e t C e y l a n , K a d i r R a m a z a n C o ş k u n ; ü s t d ü z e y
b ü r o k r a t l a r ı m ı z d a n D r. E r t a n Yü l e k , Va h i t E r d e m ; i ş a d a m l a r ı m ı z d a n İ b r a h i m B o d u r, R ı f a t H i s a r c ı k l ı o ğ l u , N i h a t G ö k y i ğ i t i s i m l e r i n i a n m a k i s t e r i m .
S o n y ı l l a r d a o l u ş a n T ü r k D e v l e t l e r i P a r l a m e n t e r l e r Va k f ı , T ü r k D ü n y a s ı K ü l t ü r S a n a t Va k f ı g i b i g ö n ü l l ü k u r u l u ş l a r ı n v e d i ğ e r s i v i l g i r i ş i m l e r i n d e b u d ö n e m d e ç o k e t k i l i ç a l ı ş m a l a r y a p t ı k l a r ı n ı m e m n u n i y e t l e i z l i y o r u z .
B a t ı l ı ü l k e l e r i n s a n h a k l a r ı , h u k u k u n ü s t ü n l ü ğ ü , ö z g ü r l ü k l e r i n b a y r a k t a r l ı ğ ı n ı y a p a r k e n ,
g ö r m e z l i k t e n g e l d i k l e r i I r a k , S u r i y e , Yu n a n i s t a n ’d a k i T ü r k m e n l e r i n , Ç i n ’d e U y g u r T ü r k s o y d a ş l a r ı m ı z ı n
s o r u n l a r ı ç ı ğ g i b i b ü y ü m e k t e d i r.
Ye r i g e l m i ş k e n ö n c e l i k l e e l e a l ı n m a s ı g e r e k e n ö n e m l i i k i k o n u y a d a d e ğ i n m e k i s t i y o r u m . 1 5 . 1 1 . 2 0 2 1 g ü n ü K K T C 3 8 . K u r u l u ş Yı l d ö n ü m ü n ü k u t l a r k e n y i n e h ü z ü n l e n d i k . A B D v e A B e m p e r y a l i z m i n i n e t k i s i i l e h i ç b i r ü l k e t a r a f ı n d a n t a n ı n m a m ı ş o l a n K ı b r ı s T ü r k C u m h u r i y e t i ’ n i n ö n c e l i k l e t a n ı n m a s ı g ü n d e m e a l ı n m a l ı d ı r. B ö y l e c e G ü n e y K ı b r ı s R u m Yö n e t i m i n i n b a z ı b a t ı l ı ü l k e l e r i a r k a s ı n a a l a r a k D o ğ u A k d e n i z ’d e e s t i r i l e n d o ğ a l g a z , p e t r o l h a k s ı z p a y l a ş ı m l a r ı n a d u r d e n e b i l i r.
İ k i n c i o l a r a k E k o n o m i k İ ş B i r l i ğ i K o n s e y i ö n c ü l ü ğ ü n d e t i c a r i , z i r a i v e s a n a y i i l i ş k i l e r g e l i ş t i r i l i r k e n , j e o p o l i t i k b i r g i r i ş i m o l a n T ü r k İ p e k Yo l u P r o j e s i n e a c i l e n h ı z k a z a n d ı r ı l a b i l i r.
B u g e l i ş m e l e r b a ş l a n g ı ç t a T ü r k D e v l e t l e r i Te ş k i l a t ı K u r u l u ş u n a D ü n y a k a m u o y u n d a e t k i l i b i r y e r k a z a n d ı r ı r k e n , b a ş t a e m p e r y a l i s t b a t ı ü l k e l e r i o l m a k ü z e r e R u s y a v e Ç i n t e d i r g i n o l a b i l i r l e r. Ö n c e l i k l e b u h a r e k e t i n b i r ı r k ç ı l ı k o l m a d ı ğ ı , t a r i h i k ü l t ü r b i r l i ğ i z e m i n i n d e e k o n o m i , t e k n o l o j i v e s o s y a l i ş b i r l i ğ i o l d u ğ u n u b e l i r t m e l i y i z . A n c a k v a r o l a n t e p k i l e r d a h a b e l i r g i n ş e k i l d e m e y d a n a ç ı k a c a ğ ı n d a n
g e l i ş m e l e r ı ş ı ğ ı n d a y a p ı c ı p o l i t i k a l a r g e l i ş t i r i l e b i l i n i r. N i t e k i m y ı l l a r d ı r b u k o n u d a ç e ş i t l i b a t ı k u r u l u ş l a r ı e n d i ş e l e r i n i h a r i t a d a b e l i r t i l e n v e d i p n o t l a ( * ) v e r i l e n r a p o r l a r l a v e b e n z e r l e r i y l e o r t a y a k o y m a k t a d ı r l a r.
T u r k i s h - l a n g u a g e m a p p r o j e c t s a f u t u r e T u r a n f e d e r a t i o n s t r e t c h i n g f r o m T u r k e y t o M o n g o l i a a n d S i b e r i a ( S o u r c e : D o s t u m . o r g )
* G r e a t T u r a n O c t o b e r 2 8 , 2 0 2 0 M E M R İ R u s s i a , T u r k e y S p e c i a l e D i s p a t c h N o : 8 9 9 5
T ü r k B i r l i ğ i m i z g ü ç l ü , y o l l a r ı m ı z a ç ı k o l s u n .
Ö z e l l i k l e 1 2 K a s ı m’d a
g e r ç e k l e ş e n T ü r k Ko n s e y i Z i r v e s i i l e T ü r k D ü n y a s ı y e n i d e n g ü n d e m o l d u . B u ç e r ç e v e d e k u r u l u ş u n d a n i t i b a r e n k a t k ı s a ğ l a d ı ğ ı m T ü r k ko n s e y i n i , a l a n ı m o l m a s ı i t i b a r i y l e d e h a y a t ı m ı n e r ke n e v r e l e r i n d e n b e r i g ü n d e m i m d e o l a n T ü r k d ü n y a s ı n ı ke n d i z a v i y e m d e n a n l a t m a k i s t i y o r u m .
İ s l a m i y e t b i r d i n o l a r a k o r t a y a ç ı k ı ş ı n d a n h e m e n s o n r a b i r d e v l e t e s a h i p o l d u . B u d e v l e t A b b a s i l e r l e b i r l i k t e b i r u y g a r l ı ğ a d ö n ü ş t ü . M ü s l ü m a n o l d u k t a n s o n r a d a T ü r k l e r
A b b a s i l e r z a m a n ı n d a ö n c e o r d u d a s a y g ı n l ı k k a z a n d ı l a r, s o n r a d a K a r a h a n l ı l a r l a b i r l i k t e t a r i h s a h n e s i n e ç ı k t ı l a r. K a r a h a n l ı l a r l a b a ş l a y a n ( 8 4 0 - 1 2 1 2 ) M ü s l ü m a n T ü r k d e v l e t l e r i s ü r e c i S e l ç u k l u l a r, A k koy u n l u l a r, K a r a koy u n l u l a r, T i m u r H a n e d a n ı , B a b ü r l ü l e r, M e m l ü k l ü l e r v e O s m a n l ı l a r l a d e v a m e t t i . A m a ö z e l l i k l e b u g ü n e ı ş ı k t u t m a s ı a ç ı s ı n d a n 14 3 0 ’ l a r l a b a ş l a y ı p 1 6 . y ü z y ı l o r t a l a r ı n a
k a d a r d e v a m e d e n b i r d ö n e m d e , B a t ı’d a A d r i y a t i k D e n i z i n d e n
O s m a n l ı l a r l a b a ş l a y a n T ü r k c o ğ r a f y a s ı T ü r k m e n b e y l e r i i l e K a f k a s y a v e İ r a n’d a , T i m u r l u l a r l a O r t a A s y a’d a , B a b ü r l ü l e r l e H i n d i s t a n , P a k i s t a n v e B e n g a l d e ş ’ i k a p s a y a c a k ş e k i l d e A s y a’d a , k u z e y A f r i k a v e O r t a D o ğ u y u i ç i n e a l a c a k b i ç i m d e M e m l ü k l ü l e r l e n e r e d e y s e e s k i d ü n y a n ı n b ü y ü k b ö l ü m ü n e h â k i m o l d u l a r. B u d ö n e m d e t a h t t a o l a n Ya v u z S u l t a n S e l i m , Ş a h İ s m a i l , K a r a koy u n l u h â k i m i C i h a n Ş a h , T i m u r l u l i d e r Ş e y b a n î H a n , B a b ü r v e M e m l u k S u l t a n ı K a n s u G a v r i T ü r kç e d i v a n s a h i b i ş a i r p a d i ş a h l a r d ı r. B u d ö n e m e B a t ı l ı a r a ş t ı r ı c ı l a r T ü r k r ö n e s a n s ı a d ı n ı v e r i r l e r v e o d ö n e m d e b u n u n d ü n y a d a e n i y i y a n s ı m a m e r ke z i d e b u g ü n m a a l e s e f h a r a p v a z i y e t t e k i H e r a t ş e h r i d i r.
O r t a A s y a b u p a r l a k d ö n e m i n i d a h a e r ke n d ö n e m d e y i t i r d i . O s m a n l ı D e v l e t i i s e I . D ü n y a H a r b i i l e h e m i m p a r a t o r l u ğ u h e m d e m e d e n i y e t i n i k a y b e t t i . 2 0. y ü z y ı l ı n i l k y ı l l a r ı n d a D ü n y a d a T ü r k i y e h a r i ç
Türk Konseyinden Türk Devletleri Teşkilatına
Dün Bugün Yarın
PROF. DR. MUSTAFA İSEN 25 26. Dönem Sakarya Milletvekili ve
Türk Konseyi Aksakallar Meclisi ilk Türkiye Temsilcisi
m a n z a r a y ı , h e l e h e l e b öy l e b i r K a z a k i s t a n’ ı , A z e r b a y c a n’ ı ,
Ö z b e k i s t a n’ ı h a y a l b i l e e d e m i y o r d u k .
B a ğ ı m s ı z l ı k s o n r a s ı n d a i l i ş k i l e r b i r a z r o m a n t i k b i r ç e r ç e v e d e y ü r ü d ü , b a z ı k a r ş ı l ı k l ı h a y a l k ı r ı k l ı k l a r ı d a o l d u . A m a ş ü k ü r k i a l a k a l a r h i ç ke s i l m e d i .
Ö n c e 1 9 9 1 y ı l ı n d a l i d e r l e r v e a yd ı n l a r ı n k a t ı l ı m ı y l a T ü r k Ku r u l t a y l a r ı b a ş l a d ı . A n t a l y a’d a k i b u i l k o r g a n i z a s y o n d a d e m i r d öv ü l d ü , t a n ı ş ı l d ı . S o n r a k i y ı l l a r d a s a y ı l a r ı o n a u l a ş a n b u k u r u l t a y l a r d a h a ç o k b i r t e m e n n i l e r z i n c i r i i l e d e v a m e t t i . T ü r k a yd ı n ı n ı n ş öy l e b i r s o r u n u v a r ; s a h i p o l d u ğ u b i l g i b i r i k i m i n i s oy u t b i l g i d e n p r o j e l e n d i r i p k a b i l - i t a t b i k h a l e d ö n ü ş t ü r e m i y o r. S o r u n u s öy l e y i n c e g ö r e v i n i n b i t t i ğ i k a n a a t i n d e . Ö r n e ğ i n b u k u r u l t a y l a r ı n h e m e n h e p s i n d e d i l e g e t i r i l e n T ü r k D ü n y a s ı n d a a l f a b e b i r l i ğ i s a ğ l a n m a l ı d ı r ö n e r i s i , k i m l e , n e r e d e , n e z a m a n , n a s ı l v e h a n g i b ü t ç e y l e y a p ı l a c a k g i b i s o m u t l a ş m a y a d ö n ü ş m e d e n t e k r a r l a n a g e l m i ş
b i r d i l e k t i r. S o n r a k i y ı l l a r d a ü s t d ü z e y k a t ı l ı m d ü z e y i d e d ü ş e n b u k u r u l t a y l a r ı n 2 0 0 6 y ı l ı n d a A n t a l y a’d a M ü s l ü m a n v e T ü r k d e v l e t
s a y ı s ı n e r e d e y s e y o k m e s a b e s i n d e d i r. B i r a n l a m d a g a s p e d i l e n b u d e v l e t v e k i m l i k l e r o r t a y a ç ı k a n s i y a s i d e p r e m l e r l e b i r e r b i r e r o r t a y a ç ı k t ı , ç ı k m a y a d e v a m e d i y o r.
D o k s a n l ı y ı l l a r d a k i s i y a s i k r i z l e r i s e S ov y e t l e r B i r l i ğ i v e Yu g o s l a v y a’ y ı s a l l a d ı . B u r a d a n y e n i d e v l e t l e r o r t a y a ç ı k t ı , d e v l e t e d ö n ü ş e m e y e n l e r d e k i m l i k l e r i n i d a h a
r a h a t i f a d e e d e b i l e c e k l e r i b i r i m k â n a k a v u ş t u l a r. S ov y e t s o n r a s ı d a ğ ı l m a d a b a ğ ı m s ı z l ı k k a z a n a n l a r d a n A z e r b a y c a n , K a z a k i s t a n , K ı r g ı z i s t a n , Ö z b e k i s t a n v e T ü r k m e n i s t a n b i r e r T ü r k d e v l e t i i d i . T ü r k i y e b u c u m h u r i y e t l e r i o l m a s ı g e r e k t i ğ i g i b i i l k t a n ı y a n d e v l e t o l d u . A r d ı n d a n n e r e d e y s e b u ü l ke l e r l e e k m e ğ i n i b ö l ü ş t ü . S a h i p o l d u ğ u b i l g i v e b i r i k i m i o n l a r ı n e m r i n e v e r d i . B ü y ü k b i r h a z ı r l ı k i ç i n d e d e ğ i l d i k a m a g ö ç y o l d a d ü z ü l ü r i l ke m i z l e y o l a d e v a m e t t i k . B u y ı l s ö z ü e d i l e n ü l ke l e r i n b a ğ ı m s ı z l ı k l a r ı n ı n o t u z u n c u y ı l ı . Ş u n u h e m e n i f a d e e d e l i m k i e n i y i m s e r o l a n l a r ı m ı z b i l e d o k s a n l ı y ı l l a r ı n b a ş ı n d a b u
1991 YILINDA LİDERLER VE AYDINLARIN KATILIMIYLA TÜRK
KURULTAYLARI
BAŞLADI.
y a p ı l a n t o p l a n t ı s ı n d a b u i ş i n a r t ı k b i r s i v i l i n i s i y a t i f y e r i n e r e s m i b i r y a p ı y a d ö n ü ş m e s i z a m a n ı n ı n g e l d i ğ i a n l a ş ı l d ı . 2 0 0 7 y ı l ı n d a y a p t ı ğ ı b i r
T ü r k i y e z i y a r e t i s ı r a s ı n d a ko n u K a z a k i s t a n C u m h u r b a ş k a n ı N u r s u l t a n N a z a r b a y e v i l e
C u m h u r b a ş k a n ı m ı z A b d u l l a h G ü l a r a s ı n d a t e a t i e d i l e r e k y e n i b i r y a p ı y a o l a n i h t i y a ç v u r g u l a n d ı v e b u ç e r ç e v e d e h e m D ı ş i ş l e r i b a k a n l ı k l a r ı n a h e m d e ko n u y u t a k i p e t m e k ü z e r e b e n d e n i z e v e B ü y ü ke l ç i B a ğ d a t A m r a y e v ’e g ö r e v v e r i l d i . Uz u n v e z o r b i r s ü r e ç s o n r a s ı n d a t a m a m l a n a n ç e r ç e v e s ö z l e ş m e 3 . E k i m 2 0 0 9 t a r i h i n d e N a h c i v a n’d a A z e r b a y c a n ,
K a z a k i s t a n , K ı r g ı z i s t a n v e
T ü r k i y e’ n i n k a t ı l ı m ı y l a i m z a l a n d ı . B u n a g ö r e T ü r k D i l i Ko n u ş a n Ü l ke l e r İ ş b i r l i ğ i Te ş k i l a t ı , k ı s a c a T ü r k Ko n s e y i v e y a T ü r k Ke n e ş i a d ı v e r i l e n o r g a n i z a s y o n o r t a y a ç ı k m ı ş o l d u . Ya p ı l a n a n l a ş m a y a g ö r e t e ş k i l a t ı n
m e r ke z i İ s t a n b u l ’d a o l a c a k , d ö n ü ş ü m l ü b i r g e n e l s e k r e t e r e l i y l e y ü r ü t ü l e c e k t i . İ l k g e n e l s e k r e t e r B ü y ü ke l ç i H a l i l A k ı n c ı T ü r k i y e’d e n a t a n d ı . T ü r k i y e , b a ş l a n g ı ç t a b u a m a ç l a İ s t a n b u l ’d a b i r y e r k i r a l a y ı p g e r e k l i t e f r i ş i v e c a r i g i d e r l e r i s a ğ l a d ı ğ ı g i b i b u y ı l d a T ü r kç e Ko n u ş a n Ü l ke l e r B i r l i ğ i Te ş k i l a t ı n a y a k ı ş ı r t a r i h i b i r m e k a n ı
ç a l ı ş m a a l a n ı o l a r a k t a h s i s e t t i . Te ş k i l a t , D e v l e t B a ş k a n l a r ı , D ı ş i ş l e r i B a k a n l a r ı , A k s a k a l l a r M e c l i s i v e K ı d e m l i M e m u r l a r g i b i b i r h i y e r a r ş i k y a p ı y a s a h i p t i .
A k s a k a l l a r Ko n s e y i , b u t e ş k i l a t ı n d i ğ e r u l u s l a r a r a s ı k u r u m l a r d a n f a r k ı n ı b e l i r t m e k v e T ü r k g e l e n e ğ i n d e n g e l e n b i r u n s u r u s i s t e m e d â h i l e t m e k a m a c ı y l a S a y ı n N a z a r b a y e v ’ i n
t e k l i f i y l e o r t a y a ç ı k m ı ş t ı r. G ö r e v i d e s a h i p o l u n a n b i r i k i m l e ko n s e y t o p l a n t ı l a r ı n ı n g ü n d e m i n e y a r d ı m c ı o l m a k t ı r. B u r a d a h e r ü l ke n i n b i r t e m s i l c i s i o l u r. 2 0 1 0 - 2 0 1 8 y ı l l a r ı a r a s ı n d a b u g ö r e v i T ü r k i y e a d ı n a y ü r ü t t ü m . A k s a k a l l a r M e c l i s i y ı l d a i k i ke z b u d e v l e t l e r i n b i r i n d e t o p l a n a r a k z i r v e i ç i n g e r e k l i h a z ı r l ı k l a r ı y a p a r.
T ü r k Ko n s e y i y ı l d a b i r d e f a a d ı g e ç e n ü l ke l e r i n b i r i n d e D e v l e t B a ş k a n l a r ı n ı n k a t ı l ı m ı y l a t o p l a n ı p k a r a r l a r a l ı r. B u t o p l a n t ı l a r d a m ü m k ü n o l d u ğ u k a d a r s o m u t b i r ko n u n u n k a r a r a b a ğ l a n ı p i l g i l i
b i r i m l e r c e b u n l a r ı n i c r a s ı i s t e n m i ş t i r.
Ö r n e ğ i n o y ı l ko n s e y u l a ş t ı r m a t e m a s ı y l a t o p l a n m ı ş s a a r d ı n d a n İ p e k D e m i r y o l u , k a r d e ş l i m a n l a r v e g ü m r ü k l e r i n s t a n d a r t l a ş m a s ı ç a l ı ş m a l a r ı h a y a t a g e ç i r i l m i ş t i r.
B u g ü n P e k i n’d e n L o n d r a’ y a k a d a r g i d e b i l e n d e m i r y o l u n d a n s ö z
e d e b i l i y o r s a k , b u ç a l ı ş m a l a r l a o r t a y a ç ı k m ı ş t ı r.
To p l a n t ı h a n g i ü l ke d e y a p ı l m ı ş s a o ü l ke d e v l e t b a ş k a n ı b i r y ı l b oy u n c a
t e ş k i l a t ı n b a ş k a n l ı ğ ı n ı d a ü s t l e n m e k t e d i r.
N i t e k i m 1 2 K a s ı m 2 0 2 1 t a r i h i n d e İ s t a n b u l ’d a y a p ı l a n t o p l a n t ı i l e b u g ö r e v i T ü r k i y e ü s t l e n m i ş o l m a k t a d ı r.
S o n g e l i n e n n o k t a d a a d ı T ü r kç e Ko n u ş a n Ü l ke l e r B i r l i ğ i
Te ş k i l a t ı n a d ö n ü ş e n T ü r k Ko n s e y i’ n e Ö z b e k i s t a n v e T ü r k m e n i s t a n d a k a t ı l d ı . B öy l e c e ü y e d e v l e t s a y ı s ı a l t ı y a u l a ş m ı ş o l d u . M a c a r i s t a n d a g ö z l e m c i ü y e o l m u ş t u . B u i s i m d e ğ i ş i k l i ğ i n i n s e b e b i B i r l e ş m i ş M i l l e t l e r c e t a n ı n m a a ç ı s ı n d a n g e r e k l i b i r p r o s e d ü r o l d u ğ u i ç i n d i r. T a b i i b öy l e b i r i s i m T ü r k D ü n y a s ı n d a d a h e y e c a n l a k a r ş ı l a n d ı , ç ü n k ü i l k a d a g ö r e d a h a k a r ş ı l ı ğ ı o l a n b i r i s i m l e n d i r m e o l d u .
B u g ü n T ü r k l e r i n y a ş a d ı ğ ı C o ğ r a f y a g e ç m i ş t e b ü y ü k T ü r k- İ s l a m m e d e n i y e t i n e b e ş i k l i k y a p m ı ş ,
TEŞKİLAT, DEVLET BAŞKANLARI, DIŞİŞLERI BAKANLARI,
AKSAKALLAR MECLİSİ VE KIDEMLİ MEMURLAR GİBİ BİR HİYERARŞİK YAPIYA
SAHİPTİ.
b u r a l a r d a m e d e n i y e t i n y a n s ı m a s ı o l a n b ü y ü k ş e h i r l e r k u r u l m u ş
( Te b r i z , S e m e r k a n d , B u h a r a g i b i ) , b u p o t a n s i y e l i l e d e ç e v r e d e k i b ü y ü k m e d e n i y e t h a v z a l a r ı e t k i a l t ı n a a l ı n m ı ş t ı r. G e ç m i ş t e b u c o ğ r a f y a b öy l e s i n e e t k i n b i r ko n u m d a yd ı , b e l i r l e y i c i yd i , y ö n l e n d i r i c i yd i . G e ç m i ş t e b u c o ğ r a f y a o k y a n u s u n b i r y a k a s ı n d a n b i r b a ş k a o k y a n u s a , A kd e n i z ’e , H i n t ’e , Av r u p a’ y a u l a ş a n y o l l a r ı n m e r ke z i yd i .
B e n c e b ö l g e d e y e n i d e n b i r o r t a k b ü t ü n l e ş m e a l a n ı d o ğ m a k t a d ı r, T ü r kç e Ko n u ş a n Ü l ke l e r İ ş b i r l i ğ i Te ş k i l a t ı b u s ü r e c i t e t i k l e y e b i l i r.
O l u ş m a y a b a ş l a y a n o r t a k b i r y a z ı d i l i , y e n i e ko n o m i k o r t a k l ı k l a r, b u d e f a ç a ğ d a ş ö l ç ü l e r e g ö r e o l u ş a n y e n i İ p e k d e m i r v e k a r a y o l u , y e n i e n e r j i ko r i d o r l a r ı b u u y a n ı ş ı n h a b e r c i l e r i d i r.
B u a v a n t a j l a r y a n ı n d a b ö l g e y i , t e ş k i l a t ı b e k l e y e n h a n d i k a p l a r d a y o k d e ğ i l ; ö n c e l i k l e t e ş k i l a t ı n ü y e l e r l e i l i ş k i l e r i n i b a ş a r ı y l a s ü r d ü r m e s i y a n ı n d a R u s y a v e Ç i n i l e a l a k a s ı n ı d a s o r u n s u z g ö t ü r m e s i g e r e k i r.
O r t a A s y a y u k a r ı d a R u s y a , a ş a ğ ı d a Ç i n , H i n d i s t a n g i b i d ü n y a n ı n b ü y ü k n ü f u s k i t l e s i a r a s ı n d a , y e r a l t ı v e y e r ü s t ü z e n g i n l i k l e r b a k ı m ı n d a n m u h t e ş e m a m a k ü ç ü k s a y ı l a c a k b i r n ü f u s a s a h i p b i r b ö l g e d i r. Ü s t e l i k b u n ü f u s k ü ç ü k d e v l e t l e r e b ö l ü n m ü ş , b i r b i r l e r i y l e m i k r o m i l l i y e t ç i b i r p e r s p e k t i f ü z e r i n d e n i l i ş k i k u r m a y a k a l k a r s a d ü ş ü n ü l e n t a b l o h a y a l o l m a k t a n ö t e y e g i d e m e z . B ö l g e a n c a k o r t a k h e d e f l e r n o k t a s ı n d a b i r m i s y o n a k i l i t l e n e b i l i r s e s o r u n l a r ı n ü z e r i n d e n g e l e b i l i r. Ay n ı ş e k i l d e b i r d a ğ v e ov a d e n g e s i ü z e r i n e k u r u l u b ö l g e d e b u y a p ı b o z u l u r s a b u n d a n h e r ke s z a r a r g ö r e c e k t i r.
S u k a y n a k l a r ı n d a n m a h r u m b i r Fe r g a n a Va d i s i n i n n a s ı l b i r f e l a ke t d o ğ u r a c a ğ ı n ı d ü ş ü n m e k b i l e i s t e m i y o r u m .
T ü r kç e Ko n u ş a n Ü l ke l e r İ ş b i r l i ğ i Te ş k i l a t ı , ü y e d e v l e t l e r e , m i k r o m i l l i y e t ç i y a k l a ş ı m l a r d a n k a ç ı n ı p a r a l a r ı n d a b a r ı ş k ü l t ü r ü n ü n o l u ş m a s ı n a ç a b a g ö s t e r m e l e r i n i t e l k i n e d e b i l i r. Ay n ı ş e k i l d e b i r a r a y a g e l i n i p , b u e ko n o m i k h a v z a y ı
n a s ı l b i r i ş b i r l i ğ i v e o r t a k f a yd a a l a n ı n a d ö n ü ş t ü r e b i l i r i z m e s e l e s i p l a n l a n m a l ı d ı r.
3 0. y ı l ı k u t l a d ı ğ ı m ı z b u g ü n l e r d e A z e r b a y c a n , K a z a k i s t a n , Ö z b e k i s t a n v e d i ğ e r ü l ke l e r i n b u g ü n g e l d i k l e r i ko n u m l a r ı b i r ke z d a h a g ö z ö n ü n e g e t i r e l i m . S o n r a d a s o r m a k l a z ı m ; k i m 3 0 y ı l ö n c e b u g ü n k ü ı ş ı l t ı l ı B a k ü’ y ü , s ı f ı r d a n o l u ş t u r u l a n N u r s u l t a n’ ı , E r m e n i s t a n’a k a r ş ı b ü y ü k b i r b a ş a r ı e l d e e t m i ş A z e r b a y c a n’ ı b u h a l i y l e d ü ş ü n m ü ş t ü ? B u p o t a n s i y e l i d a h a i y i k u l l a n a b i l i r d i k d i y e n l e r o l a b i l i r.
B u n u n l a b e r a b e r e l d e e d i l e n b a ş a r ı g u r u r d u y u l a c a k d ü z e yd e d i r.
T ü r k Ko n s e y i , R u s y a u ç a ğ ı n ı n d ü ş ü r ü l m e s i s o n r a s ı n d a o r t a y a ç ı k a n k r i z i n ç ö z ü m ü n d e c i d d i p a y s a h i b i d i r. E r m e n i s t a n A z e r b a y c a n s a v a ş ı n d a d a . Ay r ı c a b ö l g e ü l ke l e r i ke n d i a r a l a r ı n d a d a v a r o l a n s o r u n l a r ı v e i m k a n l a r ı y e n i d e n d ü ş ü n m e y e b a ş l a d ı l a r. G e ç e n h a f t a Ö z b e k i s t a n i l e K a z a k i s t a n a r a s ı n d a d e v l e t b a ş k a n l a r ı d ü z e y i n d e y a p ı l a n v e m ü t t e f i k l i k a n l a ş m a s ı y l a s o n u ç l a n a n g ö r ü ş m e l e r i d e b u a n l a m d a a n l a m l ı v e d e ğ e r l i b u l u y o r u m .
B u g ü n o r t a k d e m i r y o l l a r ı , b o r u h a t l a r ı , ü n i v e r s i t e l e r i , e ko n o m i k i ş b i r l i k l e r i , o r t a k y a t ı r ı m l a r ı , u l u s l a r a r a s ı ö ğ r e n c i p r o j e l e r i i l e k a r ş ı m ı z d a b i r T ü r k d ü n y a s ı g e r ç e ğ i v a r d ı r. B u b a ş a r ı d a T ü r kç e Ko n u ş a n Ü l ke l e r İ ş b i r l i ğ i Te ş k i l a t ı i l e o n u n ş e m s i y e s i a l t ı n d a k i T ü r k D ü n y a s ı P a r l a m e n t e r l e r M e c l i s i ( T ü r k- P a ) , T ü r k s oy, T ü r k A k a d e m i s i , T ü r k D ü n y a s ı M i r a s Va k f ı g i b i k u r u l u ş l a r ı n k a t k ı s ı v a r d ı r. T ü r k D ü n y a s ı ü l ke l e r i n i n 3 0. b a ğ ı m s ı z l ı k y ı l l a r ı n ı k u t l a d ı ğ ı m ı z ş u g ü n l e r d e t a b l o b öy l e . D i l e y e l i m k i 4 0. 5 0. y ı l ı k u t l a d ı ğ ı m ı z d a h e r a l a n d a d a h a e t ke n b i r T ü r k d ü n y a s ı n d a n s ö z e d e b i l i r i z .
D ü n y a n ı n r e f a h v e z e n g i n l i k m e r ke z i g e ç m i ş t e k i g i b i b a t ı d a n d o ğ u y a y ö n e l d i , b u n u n , g i r i ş t e i f a d e e t t i ğ i m g i b i , a t a l a r ı m ı z ı n d a i ç i n d e y e r a l d ı ğ ı t a r i h i b i r y a ş a n m ı ş l ı ğ ı v a r, ü s t e l i k b ö l g e n i n t a r i h i a k t ö r l e r i o l a n Ç i n v e H i n d i s t a n d a t e k r a r s a h n e y e ç ı k m a y a h a z ı r l a n ı y o r. O z a m a n b i z d e … .
