BİLİM İSTASYONU
yaş için 11+
uygundur Doç. Dr. Elif İnce
Doç. Dr. Burçin Acar Şeşen
Yrd. Doç. Dr. Işıl Koç Sarı
Doç. Dr. Elif İNCE Doç. Dr. Burçin ACAR ŞEŞEN Yrd. Doç. Dr. Işıl KOÇ SARI BİLİM İSTASYONU (11+ Yaş) ISBN 978-605-318-454-6
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Mayıs 2016, Ankara Yayın-Proje: Didem Kestek Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve
Ticaret Limited Şirketi Çetinemeç bulvarı 1314.Cadde No:37A-B Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 33365
İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
DOÇ. DR. ELİF İNCE
Doç. Dr. Elif İnce; 2001 yılında İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümü, 2003 yılında İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümü Nükleer Fizik Programında yüksek lisans ve 2009 yılında İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümü Nükleer Fizik Prog- ramında doktora eğitimini tamamlamış olup 2015 yılında Fizik Eğitimi alanında Doçent unvanını almıştır. 2002 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalında görev yapmak- tadır. Doç. Dr. Elif İnce, Fizik Eğitimi, Fen Bilgisi Eğitimi ve Nükleer Fizik alanlarında çalışmalar yapmaktadır.
DOÇ. DR. BURÇİN ACAR ŞEŞEN
Doç. Dr. Burçin Acar Şeşen, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakül- tesi Kimya Eğitimi Anabilim Dalında lisansla birleştirilmiş tezsiz yüksek lisans programından 2003 yılında mezun olmuştur. Aynı yıl, aynı üniversitenin Eği- tim Bilimleri Enstitüsü Kimya Eğitimi Doktora programında başladığı doktora eğitimini 2008 yılında tamamlamıştır. 2008 yılında İstanbul Üniversitesi Ha- san Ali Yücel Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı’na yardımcı doçent olarak atanmış, 2013 yılında Kimya Eğitimi bilim dalın- da Doçent unvanını almıştır. Halen aynı anabilim dalında öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Doç. Dr. Burçin Acar Şeşen, kimya konularına yönelik kav- ram yanılgılarının tespiti, giderilmesi ve kimya kavramlarının öğrenilmesinde sorgulamaya dayalı öğrenme, işbirlikli öğrenme gibi aktif öğrenme yaklaşımları konularında çalışmalar yapmaktadır.
YRD. DOÇ. DR. IŞIL KOÇ SARI
Yrd. Doç. Dr. Işıl Koç Sarı, lisans eğitimini 1998 yılında Hacettepe Üniver- sitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Ankara’da tamamlamıştır. 2000 yılında Fen Bilgisi Eğitimi alanında Milli Eğitim Bakanlığı’nın Yurt Dışı Lisansüstü Eği- tim Bursu’ nu kazanmıştır. Yüksek lisansını 2002 yılında University of Misso- uri, MO, USA’da, doktorasını 2006 yılında The University of Iowa, IA, USA’
da tamamlamıştır. 2007 yılında İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı’na öğretim gö- revlisi olarak atanmıştır. 2009 yılından itibaren aynı anabilim dalında yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Araştırma konuları arasında; kavramsal öğ- renme ve kavram yanılgıları, sorgulamaya dayalı öğrenme ve etkinlik geliştir- me, öğretmen yetiştirme ve sosyobilimsel konular yer almaktadır.
MUCİTLER
İŞ BAŞINDA
ÖN SÖZ
Bilim İstasyonunun heyecan verici dünyasına hoş geldiniz! Bu kitap, siz mu- cit öğrencilerimize bilim yolculuğunda bir kılavuz olacaktır. Kitabımızın amacı günlük hayatla ilişkili pek çok durum ve olayları bilim istasyonundaki etkinlikler ile öğrenebilmenizi sağlamaktır. Bilim istasyonundaki etkinlikler; çoğunlukla basit ve geri kazandırılabilen ucuz aletlerle ve malzemelerle gerçekleşebil- mektedir. Bu sebeple, evde kendi başınıza bu etkinlikleri yapabileceğiniz gibi, arkadaşlarınız ile birlikte takım olarak da gerçekleştirebilirsiniz.
Kitabımızın mucitlerimize ek olarak diğer bir hedef kitlesi ise fen öğret- menlerimizdir. Kitabımız; son yıllarda geliştirilen öğretim yöntemlerinden biri olan sorgulamaya dayalı öğrenme yöntemini desteklemektedir. Öğretmenleri- miz; bilim istasyonunda yer alan aktif katılımlı etkinlikler ile öğrencilerinin me- rak duygularını uyandırarak hayal güçlerini harekete geçirebilecek böylelikle derslerini daha ilgi çekici ve heyecan verici hale getirebilecekler, bununla bir- likte, öğrencilerinin tahminde bulunma, gözlem yapma, düşünme, fikir üretme ve yorum yapma gibi yeteneklerinin gelişmesine de katkıda bulunabileceklerdir ya da katkı sağlayabileceklerdir.
Bilim istasyonu; Fen Bilimleri alt alanları olan Fizik, Kimya ve Biyoloji et- kinliklerinden oluşmuştur. Fizik etkinlikleri mavi, kimya etkinlikleri turuncu ve biyoloji etkinlikleri yeşil renkle belirtilmiştir. Her etkinliğin başlangıcında takip edilmesi gereken yönergelerle karşılaşacaksınız. Farklı renkteki her du- rağa geldiğinizde mucitlik seviyeniz ilerleyecektir. Her etkinlikte, küçük sem- boller halinde dikkat etmeniz gereken uyarıları göreceksiniz. Bu uyarılar, ki- tabınızın ön kısmında açıklanmıştır. Örneğin eldiven giymeniz, gözlük takmanız gerekebilir ya da kesici aletleri dikkatle kullanmanız uyarısını görebilirsiniz.
Lütfen tüm uyarıları dikkate alınız.
Bilim İstasyonu kitabımızı, sizlere sunmadan önce; “Mucitler İş Başında”
ve “Minik Mucitler İş Başında” programlarımız ile her bir etkinliği test ettik.
Mucitlerimizin bilime yönelik düşüncelerinde ve görüşlerinde etkinlikler sonun- da başlangıçtan daha farklı tutumları olduklarını, günlük hayatla ilişki problem- leri çözmek için istek duyduklarını belirledik. Bilim istasyonumuzun en sonunda bu uygulamalara yönelik fotoğrafları görebilirsiniz.
Kimyasallar Tehlike Uyarı İşaretleri
Xn: Zararlı Madde
Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumda sağ- lıya zarar verebilir.
Önlem: İnsan vücuduyla temas önlenmelidir.
Xi: Tahriş Edici Madde
Özelliği: Aşındırıcı olmamasına rağmen deriyle ani, uzun süreli veya tek- rarlı teması iltihaplara yol açabilir.
Önlem: İnsan vücuduyla temas önlenmelidir.
O: Oksitleyici (Yükseltgen)
Özelliği: Organik peroksitler, herhangi bir yanıcı madde ile temas etme- seler bile patlayıcı özelliği olan yükseltgen maddelerdir. Diğer yükseltgen- ler ise, kendileri yanıcı olmasalar bile, oksijen varlığında alev alabilirler.
Önlem: Yanıcı maddelerden uzak tutulmalıdır.
E: Patlayıcı
Özelliği: Ekzotermik olarak reaksiyona giren kimyasallardır. Ateşle yak- laştırıldıklarında patlayabilirler.
T: Zehirli
Özelliği: Solunduğunda, yutulduğunda ve deriye temas ettiği durumlarda sağlığa zarar verebilir, hatta öldürücü olabilir.
Önlem: İnsan vücuduyla temas engellenmeli, aksi halde tıbbi yardıma baş- vurulmalıdır.
N: Çevre için Tehlikeli
Özelliği: Bu tür maddelerin ortamda bulunması, doğal dengenin değişmesi açısından ekolojik sisteme hemen veya ileride zarar verebilir.
Önlem: Risk göz önüne alınarak bu tür maddelerin toprakla veya çevreyle teması engellenmelidir.
F: Şiddetli Alev Alıcı
Özelliği: Parlama noktası 21 °C’nin altında olan “kolay alev alan sıvılar ile kolay tutuşan katıları” belirtir.
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır.
F+: Çok Şiddetli Alev Alıcı
Özelliği: Alevlenme noktası O °C’nin altında, kaynama noktası maksimum 35 °C olan sıvılardır. Normal basınç ve oda sıcaklığında havada yanıcı olan gaz ve gaz karışımlarıdır.
Önlem: Çıplak ateşten, kıvılcımdan ve ısı kaynağından uzak tutulmalıdır.
C: Aşındırıcı (Korozif)
Özelliği: Canlı dokulara zarar verir.
Önlem: Gözleri, deriyi ve kıyafetleri korumak için özel önlemler alınmalı- dır. Buharları solunmamalı, aksi halde tıbbi yardıma başvurulmalıdır.
Laboratuvar Güvenlik Sembolleri
Elbisenin Güvenliği
Bu sembol, elbiseyi lekeleyecek veya yakacak maddeler kullanırken görülür.
Eldiven
Cilde zararlı bazı kimyasal maddelerle çalışırken eldiven kullanılması ge- rektiğini hatırlatan uyarı işareti.
Elektrik Güvenliği
Bu sembol, elektrikli aletler kullanılırken dikkat edilmesi gerektiğinde gö- rülür.
Yangın Güvenliği
Bu sembol, açık alev etrafında tedbir alınması gerektiğinde görülür.
Göz Güvenliği
Bu sembol, gözler için tehlike olduğunu gösterir. Bu sembol görüldüğünde koruyucu gözlük takılmalıdır.
Kesici Cisimler Güvenliği
Bu sembol, kesme ve delme tehlikesi olan keskin cisimler olduğu zaman görülür.
Biyolojik Tehlike
Bu sembol, bakteri mantar veya tek hücreli hayvan veya bitki tehlikesi olduğunda görülür.
Isı Güvenliği
Bu işaret sıcak cisimlerin tutulması esnasında önlem alınmasını hatırlat- mak içindir.
Kimyasal Madde Uyarısı
Bu sembol deriye dokunması halinde yakıcı veya zehirleyici etkisi olan kim- yasal maddeler kullanılırken görülür.
Tasarruflu Kullanım Uyarısı
Bu sembol, maddenin uygun bir şekilde kullanılmasına dikkat edilmesi ge- rektiğinde ortaya çıkar.
Kırılabilir Cam Uyarısı
Bu sembol yapılacak deneylerde kullanılacak cam malzemelerin kırılabile- cek türden olduğunu gösterir.
İÇİNDEKİLER
YAZARLARIMIZ ...iii
ÖN SÖZ ...vii
ETKİNLİK 1. HÜCRELERİ İŞ BAŞINDA GÖRELİM ...1
ETKİNLİK 1.1. Hücreleri Karşılaştıralım ...2
ETKİNLİK 1.2. Hücre Modeli Oluşturalım ...5
ETKİNLİK 1.3. Balon Şişiren Maya! ...8
ETKİNLİK 2 SES ŞENLİĞİ ...11
ETKİNLİK 2.1. Seslerin Görüntüleri ...12
ETKİNLİK 2.2. Büyülü Sesler! ...15
ETKİNLİK 2.3. Akciğerden Gelen Sesler ...17
ETKİNLİK 3. DOKUN & KEŞFET ...19
ETKİNLİK 3.1. Mikroplar Her Yerde! ...20
ETKİNLİK 3.2. Sabunların Mikroplarla Savaşı ...23
ETKİNLİK 4. GÖRDÜK GÖRMEDİK DEMEYİN! ...27
ETKİNLİK 4.1. Işığı Ayrıştıralım… ...28
ETKİNLİK 4.2. Spektrometre ...30
ETKİNLİK 4.3. Sihirli Tiyatro ...32
ETKİNLİK 5. YAŞAMIN TEMEL TAŞLARI ...35
ETKİNLİK 5.1. Renklerin Büyüsü ...36
ETKİNLİK 5.2. Kristal Süslemeler ...39
ETKİNLİK 6. DİKKAT! ÇARPILMA.. ...41
ETKİNLİK 6.1.Elektrikli Kutu ...42
ETKİNLİK 6.2.Telsiz Lamba ...44
ETKİNLİK 6.3. Isınan Kapılar ...46
ETKİNLİK 7. BİLİMLE GELEN GÜZELLİK ...49
ETKİNLİK 7.1. Sabun Yapalım ...50
ETKİNLİK 7.2. Banyo Bombası Yapalım ...52
ETKİNLİK 8. YAŞAMIN ŞİFRESİ ...55
ETKİNLİK 8.1. Muzda DNA Bulalım ...56
ETKİNLİK 8.2. Kendi DNA’nı Keşfet! ...57
ETKİNLİK 8.3. DNA Modeli Oluşturalım ...61
ETKİNLİK 9. SİHİRLİ MADDELER ...63
ETKİNLİK 9.1. Kimya Kokteyli Hazırlamaya Ne Dersiniz? ...64
ETKİNLİK 9.2. Sihirli Balçık ...67
ETKİNLİK 10. GERİ DÖNÜŞÜMÜN GÜCÜ ADINA! ...71
ETKİNLİK 10.1 Kağıdın Geri Dönüşümü ...72
ETKİNLİK 11. FANTASTİK ÇEKİM.. ...75
ETKİNLİK 11.1.Vinç mi?...76
ETKİNLİK 11.2. Kaos ...79
ETKİNLİK 12. İZ PEŞİNDE ...83
ETKİNLİK 12.1. Kalem Hangi Öğretmenin? ...84
ETKİNLİK 12.2. Nottaki Gizem...88
ETKİNLİK 13. İCAT EDELİM… ...91
ETKİNLİK 13.1. DC MOTOR ...92
ETKİNLİK 13.2. BOT ...94
ETKİNLİK 13.3. UÇAK ...96
MUCİTLER İŞ BAŞINDA PROGRAMINDAN KESİTLER ...98
xii Bilim İstasyonu
