KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜNÜN

(1)

ZM R’DEK E LENCE YERLER NDEN KAYNAKLANAN GÜRÜLTÜNÜN

ÖLÇÜMÜ VE DE ERLEND LMES

Çevre Mühendisli i Bölümü Yüksek Lisans Program

Özgür TÜRKEKUL

2009900036

Dan man: Prof. Dr. Ay egül PALA

(2)

Bölüm Ba klar

Bölüm 1: Giri

Bölüm 2: Tezin Amac

Bölüm 3: Gürültü ile lgili Teknik Tan mlar

Bölüm 4: Gürültünün nsan Sa Üzerine Etkileri Bölüm 5: Literatür

Bölüm 6: Materyal ve Metot

Bölüm 7: Ölçüm Sonuçlar

Bölüm 8: Sonuç ve Öneriler

Bölüm 9: Kaynaklar

(3)

Bölüm: 1

Giri

(4)

Bu çal mada;

zmir linde bulunan e lence yerleri, Çevresel Gürültünün Denetimi ve Yönetimi Yönetmeli i’nde De iklik Yap lmas na Dair Yönetmelik kapsam nda belli kategorilere göre ayr larak incelenmi tir. Dokuz Eylül Üniversitesi 201125 numaral bilimsel ara rma projesi kapsam nda al nan gürültü ölçüm cihaz yla kategorilere ayr lan bu e lence yerlerinin ölçümleri ve hesaplamalar yap larak elde edilen sonuçlar yönetmelik kapsam nda incelenmi ve de erlendirilmi tir.

Yönetmelik Kapsam nda kategorilere ayr lan e lence yerlerinden ç kan

sonuçlar, yine Çevresel Gürültünün Denetimi ve Yönetimi

Yönetmeli i’nde De iklik Yap lmas na Dair Yönetmelik kapsam nda

belirtilen s r de erlerle kar la lm ve bunu sa lamayan e lence

yerleri için al nacak tedbirler ve tavsiyeler tezin sonucunu olu turmu tur.

(5)

INTRODUCTION

(6)

Gürültü Yetki Da

4 Haziran 2010 tarihinde ç kar lan Çevresel Gürültünün

De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli i kapsam nda

programl veya programs z olarak ikayeti de erlendirmek

amac yla yap lacak denetimler, belediye s rlar ve mücavir

alan içerisinde Çevre Kanunu'na istinaden, yetki devri

yap lan belediyelerce; belediye s rlar ve mücavir alan

nda ise yetki devri yap lan il özel idarelerince,yetki devri

yap lmad takdirde l Çevre ve ehircilik Müdürlüklerince

gerekti inde di er mevzuat kapsam nda yetkili k nan

kurum ve kurulu lar ile i birli i ve koordinasyon içinde

yap r.(Ek)

(7)

Bölüm: 2

Tezin Amac

(8)

Bu tez kapsam nda;

zmir linde yetki almam ve zmir Büyük ehir Belediyesi mücavir alan nda bulunan ve Yönetmelikte tan ml 4 (dört) tip e lence yerinin etkiledi i yap lardan al nan ölçümlere göre; hesaplamalar n yap lmas , ölçüm metotlar ve bunlarla ilgili bilgi verilmesi, sonuçlar n kar lmas amaçlanmaktad r. Elde edilen sonuçlardan, planlamac lar n, kanun koyucular n ve potansiyel

letmecilerin yararlar sa layaca dü ünülmü tür.

(9)

Bölüm: 3

Gürültü ile lgili Teknik Tan mlar

(10)

Ses: Kulak taraf ndan alg lanabilen hava,su, ya da benzeri elastik bir ortamdaki bas nç de imi (Özgüven, 2007).

Gürültü: Ho a istenmeyen, rahats z edici ses (Özgüven, 2007).

Ses nesnel, gürültü ise öznel bir kavramd r.

Ses dalga eklinde yay r.

(11)

Sesin 21

^o

C s cakl kta yay lma h (Özgüven, 2007)

Ortam Yay lma H (m/sn)

Hava 344 Kur un 1200

Su 1450

Beton 3000-3400 Tahta 3300- 4300 Çelik 5000

Cam 4000-5000

(12)

Desibelmetre: Gürültü ölçmeye yarayan cihaza denir.(Decibel Meter, 2011).

Desibel (dB): Birbirinden mertebe farkl klar gösteren nicelikleri anlaml olarak ifade etmede kullan lan logaritmik bir ölçek (Resmi Gazete, 2010).

dBA nsan i itme sisteminin dü ük iddetteki seslere kar en çok hassas oldu u orta ve yüksek frekanslara daha fazla a rl k veren A a rl kl ses seviyesi olarak tabir edilen ve gürültünün etkilenim de erlendirmesi ve kontrolünde yayg n olarak kullan lan bir ses seviyesi ölçümü (Resmi Gazete, 2010).

dB => Ölçülen de eri (Özgüven,2007).

dBA => Kula n alg lad sesi verir (Özgüven, 2007).

dBC (darbe Gürültüsü): ki kütlenin birbirine çarpmas ile ortaya ç kan gürültü.(Resmi Gazete,2010)

de er gürültü seviyesi (Leq): Belli bir süre içinde seviyeleri de im

gösteren, genellikle A a rl klanm ses seviyesi olarak ölçülen, gürültünün

enerji aç ndan e de eri olan sabit seviyeyi .(Resmi Gazete,2010)

(13)

Çok hassas kullan mlar: Yatakl hizmet veren sa k kurumlar , e itim dönemlerinde yat itim kurumlar , çocuk ve ya bak m evleri gibi kullan mlar (Resmi Gazete, 2011).

Az hassas kullan mlar: dari ve ticaret binalar , çocuk bahçeleri, oyun alanlar ve spor tesisleri gibi kullan mlar (Resmi Gazete, 2011).

Hassas kullan mlar: Konut, yatakl hizmet veren konaklama tesisleri, e itim kurumlar , aç k arazideki ve yerle im alan içindeki sessiz alanlar gibi kullan mlar (Resmi Gazete, 2011).

Çok hassas kullan m alanlar : Çok hassas kullan mlar n s rlar ndan itibaren

250 metreyi içine alacak ekilde belirlenen alan (Resmi Gazete, 2011).

(14)

Canl Müzik: Gerçek enstrüman ve/veya seslerle veya banttan ya da elektronik olarak yükseltilmi ses kayna kullan larak yap lan müzik türü (Resmi Gazete, 2010).

Arka Plan Gürültü Düzeyi: Arka plan gürültüsü, bir çevrede

incelenen gürültü kayna susturuldu unda ortamda kalan

di er kaynaklar n çevrede ayn anda ortamda olu turduklar

toplam sesi ifade eder (Resmi Gazete, 2010).

(15)

Gürültü Kaynaklar

Gürültü kaynaklar de ik yönlerden grupland labilir. Seslerin do biçimlerine göre havada ve kat ortamlarda do an gürültüler, a daki ekilde de gösterildi i üzere akustik yönden

noktasal, çizgisel ve düzlemsel kaynaklardan yay labilirler (Klavuz, 2011).

* Noktasal Kaynak

* Çizgisel Kaynak

* Düzlemsel Kaynak

(16)

Gürültülerin s fland lmas

Gürültünün s fland lmas 2(iki) ekildedir; ( Klavuz, 2011).

- Kararl Gürültü

Gürültü düzeyinde zamanla bir de im gözlenmez.Örnek: Fan, Klima Gürültüsü.

- Karars z Gürültü

Gürültü Düzeyinde zamanla önemli de ikliklerin gözlendi i gürültü türüdür. Üçe ayr r;

Dalgal Gürültü (Yüzey Ta lama Gürültüsü)

Kesikli Gürültü (Otomatik Parça Kesim Gürültüsü )

Darbe Gürültüsü (Pres Gürültüsü)

(17)

Bölüm: 4

Gürültünün nsan Sa Üzerine Etkileri

(18)

Gürültünün etkisine kar insan davran lar iki grupta toplanmaktad r.

Birincisi, ancak duygu ve duyular n aç klanmas yla belirlenebilen psikolojik rahats zl k, ikincisi ise; çe itli ölçme metotlar yla belirlenebilen fizyolojik rahats zl kt r. Bu sebeple, insan sa ve konfor artlar aç ndan mimari tasar m a amas nda gürültü kontrolü yap lmas gerekir (Klavuz, 2011)

Gürültünün insan üzerindeki etkileri incelenirken üç önemli etken göz önüne al nabilir:

o Can s kmas ,

o leti imi engellemesi,

o Devaml duyma bozuklu u riski,

Bunlarla beraber, hacmin kullan , hangi zamanda kullan ld , gürültünün

süresi ve tipi gibi dikkate al nmas gereken birçok etken bulunmaktad r.

(19)

Gürültünün Etkileri (Klavuz,2011).

I. Derecedeki Gürültüler

30 – 65 dBA Konforsuzluk

Rahats zl k lma duygusu zg nl k Konsantrasyon Uyku Bozuklu u --- II. Derecedeki Gürültüler

65 – 90 dBA Fizyolojik gürültü

Kalp at n de imi Solunum h zlanmas Beyindeki bas nc n azalmas --- III. Derecedeki Gürültüler

90 – 120 dBA Fizyolojik gürültü

Ba a --- IV. Derecedeki Gürültüler

120 – 140 dBA ç kulakta bozukluk

--- V. Derecedeki Gürültüler

140 > dBA Kulak zar n patlamas

(20)

Baz Ses Kaynaklar (Klavuz, 2011 )

dB Örnekler Subjektif De erlendirme

140 Jet Motoruna Yak n HASAR VER 130 n ba lang

105 Kuvvetli Rock Müzik

--- 100 3 m uzakl kta otomobil klakson sesi ÇOK YÜKSEK

90 ehir cadde gürültüsü 82 Fabrika Gürültüsü

--- 80 Akustik Yal m yap lmam okul, kantin gürültüsü YÜKSEK

62 Aç k trafikli yol

--- 62 Tali bir yol gürültüsü ORTA

50 Büro Gürültüsü

--- 40

Konutta dü ük düzeyde çal nan müzik DÜ ÜK

---

20 lt YOK

8 nsan nefes al veri i

0 letmenin Ba lang

(21)

Bölüm: 5

Literatür

(22)

• Antalya linde 2008 Y nda E lence Gürültüsü ile lgili olarak yap lan Çal tay.(Ek)

• stanbul Bo az nda Aç k Alanda Faaliyet Gösteren lence Yerleri çin Online zleme ( ansal, 2010).

• Samsun ilinde Bulunan Bir E lence Yerinin Gürültü

Aç ndan De erlendirilmesi (Aslan, 2009).

(23)

Bölüm: 6

Materyal ve Metot

(24)

Bu bölümde;

-Ölçüm aletinin tan ve genel özellikleri (Svantek, 2011)

-Proje kapsam nda ölçümü yap lan 4(dört) tip e lence

yerinin tan lmas ,ölçüm sonuçlar n gösterimi,hesaplar n

yap lmas ve sonuçlar n tablo halinde gösterilmesi, konular

hakk nda bilgi verilmi tir.

(25)

Ölçüm Cihaz tan Özellikleri

SVAN 958 4 kanall , 0.5Hz den 20kHze kadar sinyal analiz yapabilen Tip 1 gürültü ölçümü yapan ( IEC 61672-2002) ye uygun ve (ISO 8041-2005) e uygun vibrasyon analizi yapan bir cihazd r.4 kanal paralel ölçüm sa lar , filtre ve RMS sabitleri her kanal için ayarlanabilir. Ek olarak, Gürültü ölçümü durumunda , ba ms z profillerde sonucu ba ms z olarak hesaplar. Her gürültü kanal nda

L

_eq

, L

_max

, L

_min

, L

_peak

, SPL , SEL

ve vibrasyon kanallar nda RMS, PEAK, PEAK–

PEAK (P–P), VDV, MTVV ölçümü yap r. 32 MB dahili haf zas mevcuttur.

Ayr ca USB haf za kart da eklenebilir. Sonuçlar cihazdan bilgisayara kolayl kla aktar labilir ( SVAN PC yard yla).

(26)

Proje kapsam nda ölçümü yap lan 4(dört) tip e lence yerinin tan lmas , ölçüm sonuçlar n gösterimi, hesaplar n yap lmas

Bu projede Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli inde De iklik Yap lmas na Dair Yönetmelik kapsam nda tan ml 4(dört) tip e lence yerinin,hassas yap lara olan etkisi incelenmi tir.Bu inceleme yap rken e lence yerleri gürültüsü için gelen bir ikayete göre de erlendirme yap lm r.Bununla ilgili yap lan çal malar a da maddele mi tir.

1)Yönetmelikte bu tan ma göre, 4 (dört) tip e lence yeri için istasyon noktalar seçilmi tir.

2) Seçilen bu e lence yerlerine yak n hassas noktalar belirlenmi tir.

3) Hassas noktalardan, özellikle e lence gürültüsünün çevreye en yüksek sesi

yayd Cuma, Cumartesi ve Pazar günleri ak am ile gece vakitlerinde

habersiz olarak ölçümler al nm r.Daha sonra müzik yay nlar durdu u

anlarda arka plan gürültü seviyeleri ölçülmü tür.Burada ölçümler e lence

gürültüsü için yönetmelikte tan ml “Leq”ya göre yap lm r

(27)

4 ) Ölçüm de erlerinin a da belirtilen formüllerle hesaplamalar yap lm r (Genelge, 2011).

L

_düzeltilmi

= 10 log (10 L

ölçülmü /10

- 10 L

arka plan / 10

) Arka plana olan etki : L

_düzeltilmi

- L

_{arka plan}

Burada;

L

_düzeltilmi

: Kayna n gürültüsü

L

ölçülmü

: Kaynak çal rken ölçülen ortam gürültüsü

L

_{arka plan}

: Kaynak susturuldu unda ölçülen ortam gürültüsü

5) Hesaplamas yap lan de erler Çevresel Gürültünün

De erlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeli inde De iklik

Yap lmas na Dair Yönetmelik kapsam nda belirtilen s r de erlerle

kar la lm r.Buna göre s r de erleri a p a mad

belirlenmi ve sonuçlar tablo halinde gösterilmi tir.

(28)

Bölüm: 7

Ölçüm Sonuçlar

(29)

Kapal alanda faaliyet gösteren ancak biti ik nizamda olan lence yeri.

Gürültü Ölçüm Sonuçlar

Ölçüm An Ölçüm Yeri Ölçülen Tarih Ölçüm Sonuçlar

A-A rl klama C-A rl klama

Leq Leq

letme Faaliyette iken (Müzik Var)

Hassas yap içi (yatak odas )

07.10.2011 45.48 55.31

letme Faaliyette De il ken (Müzik Yok- Arka

plan)

Hassas yap içi (yatak odas )

07.10.2011 39.05 45.65

(30)

• Burada bulunan de erler a daki formülde yerine konularak A ve C a rl klamalara göre L _düzeltilmi de eri bulunur.

LA düzeltilmi = 10 log (10 L ölçülmü / 10 - 10L arka plan / 10 )

• LA düzeltilmi = 10 log (10 45.48/ 10 - 10^{39.05/ 10})

• LA düzeltilmi = 44.36 dBA

• Arka plana olan etki : LA düzeltilmi - L _{arka plan}

• Arka plana olan etki : 44.36- 39.05

• Arka plana olan etki : 5.31 dBA

• LC düzeltilmi = 10 log (10 L ölçülmü /10 - 10L arka plan / 10 )

• LC düzeltilmi = 10 log (10 55..31/ 10 - 10^{45.65/ 10})

• LC düzeltilmi = 54.81 dBC

• Arka plana olan etki : LC düzeltilmi - L _{arka plan}

• Arka plana olan etki :54.81- 45.65

• Arka plana olan etki = 9.16 dBC

(31)

Kapal alanda faaliyet gösteren ancak biti ik nizamda olmayan e lence yeri.

Leq Leq

Hassas yap (kap önü)

25.09.2011 50.97 60.65

plan)

25.09.2011 46.88 57.60

(32)

Aç k Alanda Faaliyet Gösteren E lence Yeri

Leq Leq

25.09.2011 43.05 45.65

plan)

25.09.2011 35.39 43.89

(33)

Aç k Alanda Faaliyet Gösteren Birden Fazla E lence Yerleri

Gürültü Ölçüm Sonuçlar

Ölçüm An Ölçüm Yeri Ölçülen Tarih

Ölçüm Sonuçlar A-A rl klama

L

_eq letme Faaliyette

ken(Müzik Var)

Hassas Yap D (Kap Önü)

17.09.2011

59.2

letme Faaliyette De il (Müzik Yok)

Hassas Yap (Kap Önü)

17.09.2011

55.5

(34)

Ölçüm sonuçlar n Yönetmelik s r de erlerle kar la lmas

1) Kapal Alanda Faaliyet Gösteren Ancak Biti ik Nizamda Olan E lence Yeri Arka Plana olan

Etkisi

Yönetmelik S r De eri

Yönetmelik S r De eri ile Kar la rma

Sonuç

5.31dBA,9.16 dBC Arka Plan Gürültü Seviyesini A amaz

44.36 dBA > 39.05 dBA 54.81 dBC > 45.65 dBC

r De er Sa lanmam r

2) Kapal Alanda Faaliyet Göstreren Ancak Biti ik Nizamda Olmayan E lence Yeri Arka Plana olan

Etkisi

Sonuç

1.94 dBA,0.07 dBC 5 dBA, 7 dBC 1.94 dBA < 5 dBA

0.07 dBC < 7 dBC r De er Sa lanm r 3)Aç k Alanda Faaliyet Gösteren E lence Yeri

Arka Plana olan Etkisi

Sonuç

6.84 dBA,-3,02 dBC 5 dBA, 7 dBC 6.84 dBA > 5 dBA

- 3.02 dBC < 7 dBC r De er Sa lanmam r

4) Aç k Alanda Faaliyet Gösteren Birden Fazla E lence Yerleri Arka Plana olan

Etkisi Yönetmelik S r

De eri Yönetmelik S r De eri

ile Kar la rma Sonuç

1.28 dBA 8 dBA 1.28 dBA < 8 dBA r De er

Sa lanm r

(35)

Bölüm:8

Sonuç ve Öneriler

(36)

Kapal alanda faaliyet gösteren ancak biti ik nizamda olan e lence yeri

• Bu tip e lence yerleri için öncelikle binalarda ses yal n iyi ekilde yap lmas gerekir.

• lence yeri ile etkilenen yap aras nda ses absorbe eden malzeme olmal r.

Ör:Ta yünü, köpük vb.

• letme giri i çift kap olmal r.

• letmenin faaliyette oldu u ve müzik gürültüsü meydana getirdi i zamanlarda kap ve pencerelerini kapal tutmal , kapal alanda müzik yay yap lmal r.

• letmenin camlar çift cam ve sabit olmal ayr ca ses geçirmez olmal r.

• letme içerisinde ses kayna meydana getiren hoparlörlerin say artt lmal ve ses gücünün i letme içerisine orant ve homojen bir ekilde da

sa lanmal r.

• Bu ekilde al nan önlemlerle kapal alanda faaliyet gösteren ancak biti ik nizamda olan e lence yeri için yönetmelik s r de erleri sa lanabilir

(37)

Kapal alanda faaliyet gösteren ancak biti ik nizamda olan e lence yeri

Bu tipte olan e lence yerleri kapal alandan farkl olarak, aç k alanda faaliyet gösterdi inden önlem al nmas ve buna göre yönetmelik s r de erlerini sa lamas oldukça zordur. Çünkü aç k alanda sesin dalga eklinde yay ld dü ünülürse meteorolojik faktörler, tesisin etkilenen yap lara olan mesafesi, arka plan etkisi, yap lan müzi in türü sonucu olumsuz etkileyebilir. Bunlar aç klayacak olursak;

• Meteorolojik Faktörler

• Mesafe

• Arka Plan Etkisi

• Yap lan müzik türü etkisi

Yukar da belirtilen durumlar göz önüne al nd nda ve zmir Büyük ehir Belediyesi'ne gelen son 3(üç) y la ait ikayetlerin aylara göre grafikleri incelendi inde; özellikle e lence yerlerindeki gürültü sorununun yaz aylar nda yo unla görülmektedir.(Ek)

(38)

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Aylar

Denetleme Say

2009 15 10 7 6 15 19 38 37 18 10 8 13

2010 6 11 15 5 8 25 45 24 15 10 6 9

2011 8 3 11 6 6 8 21 8 25 10 9 0

Ocak ubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz ustos Eylül Ekim Kas m Aral k

zmir Büyük ehir Belediyesi taraf ndan yap lan denetim verileri

(39)

• Yaz aylar nda aç k alan e lence yeri faaliyetlerinin artmas ve bunlar n etkilenen yap lara yak n mesafede olmas sorunun çözümünü zorla rmaktad r.

• Bunun için tüm e lence yerlerini belli bir alanda toplamal ve buralara hassas ve çok hassas yap yap lmas na izin verilmemelidir. Bu durumun tersini dü ünecek olursak da, hassas ve çok hassas yap lara yak n yerlerde özellikle de aç k alanda faaliyet gösterecek e lence yerlerine izin verilmemelidir.

• Sonuç olarak; zmir'deki e lence yerlerini dü ünecek olursak, bunu uygulamak kolay de ildir. Özellikle de ehir yap birçok bölgede buna müsait olmayabilir.

Ancak e lence faaliyetlerinin de ehrin bir gereklili i oldu u dü ünülmelidir.

Bunun için de yap lacak bu tür yerlerin faaliyetlerini yönetmelik s r de erlerini sa layacak ekilde sürdürmesi için gerekli olan önlemler yetkili makamlarca ald lmal ve kontrolleri yap lmal r.

•

(40)

Kaynaklar

Aslan,Ç., (2009), Yerle im Alanlar ndaki E lence Yerlerinde Gürültü Ölçümü ve De erlendirilmesi, Ondokuz May s Üniversitesi

Decibel Meter ,2011: Noise Meters Decibel Meter commercial home page.

21.12.2011 http://www.decibel-meter.com

Genelge, 2011/11: T.C. Çevre ve Orman Bakanl Çevre Yönetimi Genel Müdürlü ü, B.18.0.ÇYG.0.02.03-010.06-54119 say ve 13.06.2011 tarihli, E lence Yerlerinden Kaynaklanan Çevresel Gürültünün Kontrolü konulu Genelge.

Klavuz , 2011:T.C. Çevre ve Orman Bakanl Çevre Yönetimi Genel Müdürlü ü Çevresel Gürültü Ölçüm ve De erlendirme Klavuzu, Ankara, (2011). 15.09.2011 http://gurultu.cevreorman.gov.tr/gurultu/files/gurultu/dokumanlar/kilavuz.pdf

(41)

Resmi Gazete ,2010: Çevresel Gürültünün Denetimi ve Yönetimi Yönetmeli i (2010), (Resmi Gazete, Tarih:04.06.2010, No:27601).

Resmi Gazete, 2011: Çevresel Gürültünün Denetimi ve Yönetimi Yönetmeli inde De iklik Yap lmas na Dair Yönetmelik (2011) (Resmi Gazete, Tarih :27.04.2011, No. 27917).

Özgüven, N., (2007), Çevresel Gürültünün De erlendirilmesi ve Yönetimi Seminer Notlar ,ODTÜ A Tipi Sertifikaya Yönelik E itim Program

Svantek ,2011: Instrumentation for sound & vibration mesaurements home page.

10.10.2011 http://www.svantek.com/showpage.php?pageID=24&idgtxe6

ansal, A., (2010), stanbul Bo az ndaki e lence Yerlerinden Kaynaklanan Çevresel Gürültünün Yönetimi- Bir Pilot Proje Örne i: stanbul Bo az nda Online Gürültü zleme Sistemi, TÜ

(42)