İÇİNDEKİLER
1. BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ 2. BİLGİSAYARIN ÇEŞİTLERİ
2.1. Masaüstü Bilgisayarlar 2.2. Dizüstü Bilgisayarlar 2.3. El Bilgisayarları 2.4. Tablet Bilgisayarlar 3. BİLGİSAYAR BİLEŞENLERİ
3.1. DONANIM
3.1.1. Anakartlar
3.1.1.1. Anakartların Yapısı 3.1.1.2. Anakartların Çalışması 3.1.1.3. Anakart Bileşenleri
3.1.1.3.1. Yonga Seti (Chipset) 3.1.1.3.2. Veri Yolu (BUS) 3.1.1.3.3. Portlar ve Konnektörler 3.1.1.4. Anakart Chipsetleri
3.1.1.4.1. İntel Chipsetleri 3.1.1.4.2. AMD Chipsetleri 3.1.1.4.3. Via Chipsetleri 3.1.1.4.4. Sis Chipsetleri 3.1.1.5. Anakart Çeşitleri
3.1.1.5.1. XT Anakartlar 3.1.1.5.2. AT Anakartlar 3.1.1.5.3. ATX Anakartlar
3.1.2. İşlemciler
3.1.2.1. İşlemcinin Görevi 3.1.2.2. İşlemcinin Yapısı
3.1.2.2.1. Çekirdek 3.1.2.2.2. Kontrol Birimi 3.1.2.2.3. Ön Bellek (Cache) 3.1.2.2.4. İletişim Yolları 3.1.2.3. İşlemci Hızı
3.1.2.3.1. Overclock (Hız Aşırtma) 3.1.2.4. İşlemci Paketleri
3.1.2.4.1. Soket İşlemci 3.1.2.4.2. Slot İşlemci 3.1.2.5. İşlemci Teknolojileri
3.1.2.5.1. HT (Hyper Threading) Teknolojisi
3.1.2.5.2. Çift Çekirdekli İşlemciler (Dual-Core Processors) 3.1.2.5.3. Centrino Teknolojisi
3.1.2.5.4. Smart Ön Bellek Teknolojisi 3.1.2.5.5. Turbo Boost Teknolojisi
3.1.2.5.6. Quick Path Ve HT-Link Teknolojileri
3.1.3. Harddiskler (Sabit Diskler)
3.1.4. Bellek Birimleri 3.1.4.1. RAM 3.1.4.2. ROM
3.1.4.2.1. ROM Çeşitleri
2 3.1.4.2.1.1. PROM
3.1.4.2.1.2. EPROM 3.1.4.2.1.3. EEPROM
3.1.5. Güç Kaynağı
3.1.6. Ekran Kartı
3.1.6.1. Ekran Kartının Yapısı 3.1.6.2. Ekran Kartının Özellikleri
3.1.6.2.1. Çözünürlük 3.1.6.2.2. Renk Derinliği
3.1.6.2.3. Ekran Kartı Tazelenme Hızı 3.1.6.3. Ekran Kartı Çeşitleri
3.1.6.3.1. Dahili (Tümleşik) Ekran Kartı 3.1.6.3.2. Harici Ekran Kartı
3.1.7. Ses Kartı 3.1.8. TV Kartı
3.1.9. Ethernet Kartı
3.1.9.1. Ethernet Kartının Yapısı 3.1.9.2. Ethernet Kartının Çalışması 3.1.9.3. Ethernet Kartı Çeşitleri
3.1.9.3.1. Fiziksel Yapısına Göre Ethernet Kartları 3.1.9.3.2. Konnektör Yapılarına Göre Ethernet Kartları
3.1.10. Sürücüler 3.1.11. Fan 3.1.12. Kasa
3.1.12.1. Kasa Çeşitleri
3.1.13. Monitör
3.1.13.1. Monitör Çeşitleri 3.1.13.1.1. CRT Monitör 3.1.13.1.2. LCD Monitör 3.1.13.1.3. Plazma Monitörler
3.1.14. Mouse (Fare)
3.1.14.1. Mouse Çeşitleri
3.1.14.1.1. Bağlantı Türlerine Göre Mouse 3.1.14.1.2. Çalışma Prensiplerine Göre Mouse
3.1.15. Klavye
3.1.15.1. Klavye Çeşitleri
3.1.15.2. Klavye Üstündeki Tuşların İşlevleri 3.1.16. Hoparlör
3.1.17. Kulaklık 3.1.18. Yazıcı
3.1.18.1. Yazıcı Çeşitleri
3.1.18.1.1. Nokta Vuruşlu Yazıcılar
3.1.18.1.2. Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar 3.1.18.1.3. Lazer Yazıcılar
3.1.19. Tarayıcı 3.1.20. Modem
3
1. BİLGİSAYARIN TARİHÇESİ
Bilgisayar (computer), uzun ve çok karmaşık hesapları bile büyük bir hızla yapabilen, mantıksal (lojik) bağlantılara dayalı karar verip işlem yürüten makinedir. Kısacası
bilgisayar, bilgi işleyen elektronik bir makinedir.
İnsanoğlu, M.Ö. 3000 yıllarında paralı alışverişin başlaması ile sayma işlemine ihtiyaç duydu. M.Ö. 2600 yıllarında ise bu işlemlerde kullanılmak üzere Abaküs adı verilen
hesaplayıcılar bulundu.
İngiliz Matematikçisi Charles Babbage 1812 yıllarında fark makinesi üzerinde çalışmaya başladı. 1871 yılında öldüğünde, bu Analitik makinesi istenilen seviyeye gelememişti. Babbage'ın yaptığı hesaplar ve çizimleri, hesap makinelerinin ve bilgisayarların temelini oluşturduğundan, ona bilgisayarın babası denmiştir.
Bugün bilgisayarlar ikili sayı sistemine göre çalışmaktadır. İkili sistemi ise 1854 yılında Matematikçi George Boole tarafından bulunmuştur.
1937 yılında IBM şirketi adına çalışma yapan Harvard Üniversitesi hocalarından Howard Aiken ve Brown’un geliştirdiği Mark 1, ilk defa olarak insan müdahalesi olmaksızın çalışan sayısal otomatik bilgisayar olma unvanını elde etti. Mark 1 adlı bu makine, delikli kâğıt şeritle çalışan, dört işlemi yapabilen, verilen değerleri
karşılaştırabilen, depoladığı bilgileri kullanabilen bir makineydi.
Çağdaş bilgisayarların tarihi 4 döneme ayrılarak incelenir.
• 1. Kuşak (1950-1958): Lambalı teknolojiye dayanan Eniac benzeri çok büyük aygıtlar.
• 2. Kuşak (1958-1964): Transistor kullanan bilgisayarlar.
• 3. Kuşak (1965-1971): Transistor yerine tüm devre kullanan bilgisayarlar. Bu dönemde bilgisayarları kendi aralarında iletişim de kurabiliyorlar.
• 4. Kuşak (1972-günümüz): Günümüz bilgisayarları.
2. BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ
2.1. Masaüstü bilgisayarlar: Masada kullanmak için tasarlanmışlardır. Normalde, diğer kişisel bilgisayar türlerinden daha büyük ve daha güçlüdürler. Masaüstü bilgisayarlar ayrı parçalardan oluşur. Sistem birimi olarak adlandırılan ana bileşen, genellikle masanın üstünde veya altında duran dikdörtgen kasadır. Monitör, fare ve klavye gibi diğer bileşenler sistem birimine bağlanır.
4
2.2. Dizüstü bilgisayarlar: İnce ekranlı, hafif ve taşınabilir PC'lerdir. Küçük boyutlarından dolayı defter bilgisayarlar olarak da adlandırılırlar. Dizüstüler pille çalışabildiklerinden, bunları her yere taşıyabilirsiniz. Masaüstü bilgisayarlardan farklı olarak, dizüstü bilgisayarlarda işlemci, ekran ve klavye tek bir kasada birleştirilmiştir.
Kullanılmadığı zaman ekran klavyenin üstüne katlanır.
2.3. El bilgisayarları: Hemen hemen her yere taşınabilecek kadar küçük, pille beslenen bilgisayarlardır. Masaüstü veya dizüstü bilgisayarlar kadar güçlü olmasalar da, el
bilgisayarları randevuları zamanlamak, adres ve telefon numaralarını depolamak ve oyun oynamak için kullanışlıdırlar. Bazılarının, telefon aramaları yapma veya Internet'e erişme gibi gelişmiş özellikleri vardır. El bilgisayarlarında klavyeler yerine parmağınızla veya kalem (kalem şeklinde işaretleme aracı) ile kullanılan dokunmatik ekranlar vardır.
5
2.4. Tablet Bilgisayarlar: Dizüstü bilgisayarların ve el bilgisayarlarının özelliklerinin birleştirildiği taşınabilir bilgisayarlardır. Dizüstü bilgisayarlara benzer şekilde, güçlüdürler ve birleşik ekranları vardır. El bilgisayarlarına benzer şekilde, genellikle kalem yerine bir tablet kalemiyle ekrana not yazmanızı veya resim çizmenizi sağlar. Ayrıca, el yazınızı yazılı metne dönüştürürler. Bazı Tablet PC'leri, altındaki klavyeyi ortaya çıkarmak için etrafında dönen ve açılan bir ekran sayesinde "çevrilebilir"dir.
3. BİLGİSAYARIN BİLEŞENLERİ
Bilgisayara Giriş
Bilgisayarlar, donanım ve yazılım etkileşimiyle çalışırlar. Donanım, kasa ve onun içindeki her şey dâhil görüp dokunabileceğiniz bilgisayar parçalarını ifade eder. Donanımın en önemli parçası, bilgisayarınızın içinde bulunan merkezi işlem birimi (işlemci) veya mikroişlemci olarak adlandırılan çok küçük bir dikdörtgen alettir. Bilgisayarınızın
"beyni"dir. Monitör, klavye, fare, yazıcı ve diğer bileşenler gibi donanım öğeleri genellikle donanım aygıtları olarak adlandırılır.
3.1. Donanım Nedir?
Bir bilgisayar, her elektronik cihaz gibi, elle tutulur, gözle görülür fiziksel parçalardan oluşmuştur. Bilgisayarı oluşturan her türlü fiziksel parçaya donanım adı verilmektedir. Bu parçalar bilgisayara birleşmiş bir vaziyette görülebileceği gibi, fiziksel olarak bilgisayardan ayrı bir vaziyette de görülebilir
3.1.1. Anakartlar
Anakartlar, bilgisayarların temel donanım elemanıdır. Bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir.
6
3.1.1.1. Anakartların Yapısı
Anakart Fiberglastan (sert bir plastik türevi) yapılmış, üzerinde bakır yolların bulunduğu, genellikle koyu yeşil renkli bir levhadan oluşur. Bu levha çok katmanlıve karmaşık kablo yapılarından oluşan PCB (Printed Circuit Board Baskılı devre
kartı) plakalarından oluşur.
Resim 1.2: Anakart plakasından bir görüntü
Anakart üzerinde, mikro işlemci yuvası, bellek, genişleme yuvaları, BIOS, diğer kartlar için genişletme yuvaları, portlar ve diğer yardımcı devreler (sistem saati, kontrol devreleri gibi) yer almaktadır.
3.1.1.2. Anakartların Çalışması
Anakartların temel görevi, üzerinde olan birimler ile genişletme yuvalarına takılacak birimler arasında veri akışını sağlamaktır. Anakart, sinir sistemi gibi birimlerin çalışma sını düzenlemek ve kontrol etmekle görevlidir. Şekil 1.1 incelendiğinde anakart
üzerindeki tüm birimlerin yonga seti(chipset) adı verilen entegre devrelere bağlı olduğu gözlenir. Yonga seti anakartın beyni olarak tanımlanır. Bu entegreler, tüm sistemin uyumlu çalışmasını sağlar.
İlerleyen konularda detaylarına girilecek olan anakart bileşenleri, veri taşıyıcı yol (BUS) adı verilen iletken hatlarla veya doğrudan yonga setine bağlıdır. Yonga setlerine veri aktarılırken, veri üzerinde düzenleme yapılacaksa veya veri bir sıra şeklinde alınacaksa ara yüz kontrol birimleri kullanılır. Anakart üzerindeki iki temel yonga seti, farklı birimlerin çalışmasını kontrol eder. Anakartlar ayrıca güç kaynağından gelen gerilimi
7
sisteme dağıtma işlemini de gerçekleştirir.
Anakartlar, sistemin bir düzen içinde çalışmasını sağlayan saat frekans sinyali osilatör devreleri tarafından farklı frekanslarda üretilerek gerekli birimlere giriş olarak verilir.
Bu bileşen de saat üretici chiptir. Chip, Chipsetin belli bir saat hızında
çalışmasını sağlayan oldukça önemli bir bileşendir. Senkronizasyon işleminden, hafıza chiplerinden ve genişletme yuvalarından gelen sinyallerin uygun sırayla işlemciye
ulaştırılmasını sağlar. Bunun tam tersi olarak da işlemciden gelen sinyalleri belli bir oranda parçalara bölme görevini üstlenir.
Yeni nesil işlemci LGA 2011 soketli anakartlarda RAM yuvalarının direk işlemci ile
bağlantısı sağlanarak kuzey köprüsü yonga seti denetiminden çıkarılmıştır. Böylece CPU ve RAM arasındaki iletişim hızı artırılmıştır.
Şekil-1.1: X79 Yonga seti blok diyagramı
8
3.1.1.3. Anakart Bileşenleri
Anakartlar büyük elektronik devreler olduğu için elemanlarını tek tek ele almak yerine bölgesel olarak anlatmak yerinde olacaktır. Anakart, donanımları veya bağlantı
noktalarını üzerinde bulundurur. Üzerinde mikroişlemci soketi, RAM slotu, genişleme yuvaları (ISA, PCI, AGP ve PCI-e), BIOS, donanım kartları (dâhilî), veriyolları ve bağlantı noktalarını bulundurur.
Aşağıda yeni nesil işlemci çekirdek yapısına göre üretilmiş bir anakart modeli görülmektedir.
Resim 1.3: Anakart bileşenleri
3.1.1.3.1. Yonga Seti (Chipset)
Yonga seti, anakart üzerinde yer alan bir dizi işlem denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti “North
Bridge” (kuzey köprüsü) ve “South Bridge” (güney köprüsü) denen iki yongadan oluşur.
Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga mevcuttur ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici yongalardır.
Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur; bunların kontrolünü yapar ve bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar. Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dışına çıkabilir. Kuzey köprüsü yongası fonksiyonlarından dolayı işlemciye, bellek ve AGP slotlarına yakın olmalıdır.
Çünkü sinyalin geçtiği fiziksel yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız
9
olur. Bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleştirilir. Zaten adındaki “kuzey” kelimesi de buradan gelmektedir.
Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veriyolundan, USB ve anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumlu- dur. Adındaki “south” kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldiği tahmin edilebilir.
Resim 1.4: Güney ve Kuzey köprüsü bir görüntü
Yonga setlerinin iki parça hâlinde tasarlamaları anakart tasarımında üreticilere esneklik sağlar. Örneğin USB 3.0 desteği olmayan bir yonga setine bu desteği eklemek için bütün yonga setini baştan tasarlamak yerine sadece güney köprüsü yongasında değişik lik yapmak çok daha kolaydır. Ayrıca değişik özelliklerdeki güney köprüsü yonga- ları kullanılarak değişik kullanıcı gruplarına hitap etmek mümkün olur ve böylece
kullanmayacağınız özellikler için boşuna para vermek zorunda kalmamış olursunuz.
3.1.1.3.2. Veri Yolları (BUS)
Veri yolları, anakart üzerindeki bileşenlerin birbiriyle veri alışverişini sağlayan yollardır.
Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi alışverişi sağlamaktadır.
Veri yolları ile sadece veriler taşınmaz. Bu yollar aynı zamanda kontrol sinyallerini ve adres bilgilerini de taşır. Kontrol sinyalleri ile donanım birimlerinin çalışmaları düzenlenirken adres bilgileri ile donanım biriminin kullandığı verilere ulaşım yolu tanımlanmış olur.
ISA veriyolu kullanımı tamamen terkedilmiştir. Yeni üretilen ek donanım birimleri
10
PCI veriyolunu destekleyecek şekilde üretilmektedir. Ekran kartları için kullanılan AGP veriyolu ise yerini daha hızlı veri akışı sağlayan PCI-e veriyoluna bırakmaktadır.
Bant genişliği: İletişim kanalının kapasitesini belirler. Birim zamanda aktarılabilecek veri miktarıdır. Bant genişliği ne kadar büyükse belli bir sürede aktarılabilecek veri miktarı da o kadar büyük olur.
• ISA (Industry Standard Architecture)
ISA, eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. 1984 yılında geliştirilmiş bir bus
veriyoludur. Bir standardı tanımlar. Adres yolu 24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz)’dir.
Tak ve çalıştır özelliği yoktur.
Resim 1.5: ISA slotu
• PCI (Peripheral Component Interconnect- Çevre Birimleri Bağlantı Kartı)
Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliştirilmiştir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn’dir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı daha fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır.
PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir.
Resim 1.6: PCI slotu
Tak-çalıştır (Plug and Play): Genellikle bilgisayarlarda, sisteme bağlı olan bir donanımın her hangi bir ayarlamaya ihtiyaç olmaksızın donanımın sürücüsünün
otomatik olarak sisteme yüklenmesi anlamında kullanılan terimdir. Genellikle bilgisayarların USB portunu kullanan cihazlar için kullanılır.
11
• AGP (Accelerated Graphics Port- Hızlandırılmış Grafik Portu)
AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. 533 MHz veriyolu hızına çıkabilen ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn. olmaktadır.
AGP veriyolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır. Bu nedenle veriyolunun tüm bant genişliği ekran kartları için çalışmış olmaktadır. Tüm bant genişliği sadece ekran kartı için kullanıldığından, bu yolu kullanan ekran kartlarının performansı PCI veriyolunu kullanan ekran kartlarına nazaran oldukça yüksek olmaktadır.
Resim 1.7: Slotlara takılan kart noktaları
• PCI-X(Peripheral Component Interconnect Extended-Genişletilmiş Çevre Birimleri Bağlantı Kartı)
PCI-X, server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarında iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir.
Resim 1.8: Slotların görünümü
12
• PCI Express
PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha ekonomik kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veri yoludur.
PCI Express’in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak üzere 2 çeşidi vardır. PCI-e 3.0 ve PCI-e 4.0 versiyonları planlanmış olup üretime geçmemiştir. PCI-1.1'de hat başına hız 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkartır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında PCI-e 1.1’te toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir.
Grafik 1.1: Veriyolları hız grafiği
3.1.1.3.3. Portlar ve Konnektörler
Portlar ve konnektörler, anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara harddisk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır.
Anakart üzerindeki ön panel portları Resim 1.9’da gösterilmiştir ve açıklamaları yapılmıştır.
Resim 1.9: Anakart ön panel üzerindeki portlar
13
PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır.
Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır. Eski tip anakartlara klavye ve fare bağlamak için DIN bağlantı kullanılmaktadır.
Resim 1.10: PS/2 Fare, klavye ve konnektörleri
2-9. USB 3.0, USB 2.0 Port: Her anakart üreticisi farklı sayıda USB (Universal Serial Bus) port kullanabilir. Bu anakarta ( Resim 1.9 ) 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu bulunmaktadır. Bunlar,USB cihazların bilgisayara bağlanmasını sağlar. USB cihazlar yeni yeni yaygınlaşmaktadır. USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir. Özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme bağlanabilmesidir.
USB 3.0’lar 4.8 Gbps'e kadar veri aktarabiliyor. Bu, yaklaşık saniyede 600 MB yapıyor. Ama bunlar teorik rakamlar. USB 3.0'ın 300 MB/s hızında kalacağı tahmin ediliyor.
Tıpkı USB 2.0'ın 60 MB/s veri iletmesi gerekirken 31-32 MB/s'de tıkanması gibi. Kısacası USB 3.0, USB 2.0'dan 10 kat daha hızlıdır.
Resim 1.11: USB konnektörleri
10. S/PDIF: Sayısal (dijital) ses çıkışı sağlayan birimdir. Bu birimle ses analog dönüşümü yapılmadan doğrudan sayısal olarak çıkış birimine gönderilir. Böylece ses analog yerine sayısal gideceğinden seste kayıp olmaz.
• Dijital Bilgi: Türkçe karşılığı sayısaldır. Bilgisayar dilinde “0” ve “1”lerden oluşan bilgilerdir.
• Analog Bilgi: Belli sınırlar içinde sürekli olarak değişen elektrik sinyalidir.
14
Resim 1.12: S/PDIF konnektörü
11-12. Fireware (IEEE1394 – 6 pin, 4 pin) port: Bilgisayara çevre ürünleri
bağlanmasında kullanılan yüksek hızlı ara yüz bağlantısıdır. IEEE 1394 standardına dayalıdır.
Dijital kameralar ve video kaydedici cihazların bilgisayara bağlanıp daha hızlı veri aktarımı yapması için geliştirilmiştir.
Resim 1.13: Fireware konnektörleri
13-14. e-SATA port: e-SATA, haricî SATA anlamında, External SATA demektir. Tek başına yeni bir standarttan ziyade, SATA standardı için "dışarıya" bir uzatma olarak
düşünebilirsiniz. e-SATA arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmaktır. Bu port haricî depolama için yaygın olarak
kullanılan Hi-Speed USB ve Firewire 400 (IEEE 1394b) gibi arabirimlerin özellikle performans kısıtlamalarından kurtulurken uygulamada da kolaylık sağlıyor. Aşağıdaki tabloda aktarım rakamlarını görüyorsunuz.
Tablo 1.2: e-SATA karşılaştırma tablosu
Resim 1.14: e-SATA konektörü
Arabirim Max. aktarım hızı Kablo uzunluğu
Firewire 400 50 MB/s 4.5 metre
Hi-Speed USB 60 MB/s 5 metre
USB 3.0 600 MB/s 5 metre
SATA I/II/III 150/300/600 MB/s 1 metre
e-SATA 600 MB/s 2 metre
15
15-16. LAN (RJ-45) portu: 8 adet metal bağlantı noktası bulunan konnektördür.
Bilgisayarlar arası iletişimde ve bilgisayarların yerel ağa bağlanmasında kullanılan ve ethernet olarak isimlendirilen bağlantı kablolarının ucunda yer alır. Yerel ağa ve internete bağlanmak için kullanılır.
Resim 1.15: RJ-45 konnektörü
17. Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır.
• Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar ya da diğer ses kaynakları bağlanabilir.
• Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör takılabilir.
• Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon takılabilir.
Resim 1.16: Ses jackları
Başka anakartlarda farklı portlar da bulunmaktadır. Bunlar paralel port, seri port, VGA portu ve DVI portu vb. Aşağıda bunlardan kısaca bahsedilmiştir.
Paralel Port(LPT-LinePrinTer): .25-pin’li port konnektörlere yazıcı, scanner ve diğer aygıtlar takılabilir. Paralel portun 20 yıllık baskınlığından sonra şimdi neredeyse tüm yazıcılar USB portu ile birlikte gelmektedir. Daha iyi modeller bazen Firewire bağlantıyı önermektedir.
Resim 1.17: Paralel port ve Konnektörü
16
Seri Port (COM-Communication (İletişim Kapısı): Seri port, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ilk genel amaçlı porttur. Bu 9-pin’li veya 25-pin‘li COM porta seri aygıtlar
bağlanabilir. Sadece son yıllarda daha hızlı ve kullanımı kolay olan USB’nin baskınlığından dolayı seri portu daha az kullanılır kılmıştır.
Resim 1.18: Seri port ve Konnektörü
DVI Portu : Onboard (kart üstü) anakartlarda HDMI görüntü veren ekran kartları bağlanmış ise arka panelde DVI portu bulunur.
Resim 1.20: DVI port ve konektörü
VGA Portu: 15-pin’li VGA portuna monitör bağlanır. Anakartlarda onboard olarak ifade edilen görüntü kartının anakart üstünde bulunması durumunda bu port anakart üzerinde arka panelde bulunur.
Resim 1.19: VGA portu ve konnektörü
3.1.1.4. Anakart Chipsetleri
Chipset (yonga seti), anakartın beynini oluşturan entegre devrelerdir. Bunlar işlemci, ön bellek, sistem veriyolları, çevre birimleri, kısacası PC içindeki her şey arasındaki veri akışını denetler. Veri akışı, PC'nin pek çok parçasının işlemesi ve performansı açısından çok önemli olduğundan yonga seti de PC'nizin kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir.
Kuzey köprüsü ve güney köprüsü olmak üzere iki chipten oluşan chipsetler, mimari olarak önemli farklılıklar gösterir. Kuzey köprüsü denilen chip, CPU ve bellekle iletişim
17
kurarken, AGP üzerinden de ekran kartıyla haberleşir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte kuzey köprüsünde bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Güney köprüsü ise, temelde I/O (Input/Output- Giriş/Çıkış) bileşenlerinden sorumludur. Kuzey köprüsü ve güney köprüsü arasındaki veri aktarımı büyük önem taşır. Çünkü burada oluşacak bir darboğaz performansı önemli ölçüde düşürür.
Resim 1.31: Chipset üretici firma amblemleri
3.1.1.4.1. İntel Chipsetleri
Intel tarafından geliştirilen son chipsetler (Aralık 2011 itibariyle) X58, X79, Z68, P67 ve H67 serileridir. Bu cipsetler içinde X79 sağladığı LGA 2011 CPU soket desteği ile öne çıkmaktadır. Ayrıca 14 USB 2.0 port desteği, 10 Sata 6 Gbps desteği ve PCI-Express x16 modunda 2 adet x8 modunda 4 adet destekleyebilmektedir.
Intel chipsetler sadece İntel işlemcileri ile çalışmaktadır.
Resim 1.32: X79 İntel yonga seti
3.1.1.4.2. AMD Chipsetleri
AMD firması da intelde olduğu gibi sadece kendi işlemcilerine uygun chipsetler üretmektedir.
Resim 1.33: 990FX (Kuzey) SB950 (Güney) AMD yonga setleri
3.1.1.4.3. Via Chipsetleri
VIA, anakartlara güney ve kuzey köprüsü üretimini LGA yapısına sahip işlemciler üretilmeye başlanmasıyla bırakmıştır. Farklı özellik ve geniş alanda yonga seti sunmaktadır ve birden
18
fazla sistemi masaüstü, dizüstü, gömülü, ultra mobil vb. alanlarda chipset üretmektedir.
Via tarafından geliştirilen son iki chipset VIA K8T900 ve VIA PT890 dir. VIA K8T900 AMD işlemcileri desteklemektedir. VIA PT890 ise Pentium işlemcilere uyumludur.
Resim 1.34: VIA K8T900 yonga seti
3.1.1.4.4. SIS Chipsetleri
Sis hem Intel hem de Amd işlemcileri için chipset üreten bir firmadır. İntel için geliştirdiği son chipset olan SiS662 de 64 bit teknolojisini, çift çekirdekli işlemcileri ve PCI-e veriyolunu tam olarak desteklemektedir. Amd işlemciler için ürettiği son chipset olan SiS761GX de 64 bit teknolojisini, çift çekirdekli işlemcileri ve PCI-e veriyolu özelliklerini desteklemektedir.
Resim 1.35: SİS 761GX yonga seti
3.1.1.5. Anakart Çeşitleri
Anakartlar günümüzdeki şekillerini almadan önce bazı gelişim aşamaları geçirmiştir. Eski anakartlar yapı, ebat, güç ve çevre birimlerinin bağlanış şekli ile günümüz anakartlarından çok farklıdır.
3.1.1.5.1. XT Anakartlar
İlk kişisel bilgisayarlarda kullanılan anakartlardır. Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikroişlemciler için üretilmiş olup bu işlemciler üzerinde sabit olarak sunulmaktaydı. Bu durumda işlemcinin değiştirilmesi için anakartın değiştirilmesi gerekiyordu. Bu anakartlarda
ek donanım birimlerinin 8 bit olması gerekiyordu.
19
Resim 1.44: XT Anakart görüntüsü
3.1.1.5.2. AT Anakartlar
Resim 1.45: AT Anakart görüntüsü
XT anakartlardan sonra 1982 yılından itibaren kullanılmaya başlamış ve günümüz ATX anakartlarına benzer anakartlardır. ISA, PCI ve AGP veriyollarını desteklemektedir. PS/2 desteği yoktur. 5V ve 12V güç desteği sunar. İşlemcinin değiştirilebilmesi için uygun olarak üretilmiştir.
3.1.1.5.3. ATX Anakartlar
AT anakartlardan sonra üretilmeye başlanan ve önceki anakartlara göre daha fazla giriş çıkış desteği sunan anakartlardır. Bu anakartlar ile birlikte diğer donanım birimleri tümleşik özellikler de anakart üzerinde kullanılmaya başlanmıştır. Donanım birimlerinin montajı için daha esnek ve kullanışlı tasarımları ile dikkat çeken bu anakartlar günümüzde en çok kullanılan anakartlardır. BIOS güncellemeleri ve güç yönetimi konusunda diğer anakartlara göre çok daha gelişmiş seçenekler sunmaktadır. ATX anakartların micro-ATX olarak küçük boyutlu kasalar için üretilen çeşitleri de mevcuttur.
20
Resim 1.46: ATX anakart görüntüsü
3.1.2. İşlemciler
İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren donanım birimidir.
3.1.2.1. İşlemcinin Görevi
İşlemciler, bilgisayarda yönetici konumunda çalışır. İnsan beyninin tüm vücut organlarını sinir sistemi vasıtasıyla yönetmesi gibi işlemcilerde kontrol sinyalleriyle sisteme bağlı tüm birimlerin çalışmasını düzenler ve bu birimleri yönetir.
İşlemci kendine gönderilen makine komutlarını işler ve sonuçlarını çevre birimlerine ya da belleklere gönderir. Gönderilen komutlara göre işlemci 3 temel işlemi gerçekleştir.
Mikro işlemci kendi içindeki ALU (Arithmetic Logic Unit-Aritmetik Mantık Birimi) birimini kullanarak matematiksel ve mantıksal işlemleri yapar.
İşlemci bellek bölgesindeki verilerin yerlerinin değiştirilmesini sağlar.
Kendine gönderilen komutlara göre hareket eder ve yeni görevleri başlatır.
3.1.2.2. İşlemcinin Yapısı
Üreticiler, farklı işlemci mimarilerine göre işlemci üretirler. İşlemci mimarisi; işlemcinin işlemleri gerçekleştirme yöntemini, teknolojisini ve tasarımını ifade eder. Ortak mimariye sahip olan işlemciler aynı komutları tanımakta ve aynı yazılımları çalıştırabilmektedirler.
İşlemci mimarisinin tarihi yapısına bakıldığında John von Neumann tarafından 1945 yılında yazılan rapordaki işlemci mimarisi hâlen geçerliliğini korumaktadır.
21
Veriler, bilgisayarı oluşturan çeşitli birimler arasında sürekli olarak taşınır. Örneğin, klavye biriminde bir tuşa bastığımızda bu tuşun karşılığı olan karakteri ekranda görürüz. İşlemci, giriş biriminden (klavye) aldığı veriyi çıkış birimine (ekran) aktarmıştır
İşlemcinin anakartla iletişim kurmasını sağlayan uçlara pin denir.
3.1.2.2.1. Çekirdek
Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür. Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir. Bu ünite komutları çalıştırır ve pipeline (iş hattı) denen yollarla beslenip tamsayıları kullanarak okuma, değiştirme ve komut çalıştırma işlemlerini yapar. Çekirdek içerisinde ALU, Genel amaçlı register, Durum registeri (Status Register-SR) ve Program sayacı
(Program counter –PC) bulunmaktadır.
ALU (Arithmetic Logic Unit-Aritmetik Mantık Birimi): İşlemci tarafından gerçekleştirilecek matematiksel ve mantıksal işlemlerin yapıldığı bölümdür. İşlemcinin en önemli kısmını oluşturur. Gelişmiş işlemcilerde noktadan sonraki sayılar için matematiksel işlem yapan FPU (Floating PointUnit Kayan nokta ünitesi) birimi bulunmaktadır. Bu ünite tamsayı olmayan floating point (kayar nokta) hesaplamalarından sorumludur.
Register ve counter (Kaydedici ve Sayaçlar): Programların gerektiği durumlarda
mikroişlemcinin kullandığı dahili geçici hafızalara kaydedici (register) denir. Sayaçlar ise program adresi ve yığın adresi gibi bilgileri saklayan hafıza hücreleridir. Kaydedicilere “yazmaç” da denilmektedir. Yazmaçlar üzerinde işlem yapılacak verileri tutarlar.
Program Counter (PC): Bu birim içinde çalıştırılacak bir sonraki komutun hafızadaki adresini bulundurur. Bu komutun çalıştırılma zamanı geldiğinde kontrol ünitesi komutu işlenmek üzere hafızadan alır ve işlemci üzerindeki Instruction Register( komut kaydedici) denen bölüme işlenmek üzere aktarır.
Status register (SR): Komut işlendikten sonra hesaplamayı yapan birim Status Register (SR) denen yazmacın değerini değiştirir, bu yazmaçta bir önceki işlemin sonucu saklıdır. Kontrol ü nitesi bu yazmaçtaki değeri kullanarak sonuca göre gerekli komutları çalıştırabilir
3.1.2.2.2. Kontrol Birimi
İşlemciye gönderilen komutların çözülüp (komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar. İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş zamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir. Kontrol Ünitesinde Komut kaydedici (İnstruction Register-IR) ve Komut çözücü (İnstruction Decoder –İD) bulunur.
3.1.2.2.3. Ön Bellek (Cache)
Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla CPU’nun hızına yetişemez. Bu problemi çözmek için CPU içinde yüksek hızlı hafızalar bulunur, buna ön bellek denir. Ön bellek çalışmakta olan programa ait komutların, verilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır.
22
L1 ön bellek (cache) : Önemli kodlar ve veriler bellekten buraya kopyalanır ve işlemci bunlara daha hızlı ulaşabilir. Kodlar için olan Code cache ve veriler için olan Data cache olmak
üzere ikiye ayrılır. Kapasitesi 2 KB ile 256 KB arasında değişir.
L2 ön bellek (cache) : L1 belleklerine göre kapasiteleri 256 KB ile 2 MB arasında değişir.
Başlangıçta L2 önbellek anakart üzerinde işlemciye yakın bir yerde yer almaktaydı. Daha sonra slot işlemciler ortaya çıkınca işlemci çekirdeğinin üzerinde kartuş şeklindeki paketlerde yer aldı. Bununla beraber çekirdeğin dışında ve işlemciyle aynı yapıda
kullanılmaya başlandı. Bu kısa geçiş döneminden sonraysa L2 önbellek işlemci çekirdeklerine entegre edildi.
L3 ön bellek (cache): L3 ön belleklerinin kapasiteleri 2MB ile 256 MB arasında değişir. Yeni bir teknolojidir. Çok çekirdekli işlemcilerde bütün çekirdeklere tek bir bellekle hizmet
vermek akıllıca bir yaklaşım olacağı düşüncesiyle geliştirilmiştir.
3.1.2.2.4. İletişim Yolları
İşlemciler, bilgisayarı yönetmek ve kontrol etmek için iletişim yollarını kullanır. Hem işlemci içerisinde hem de işlemciyle diğer birimler arasında iletişim hatları bulunmaktadır.
İletişim hatları, üzerinden elektrik sinyali geçebilecek iletken hatlardır. Bu hatların sayısı İşlemci modeline göre değişir.
BUS Interface (Yol arayüzü): İşlemciye veri–kod karışımı olan bilgileri getirir. Bunları ayırarak işlemcinin ünitelerini kullanmasını sağlar ve sonuçları tekrar birleştirerek dışarı yollar. Bu ara yüzün genişliği işlemcinin adresleyebileceği hafızayı belirler. Örneğin 32 bitlik hafıza
genişliğine sahip bir işlemci 4 GB hafızayı adresleyebilir ve bu hafızadan aynı anda 32 bit üzerinde işlem yapabilir. Günümüzde masaüstü pazarına 32 bitlik işlemciler hakimken sunucu uygulamaları ve bilimsel çalışmalar için de 64 bitlik işlemciler yaygın olarak kullanılır.
23
Adres yolu (Address Buses)
İşlemcinin bilgi yazacağı veya okuyacağı her hafıza hücresinin ve çevre birimlerinin bir adresi vardır. İşlemci, bu adresleri bu birimlere ulaşmak için kullanır. Adresler, ikilik sayı
gruplarından oluşur. Bir işlemcinin ulaşabileceği maksimum adres sayısı, adres yolundaki hat sayısı ile ilişkilidir. Adres yolunu çoğunlukla işlemci kullanır. Bu yüzden adres yolunun tek yönlü olduğu söylenebilir ama yeni teknolojilerde çift yönlüdür.
Veri yolu (Data Buses)
İşlemci, hafıza elemanları ve çevresel birimlerle çift yönlü veri akışını sağlar. Birbirine paralel iletken hat sayısı veri yolunun kaç bitlik olduğunu gösterir. Örneğin, iletken hat sayısı 64 olan veri yolu 64 bitliktir. Yüksek bit sayısına sahip veri yolları olması sistemin daha hızlı çalışması anlamına gelir.
Kontrol yolu (Control Buses)
İşlemcinin diğer birimleri yönetmek ve senkronizasyon(eş zamanlama) sağlamak amacı ile kullandığı sinyallerin gönderildiği yoldur. Burada bellek okuma-yazma sinyalleri, kesme sinyalleri ve clock (saat) sinyalleri iletilir.
3.1.2.3. İşlemci Hızı
Bir işlemcideki bütün elemanlar saat vuruşlarıyla çalışır. Saat hızı bir işlemcinin saniyede ne k adar çevrim yapabileceğini belirler. Saat hızı 200 MHz olan bir işlemci kendi içinde saniyede 200 çevrim yapabilir. Her çevrimde işlemcinin ne kadar işlem yapabileceği işlemcinin
yapısına göre değişir. Bu saat vuruşları anakart üzerindeki Clock Generator denen yongayla üretilir. Bu yonganın içinde çok hassas kristaller vardır. Bu kristallerin titreşimleri saat vuruşlarını oluşturur. CPU dışında diğer bileşenler için de kristaller mevcuttur.
Bu saat kristali sistem hızını FSB (Front Side Bus) belirler. FSB, anakarttaki kuzey köprüsü ile işlemci arasındaki veri yoludur. Saatin her palsi, saniyede milyon veya milyar devirle ölçülür.
Saniyedeki tek devirin ölçüsü Hertz’dir.
24
1 Hertz (Hz) = Saniyede 1 çevrim
1 Megahertz (MHz) = Saniyede 1.000.000 çevrim 1 Gigahertz (GHz) = Saniyede 1.000.000.000 çevrim
3.1.2.3.1. Overclock (Hız Aşırtma)
Hız aşımı (overclock), işlemcinin üreticinin etikette belirlediği hız değerinden yüksek
değerlerde çalıştırılması işlemidir. Anakartta ayar değişiklikleriyle işlemcinin hızı artırılabilir.
Sistem hızı (FSB), çarpan ve voltaj değerlerinde yapılan değişikliklerle işlemci hızı artırılabilir.
3.1.2.4. İşlemci Paketleri 3.1.2.4.1. Soket İşlemci
Soket işlemci, kare şeklinde üretilmiş işlemci modelidir. Üst yüzeyinde marka ve model isimleri bulunur. Alt yüzeyinde ise işlemcinin türüne göre çok sayıda pin veya iletim noktası bulunur. Takıldıkları anakarta bir mandal/kilit yardımı ile tutturulurlar. İşlemci seçimi yapılırken anakarttaki sokete uygun işlemci seçilmelidir.
3.1.2.4.2. Slot İşlemci
Slot işlemciler, dikdörtgen bir kart şeklinde üretilen işlemci modelidir. Bu işlemciler, anakartın üzerine 90’lik açıyla monte edilir. Kimi işlemci bileşenleri kart üzerindedir. Kartın
alt kısmında bulunan bağlantı noktaları ile ana karta bağlanır. İşlemcinin korunması için dış kılıfı vardır. Kılıfın yan yüzeylerine soğutucu takılmaktadır. Slot işlemcilerin üretimi
durdurulmuştur.
25
3.1.2.5. İşlemci Teknolojileri
İşlemci teknolojileri, işlemcilerin gelişmesinde önemli etkenlerden biridir. MMX teknolojisi ile multimedya özelliği işlemcilere eklenmiştir. 3D (Three Dimensions = üç boyutlu ) komutları sayesinde ileri grafik, akışkan (streaming) ses ve video işlemlerinde başarılı olunmuştur.
3.1.2.5.1. HT (Hyper Threading) Teknolojisi
Hyper-Threading teknolojisi, tek bir fiziksel işlemcinin çok sayıda komut zincirini eş zamanlı olarak işlemesi ile performans artışı sağlamasıdır. Hyper-Threading teknolojisine sahip olan bir işlemci, mantıksal olarak iki adet işlemciden oluşmaktadır. Her bir işlemci fiziksel olarak aynı chip üzerinde bulunmasına rağmen farklı komut zincirlerini işleyebilir. Geleneksel iki farklı fiziksel işlemci kullanan sistemlerin aksine Hyper Threading teknolojisinde, mantıksal işlemciler tek bir işlemci kaynağını (sistem veri yolu, bellek) paylaşırlar.
Bu yüzden Hyper-Threading mimarisine sahip bir işlemci, işletim sistemine iki işlemcili bir sistem gibi görünmesine rağmen iki gerçek fiziksel işlemcinin sağladığı performansı vermeyecektir. Bu teknoloji yeni nesil işlemcilerde kullanılan bir teknolojidir. Tek bir çekirdekte iki işlemin aynı anda yapılması işlemcilerde performans artışı sağlar.
3.1.2.5.2. Çift Çekirdekli İşlemciler (Dual-Core Processors)
Çift çekirdekli işlemci, tek bir fiziksel işlemci içinde aynı frekansta çalışan iki tam yürütme/
çalıştırma biriminden (çekirdek) oluşur. Her iki çekirdek de aynı paketi, aynı chipset ve belleği kullanır. İki çekirdeğin olması, aynı anda çoklu uygulama ve çalıştırma olanağı sağlar.
Çift çekirdekli işlemcilerde de çekirdekler kendi başlarına HT sahibi olabilmektedirler. Yani makine çalıştırıldığında iki gerçek çekirdeğin ikişer sanal simetrik işlemci özelliğine sahip çekirdekler olarak toplam dört işlemci görülür.
3.1.2.5.3. Centrino Teknolojisi
Dizüstü bilgisayarlar için geliştirilen bir teknolojidir. Bu teknoloji, daha az güç kullanıp daha az ısınmayı, işlemci boyutunu küçülterek dizüstü bilgisayar boyutlarını da küçültmeyi, pil kullanım süresini artırmayı, kablosuz internete girmeyi ve daha yüksek performans sağlamayı amaçlayan bir teknolojidir.
3.1.2.5.4. Smart Ön Bellek Teknolojisi
Yeni nesil işlemcinin her bir çekirdeğinde L1 ve L2 olmak üzere 1 MB kadar ön bellek vardır.
Bu bellek teknolojileri önceki işlemci ailelerinde mevcut olan bir ön bellek teknolojisiydi.
Yeni nesil işlemcinin farkı, bu L1 ve L2 ye ek olarak L3 adı altında 8 MB’lık bir ön bellek daha eklenmiş olmasıdır. Bu L3 ön belleği smart ön bellek olarak ifade edilmektedir.
26
3.1.2.5.5. Turbo Boost Teknolojisi
Turbo Boost teknolojisi, çeşitli faktörleri dikkate alarak daha iyi bir performans artışı sağlar.O tomatik overclock sistemi olarak ifade edilebilir. Bu teknoloji sayesinde 2.6 Ghz olarak aldığınız bir işlemci, kullandığınız yazılıma göre otomatik olarak performansınızı 3.0 Ghz’e kadar arttırabilir. Bu artış işlemcinizin modeline göre değişir.
3.1.2.5.6. Quick Paht ve HT-Link Teknolojileri
Bu teknolojiler, RAM ile CPU arasındaki veri yolu teknolojileridirler. İlk başlarda FSB olarak İfade edilen bu teknolojiler, kuzey köprüsü üzerinde bulunan veri denetleyicisinin
işlemcinin içine alınması ile Quick Paht teknolojisi olarak adlandırılmıştır. HT-Link teknolojisi 2001 yılından beri kullanılan bir teknolojidir.
3.1.3. Harddisk (Sabit Disk)
Sabit disk sürücü, bilgisayarların bilgi depolamak için kullandığı en temel birimdir.
Sabit diskler dönen disklerden oluşan cihazlardır. Bu disklerin yüzeyi manyetik özelliğe sahiptir. Okuyucu ve yazıcı kafa sayesinde bilgisayar verisi olan 1 ve 0’lar manyetik olarak bu diskler üzerinde oluşturulur.
Şekil 1.13: Taşıyıcı kolun ve disklerin Taşıyıcı kolun ve disklerin yandan görünüşü üstten görünüşü
3.1.4. Bellek Birimleri
Genel olarak bellekler, elektronik bilgi depolama üniteleridir. Bilgisayarlarda kullanılan bellekler, işlemcinin istediği bilgi ve komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama birimleridir. İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır. Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri bellektir.
3.1.4.1. Ram (Random Access Memory-Rastgele Erişimli Bellekler)
RAM; işletim sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir. RAM, bilgisayarlardaki CD-ROM, disket
27
sürücü veya sabit disk gibi depolama birimlerinden daha hızlıdır. Bilgisayar, çalıştığı sürece RAM faaliyetini devam ettirir; bilgisayar kapandığı zaman ise RAM'de o an depolanmış olan veriler silinir.
İki çeşit ram vardır. Bunlar;
• Static Ram
• Dinamik Ram ‘ dir.
3.1.4.2. ROM
İki bellek türünden birisi olan ROM’da, RAM’ın aksine üzerindeki bilgiler kalıcıdır. Standart ROM üzerindeki bilgiler hiçbir yol ile değiştirilemez veya silinemez. ROM birimine bilgi kalıcı olarak yerleştirilmiştir ve içerik kesinlikle değiştirilemez. Bilgisayarınızı kapatsanız bile üzerindeki bilgiler gitmeyecektir.
3.1.4.2.1. ROM Çeşitleri
3.1.4.2.1.1. PROM (Programable Read Only Memory-Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
PROM’un özellikleri temelde ROM’la aynıdır. Bir kez programlanır ve bir daha programı değiştirilemez ya da silinemez. Ancak PROM’un üstünlüğü yonganın fabrikada yapılırken programlanmak zorunda olmayışıdır. Herkes satın alabileceği PROM programlayıcısı ile amaca göre PROM’a bilgi yazılabilir.
3.1.4.2.1.2. EPROM (Erasable Programmable Read Only Memory - Silinebilir Programlanabilir Yalnızca Okunur Bellek)
RAM’lerin elektrik kesildiğinde bilgileri koruyamaması, ROM ve PROM’ların yalnızca bir kez programlanabilmeleri bazı uygulamalar için sorun oluşturmuştur. Bu sorunların
üstesinden gelmek için teknoloji devreye girmiş ve EPROM’lar ortaya çıkmıştır. EPROM programlayıcı aygıt yardımı ile bir EPROM defalarca programlanabilir, silinebilir. EPROM programlayıcı, EPROM’un üzerindeki kodlanmış programı mor ötesi ışınlar göndererek siler. Yonganın üzerindeki pencere, parlak güneş ışığı EPROM’u kolayca silebileceğinden programlama işleminden sonra EPROM’un üzeri bir bantla kapatılır.
28
3.1.4.2.1.3. EEPROM (Electrically Erasable Read Only Memory - Elektiksel Olarak Silinebilen Programlanabilen Yalnızca Okunur Bellek)
Şu anda bilgisayarınızın BIOS'unuzun kullandığı ROM tipi EEPROM'dur. EPROM'a benzer olarak EEPROM'da silinebilir ve yazılabilir. Adı üzerinde, silme işini elektriksel olarak yapabiliyorsunuz. Yani ultraviyole ışığını kullanarak bilgileri silmek o kadar zor değil.
BIOS'lar EEPROM kullanırlar. Bu sayede ana kart üreticileri güncelleşmiş BIOS'larını yazabiliyorlar.
3.1.5. Güç Kaynağı
Çoğu zaman güç kaynağına bakılmaksızın kasa alınır. PC’lerde oluşan arızaların
çoğunluğu voltaj hataları nedeniyle oluşmaktadır. Güç kaynağının görevi; 220 Volt'luk şehir gerilimini 3,3 Volt, 5 Volt ve 12 Volt olmak üzere 3 farklı voltaj değerine indirmek ve bunu bileşenlere dağıtmaktır.
Bilgisayarı oluşturan tüm bileşenler aynı voltaj değerleri ile çalışmaz. Farklı voltaj yani farklı watt değerleri ile çalışır. Güç kaynaklarının toplam çıkış gücü watt ile belirtilir. Güç kaynaklarının üzerindeki bilgi etiketinde desteklenen maksimum amper değerleri görülebilir.
Güç kaynağı, tüm donanım birimlerinin elektrik enerjisini sağlayan cihazdır. Üzerinde anakartın, sürücülerin ve kasa içi fanların elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamak üzere kablo konnektörleri vardır. Diğer donanım birimleri enerjisini anakarttan alır. Sıradan bir
bilgisayarın kullandığı güç kaynağı yaklaşık 450-600 watt güçtedir.
29
3.1.6. Ekran Kartı
Ekran kartı, mikroişlemcide (CPU) işlenen verilerin monitörde görüntülenmesini sağlayan sinyallere dönüştüren donanım birimidir.
3.1.6.1. Ekran Kartının Yapısı
Ekran kartları genellikle aşağıdaki gibi bazı temel bileşenleri içerir:
1. Grafik İşlemci (GPU)
2. Görüntü Belleği (Video RAM) 3. Dijital Analog Çevirici (RAMDAC) 4. Video BIOS
5. Ekran Kartı Çıkış Bağlantıları 6. Soğutucu (FAN)
7. BUS yapısı
8. Z-Buffer ve V-Sync 9. Video Codec 10. Video Driver
3.1.6.2. Ekran Kartının Özellikleri 3.1.6.2.1. Çözünürlük
Monitöre görüntü üzerinde her rengi oluşturmak için kontrol edilebilecek noktaya piksel denir. Çözünürlük ise ekranda görünen piksel sayısıdır. Çözünürlük 800x 600 ise yatayda 800, düşeyde 600 piksel olduğunu belirtir. Çözünürlük artarsa görüntü kalitesi de bu oranla artmaktadır. Çözünürlük değeri ne olursa olsun nesneleri piksel değeri değişmez.
Çözünürlük artırılırsa belleğe olan ihtiyaç artmaktadır.
30
3.1.6.2.2. Renk Derinliği
Renk derinliği bir pikselin alacağı renk miktarıdır. Renk derinliği artarsa her pikselin alabileceği renk sayısı da artar. Her pikselin bit derinliği o noktanın kaç farklı rengi ifade edeceğini gösterir. Örneğin; 4 bit (2^4 = 16) 16 farklı renk tonunu ifade eder. Piksellerin renk çeşitliliğinin artması görüntünün gerçeğe yakın olmasını sağlar. Bit derinliği 24 bit olan görüntüler gerçek renk olarak tanımlanır. Piksellerdeki renkler kırmızı, yeşil mavi (RGB) renklerinin karışımından oluşur.
3.1.6.2.3. Ekran Kartı Tazelenme Hızı
Bir ekran kartında, video bellek içeriğini okumaktan sorumlu aygıt RAMDAC'tir. Bellekteki sayısal verileri okuyup CRT monitörün görüntüleyebileceği analog video sinyallerine dönüştürür. RAMDAC’in veriyi dönüştürmesi ve aktarması tazeleme hızını belirlemektedir.
Tazeleme hızı düşük olursa görüntüde titreşime neden olur. Ekran kartı tazelenme hız birimi Hz (hertz)’dir.
3.1.6.3. Ekran Kartı Çeşitleri
Harici ve dahili (tümleşik) olmak üzere iki farklı teknolojide üretilir. Harici ekran kartları bilgisayar sistemine anakart üzerinde bulunan slotlar (genişleme yuvaları) ile bağlanırlar.
Dahili ekran kartları ise anakarta tümleşik biçimde üretilir.
3.1.6.3.1. Dahili Ekran Kartı
Anakart üzerinde monte edilmiş olan ekran kartlarının dışarıda sadece bir çıkış portu bulunmaktadır. Bu çıkış portu sayesinde ekran kartının anakart üzerinde (onboard) olduğu anlaşılmaktadır. Bu ekran kartları bilgisayarın RAM belleğini kullanır. Ekran kartına
ayrılacak RAM kapasitesi BIOS üzerinden ayarlanır. Bu kartlar düşük hızlıdır ve bilgisayarın çalışma hızını da düşürür.
31
3.1.6.3.2. Harici Ekran Kartı
Genişleme yuvalarına dikey biçimde takılan donanım kartıdır. Anakart üzerine entegre edilen onboard ekran kartlarına göre daha hızlı ve performansı yüksek ekran kartlarıdır.
Resim 1.1: Örnek Harici Ekran Kartı
3.1.7. Ses Kartı
Ses kartı bilgisayardaki dijital ses verilerini analog ses sinyallere, analog ses sinyallerini de bilgisayarda işlenebilecek dijital sinyallere dönüştürür. Ses kartları anakarta tümleşik veya genişleme yuvasına takılır. Bilgisayarda ses kartı olmaması bilgisayarın çalışmasını
engellemez. Sadece ses ile ilgili işlemler yapılmaz.
3.1.8. TV Kartları
TV kartları televizyon yayınlarının bilgisayarda seyredilmesini sağlayan kartlardır. TV kartı ile televizyondaki tüm özellikler bilgisayar ortamına aktarılır. TV kartlarının teleteks özelliği ile teleteks yayını olan kanalların teleteks sayfaları bilgisayar ekranında görüntülenir.
32
TV kartları ile bilgisayar ekranında TV ve video izlenebilir, resim ve görüntüleri bilgisayara kaydedilebilir. Geçmişti TV kartları sadece anakartın PCI slotuna uygun olarak
üretiliyorken, günümüzde USB TV kartları oldukça yaygınlaşmıştır.
33
3.1.9. Ethernet Kartı
Ethernet kartı, bilgisayar ağlarında bilgisayarla ağ arasında iletişimi sağlar. Anakartın genişleme yuvalarına takılır. Diz üstü bilgisayarlarda PC Card (PMCIA) soketine veya paralel porta bağlanır. Ethernet kartlarına network kartı, ağ arabirim kartı gibi isimlerde verilmektedir.
Resim 2.9: Ethernet kartı
3.1.9.1. Ethernet Kartının Yapısı
Ethernet kartları tak-çalıştır özelliğine sahiptirler. Anakartaki slota katıldıktan sonra hiçbir yazılıma gerek duymadan çalışır.
MAC (Media Access Control) Adresi
Her bir ethernet kartında sadece o karta ait olan bir 48 bitlik numara vardır. Buna MAC adresi denir. MAC adresi üretici firma tarafından kartın rom belleğine üretim sırasında kaydedilir ve bu numara değiştirilemez.
İlk 24 bit= 3 byte Üretici Kodu (ilk 3 byte) Son 24 bit= 3 byte Seri Kodu (Son 3 byte)
Bilgisayar ağlarında veri alış-verişi bu MAC adresleri kullanılarak yapılır. MAC adresi ile ethernet kartları birbirlerinden ayırt edilir. Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) bilgisayar ağları ile ilgili ağ standartları belirler. Ağ kartlarının MAC adresleri IEEE tarafından belirlenip üretici firmalara verilir.
CRC Hata Kontrolü
Yerel ağda bir bilgisayar diğer bilgisayara veri yollamak istediğinde bu veri çerçeve (frame) denilen veri paketleri haline dönüştürür. Bilgisayar bu veride bazı hesaplamalar yaparak bir kod üretir ve bu kodu verinin sonuna ekler. Bu koda CRC kodu denir. Veri diğer bilgisayara ulaştığında veri hesaplamalar yaparak veri paketini açar ve CRC kodunu hesaplar. Hesaplanan CRC kodu ile gelen paketin CRC kodu aynı ise veri doğru iletilmiş demektir.
CSMA/CD
Ethernet ağlarında belli bir anda ağ kablosunu hangi bilgisayarın kullanacağı CSMA (Carrier Sense, Multiple Access/Collision Detection) tekniğiyle belirler. Bu teknikte paket gönderilmeden önce kablo kontrol edilir. Ağda bir iletişim yoksa iletişime izin verilir.
34 Resim 2.10: Ethernet kartı kablo bağlantısı
Bağlantı Portu
Verilerin kabloya veya kablodaki veriyi ethernet kartına aktarılmasını sağlar. Ethernet kartlarında R-45 ve BNC konnektörlerine uygun iki farklı port çıkışı vardır.
3.1.9.2. Ethernet Kartının Çalışması
Ethernet kartı iletilecek verileri paketlere böler ve kart çıkışına bağlı ağ kablosuna gönderir. Bir yerel ağ (lan) sisteminde iletilen veri paketlerinde, alıcının MAC adresi, göndericinin MAC adresi, iletilen veri ve CRC kodu bulunur. CRC kodu gönderilen verinin bozulup bozulmadığını kontrol eden koddur.
Paket gönderilmeden önce kablo kontrol edilir ve kablo boş ise veri gönderilir. Paketlenen veri karşı bilgisayara gönderilir, alıcı bilgisayarın ethernet kartı tarafından alınıp çözülür ve CRC koduna bakılır. CRC kodu aynı ise veri kabul edilir. Paketten veri alınır ve bilgisayar tarafından işlenir. CRC aynı değilse verinin bozulmuş olduğu anlaşılır ve veri kabul edilmez.
3.1.9.3. Ethernet Kartı Çeşitleri
Ethernet kartları konnektör yapılarına ve veri iletim hızlarına göre sınıflandırılmaktadırlar.
3.1.9.3.1. Fiziksel Yapısına Göre Ethernet Kartları
Anakartta bir entegre olan (onboard) Ethernet kartı
Ekran kartı ve ses kartında olduğu gibi Ethernet kartındada anakart üzerine monte edilmiş RJ45 portundan ethernet kartının onboard olduğu anlaşılır.
35
Anakartın genişleme yuvasına takılı olan Ethernet kartı
Günümüzde genelde ethernet kartları anakarta tümleşik üretilmektedir. Bazı durumlarda 2. ethernet kartı ihtiyacında genişleme yuvalarına takılan ethernet kartı kullanılmaktadır.
3.1.9.3.2. Konnektör Yapılarına Göre Ethernet Kartları
BNC Konnektörlü ethernet kartları
Koaksiyel kablo kullanan ethernet kartlarıdır. Koaksiyel kablonun ucuna BNC konnektörü takılır. 10 Mbps veri iletimini sağlar.
36
RJ-45 Konnektörlü ethernet kartları
Çift bükümlü kablo kullana ethernet kartlarıdır. Çift bükümlü kablonun ucuna RJ-45 konnektörü takılır.10, 100, 1000 Mbps hızlarında veri iletimini sağlarlar.
Combo ethernet kartları
Bazı Ethernet kartlarında birden fazla konnektör yuvası bulunabilir. Örneğin, hem koaksiyel, hem de UTP kablo takılabilen ağ kartları mevcuttur. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta iki bağlantıda aynı anda yapılamaz. Aynı anda sadece bir konnektör kullanılabilir.
3.1.10. Sürücüler
Sabit disk sürücü, bilgisayarların bilgi depolamak için kullandığı en temel birimdir.
Sabit disk içinde metalik bir maddeden yapılmış, ama üzerindeki manyetik kaplama sayesinde yazılıp okunabilen bir veya daha fazla üst üste dizilmiş disk plakası vardır.
Bu plakalar sabit bir hızda dönerken alttan ve üstten disk plakası üzerine oturan okuyucu kafalar, disk plakası üzerine bilgi yazar veya yazılmış bilgileri okur.
Sürücüler şunlardır;
• CD Rom Sürücü
• DVD Sürücü
37
• Blue-Ray Sürücü
• Disket Sürücü
CD Rom Sürücü DVD Sürücü
Blue-Ray Sürücü Disket Sürücü
• Kapasite
Bir bilgisayar belleğinin kapasitesi, bellek üzerinde tutulabilecek bilgi miktarını ifade eder.
En küçük kapasite birimi byte’tır. Ancak bilgisayarların bellek kapasiteleri milyonlarca byte olduğundan byte biriminin katları kullanılır.
1 Bit 0 ya da 1 değerini alır.
1 Byte = 8 Bit
1 KiloByte [KB] = 1024 Byte 1 MegaByte [MB] = 1024 KB 1 GigaByte [GB] = 1024 MB 1 TeraByte [TB] = 1024 GB 1 PetaByte [PB] = 1024 TB 1 ExaByte [EB] = 1024 PB 1 ZettaByte [ZB] = 1024 EB 1 YottaByte [YB] = 1024 ZB
38
3.1.11. Fan
Bilgisayarların temel donanımlarını soğutmaya ve hızlandırmasını sağlayan pervane şeklinde olan ekipmana fan denir.8cm,12cm,14cm ve daha büyük boyutlu olanları da vardır. Bir bilgisayarda en çok ısınan parçalar işlemci ve ekran kartı olduğundan bu parçalar üzerinde fan bulunur.
Fanların boyutları arttıkça dönüş hızları azalır ve dolayısıyla çıkardıkları ses de azalır.
Fanlar kasa arkasına, kasa önüne, kasanın açılabilen kenarına, kasanın üstüne ve kasanın altına takılabilir.
3.1.12. Kasa
Kasa, ekran dışında bilgisayarı oluşturan tüm donanım birimlerini içerisinde barındıran, plastik ve metal bileşiminden oluşan kutudur.
Kasa içerisine; sürücüler, anakart, güç kaynağı ve fan doğrudan vida ile bağlanarak monte edilirler. Diğer donanım kartları, işlemci ve RAM anakart üzerine monte edilerek dolaylı olarak kasa içerisine monte edilirler.
Kasa içerisine donanım yerleştirilirken optik sürücüler, disket sürücüler ve kart okuyucular mutlaka kasanın ön tarafındaki kapaklar çıkarılarak, önden kasanın içerisine doğru ittirilerek takılmalıdır.
3.1.12.1. Kasa Çeşitleri
Desktop Kasa: Bu kasa tipine masaüstü kasa ismi de verilmektedir. Yatay olup üzerine genelde ekran konulur. Böylece yerden tasarruf edilir ve kasa göz önünde olur. Günümüzde çok yaygın değildir.
Mini Tower Kasa: Bu kasa tipi dikey yapıdadır. Microatx ve Atx anakartlar için uygundur. Tower kasalar içerinde en küçük yapıya sahiptir.
Midi Tower Kasa: Bu kasa tipi dikey yapıdadır. Microatx ve Atx anakartlar için uygundur. Günümüzde kullanılan en yaygın kasa tipidir.
Full Tower Kasa: Bu kasa tipi dikey yapıdadır. En büyük boyuta sahip kasa çeşitidir.
Microatx ve Atx anakartlar için uygundur.
Slim Kasa:Bu tip kasalar hem yatay hemde dikey olarak kullanılabilirler.midi tower kasalarla aynı özelliklere sahiptirler.
39
HTPC (HOME THEATER PC) Kasa : Bilgisayarı tv dvd video kayıt cihazı dijital fotoraf görüntüleme gibi görevlerde kullanak üzere optimize edilmiş ve lcd panele sahip modern müzik seti görünümlü kasalardır.diğer kasa modellerine öre daha pahalı olup genelde yataydır.
3.1.13. Monitör (Ekran)
Monitör (veya ekran) bilgisayarın mikroişlemcisinden gönderilen sinyalleri gözün
görebileceği şekilde görüntüye dönüştüren cihazdır. Yani CPU tarafından işlenilen bilgilerin kullanıcıya iletildiği ortamdır; bir çıkış birimidir. Monitörlerin en önemli özelliklerinden birisi ekrandaki görüntülerin netliği veya çözünürlüğüdür.
Çözünürlük (resulation): Yatay ve dikey olarak ekrandaki nokta sayısıyla ölçülür.
Çözünürlük yükseldikçe ekrana daha fazla bilgi sığar, ama ekrandaki görüntüler küçülür.
Multisync monitörler, değişik çözünürlüklerde çalışabilirler(640x480, 800x600, 1024x768, 1280x1024 gibi). Böylece ekrandaki görüntüleri amaca göre genişletip daraltabiliriz.
Büyüklük: Monitör büyüklüğü, ekranın köşegen uzunluğuyla ölçülür. Standart monitörler 14” veya 15” (inç) büyüklüğündedir. 1024x768’den daha yüksek çözünürlüklerde rahat çalışabilmek için 17” veya daha büyük bir monitör seçilmelidir. (1 inç = 2.54 cm)
Nokta aralığı: Görüntü netliği, ekran yüzeyindeki noktaların arasındaki uzaklığa bağlıdır.
Nokta aralığı ne kadar küçükse görüntü o kadar net olur. Eski monitörlerde bu 0.39 mm iken şimdiki monitörlerde genellikle 0.28 veya daha küçüktür.
Ekran tazeleme: Ekrandaki görüntü saniyede en az 60 kez tazelenmelidir. Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir görüntü elde edilir. “Non-interlaced”(titreşimsiz) denilen monitörler ekranı tek seferde tarayabildiği için gözü daha az yorar.
3.1.13.1. Monitör Çeşitleri Monitörler 3’e ayrılır;
40
3.1.13.1.1. CRT Monitörler
En eski monitör tipidir, çok yer kaplar, enerji tasarrufu yok denecek kadar azdır. İçerisinde bulunan üç ayrı ışın tabancasından çıkan ışınlar renk huzmesinde süzülerek alüminyum kaplı fosforik yapıya çarpar ve renk olur, bu şekilde görüntü oluşur.
3.1.13.1.2. LCD MONİTORLER
Enerji tasarrufu sağlar, kullanım kolaylığı sağlar. Likit kristal yapı barındırır. Floransan lambadan çıkan ışınlar bu likit kristalden geçer renk plazmasından süzülür ve pixel'e renk verir, bu şekilde görüntü oluşur. LCD ekranlarda üretim aşamasında ölü pixeller meydana gelir, bu ölü pixeller gözle görülmez ancak ölü pixel sayısı arttığında görün bozukluğu şeklinde fark edilebilir.
41
3.1.13.1.3. PLAZMA MONİTORLER
Plazma monitörler günlük kullanım için üretilmiş cihazlar değillerdir. Pahalıdırlar, plazma monitörlerde iyon dengesi olan bir plazma ortam bulunur. Bu iyon dengesi görüntü oluşumu sırasında bozulur ve iyonlar bir üst seviyeye geçer. Tekrar dengelenen iyonlar bir alt seviyeye geçerken ışık enerjisi oluşturur. Bu ışık renk plazmasından geçerek pixel'e renk verir. Böylelikle görüntü oluşur.
3.1.14. Mouse (Fare)
Fare, avuç içinde tutulan, hareketleri ekrandaki imlecin hareketlerini kontrol eden, bilgi giriş aracıdır. Farenin modeline göre üzerinde bir veya daha fazla sayıda tuş ve tekerlek
bulunabilir.
İlk bilgisayar faresi 1964 yılında Douglas Engelbart (Daglıs Engelbart) tarafından yapılmıştır.
3.1.14.1. Mouse Çeşitleri
3.1.14.1.1. Bağlantı Türlerine Göre Mouse
Fareler bağlantı türlerine göre kablolu ve kablosuz olmak üzere ikiye ayrılırlar.
3.1.14.1.2. Çalışma Prensiplerine Göre Mouse
Çalışma prensiplerine göre ise toplu, optik, lazer ve trackball (iz topu) olmak üzere dörde ayrılır.
• Toplu Fareler: Toplu fareler hareketi, altlarında bulunan ve farenin hareketi ile dönen bir top vasıtasıyla algılarlar. Bu top dışı lastik kaplanmış, metal çekirdekli bir küredir. Topun hareketini algılayan tekerlerin üzerinde toz toplanması sebebiyle bu tür fareler zaman zaman bakım gerektirirler.
42
• Optik Fareler: Bu tür fareler altlarında bulunan LED'in yaydığı ışığın yansıması ile hareketi algılarlar.
• Lazer Fareler: Bu tür fareler altlarında bulunan lazer ışık kaynağının yaydığı ışıklar vasıtasıyla hareketi algılarlar. İmleç hareketlerine çok yüksek hassasiyet isteyenler için uygun bir seçenektir.
• Trackball (İz Topu) : Trackball sabit bir fare tipidir. Üzerindeki büyük top yardımıyla imleç istenilen yönde hareket ettirilebilir.
