B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
18 Haziran 2003
B‹L‹MveTEKN‹K
Gökbilimin
Görkemi
Bu sayfalarda izledi¤iniz büyük re-sim, 10 May›s Dünya Gökbilim Gü-nü onuruna, Hubble Uzay Teleskopu ve Kitt Peak Ulusal Gözlemevi’ndeki (ABD) bir teleskopa tak›l› “Mozaik Kameras›”nca al›nan çeflitli görüntü-lerin üst üste bindirilmesiyle olufltu-ruldu.
Görüntüdeki gökcismi Dünya’dan 650 ›fl›ky›l› uzakl›ktaki Helix (Sar-mal) Bulutsusu. Öteki “gezegenimsi bulutsu”lar gibi, bu da Günefl benze-ri bir y›ld›z›n ölüm art›¤›. Kütlelebenze-ri Güneflimizinkine yak›n olan y›ld›zlar, merkezlerindeki hidrojen yak›t›n› tü-ketince, d›fl katmanlar›n› güçlü rüz-garlarla uzaya püskürtüyorlar; yakla-fl›k Dünyam›z boyutlar›na kadar s›k›-fl›p ›s›nan merkezse, bir “beyaz cü-ce” haline geliyor. Karbon ve oksi-jene dönüflmüfl, akkor halindeki s›-cak merkezden yay›lan güçlü mor ötesi ›fl›nlar, uzaya püskürmüfl gaz ve toz katmanlar›n›n ›fl›mas›na yol aç›yor.
Helix, yay biçimli bir gezegenimsi bulutsu olmas›na karfl›n, uzun ekse-ni görüfl do¤rultumuzda oldu¤un-dan, bize bir balon gibi görünüyor. Oysa biz yaklafl›k 1,6 trilyon km uzunlu¤unda bir tünelin içine bak›-yoruz. Bulutsunun geniflli¤iyse 3 ›fl›ky›l› (yaklafl›k 30 trilyon km) ka-dar. Büyük görüntüdeki iç halka üzerinde izlenebilen, kuyruklu y›ld›-za benzer binlerce çizginin alt uçlar›, merkezdeki s›cak beyaz cüceye dö-nük. Çizgi biçimli bu yap›lar, ölmek-te olan y›ld›z›n püskürttü¤ü s›cak gazlardan oluflan “y›ld›z rüzgâr›”n›n daha önce püskürtülmüfl ve görece so¤umufl gaz ve toz katmanlar›na çarpmas›yla ortaya ç›km›fl. Bulut-sudaki mavi renkler, ›fl›yan oksijen iyonlar›n›, k›rm›z› renklerse hidrojen ve azot iyonlar›n› gösteriyor. Küçük resimlerdeyse, bulutsunun çeflitli bölgeleri daha ayr›nt›l› olarak izlenebiliyor.
NASA Bas›n Bülteni, 9 May›s 2003
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
19
Haziran 2003 B‹L‹MveTEKN‹K
Çinli Astronotlar
Çinli Astronotlar
Dört baflar›l› insans›z denemenin ard›n-dan Çin, Shenzou-5 uzay arac›yla y›l sonuna kadar uzaya iki ya da üç astronot gönderme-yi planl›yor. Bir komuta, bir servis ve bir de yaflam destek ve deney modülünden oluflan uzay arac›n›n yaln›zca komuta modülü Dün-ya’ya dönecek. D›fl tasar›m için Ruslar›n So-yuz araçlar›ndan yararlanan Çinliler, araçlar›n içini kendi deneylerine dayanan yeni teknolo-jiyle donatm›fllar. Çinliler, uzay teknolojisi ge-lifltirmenin, sivil ve askeri teknolojilere de bir kuvvet afl›s› yapaca¤›n› ve uluslararas› prestij sa¤layaca¤›na inan›yorlar. Uzaya insan gön-derme teknolojisine sahip üçüncü ülke olma-ya haz›rlanan Çin’in sonraki hedefi, kendine ait bir uzay istasyonu oluflturmak.Astronomy, Haziran 2003
Kozmik "Kepe¤in"
Kozmik "Kepe¤in"
S›rr›
S›rr›
Colorado Üniversitesi’nden (ABD) Dr. Mary Putman ve ekibi, Avustralya’daki 64 metre çapl› Parkes radyo teleskopuyla yapt›k-lar› gözlemlerle, Samanyolu üzerine ya¤an ve gökbilim dünyas›n› 40 y›ld›r meflgul eden "yüksek h›zda" küçük gaz bulutlar›n›n esrar›-n› çözmüfl görünüyorlar. Putman ve arkadafl-lar›na göre "kozmik kepek" diye adland›r›lan bu bulutlar, Samanyolu’nun yuttu¤u cüce uy-du gökadalar›n, ve büyük olas›l›kla da 1993 y›l›nda keflfedilen ve halen yutulmakta olan Sagittarius (Yay) gökadas›n›n kal›nt›lar›. Ekip, h›zl› bulutlar›n standart modellerde gö-kadalar içinde yer ald›¤› varsay›lan gizemli "so¤uk karanl›k madde" topaklar›yla iliflkisi olmad›¤›n› da belirledi.
