ÖĞRETMENİN ROLLERİ
Eğitim sisteminin amacına uygun öğrenciler yetiştirmesi, iyi yetişmiş ve mesleğinde söz sahibi öğretmenlere bağlıdır. Bu durum öğretmenlere belirli roller vermektedir. Bu roller, öğretmenin öğrencisiyle, meslektaşlarıyla, okul yönetimiyle, veliler ile olan ilişkilerine ve mesleki gelişimine ilişkin olmak üzere beş grupta toplanabilir (Özden, 2003).
Öğretmenin Rolleri Rolünün Gereği Olan Etkinlikler
1 Model Öğretmen öğrencilerine davranışlarıyla örnek olur.
2 Lider Milli Eğitimin ve okulun amaçları doğrultusunda öğrencilere hedefler gösterir. Sınıfları ve grupları organize eder, yönlendirir.
3 Bilgi Kaynağı Öğretmen öğreteceği konunun uzmanıdır.
Sahip olduğu bilgi ve becerileri öğrencileriyle paylaşır. Öğretmen gelişen teknolojiye uygun olarak bilgilerini günceller.
4 Yargıç Öğretmen sınıf içinde uyulması gereken kuralları uygular.
5 Anne-Baba Öğretmen, öğrencilerin ihtiyaç duyduğu ilgi, sevgi, övgü gibi duygusal gereksinimleri karşılar.
6 Rehber Öğretmen öğrencilerini tanır, onların gelişim özelliklerini izler, fiziksel, bilişsel, duyuşsal ve ahlaki gelişimlerini bilir, ilgi ve yeteneklerini keşfederek öğrencinin kendi hızına göre ilerlemesine rehberlik eder.
7 Danışman Öğrenciye çeşitli konularda danışmanlık hizmeti verir.
8 Sosyolog Öğretmen öğrencinin kültürel değerler doğrultusunda sosyalleşmesini sağlar.
9 Teknolog Öğretmen öğrenme hedeflerini gerçekleştirirken, öğrenme öğretme ilkelerine dayalı, uygun stratejiler, yöntem ve teknikler, araç gereçler kullanır.
Tablo 3. Öğretmenin rolleri ve rolünün gereği olan etkinlikler (Çeliköz, 2003)
Toplum içerisinde bir birey olarak öğretmenin çeşitli rolleri vardır. Öğrencilerin öğrenimlerinden sorumlu olan öğretmenlerden beklenen en önemli rol, eğitim ve öğretim programlarında yer alan istendik davranışları öğrencilere kazandırmaktır (Özdemir ve Sönmez, 1997). Öğretmenin asıl rolünün sınıf içi öğrenmeleri gerçekleştirmek olduğunun bilinmesinin yanı sıra okulun
tamamına yakın ve uzak çevreyi uygun eğitim ortamlarına dönüştürmek de öğretmenin önemli rolleri arasındadır (Öztürk, 2002).
ÖĞRETMENİN GÖREVLERİ
Öğretmen öğrenmeyi kılavuzlayan kişidir. Öğretmenin görevi, çeşitli öğretim yöntem ve
tekniklerinden yararlanarak öğrenme yaşantıları düzenlemek ve istendik davranışların öğrenci tarafından kazanılıp kazanılmadığını değerlendirmektir (Fidan ve Erden, 1999). Yani eğitim ve öğretim programının etkililiği, öğretmenin bireysel çabasının, kişisel özelliklerinin, mesleki ve alan bilgisi yeterliliklerinin, derse hazırlığının niteliğiyle sağlanabilmektedir. Ülkelerin kalkınması, ulusların refah ve mutluluğu bu niteliklere sahip nesillerin, nitelikli, iyi yetişmiş öğretmenler
tarafından yetiştirilmesine bağlıdır (Boran, 2000:1).
Öğretme Görevi
Öğretmek, öğrenme sürecini yönlendirmek demektir. Bundan dolayı öğretmenin buradaki görevi öğrencilerin öğrenmesine rehberlik ve yardım etmektir.
İdare ve Yönetim Görevi
Bu görev bir eğitim programını planlama, yönetme ve işletme görevidir. Öğretmenden okulun eğitim faaliyetlerini işbirliği ile planlaması ve gerçekleştirmesi beklenir.
Konu Alanı Uzmanlık Görevi
Öğretmenin bu konudaki görevi, konu alanı ile ilgili bilgi ve becerilere sahip olmasıdır. Öğretmenin konu bilgisi açısından gerekli bilgiye sahip olması ve gelişmeleri takip etmesi gerekir.
Öğrenci Danışmanlık Görevi
Öğretmenin gerektiği zaman öğrenci ile arkadaş gibi olması gerekir. Öğretmenin öğrencilere anlayış göstermesi, onlara dostça ve nazik davranması, yalnız eğitim problemleri ile değil şahsi problemlerinin çözümüne de yardımcı olması gerekir.
Derslerin Planlanması
Ders planlaması, öğretim ortamında olması istenilenlerin öğretilmeden önce düşünülmesidir. Ders planı ise öğretim ortamında olması istenilenlerin yazılı hale getirilmesidir.
Dersi Öğretme
Öğretmen derslerini öğrenciyi merkeze alarak yürütmelidir. Bunun için de, öğrencilerin ilgilerini çekmek ve korumak, öğrencilerin düşünmelerini sağlamak, ilgi çeken öğretim araç-gereçlerini kullanmak, öğrencilerle etkili iletişim kurmak, sınıfı etkili yönetmek ve öğrenciler arasındaki ilişkilere rehberlik etmek, öğrencilere öğrendiklerini pekiştirme ve uygulama fırsatı vermek gerekir.
İlgi Çekmek
Öğrencilerin isteklerine, ilgilerine, beklentilerine, ihtiyaçlarına yer vererek öğrencilerin ilgisi derse çekilmelidir.
Düşünmeyi Sağlamak
Öğrenciye sorulacak sorular onu ezberlemeye yöneltecek şekilde olmamalı, öğrencinin düşünmesine ve eleştirmesine, kararlar vermesine yönelik olmalıdır.
Araç ve Gereçleri Kullanmak
Ders için uygun araç ve gereçleri kullanmak öğretimde önem taşır. Bundan dolayı dersin konusuna uygun ders araç ve gereçlerini kullanmak gerekir.
İletişim Kurmak
Öğretmenin öğrencileri ile etkili bir şekilde iletişim kurabilmesi için öncelikle talimat ve açıklamaların açık ve anlaşılır olması gerekir.
Konuşmaların açık, anlaşılır ve doğru olması da etkili iletişim kurmada önem taşır.
Etkili Yönetme ve Rehberlik Etmek
Öğretmenin öğrencilere nazik davranması, adil ve tarafsız olması, öğrencilerinden beklenen davranışların açıkça belirtilmesi, uygun olmayan davranışlara çabuk ve adil bir şekilde müdahale etmesi gerekir.
Pekiştirmek
Öğrencilerin derste öğrendiklerini uygulama noktasına getirmek gerekir. Böylece öğrenci, uygulamalar ve yaptığı tekrarlar ile öğrendiklerini de pekiştirir.
Değerlendirmek
Değerlendirme, öğrencilerin ulaştığı bilgi ve becerileri belirlemektir. Öğrencilerin bu bilgi ve başarılara nasıl ulaştıklarını veya ulaşamamışlarsa bunun sebeplerini tespit etmektir. Bunun yanında eğitim sisteminin başarısı ve kaynak tahsisi konusunda da kararlar verilmesine yardım eden bir araç olduğu gibi öğretimin iyileştirilmesine yönelik bilgiler sağlar.
Öğretmen Öğrenci İlişkisi
Öğretmende bulunması gereken nitelik ve yeterliliklerden birisi de öğrencileri ile olan ilişkilerinin olumlu bir şekilde
sürdürülmesidir. Öğretmenin öğrencilerine karşı davranışı onların başarılarında veya başarısızlıklarında etkili olan bir unsurdur.
Okul ve Çevre
Öğretmenin, okulda görev yapan bir personel olarak okulun kural ve şartlarını bilmesi, yönetmeliklerini ve politikasını
öğrenmesi öğretmen arkadaşları ile iyi ilişkiler kurarak ve okuldaki her çeşit faaliyete hazır, istekli ve yardımcı olması gerektiğini bilerek sorumluluklarını yerine getirmesi gerekir.
Öğretmenin kendisinden istenen görevleri yerine getirebilmesi için bir takım özeliklere sahip olması gerekmektedir. Bu özellikler bireyin kazanımları elde etmesinde önemli roller
oynamaktadır. İyi bir öğretmen; güven vermeli, sınıfı etkin biçimde yönetmeli, mesleki ve alan bilgisine sahip olmalı, programdaki eğitim durumlarını uygun biçimde tasarlamalı ve uygulamalı, her türlü sınıf içi sorun karşısında objektifliğini korumalı, gerek sınıf içinde gerekse sınıf dışındaki sorunlarda öğrencilere rehberlik edebilmelidir (Sünbül, 2005:247).
